ەلىمىزدىڭ تاتۋلىعى مەن بىرلىگىن ساقتاۋعا قىزمەت ەتەتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءرولى زور. اسسامبلەيانىڭ نەگىزگى قۇرىلىمدىق بولىمشەسى رەتىندە اقساقالدار كەڭەسى قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى نىعايتۋعا ازاماتتىق، مادەني جانە  رۋحاني قوعامدى قالىپتاستىرۋعا ۇلەس قوسۋدا. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى اقساقالدار كەڭەسىنىڭ نەگىزگى فۋنكتسياسى قانداي؟ كوپ ۇلتتى مەملەكەتىمىزدەگى قوعامدىق جانە ۇلتارالىق كەلىسىم قالاي جۇزەگە اسۋدا؟ جالپىۇلتتىق بىرلىكتى ساقتاۋدا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءرولى  قانداي؟ وسى سىندى وزگە دە سۇراقتار توڭىرەگىندە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ الماتى قالاسىندا ورنالاسقان «اقساقالدار كەڭەسىنىڭ» ورىنباسارى بولات وسپانوۆپەن اڭگىمەلەستىك.

- بولات مۇساقاجىۇلى، ەڭ الدىمەن اقساقالدار كەڭەسىنىڭ جۇمىسىنا توقتالساڭىز. سىزدەرگە جۇكتەلەتىن نەگىزگى مىندەتتەر قانداي؟

- وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى- ەلىمىزدەگى تاتۋلىق پەن بىرلىكتى، ۇلتارالىق كەلىسىمدى ساقتاۋ. سونىمەن قاتار ءار ۇلتتىڭ مادەنيەتىن، ءتىلىن، ءدىلىن ساقتاي وتىرىپ قازاقستان ەلىنىڭ دامۋىنا دا وزىندىك ۇلەس قوسۋ. ال اسسامبلەيا جانىنان قۇرىلعان «اقساقالدار كەڭەسى» اتى ايتىپ تۇرعانداي  قوعامىمىزدى دامىتۋعا ۇلەس قوساتىن، وزىندىك پىكىر قالىپتاستىراتىن، ەلىمىزدەگى تۇيتكىلدى ماسەلەلەرگە ءۇن قوساتىن قۇرىلىم. الماتى قالاسىندا 100-گە تارتا ۇلتتىڭ وكىلى تۇرادى. ولاردىڭ ىشىندە سانى جاعىنان باسىمىراق 9 ۇلت بار. ولار: قازاقتار - 60,58 %، ورىستار-24,3%، ۇيعىرلار 5,34%، كارىستەر-1,78%، تاتارلار-1,29%، ۋكرايندەر-0,52%، ءازىربايجاندار-0,71%، وزبەكتەر-0,63%، دۇنگەندەر-0,56%. ءبىزدىڭ  قالامىزدا  38 ەتنومادەني بىرلەستىكتەر بار. ونىڭ 8- رەسپۋبليكالىق، 30-  جەرگىلىكتى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر. شاھارداعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ باستى ماقساتى ەلىمىزدەگى تاتۋلىقتى، بىرلىكتى،  ىنتىماق پەن تولەرانتتىلىقتى ساقتاي وتىرىپ، ءار ۇلتتىڭ مادەنيەتى مەن رۋحانياتىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋ. بۇگىندە ەتنومادەني بىرلەستىكتەر ءبىر-بىرىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەيدى. ءار ورتالىق ءوز ءتىلىن، ءدىلىن، مادەنيەتى مەن  ءداستۇرىن ساقتاي وتىرىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا دا ۇلەس قوسۋدى كوزدەيدى.

- اقساقالدار كەڭەسىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن قانداي ءىس-شارالار ءوتتى. قالامىزداعى قوعامدىق جانە ۇلتارالىق كەلىسىمدى ساقتاۋعا قانداي ۇلەس قوستىڭىزدار؟

- بيىلعى جىلدىڭ باسىندا الماتى قالاسى بويىنشا «جەتىسۋ كازاكتارىنىڭ وداعى» مەن «باشقۇرت» ەتنومادەني بىرلەستىگى تىركەلدى. بۇگىنگە دەيىن قالامىزداعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ قاتىسۋىمەن ءار ءتۇرلى فورماتتاعى 51 ءىس-شارا ءوتتى. بۇل ءىس-شارانىڭ بارلىعى قوعامدىق كەلىسىم مەن  جالپىۇلتتىق بىرلىكتى ساقتاۋعا ارنالعان شارالار. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ الماتى فيليالىندا «اقساقالادر كەڭەسى»، «انالار كەڭەسى»، «اسسامبلەيا جاستارى» اتتى قۇرىلىمدارى بار. بۇل قۇرىلىمداردىڭ بارلىعى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جۇمىسىن جاقسارتۋعا، ساياسي رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋعا اتسالىسۋعا جۇمىس ىستەيدى. سونىمەن قاتار الەۋمەتتىك جوبالار مەن قايىرىمدىلىق اكتسيالارى، ەرىكتىلەردىڭ قىزمەتى دە ەل يگىلىگىنە باعىتتالعان  جۇمىستاردى اتقارادى. اقساقالدار كەڭەسى عانا ەمەس اسسامبلەيانىڭ بارلىق قۇرىلىمدارى ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستا ەكەنىن ايتقىم كەلەدى.  ءبىزدىڭ ورتاق ماقساتىمىز- ۇلتارالىق كەلىسپەۋشىلىكتەردى بولدىرماۋ.  سونىمەن قاتار مەدياتسيا، ءوسىپ كەلە جاتقان جاس ۇرپاققا تاربيە بەرۋ، وزگە ۇلتتار اراسىندا مەملەكەتتىڭ ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ  سىندى جۇمىستار اقساقالدار كەڭەسىنىڭ باستى ماقساتى بولىپ تابىلادى.  جىل باسىندا الماتى قالاسىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ كەڭەسى وتكەن بولاتىن. القالى جيىنعا اسسامبلەيا مۇشەلەرىمەن قاتار، «اسسامبلەيا جاستارى»، «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جۋرناليستەر كلۋبى»، «انالار كەڭەسى» مەن ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ باسشىلارى قاتىستى. القالى جيىننىڭ باستى تاقىرىبى وتكەن جىلدى قورىتىندىلاپ، الداعى جىلعا جوسپار قۇرۋ. نەگىزگى اتقاراتىن جۇمىستار مەن جوسپاردى قۇرىپ، اسسامبلەيا جۇمىسىن  ايقىنداۋ.  ودان بولەك، الماتىداعى «اقساقالدار كەڭەسى» مەن «انالار كەڭەسىنىڭ» مۇشەلەرى قالامىزداعى  الماتى تەلەكوممۋنيكاتسيا جانە  ماشينا جاساۋ كوللەدجىنىڭ ستۋدەنتتەرىمەن ارنايى كەزدەسىپ، جاس ۇرپاققا  زياندى ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋ، ۇلتتار اراسىنداعى بىرلىكتى ساقتاۋعا ۇندەپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاپ، جاستارعا قاجەت تاقىرىپتاردى قوزعاي وتىرىپ ولارعا اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. جاستارمەن كەزدەسۋدەن بولەك، ءبىزدىڭ كەڭەس الماتى تۇرعىندارىن دا جەكە ماسەلەلەرى بويىنشا قابىلدايدى. جىل باسىنان بەرى اقساقالدار القاسى 30 تۇرعىننىڭ جەكە ماسەلەسى بويىنشا قابىلداپ، ونىڭ  ءساتتى شەشىلۋىنە مۇرىندىق بولدى. تۇرعىنداردىڭ باستى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى - جۇمىسسىزدىق ماسەلەسى. وسى رەتتە  «اقساقالدار كەڭەسى» قالامىزداعى 26 تۇرعىننىڭ  تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاسۋىنا ىقپال ەتتى. سونىمەن قاتار اقساقالدار كەڭەسىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن  قايىرىمدىلىق اكتسياسى اياسىندا كومەككە ءزارۋ وتباسىلارعا  198 ميلليون تەڭگە كولەمىندە  كومەك كورسەتىلدى.

- ۇلتارالىق تاتۋلىقتىڭ بەلگىسى ءار ۇلت  ءبىر-ءبىرىنىڭ مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن، ءتىلىن، ءدىلىن قۇرمەتتەۋ. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تۇرىپ جاتقان وزگە ۇلتتاردىڭ مەملەكەتتىك  تىلىمىزگە دەگەن قۇرمەتى قانداي؟ ءتىل ۇيرەنگىسى كەلەتىندەرگە قانداي باعدارلامالار بار؟

- ارينە قالامىزداعى ۇلتتاردىڭ بىرلىگى ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. دەگەنمەن مەملەكەتتىك تىلىمىزگە دەگەن قۇرمەت قاي كەزدە بولسىن ەرەكشە بولۋى كەرەك. قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلىپ، ارنايى كۋرستارعا قاتىسقىسى كەلەتىن جاستاردىڭ قاتارى كوپ. اسىرەسە ەلىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن ونەرىنە قىزىعىپ،  باي ادەبيەتىمىزگە دە قىزىعۋشىلىق تانىتاتىندار بار. ءتىل ۇيرەنگىسى كەلەتىن جاستارعا عانا ەمەس، بارلىق ساناتتاعى ادامدارعا ارنالعان «قازاق ءتىلىن جىلدام ۇيرەنۋ» كۋرسى بار. وعان كەز كەلگەن ءتىل ۇيرەنگىسى كەلەتىندەر قاتىسا الادى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جۇمىسى  قازىرگى تاڭدا وتە قارقىندى جۇرگىزىلىپ جاتىر. الماتىداعى مادەني بىرلەستىكتەر ءبىر-بىرىمەن تىعىز قارىم قاتىناستا. الماتىدا 10- عا تارتا ۇلتتىڭ ءوز ءباسپاسوز  باسىلىمدارى بار. ولار:  نەمىس رەسپۋبليكالىق «Deutsche Allgemeine Zeitung» گازەتى، تۇرىكتەردىڭ «احىسكا» گازەتى، كارىستەردىڭ «كورە يلبو» گازەتى، ۇيعىر ۇلتىنىڭ «ۋيعۋر اۆازي»، كۇردتەردىڭ «جاينا كۋرد» گازەتتەرى. قالامىزدا 4 مادەني ۇلتتىق تەاتر بار. وسىلاردىڭ بارلىعى ەلىمىزدەگى مادەني ءىس-شارالارعا بەلسەنە اتسالىسادى. ەڭ باستىسى 100 ۇلتتى بىرىكتىرگەن ەلىمىزدىڭ باستى ماقساتى ۇلتارازدىقتى قوزدىرماي، بەيبىت ەلدە بەيبىت بولاشاقتى تاربيەلەۋ. ىنتىماق پەن بىرلىكتە ءومىر ءسۇرۋ. سول ءۇشىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءرولى ماڭىزدى ەكەنىن تاعى دا اتاپ وتكىم كەلەدى. سونىمەن قاتار اسسامبلەيا جاستارىنان قۇرىلعان ەرىكتى جاستاردىڭ دا جۇمىسىن اتاپ وتكىم كەلەدى. قازىر قوعامىمىز مەيىرىمدىلىك پەن قايىرىمدىلىققا ءزارۋ. ءار ءتۇرلى جاعدايدى باسىنان كەشىرىپ، قولداۋدى قاجەت ەتەتىن وتباسىلار بار.  الماتىداعى الەۋمەتتىك جاعدايى وسال وتباسىلارعا ۆولونتەرلەر تاراپىنان قايىرىمدىلىق كورسەتىلدى. اقساقالدار كەڭەسىنىڭ تاعى ءبىر اتقارعان ءىس-شاراسىن وسى جەردە ايتا كەتەيىن. ءبىز قالامىزداعى جاستارمەن، ستۋدەنتتەرمەن ، مەكتەپ وقۋشىلارىمەن ارنايى كەزدەسەمىز. قازىرگى قوعام دەرتىنە اينالعان ناشاقورلىق، ەسىرتكىگە تاۋەلدىلىك، ىشىمدىك پەن تەمەكى سىندى زياندى ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋدى ناسيحاتتايمىز. جاستارمەن پىكىر الماسامىز. بولاشاعىمىزدى تەرىس ارەكەتتەردەن قورعاۋ ءبىزدىڭ ازاماتتىق پارىزىمىز.

- اقساقالدار كەڭەسىنىڭ الداعى جوسپارى قانداي؟ اسسامبلەيا جۇمىسىن جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋ ءۇشىن ءالى دە نە ىستەلۋى كەرەك؟

- ءبىز ءوز ميسسيامىزدى الداعى ۋاقىتتا دا جالعاستىرا بەرەمىز.  ەڭ باستىسى ۇرپاقتار ساباقتاستىعى  بايلانىسىن ۇزبەۋى كەرەك. قازىر الەمدە سان ءتۇرلى قاقتىعىستار بولىپ جاتىر. اسپانىندا ءبىر كۇن تىنىشتىق جوق، جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ وتىرعان ەلدەر دە بار. ءبىز وسى تىنىشتىعىمىزدى، بىرلىگىمىزدى باعالاۋىمىز كەرەك. ءبىر قاراعاندا  فورۋمدار مەن كەزدەسۋلەر،  جيىندار، ترەنينگتەر ناتيجەسىز كورىنۋى مۇمكىن. دەگەنمەن دە بۇل كەزدەسۋلەردىڭ ماڭىزى زور. ءبىز تاتۋلىقتى، بىرلىكتى، ىنتىماقتى ناسيحاتتاعان سايىن جاستارىمىزدىڭ بويىنا سىڭىرەمىز. سوندىقتان دا  ەل يگىلىگى ءۇشىن جۇمىستارىمىز جالعاسادى. اسسامبلەيا جۇمىسىن جاڭا بەلەسكە كوتەرۋ ءۇشىن قازىر وزىق تەحنولوگيالاردى قولدانىپ، ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن بەلسەندى اتقارۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. قازىر تسيفرلىق تەحنولوگيانىڭ زامانى. ودان بولەك الەۋمەتتىك جەلىلەر دە ۇلكەن قۇرالعا اينالدى. قازىر اسسامبلەيا  الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىن دامىتىپ جاتىر.

ماقپال ماحامەتقىزى

Abai.kz