الدىمىزدا رەسپۋبليكا كۇنى كەلە جاتىر. قايتا جاڭعىرعان بۇل ايتۋلى داتا، ايشىقتى مەيرەم – ەلىمىزدىڭ وتكەنىنە كوز جۇگىرتىپ، كەلەشەگىنە باعدار ايقىندايتىن ماڭىزدى كۇن.

وسى رەتتە ءبىز جاس بۋىن قالامگەرلەردى از-كەم اڭگىمەگە تارتىپ، «پاتيروتيزم» ءسوزىنىڭ اسىل ءمانىسى تۋرالى ءسوز تالقى جاساعان ەدىك.

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ بۇل جولعى سپيكەرلەرى: ەراسىل سارسەنباي، جادىرا تولەۋقوڭىر جانە سەرىكجان قاجىتاي.  

«ءبىزدىڭ جاستار پاتريوت پا؟» بولماسا، «ولاردىڭ بويىنا پاتريوتتىق رۋحتى قالاي دارىتامىز؟» دەگەن سۇراقتارعا ولار اشىلا ءسوز كوسىلتتى. ءوز كوكەيلەرىندە جۇرگەن ويلارىن لىقسىتا سىرتقا توگىلتتى. ەندى اتالعان تالانتتى جاستاردىڭ پىكىرىنە ءسوز بەرەلىك.

پاتريوتيزم – وتانعا دەگەن شىنايى، رياسىز سۇيىسپەنشىلىك!

ەراسىل سارسەنباي، ايتىسكەر اقىن:

- وتانعا دەگەن كوزقاراس، ءوز حالقىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، ءوز سالت-ءداستۇرىن قۇرمەتتەۋگە ۇمتىلۋ، ءوز ۇلتى مەن ەلىنىڭ جەڭىستەرىن ماقتانىش ەتۋ - وسى ۇعىمداردىڭ بارلىعى پاتريوتقا ءتان قاسيەتتەرمەن تەڭەستىرىلەدى. پاتريوتيزم قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا، ءوز وتانىنا، تىلىنە، سالت-داستۇرىنە، مادەنيەتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك.

ماسەلەنكي، وسى ورايدا ايتا كەتەتىن بولساق: پاتريوتيزم وزىنە ءتان كونسەرۆاتيزممەن مۇنداي جاعدايلاردا قالىپتاسقان ءتارتىپتى قورعاي الادى نەمەسە قيىن جاعدايلاردا ونى ساقتاۋ جولىندا قوعامدى بىرلىككە شاقىرا الادى. بۇل ۇستەم تاپ ءۇشىن وتە ىڭعايلى، ويتكەنى بۇل ولارعا وزدەرىنىڭ ارتىقشىلىقتى جاعدايىنا قاۋىپ توندىرمەيتىن، ولار ءۇشىن پايدالى قورعانىس باعىتىن زاڭداستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ءدال وسىنداي پاتريوتيزم قوعام مۇددەلەرىنىڭ، وسى مۇددەلەردىڭ وكىلى رەتىندەگى مەملەكەتتىڭ جانە وتاننىڭ بىرتۇتاستىعى تۋرالى ايتادى. ءدال وسىنداي پاتريوتيزم رەاكتيۆتى، وزگەرىستەرگە قارسى رەاكتسياعا بەيىم بولادى. پاتريوتيزم جانە ازاماتتىق – بۇل ۇعىمدار ماعىناسى جاعىنان وتە ۇقساس، بىراق ءالى دە شامالى ايىرماشىلىقتار بار. وتانعا، ۇلتقا، مادەنيەتكە، سالت-داستۇرگە دەگەن كوزقاراستى كورسەتەتىن ادامي قاسيەتتەردى ايتامىز. پاتريوتيزم – وتانعا دەگەن شىنايى، رياسىز سۇيىسپەنشىلىك.

ازاماتتىق، ءوز كەزەگىندە، بەلسەندى ۇستانىم جانە مەملەكەتپەن تۇراقتى ءوزارا ارەكەتتەسۋ بولىپ تابىلادى.قورىتىندىلاي كەلە، پاتريوتيزم تەك وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك ەمەس ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. رۋحاني-ادامگەرشىلىك ساپانىڭ كوپتەگەن فورمالارى مەن تۇسىندىرمەلەرى بار. ايتپاقشى، مەملەكەت بولاشاق ۇرپاقتى ەرتە جاستان وتانسۇيگىشتىككە باۋلۋدى قاداعالاپ، مەكتەپتەردە ارنايى باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرىپ، ەرەسەك تۇرعىندار اراسىندا لايىقتى كوڭىل-كۇي قالىپتاستىرۋدا.بەلسەندى پاتريوتيزم، كەرىسىنشە، «بىزدىكى» يا «بىزدىكى ەمەس» دەگەن شەشىمگە نەگىزدەلگەنى انىق جانە اركىمنىڭ مۇددەسىن بارلىعىمەن بىرىكتىرۋگە قارسى كۇرەسەدى. ونىڭ كوزقاراسى ەسكى جولمەن ءومىر ءسۇرۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىمەن جانە وتان ورنالاسقان الەۋمەتتىك شىندىقتى تۇبەگەيلى جاڭا فورماعا تەز وزگەرتۋ ءۇشىن وزگەرتۋ قاجەتتىلىگىمەن بايلانىستى. ونىڭ نەگىزى – قالىپتاسقان قۇرىلىمداعى «بىزدىكى» مەن «بىزدىكى ەمەس» اراسىنداعى قالىپتاسقان قاتىناستاردىڭ ادىلەتسىزدىگى.

ايتا كەتۋ كەرەك، «بىزدىكى» كريتەريلەرى ءارتۇرلى بولۋى دا مۇمكىن.پاتريوتيزم ءوز الدىنا قۇندىلىق بولا المايتىنى اتاپ وتىلەدى. ول بۇقارالىق سانادا وتە كەڭ رەاكتسيا تابا الادى، بەلگىلى ءبىر يدەولوگيالىق پاراديگمانى ەتيكالىق باعالاۋدىڭ قاجەتتى شارتى بولۋى مۇمكىن جانە ءارتۇرلى ساياسي كۇشتەردىڭ قىسقا مەرزىمدى بىرىگۋىنىڭ بەلگىلى ءبىر پلاتفورماسىنا اينالۋى مۇمكىن، بىراق ءپاتريوتيزمنىڭ ءوزى.

سونىمەن، پاتريوتيزم ۇعىمىنىڭ اسىل ءمانىن ايشىقتاي ايتقان ايتىسكەر اقىن ەراسىل سارسەنبايدىڭ پىكىرىنشە، ءوز الدىنا يدەولوگيا نەمەسە قۇندىلىق بولا المايدى جانە بولماۋى كەرەك دەگەنگە سايادى.

پاتريوت بولۋ - قازاق ەلىنىڭ ءار ازاماتىنىڭ بورىشى!

جادىرا تولەۋقوڭىر، اقىن، ۇستاز:

- پاتريوتتىق سەزىمنىڭ تازا بولۋى - ەڭ اۋەلى ءوزىڭ توپىراعىنا كىندىك قانىڭ تامعان ىستىق ۇيا - وتاننان بۇرىن، ورتاڭ، وتباسىڭنان باستاۋ الادى.  ونىڭ ءاربىر جەتكەن جەتىستىكتەرى مەن كەمشىلىگىنە  وزىڭشە قۋانىپ، مۇڭايا ءبىلۋىڭ دە بولەك سەزىم دەپ ويلايمىن... وتانىڭنىڭ تىنىشتىعى بارىنەن دە ەڭ قىمبات. «وتانسىز - ادام، ورمانسىز – بۇلبۇل» دەگەن  ويلى ءسوزدىڭ ءتۇپ ءمانى دە زور. ويلاپ قاراساڭىز، وتانى جوق الەم جۇرتىندا قانشاما ەلدەر بار. بۇل، ءبىزدىڭ باقىتىمىزعا بۇيىرعان باعاسىز دۇنيەدەي.

پاتريوتتىق سانانى جاستارعا قالىپتاستىرۋدا مەملەكەتىمىز قىرۋار جۇمىستار، الۋان جوسپارلار اتقارۋدا. بايقاپ قاراساڭىز، قازىرگى جاس تولقىننىڭ وتانشىلدىق سانا - سەزىم ءورىسى وياۋ! سەرگەك! بۇل دا  سونىڭ ناتيجەسى ىسپەتتى كورىنەدى ماعان. قوعامدىق ساياسي ءتۇرلى جاعداياتتار دا  وزگەرىستەرگە الىپ كەلەتىنىن سىنالاپ، باعامداپ، بولاشاققا مىزعىماس باعدار الۋعا بەتبۇرىستار جاساۋدامىز. الەمگە تانىلعان ەل بولدىق! دەربەس تۇتاس شەكارامىز بار! ايبىندى اسكەرىمىز بار! وزىندىك دامۋ ستراتەگيامىز  بىرتە - بىرتە ىسكە  اسىرىلىپ تا جاتىر.

پاتريوت بولۋ - ءار قازاق ەلىنىڭ ازاماتىنىڭ بورىشى دەپ ۇعامىن!  ول نەنى بىلدىرەدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى وسى تۇرعىدا؟  بۇعان بىلاي جاۋاپ قاتقانىم ءجون بولار. قانداي دا سالا مامانى بولساڭ دا، ءوز مەملەكەتىڭ ءۇشىن ادال قىزمەت ەت، وتكەنىنەن قۇندىلىقتار ىزدە، بولاشىعىنان ءۇمىت ارت. مىنە، سول دا بولسىن پاتريوت ەكەنىڭنىڭ ءبىر ايىرىم بەلگىسى بولىپ تابىلماق. مىسالعا، مەن ءوزىم ۇستازدىق قىزمەتتەمىن. جانە ول قىزمەتىم ماعان ۇنايدى. شاكىرت تاربيەلەۋ ماڭىزدى دا ەرەكشە ەڭبەك قاتارىنان... ءار شاكىرت - سەنىڭ بۇگىنگى ينۆەستيتسياڭ. ەرتەڭگى - جارىق ءىزىڭ، وشپەس ءۇنىڭ، تاۋسىلماس مۇراڭ، وركەندى ونەگەڭ! وتانشىل مەملەكەت - ماڭگىلىك كوشتىڭ الدى!

جاستاردىڭ بويىندا ۇلتتىق سانانى دامىتۋ ءبىزدىڭ باستى نىسانامىز!

سەرىكجان قاجىتاي، جازۋشى، ۇستاز:

- قوعامىمىزدا بولىپ جاتقان وزگەرىستەر پاتريوتيزم سياقتى قۇبىلىسقا جاڭاشا كوزقاراسپەن قاراۋعا ماجبۇرلەيدى. سوڭعى كەزدەرى قوعامىمىز كۇردەلى ماسەلەگە تاپ بولدى – وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ءوزىن-ءوزى دامىتۋعا، ءوزىن-ءوزى تانىتۋعا دەگەن قۇلشىنىسىنىڭ جوقتىعى، سونداي-اق ءوز ەلىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋعا قۇلىقسىزدىعى. بۇل كوبىنەسە ەسكى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جويىلىپ، جاڭاسىنىڭ ەشقاشان قۇرىلماۋىمەن بايلانىستى. بيلىكتىڭ قوعامدى بىرىكتىرە الاتىن ۇلتتىق يدەيانى قۇرۋعا قاتىستى ەنجارلىعى، سونداي-اق ەلدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ىلگەرىلەتۋىمەن بايلانىستى بەلگىسىزدىك وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ كوپ جاعدايدا تاريحتى ماقتان تۇتۋدى دوعارۋىنا اكەلدى. ءوز ەلىنىڭ، وتانداستارىنىڭ مادەني جانە عىلىمي جەتىستىكتەرى. سونىڭ سالدارىنان پاتريوتيزم سانگە جاتپايتىن نارسە، ءتىپتى قازىرگى ادامعا مۇلدەم قاجەت ەمەس قاسيەت رەتىندە قابىلدانا باستادى.

ال پاتريوتيزم ادام ءومىرىنىڭ بارلىق سالالارىندا (قارىم-قاتىناس، وقۋ قىزمەتى، ەڭبەك) كورىنەتىندىكتەن، ءپاتريوتيزمنىڭ بولماۋىنا بايلانىستى كەلەڭسىز قۇبىلىستار وسى سالالاردىڭ ارقايسىسىندا كورىنىس بەرەدى. بۇل قارىم-قاتىناس پەن ءوزارا ارەكەتتەستىكتىڭ دەسترۋكتيۆتىلىگىنە، ءبىلىم قۇندىلىعىنىڭ تومەندەۋىنە، جۇمىستاعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ تومەندەۋىنە، الەۋمەتتىك ماڭىزدى ومىرلىك ماقساتتاردىڭ بولماۋىنا اكەلەدى. جوعارىدا اتالعان فاكتورلاردىڭ بارلىعى تاۋەلدىلىك پەن دەۆيانتتى مىنەز-قۇلىقتىڭ بارلىق تۇرلەرىنىڭ ساندىق ءوسۋى سياقتى تەندەنتسيانى تۋدىرادى.

قىلمىسكەرلەر، ناشاقورلار، جۇمىسسىزدار مەن ساۋاتسىز جاستاردىڭ كوبەيۋى الداعى جىلداردا ءۇمىتسىز جاعداي تۋعىزۋى مۇمكىن...

پاتريوتيزم – جالپىلاما تۇردە وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن، ونىڭ مۇددەلەرىنە قامقورلىق پەن ونى جاۋلاردان قورعاۋعا دايىندىعىن بىلدىرەتىن قوعامدىق-ساياسي جانە ادامگەرشىلىك قاعيدا. پاتريوتيزم تۋعان ەلىنىڭ جەتىستىكتەرىنە ماقتانۋدان، ونىڭ ساتسىزدىكتەرى مەن قيىنشىلىقتارىنا كۇيىنۋدەن، ونىڭ تاريحي وتكەنىنە قۇرمەتپەن قاراۋدان، حالىق جادىنا، ۇلتتىق جانە مادەني داستۇرلەرگە قامقورلىق جاساۋدان كورىنەدى. الەۋمەتتiك-پسيحولوگيالىق سەزiم رەتiندە پاتريوتيزم ەجەلدەن تۋعان جەرگە، كادiمگi ءومiر سالتىنا دەگەن سۇيiسپەنشiلiك تۇرiندە پايدا بولعان.

مەملەكەتتىلىكتىڭ دامۋىمەن پاتريوتيزم وتاندى قورعاۋدا، وتان مۇددەسىن قورعاۋدا تاباندىلىق پەن باتىلدىقتى تالاپ ەتۋمەن بايلانىستى ساياسي ماعىناعا تولى. جەكە تۇلعانىڭ نەگىزگى قاسيەتى رەتىندە پاتريوتيزم جەكە تۇلعا قىزمەتىنىڭ بارلىق اسپەكتىلەرىندە - قارىم-قاتىناستا، وقۋدا، ەڭبەكتە، سونداي-اق جەكە ادام مەن قورشاعان شىندىق اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ بارلىق تۇرلەرىندە كورىنەدى.

ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سەنسەك، بۇگىندە ەل حالقىنىڭ 19,8 پايىزى – جاستار. سول سەبەپتى، جاڭا بۋىننىڭ ومىرگە ارالاسۋىن ەسكەرە وتىرىپ، «پاتريوتيزم تۋرالى» پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ: «ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى جۇرتشىلىقتىڭ الدىنا شىققاندا ۇلتتىق مۇددە مەن قازاقستاندىق پاتريوتيزم قاعيداتتارىن باسشىلىققا الۋى كەرەك»، - دەگەن ەدى.

قورىتىندىلاي كەلە، جان-جاقتى پاتريوتتىق تاربيەنى پەداگوگيكالىق تاجىريبەگە بەلگىلى ءبىر جۇيەدە ەنگىزۋ – قازىرگى ۋاقىتتا – جاڭاشىلدىق دەپ قوسقىم كەلەدى.

ازاماتتىق-پاتريوتتىق تاربيە جۇيەسىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك بەلسەندى ازاماتتارىن قالىپتاستىرۋ كاسىپتىك ءبىلىم مەن ەلدەگى جانە الەمدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە رۋحاني وزگەرىستەردىڭ تىعىز بايلانىسىن قامتاماسىز ەتەتىن ەڭ ماڭىزدى باعىت بولىپ تابىلادى. جاستاردىڭ بويىندا ازاماتتىق پەن ۇلتتىق سانانى دامىتۋ ءبىزدىڭ باستى نىسانامىز.

ەرىك قايراتبەكۇلى

Abai.kz