مەرەي

جۇرەك جىلىتار جىرلار

«اقىن - بولاشاقتى سوزبەن بولجايدى».
فرانتسۋز ادەبيەتىنىڭ سىنشىلارىنان قالعان ءسوز.

                «اقىن - اقىندىعىمەن ەمەس، ادامدىعىمەن قىمبات».
سەرگەي الەكساندروۆيچ ەسەنين.

                                    «تاشكەنتتە تۋعان اقىننىڭ ءبارى قايدا بولسا دا تاشكەنتتە، تاشكەنتتىڭ تابيعاتىندا، وزبەك جۇرتىنىڭ تامىرىندا بولعانىن سوزىمەن دە، ىسىمەن دە دالەلدەپ تۇرادى».
زۋلفيا حانىم يسرايلوۆا،
وزبەكتىڭ ۇلى اقىنى.

سۇندەت مۇراتبەكۇلى سەيىتوۆ 1998 جىلعى 3 قازان كۇنى وزبەكستاننىڭ تاشكەنت وبلىسىنا قاراستى شىناز اۋدانىنداعى كوتەرمە اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاراتىلىسىنان سۇندەتتەلىپ تۋعاندىقتان اتا-اناسى وزدەرىنىڭ پەرزەنتىن وسىلاي دەپ اتاعان. وسىلايشا ورىستىڭ ۇلى اقىنى ءھام جازۋشىسى سەرگەي الەكساندروۆيچ ەسەنين (1895), فرانتسۋزدىڭ ۇلى اقىنى ءھام جازۋشىسى لۋي اراگون (1897), قازاق اقىنى سۇندەت مۇراتبەكۇلى سەيىتوۆ (1998) ۇشەۋى ءار جىلداردىڭ ءبىر كۇنى ومىرگە كەلگەن ەكەن. اتاسى سەيىت 60 جىل ۇستازدىق قىزمەت اتقارعان. وزبەك، ورىس، اعىلشىن، نەمىس، فرانتسۋز تىلدەرىندە ەمىن-ەركىن سويلەگەن. اجەسى مەن اكەسى قاراپايىم جۇمىسشىلار بولعان. اناسى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا قىزمەت ەتكەن. ناعاشىلارىنىڭ اراسىنان  تالعات سەرىكباەۆ دەگەن سۋرەتشى، ءمۇسىنشى شىققان. سۇندەت جەتى جاسىندا  كىندىك قانى تامعان جەردەگى امانگەلدى ۇدەربايۇلى يمانوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان.

2007 جىلى سەيىتوۆتەردىڭ وتباسى اتامەكەنىمىزگە، دالىرەگى شىرايلى شىمكەنت شاھارىنا  قونىس اۋدارعان. وڭتۇستىك قازاقستان (قازىرگى تۇركىستان) وبلىسىنىڭ سارىاعاش اۋدانىنا قاراستى كەلەس ءوڭىرىنىڭ (قازىر ءوز الدىنا جەكە اۋدان)  سامبەت ساتتاروۆ اتىنداعى اۋىلداعى ىبىراي التىنسارين اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبىندە، شىمكەنتتەگى №83 جالپى ورتا مەكتەبىندە وقىعان. شىمكەنتتەگى باتىربەك تۋعانبايۇلى وتەپ اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان وبلىستىق مامانداندىرىلعان «ونەر» مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ تۇلەگى. 13 جاسىنان بەرى شىعارماشىلىق جۇمىسپەن ەتەنە شۇعىلدانۋدا. 14  جاسىندا ۇلىبريتانيانىڭ استاناسى - لوندونعا وقۋعا ارنايى شاقىرتۋ العانىمەن، وتباسىلىق جاعدايىنا بايلانىستى وعان بارا الماي قالعان. 2017 جىلى شىمكەنتتەگى ماردان بايمىرزاۇلى ساپارباەۆ اتىنداعى وڭتۇستىك قازاقستان گۋمانيتارلىق ينستيتۋتىنىڭ «پاراسات» كوللەدجىنىڭ قۇقىقتانۋ فاكۋلتەتىن، ال 2022 جىلى ورتالىق ازيا يننوۆاتسيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ  پەداگوگيكا فاكۋلتەتىن فيلولوگيا ماماندىعى بويىنشا بىتىرگەن.

ءوزىنىڭ ەڭبەك جولىن 2015 جىلى شىمكەنتتەگى رەسپۋبليكالىق «ەل بىرلىگى» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى رەتىندە باستاعان. «قىزمەت» گازەتىندە قىزمەت ىستەگەن. 2016 جىلدان بەرى قالا كىتاپحانالارىنداعى «شام» (شابات. ارمان. مازمۇن)  ادەبي شىعارماشىلىق ورتالىعىنىڭ توراعاسى. 2017-2018 جىلدارى رەسپۋبليكالىق «قازىعۇرت» ادەبي-كوركەم، مادەني-الەۋمەتتىك، تاريحي-تانىمدىق جۋرنالىندا ءتىلشى بولىپ قىزمەت ىستەگەن. جاڭادان قۇرىلعان تۇركىستان وبلىستىق  ىشكى ساياسات باسقارماسىندا مەملەكەتتىك قىزمەتكە ارالاسقان. 2018 جىلى شىمكەنت قالالىق  وتباسى، بالالار جانە جاستار ىستەرى باسقارماسىنىڭ «جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىندا» قىزمەتكەر، 2019 جىلى شىمكەنت قالاسىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بولعان. الماتىداعى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە شىعارماشىلىق جۇمىسپەن شۇعىلدانعان. ادەبي-كوركەم كىتاپتاردى وڭدەۋمەن اينالىسقان. بۇگىندە شىمكەنتتەگى جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىندا قىزمەت ىستەيدى..

2017 جىلى الماتىداعى «قازاقپارات» باسپاسىنان كورشىلەرىنىڭ كومەگىمەن شىققان «تاۋبە»، 2019 جىلى شىمكەنتتەگى «قىزمەت» باسپاسىنان شىمكەنت قالالىق وتباسى، بالالار جانە جاستار ىستەرى باسقارماسى مەن اتالمىش باسپانىڭ ديرەكتورى بەيسەنكۇل نارىمبەتوۆانىڭ دەمەۋشىلىگىمەن جارىق كورگەن «ءماريا»، كەيىننەن «يكيگاي»، 2022 جىلى الماتىداعى «مازمۇنداما» باسپاسىنان شىمكەنت قالاسى اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى شىڭعىس جۇمابەكۇلى مۇقانننىڭ قولداۋىمەن شىققان ەركە قىر گۇلىمەن اتتاس «ۇمىتپاس» دەگەن جىر جيناقتارى جارىق كورگەن. سوڭعى جىر جيناعى الماتىداعى «مەلومان» دەگەن رەسپۋبليكاداعى برەندكە اينالعان كىتاپ دۇكەنىندە ساتىلۋدا. اقىننىڭ شىعارماشىلىعى جايلى يسرايل ساپارباي، مارحابات بايعۇت، امانحان ءالىمۇلى، تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى، ەسەنعالي ءابدىجاپپارۇلى راۋشانوۆ، زىليحا تۇرارقىزى جانتاسوۆا، الىبەك شەگەباي،  باقىتجان الديار، قالقامان ايىمعازىۇلى سارين، ابىلاي ەسىمباي سىندى  قالامگەرلەر ىستىق ىقىلاسقا تولى پىكىر بىلدىرگەن. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنا مۇشەلىككە قابىلدانعان. كەلەر 2024 جىلى كەزەكتى جىر جيناعى تۇركيادا باسپادان شىققالى تۇر.

بىرقاتار ونەر-ءبىلىم بايگەلەرىندە توپ جارىپ، ايرىقشا كوزگە تۇسكەن. اتاپ ايتقاندا، ماسكەۋدەگى حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى ۇيىمداستىرعان مۇحتار ومارحانۇلى اۋەزوۆ جايلى  جازىلعان شىعارمالار بايقاۋىندا حالىقارالىق قۇرمەت گراموتاسىمەن; تۇركيا رەسپۋبليكاسى حالىقارالىق تۇركسوي ۇيىمى ۇيىمداستىرعان «تۇركىستان - ەر تۇرىكتىڭ بەسىگى» جىر ءمۇشايراسىنىڭ جۇلدەگەرى رەتىندە اتالمىش حالىقارالىق ۇيىمنىڭ العىس حاتىمەن; قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ العىس حاتىمەن ماراپاتتالعان. رەسپۋبليكالىق جازبا اقىندار جىر  ءمۇشايراسىنىڭ جەڭىمپازى رەتىندە قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گرانتىن جەڭىپ العان. «مەن جاستارعا سەنەمىن»، «شىرايلىم - شۇبايقىزىلىم» دەپ اتالعان رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايرالارىنىڭ جەڭىمپازى. جامبىل جاباەۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايراسى مەن «جۇلدىزعا جول» بايقاۋىنىڭ  جۇلدەگەرى. اقىن مۇقاعالي سۇلەيمەنۇلى ماقاتاەۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايراسىنىڭ ءتورت دۇركىن، الماتىدا وتكەن رەسپۋبليكالىق «التىن كۇز» مەرەكەلىك ءان-بي بايقاۋىنىڭ قوس دۇركىن لاۋرەاتى اتانعان. اقىن، فيزۋلي اتىنداعى  حالىقارالىق ادەبي سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى ءابىلدا ايماق اتىنداعى وبلىستىق جىر ءمۇشايراسىنىڭ  جۇلدەگەرى. «شىمكەنت قالاسىنىڭ ۇزدىك جاس اقىنى» اتالىمىنىڭ قوس دۇركىن يەگەرى.

ەندى شىنازدان شىعىپ، شىمكەنتتە شىڭدالعان شايىردىڭ شىعارماشىلىعى جايلى ءسوز قوزعاپ كورەلىك. ونىڭ ولەڭدەرىنەن تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىش سازى مەن اتامەكەنگە دەگەن اڭسارى مەن اقجارىلقاپ نيەتىن ايقىن اڭعارۋعا بولادى. بۇعان «شىناز جىرى»، «شىناز»، «شىنازعا ارزۋ»، «تاشكەنتتەگى سەزىم»  دەپ اتالاتىن ولەڭدەرى كۋا. ماسەلەن، «شىناز» اتتى ولەڭىندە:

جاعاسىندا بوزسۋدىڭ مال جۇرەتىن،
جازۋى سول - جادىمنىڭ مەن بىلەتىن.
بەرگى بەتكە وتەردە سول وزەننىڭ
قيماي-قيماي كەتكەنمىن ارعى بەتىن!.. - دەپ مۇڭايادى.

سۇندەت سەيىتوۆتىڭ «تاشكەنتتەگى سەزىم» دەپ اتالاتىن ولەڭى دە سارىتاپ ساعىنىشقا تولى:

قاتپار-قاتپار قارا جەر، كوشە ماڭى،
بۇل كوشەمەن اقىندار كوشەدى ءالى.
شىمقالادا  انا كوپ بەس بالالى،
تاسقالادا بالا كوپ بەس انالى...

ءبىر بالانىڭ كەڭەسكەن اناسىنداي،
ءبىر انانىڭ تەل وسكەن بالاسىنداي.
جولى اشىلىپ قالىپتى شىمقالانىڭ...
تاسقالانىڭ جۇرگەندە باعى اشىلماي.

بەس انانىڭ قاعىلەز كەنجەسى ەدىم،
بەس بالانىڭ بارىمەن تەڭدەس ەدىم.
قۇبىلانى باعىتقا اپ جول جۇرەتىن
قۇربان بولدى ارقاما ەڭسەرگەنىم...

عايىپ بولدى جان انام  وسى جىلى،
ال ءتورت انام قايعىردى ەسى قۇرىپ.
ەكىنشى انام – وتانىم، مەنى وسىرگەن،
ءۇشىنشى انام – قازاعىم، ەسىمى ۇلى!

ءتورتىنشى انام – ساعىنىش، بولار بالكىم،
بەسىنشى انام – ولەڭىم، بولار بالكىم...
ءبىرىنشى انام كەلە مە قايتا ومىرگە
تاسقالاعا ماڭگىلىك ورالعان كۇن؟!.

بارساكەلمەس شاقىرسا بارعان ادام،
شاقشا باسى ءىن ىزدەپ ساۋعالاعان.
بىراق تا بىراق، بىراق، بۇل ومىرگە
قايتا كەتكىسى كەپ تۇرار كەلگەن ادام.

ەندى ءبىر ءسات شىمكەنتتە جازىلعان جىر شۋماقتارىنا نازار اۋداراتىن بولساق، ونىڭ تاقىرىپ اۋانى ءار الۋان ەكەنىن كورەمىز. ماحاببات، تابيعات، قوعام ءومىر حال-قادەرىنشە سۋرەتتەيدى. «كوشەدەگى ولەڭ»، «قاسىم امانجولوۆ كوشەسى»، «مەنىڭ كورشىلەرىم»، «يگور»، تاعى باسقا ولەڭدەرىندە ءومىر شىنايىلىق بايقالادى. ماسەلەن، «مەنىڭ كورشىلەرىم» دەپ اتالاتىن ولەڭىندە:

...مىنە، مەنىڭ كورشىلەرىم، جاناشىر ءھام ولەرمەن،
ءبىرى وسىندا باعزى تۇرعىن، ءبىرى كەلگەن ءور ەلدەن.
ءومىر دەگەن رەجيسسەر بار، كوركەمدەگىش جەتەكشى،
كورشىلەرىم – ۇلى اكتەر،
ال ءبىزدىڭ ءۇي – كورەرمەن! – دەپ كورشىلەرىنىڭ مىنەز-قۇلقىنا ۇڭىلە تۇسەدى. وسى ولەڭدى وقۋ ارقىلى اراق-شاراپقا ۇيىرسەك يگور كوكەسى، قولىن يتكە جالاتىپ، نان بەرەتىن گالا اپاسى، وتىزىندا ورنىن تاپپاي وتىرعان شەشەن قىزى وليا، وزبەكستان مەن قاراقالپاقستاننان كوشىپ كەلگەن كەشەگى ورالمان، بۇگىنگى قانداستارىن كادىمدىگەي كورىپ، تانىپ، بىلگەندەي بولامىز.

قازاقتىڭ اسا ءىرى اقىندارىنىڭ ءبىرى  قاسىم راقىمجانۇلى امانجولوۆتىڭ باسپانا تاۋقىمەتىن كوپ تارتقانىن ءبارىڭىز جاقسى بىلسەڭىزدەر كەرەك. ول تىم تورىققان ساتتە:

بەرسەڭ بەر، بەرمەسەڭ قوي باسپاناڭدى،
سوندا دا تاستاماسپىن استانامدى،
ولەڭنىڭ وتىن جاعىپ  جىلىتارمىن
ءوزىمدى، ايەلىمدى، جاس بالامدى... - دەپ قولىنا قالام العان شىعار، بالكىم. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا قاسىم اقىنعا الماتىداعى ۆينوگرادوۆ كوشەسىندەگى ۇيلەردىڭ بىرىنەن پاتەر بەرىلگەن ەكەن. كەيىننەن  سول تۇرعىن ءۇيدىڭ بۇزىلعانىن ءوز كوزىمەن كورگەن اقىن، جۋرناليست،  قازىرگى ايتىس ونەرىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ءجۇرسىن مولداشۇلى ەرمان «اقىننىڭ ءۇيى نەمەسە قاسىم امانجولوۆتىڭ ءۇيىن قيراتۋ» دەپ اتالاتىن مۇڭدى ولەڭ جازعان:

دەگەنى قايدا - باسىلدى قۇيىن؟
اقىلىم جەتپەي، اشيدى ميىم:
ۆينوگرادوۆ كوشەسىندەگى
قيراتىپ جاتىر قاسىمنىڭ ءۇيىن.

قايتەيىن، كەمباق استانا سەنى
تيەتىندەي-اق باسقاعا سەبى.
قيراتىپ جاتىر قاسىمنىڭ ءۇيىن،
قينالىپ تاپقان باسپاناسى ەدى...

شاقىر دا شۇقىر شاققاندا اينەگىن
اجالدىڭ سەزدىم اقپانداي لەبىن.
بىرتىندەپ سوگىپ قابىرعالارىمدى
كەۋدەمدى بۇزىپ جاتقانداي مەنىڭ!

جىردى قورعاۋدىڭ كەشىكتى ەرەجەسى،
قيرادى، سىندى ەسىك-تەرەزەسى.
ءسابي جىرلاردىڭ بەسىگى ەدى،
بار ەكەن سونشا بەسىكتە نەسى؟

شاشىلدى جەرگە - شامدارى سىڭعىر،
تاعى دا ءۇيسىز  قالدى ارىسىڭ ءبىر.
قيراتىپ جاتىر قاسىمنىڭ ءۇيىن،
قاتىگەز جاندار، قولدارىڭ سىڭعىر!

جۇيرىگىم ەدى جىر كوشىندەگى،
باۋىرىن جازىپ ءبىر كوسىلمەدى.
قيراتىپ جاتىر قاسىمنىڭ ءۇيىن،
...ءبىزدىڭ ءۇي سونىڭ ىرگەسىندە ەدى!

ال شىمكەنتتىك جاس  اقىن سۇندەت سەيىتوۆتىڭ «قاسىم امانجولوۆ كوشەسى» دەپ اتالاتىن ولەڭىندە مىناداي جولدار بار:

...جەر سازىنان ەستىلەدى بايىرعى ءان،
لاپىلدايدى سانامدا وت.
كوشەسىندە باسپاناسىز شايىردىڭ
باسپانالى ادام كوپ.

زامانىندا الدىن وردى قيلى ادام،
تاسقا اينالعان جۇرەگى.
قاراشا ەلگە قارا شاڭىراق سىيلاعان
قاسىم قانداي ۇلى ەدى!.. – دەپ تامسانىپ، تاڭىرقايدى. بۇدان ءبىزدىڭ  قوعامىمىزدا قاسىمداي اقيىق اقىنعا دەگەن كوزقاراس ءار كەزدە ءار  قيلى بولعانىن ايقىن اڭعارامىز. ەندى مۇنى پارادوكس دەمەي، نە دەيمىز؟!.

سۇندەت سەيىتوۆتىڭ «دۇنياقاراس» دەپ اتالاتىن ولەڭىندەگى:

...ءومىر، ءومىر دەيمىن-اۋ، ءومىر، ءومىر،
ونى دا ءبىر سىناعان، مەنى دە ءبىر.
ءومىر دەگەن - قاسقىرعا تالانعان قىز،
ءومىر دەگەن - قانشىقتان جەرىگەن ۇل...  - دەپ سىناعى، قايعى، قاسىرەتى  كوپ ءومىر شىندىعىن الدىمىزعا جايىپ سالادى.

«ءراسۋا» اتتى ولەڭىندەگى:

...جۇرەگىمنەن لاۆاداي ءبىر شىقتى ولەڭ،
ولەڭىمنەن مۇڭ تولى مىڭ شىق كورەم.
باقىت دەگەن – ءتاپ-ءتاۋىر ولەڭ جازۋ،
ءراسۋا
سول باقىت پەن ولەڭدى بىت-شىت دەگەن... - ولەڭ جولدارىنان سۇندەت اقىننىڭ ولەڭ جازۋدان باقىت تاباتىنىن انىق اڭعارامىز. ال ونى قالاي قابىلداۋ -- اركىمنىڭ ءوز جەكە شارۋاسى دەر ەدىك.

نازىك سىرلى سەزىمگە تولى ماحاببات جايلى ولەڭدەرىنىڭ اراسىنان «سىيلىق»، «كوركەم»، «رايحان گۇل»، «سەنى...»، «قىزعا»، «ماحاببات بار...»، «ۆولشەبنيتسا»  كافەسى» ولەڭدەرىن بولە-جارا ايتۋعا بولادى. ماسەلەن، «رايحان گۇل» اتتى ولەڭىندە:

سەن - رايحان گۇلسىڭ،
سەن - رايحان جىرسىڭ.
مىڭداعان جانعا ءيىس بەرەتىن،
تەك ءبىر-اق رەت يىسكەلەتىن! - دەپ اعىنان جارىلادى.

جاس تالانتتىڭ سەرگەي الەكساندروۆيچ ەسەنين، ماعجان بەكەنۇلى جۇماباەۆ، ءابىلدا ايماق سەكىلدى اقىنداردىڭ تۋىندىلارىن كوپ وقىپ، ولارعا ەلىكتەيتىنىن ايرىقشا  اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. ال «چارلي ءچاپليننىڭ كۇندەلىگىنەن» دەپ اتالاتىن ولەڭىنىڭ وقيعاسى تىم قىزىق. كاسىپقوي قالتا ۇرىسى مەترودا ءبىر داۋلەتتى ادامنىڭ التىن ساعاتىن قاقشىپ كەتەدى. ءسويتىپ، سونى تورتكۇل الەمگە اتاعى جايىلعان چارلز سپەنسەر چاپليندەي اعىلشىن اكتەرى، رەجيسسەر، كينوپروديۋسەر، ستسەناريست  قالتاسىنا بىلدىرمەي سالىپ جىبەرگەن ەكەن.

...ساعات سىيلاپ التىننان قالتا ۇرىسى،
تۇگەندەلىپ ىرىسپەن جارتى ىرىسى...
ءچاپليننىڭ باقىتتى شاعى دا وسى،
ءبارى دوسى مارقۇمى ءھام ءتىرىسى...

وسىلايشا سۇندەتتىڭ ولەڭىنەن ونەر ادامىنا دەگەن سىي-قۇرمەتتى كورەمىز.

جاس اقىننىڭ اۋدارما سالاسىنداعى ەڭبەگى دە ەلەۋلى دەر ەدىك. حورەزمدە دۇنيەگە كەلىپ، شيرازدا باقيلىق بولعان ابدۋلراحيم حافيز حورەزمي (XIV-XV عاسىرلار) تۇركى تىلىندە مول ادەبي مۇرا قالدىرعان شايىر. ولەڭدەرىنەن ديۋان جيناق، توپتاما تۇزگەن. ونىڭ ديۋانىندا 1052 عازال، 9 قاسيدا ءھام مۋقامماس، اۋدارما، زەرتتەۋلەر مەن رۋبايدان بولەك 37264 جولدان تۇراتىن ولەڭ-جىرلارى بار. ال ورتا عاسىرداعى بۇحارا حاندىعىنىڭ بيلەۋشىسى، ۇلى قاسىم حاننىڭ بولەسى ءابۋ-ل-فاتھ مۇحاممەد (مۇحاممەد شايباني حان، 1451-1510) تا بىرنەشە عازال جازعان. وزبەك اقىنى، شايبانيدتەر مەملەكەتىنىڭ شەنەۋنيىگى ءھام تاريحشىسى مۋحاممەد ساليح (1455-1535) شايىردىڭ شىعارمالارىن دا قازاق وقىرماندارىمەن قاۋىشتىرعان. سول ۇشەۋىنىڭ شاعاتاي (كونە وزبەك) تىلىندەگى عازالدارىن سۇندەت قازاقشاعا ءتاپ-ءتاۋىر ءتارجىمالاپ شىققان.

ءتۇر-ءتۇسى ورىستىڭ ۇلى كلاسسيك اقىنى الەكساندر سەرگەەۆيچ پۋشكيننەن استە اۋمايتىن سۇندەت مۇراتبەكۇلى سەيىتوۆ شىمكەنتتە وتەتىن سان ءتۇرلى ىزگىلىكتى دە يگىلىكتى ادەبي-مادەني شارالاردىڭ بەل ورتاسىندا جۇرەدى. «شام» ادەبي شىعارماشىلىق ورتالىعىنىڭ توراعاسى رەتىندە ءۇشىنشى مەگاپوليس كىتاپحانالارىندا بەلسەندى قىزمەت اتقارىپ ءجۇر. قۇرامىندا الپىسشاقتى مۇشەسى بار «شام» ادەبي شىعارماشىلىق ورتالىعى كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، باتىرحان سارسەنحان «دارىن» مەملەكەتتىك  جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى. جەتى قالامگەر قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنە قابىلداندى. بەسەۋى «جىلدىڭ ۇزدىك اقىنى»، تاعى بەسەۋى «جىلدىڭ ۇزدىك جازۋشىسى» اتاندى. ءتورت اقىن رەسپۋبليكالىق ادەبي سىيلىقتاردى يەلەندى. «شام جارىعىنداعى كەزدەسۋ. جۇرەكتەگى كوكتەم» پوەتيكا-مۋزىكالىق قويىلىمىنا جاڭا زامانعى قازاق پوەزياسىنىڭ جاس بۋىن وكىلدەرى سۇندەت سەيىتوۆ، ارايلىم مۇراتاليەۆا، اقبوتا بەيبىتبەك، سەزىم مەرگەنبايدىڭ ولەڭ-جىرلارى ارقاۋ بولعان.

سۇندەت ءوزىنىڭ «قاعاي» دەپ اتالاتىن ولەڭىندە:

...اقىن بولامىن دەمەدىم،
اقىنعا ەدى كۇلگەنىم.
سەن ماعان جانىم، قاراشى،
«اقىندىق ءومىر» ... سۇرگەنىم!

ءاۋ باستا عاجاپ ومىرگە
كەپ، كەتەمىن دەپ ويلاعام،
قاپ قويارىمدى بىلمەدىم...
ولەڭ! - دەپ ءوزىنىڭ اقىندىق كرەدوسىن ايقىنداي تۇسكەندەي.

قارشادايىنان ونەرگە تىم قۇشتار بولىپ وسكەن سۇندەت سەيىتوۆ سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى سال سەرى جىگىت. ول مولدىرەتىپ ولەڭ جازۋدان بولەك مۋزىكانى جان-تانىمەن سۇيەدى. دومبىرانىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ءان-كۇي، تەرمە ورىندايدى. وركەستردىڭ قۇرامىندا ونەر كورسەتكەن. «جايدارماندا» دا باعىن سىناعان. كىشىگىرىم رولدەردى سومداپ، اكتەرلىك قىرىن دا تانىتقان. شىعىس جەكپە-جەگىنەن وبلىس چەمپيونى اتانعان. بۇگىندە بالالاردى ەرەجەسىز جەكپە-جەككە باۋلىپ جۇرگەن جاعدايى تاعى بار.

سۇندەت اسا ارمانشىل ادام. نوبەل اتىنداعى حالىقارالىق سىيلىقتى السام دەيدى. ەندى بىردە «ءبىر كوشەگە بەرىلەر ءبىزدىڭ ەسىم...»، - دەيدى. تاعى بىردە اناسى باقيلىق بولىپ كەتكەن ول اكەسى، ءوزى، سۋرەتشى ءىنىسى ۇشەۋى امەريكا قۇراما شتاتتارىنا قونىس اۋدارعىسى كەلەتىنىن ايتادى. وسى قىسقا عۇمىرىندا ءۇش رەت پىشاققا ءىلىنىپ، وتا جاساتقان كورىنەدى. سول سەبەپتى دە ءۇش كەلىدەن اساتان جۇك كوتەرە المايدى. بىراق ەرىك-جىگەرى وتە مىقتى، قايراتتى  جىگىت.

شىنازدان شىعىپ، شىمكەنتتە شىڭدالعان اقىن سۇندەت سەيىتوۆ بۇگىندە ناعىز جىگىتتىك شاعى - جيىرما بەسكە تولىپ وتىر. جالىندى جىرلارى جۇرەك جىلىتاتىن جاس تالانت پوەزياسىنىڭ ءباسى جوعارى ەكەنىن ايرىقشا ىلتيپاتپەن تىلگە تيەك ەتۋگە بولادى. ءبىز ونىڭ الداعى كەزدە دە ولەڭ ولكەسىندە بيىك شىڭداردى باعىندىرا بەرەتىنىنە بەك سەنىمدىمىز.

ءابدىساتتار ءالىپ،

جۋرناليست، اقىن، اۋدارماشى، قازاقستان جۋرناليستەر جانە حالىقارالىق جازۋشىلار وداقتارىنىڭ مۇشەسى، رەسپۋبليكالىق «شىمكەنتىم، شىرايلىم!» ادەبي-كوركەم الماناعىنىڭ باس ديرەكتورى - باس رەداكتورى.

Abai.kz