2023 جىلعى 6 جەلتوقساندا (سارسەنبى) الماتى قالاسى ن.نازارباەۆ كوشەسى ۇيدە ورنالاسقان «»  ساعات 11.00-دە «الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگىنىڭ ماقساتى نە؟ «باراحولكانى» جاڭعىرتۋ ما، جابۋ ما؟» تاقىرىبىندا ءباسپاسوز ءماسليحاتى وتەدى.

الماتى «قالاسى اكىمدىگى «سولتۇستىك اينالىم» شوسسەسىندە ورنالاسقان حالىق اراسىندا «باراحولكا» دەپ اتالاتىن بازارلاردىڭ يەلەرىنەن بازارلاردى جاڭعىرتۋدى تالاپ ەتىپ وتىرعانى بەلگىلى. مودەرنيزاتسيا 2015 جىلدان بەرى جۇرگىزىلىپ جاتىر، ونى جاڭا سالىنعان، سالىنىپ جاتقان ساۋدا ۇيلەرىنىڭ كەلبەتىنەنواق اڭعارۋعا بولادى.

سىرت كەلبەتىنە قاراپ، اكىمدىكتىڭ نيەتى جاقسى، سوگەتىن نەسى بار دەپ ويلاۋىڭىز مۇمكىن. بىراق بۇل ماسەلەنى تەرەڭىرەك قاراستىرساق، ماسەلە باسقادا.وسى جايتتى، اتاپ ايتقاندا، باراحولكا ماسەلەسى مەن الماتى اكىمدىگى  تاراپىنان ورىن العان وزبىرلىق تۋرالى قوعامعا ايتقىمىز كەلىپ وتىر.

«باراحولكا» - اينالىمىندا ەداۋىر قاراجات اينالاتىن، ساۋدا ورنىنىڭ ءاربىر شارشى مەترى ونداعان مىڭ دوللارعا باعالاناتىن ساۋدا سەگمەنتى. ونداعى ساتۋشىلار مۇمكىندىگىنشە كوپ ساتۋ جانە اقشا تابۋ ءۇشىن قولايلى بولشەك ساۋدا نۇكتەسىن الۋ ۇمىتىمەن ساۋدا ورىندارىن شامادان تىس اقشاعا ساتىپ الادى. بازارداعى تارتىستىڭ اۋماعىن بازارلار ورتەنىپ جاتقاندا جاڭالىقتاردان كورەمىز. بۇل تارتىس ۇزدىكسىز، جاسىرىن جانە بۇركەمەلى تۇردە، شەنەۋنىكتەردىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن ءوتىپ كەلەدى.

ساۋدا بازارلارىن جاڭعىرتۋ، ياعني «مودەرنيزاتسيالاۋ» ەشبىر قۇقىقتىق اكتىلەردە بەكىتىلمەگەن. بۇل قوعامنىڭ نازارىن اۋداراتىن جايت! زاڭدا قارالماعان مودەرنيزاتسيا پروتسەسسى مەملەكەت اۋماعىندا قالاي جانە نەگە جۇرگىزىلىپ جاتىر؟ نەگىزگى ماقساتى نە؟ جاۋاپقا تارتاتىن زاڭ بولماعاندىقتان اكىمنىڭ ايتقان ءسوزى – زاڭ!

مودەرنيزاتسيا تالابىن قالاي جۇرگىزىلۋ كەرەك دەگەن سۇراققا جاۋاپ تا جوق، ويتكەنى، باعدارلاما دا جوق. زاڭ جوق جەردە وزدىگىنەن اشىلعان ساۋدا، اۆتوتۇراق ماسەلەلەرى ءورشيتىنى ءسوزسىز! سۋبسيديا نە جەڭىلدىكپەن نەسيە بەرۋ ماااسەلەلەرى ەشقانداي زاڭ نورمالارىمەن قامتىلماعان «جول كارتاسى» دەپ اتالاتىن ءبىر قاعاز عانا بار، وعان ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردى ەنگىزەتىن جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگاندارى. مۇنداي جاعدايدا مودەرنيزاتسيا بازار ساتۋشىلارىنىڭ ەسەبىنەن جاسالىنىپ كەلەدى.بۇكىل سالماق وزىنە تۇسكەن ساۋدا سەگمەنتى ونسىز دا ۋشىعىپ تۇرعان نارىق زامانىندا رەسپۋبليكا اۋماعىندا نارىقتىڭ ءوسۋ ماسەلەسىمەن الىسۋ كەرەك. دەمەك، تاۋار باعالارىنىڭ وسۋىنە شەنەۋنىكتەر تاراپىنان جىبەرىلىپ وتىرعان قاتەلىكتەر تىكەلەي بايلانىستى.

ساتۋشىلاردىڭ شەگىپ وتىرعان زاردابى وراسان!

مىسالى، «ەۋرازيا» ساۋدا ءۇيىنىڭ بۇرىنعى يەسى، جەكە باسى انىقتالعان وۆسياننيكوۆ دەگەن ازامات «مودەرنيزاتسيا جاساۋ كەرەك» دەگەن جەلەۋمەن ساۋداگەرلەردەن بولاشاقتا سالىناتىن بۋتيك ءۇشىن بىرنەشە مىڭداعان دوللاردان جيناپ العان. بارلىعى 67 كاسىپكەر 4,5 ميلليون دوللار كولەمىندە اقشا جيناپ، ساۋدا ءۇيى قۇرىلىسىن سالۋعا ات سالىسقان. ساۋدا ءۇيى سالىنىپ بىتكەن سوڭ ونى ءۇشىنشى تۇلعالارعا ساتىپ، شەتەلگە كەتىپ قالعان. جاڭادان كەلگەن ساۋدا ءۇيىنىڭ يەسى ساتۋشىلارعا مۇلدەم وزگە تالاپتار قويىپ، «رەكونسترۋكتسيا» جاسايمىن دەپ دۇرلىكتىرىپ وتىر.

وۆسياننيكوۆكە قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالعان، ونى الاتاۋ اۋداندىق پوليتسيا ءبولىمىنىڭ تەرگەۋشىسى 1 جىلعا جۋىق تەرگەۋ جۇرگىزىلۋدە. تەرگەۋ سالعىرت جۇرگىزىلۋدە. ەكى اپتا سايىن كاسىپكەرلەر الماتى قالاسى پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارىنىڭ قابىلداۋىندا ءىستىڭ تەرگەلۋىن باقىلاۋدا. پروكۋراتۋرانىڭ ناقتى نۇسقاۋلارىن پوليتسيا تەرگەۋشىلەرى ورىندامايدى! ىستە اسەل يسابەكوۆانىڭ تۋىسى (كۇيەۋ بالاسى) دەپۋتات جانتەليەۆتىڭ اتى شىقتى! بالكىم، تەرگەۋدىڭ سىلبىر جۇرگىزىلۋىنىڭ سەبەبى دە وسى بولار؟

تاعى اتاپ وتەتىن جايت، الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى «باراحولكانىڭ» ورنىن باسقا جاققا كوشىرۋگە نيەتتى ەكەنىن اشىق، تىپتەن سوت الدىندا يمەنبەي ايتۋدا. ساۋدا بازارلارىن «مودەرنيزاتسيا جاساۋ ءۇشىن» ينۆەستيتسيالانعان قاراجات شە؟ اكىمدىكتىڭ مۇنداي ساياساتى الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن.

مىسال رەتىندە «راحات» بازارىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. 5 جىلدان بەرى الماتى اكىمدىگىمەن سوت پروتسەسى ءجۇرىپ جاتىر. جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ەكس-اكىم ب.بايبەك كەزىندە دە، قازىرگى اكىم ە.دوساەۆ كەزىندە دە ساۋداگەرلەر ماسەلەسىنىڭ مانىنە بارعىسى كەلمەي، سوت شەشىمىن ەلەۋسىز قالدىرىپ، ءىس جۇزىندە قاراۋدان باس تارتىپ وتىر. «تكم» جشس-ءنىڭ بازار ورنالاسقان جەردى نارىقتا قۇرىلعان ساتتەن باستاپ جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانى،زاڭ جۇزىندە جەر پايدالانۋ قۇقىعىن الۋدا وزگە پايدالانۋشىلاردىڭ الدىندا ارتىقشىلىق قۇقىعى بار ەكەنى ەسكەرىلمەي، ءوتىنىشى قارالماي كەلەدى.

2019 جىلى سوت ءوز شەشىمىمەن «تكم» جشس-ءنىڭ ارىزىن قاراۋدى مىندەتتەدى، ال اكىمدىك جاسىرىن تۇردە، ءتىپتى سوتقا دا ەسكەرتپەستەن، جيھاز فابريكاسىنىڭ قۇرىلىسىنا جەردى بەرگەن. 2 جىل بويى سوت پروتسەسى ءجۇرىپ، قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن عانا، ياعني 2022 جىلدىڭ 25 قاڭتارىندا الماتى قالالىق سوتى جيھاز فابريكاسىنا قۇقىق بەرۋ تۋرالى اكىمدىك قاۋلىسىنىڭ كۇشىن جويدى.

كەدەرگى جويىلعانداي بولىپ، كاسىپكەرلەردە ءۇمىت پايدا بولدى، اكىمدىك پەن ونىڭ قۇرىلىمدارى سوت شەشىمىن ورىنداپ، «تكم» جشس ءوتىنىشىن قاراۋ كەرەك بولعان. بىراق، 2022 جىلى اكىمدىك «تكم» جشس-ءنىڭ ءوتىنىشىن قاراماي، مەملەكەتتىك سوت ورىنداۋشىسىنىڭ تالابىن ەسكەرمەي 2023 جىلدىڭ اقپان ايىندا جەتىسۋ اۋدانى اكىمىنىڭ اپپاراتىنا جەر ۋچاسكەسىن كوگالداندىرۋ ءۇشىن بەرەدى. ول جەردە ساياباق (سكۆەر) بولادى، مەملەكەتتەن قارجى ءبولىنىپ قويدى دەپ وتىر! «راحات كز» ساۋدا ورتالىعى مەن «ياليان» ساۋدا ءۇيىنىڭ اراسىنداعى باراحولكاداعى الاڭدا سكۆەر سالۋعا نەگە مۇددەلى بولىپ وتىر، مۇنى قالاي باعالاۋ كەرەك؟

سونىمەن، اكىمدىك «تكم» جشس-ءنىڭ ءوتىنىشىن 2023 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا قاراپ، «تكم» جشس-نە ۋچاسكەگە قۇقىق بەرۋدەن باس تارتقان. سوت شەشىمىن ورىنداۋدى ەلەمەگەن مەملەكەتتىك ورگاننىڭ بۇل ارەكەتىن قالاي باعالاۋعا بولادى؟

اكىمشىلىك سوتتىڭ شەشىمىمەن اكىمنىڭ بۇل قاۋلىسى دا كۇشىن جويدى، امبيتسياسى زارداپ شەككەن اكىمنىڭ سۇراۋىمەن قالالىق سوت ءبىرىنشى ينستانتسيانىڭ شەشىمىن بۇزادى ما دەگەن كۇمان جوق ەمەس! بۇل الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن!

بۇل كەلەڭسىزدىككە قاي شەنەۋنىكتەردىڭ قاتىسى بار، كىم مۇددەلى بولىپ وتىر؟ ال «تكم» جشس-ءى پايدالانىپ كەلگەن جەر ۇلەسىن كىم يەمدەنگىسى كەلەدى؟

اتالعان جايتتار بازار بيزنەسى تاڭدۋلى تۇلعالار نە اتقارۋ ورگانىنا ىڭعايلى جۇيەمەن بارماق باستى ارقىلى جۇرگىزۋگە دايىن كاسىپكەرلەردىڭ ەنشىسىندە ەكەنىن بەكىتەدى.

بۇل ماسەلەدە ەلىمىزدىڭ اتا زاڭى-كونستيتۋتسيانىڭ كەپىلى پرەزيدەنتتەن اراشا سۇرايمىز!

ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىنىڭ سپيكەرلەرى:

باشانوۆ جانيبەك سەريكبايۇلى– AZP زاڭ كەڭەسشىلەرى پالاتاسىنىڭ زاڭگەرى; «راحات» بازارى مەن «ەۆرازيا» ساۋدا ءۇيى كاسىپكەرلەرىنىڭ وكىلى;

تولەنوۆا جاميليا وتەگەنقىزى- زاڭگەر، «تكم» جشس-ءنىڭ وكىلى;

ابدۋللينا ساۋلە: «ەۆرازيا» ساۋدا ءۇيىنىڭ كاسىپكەرى.

كوپەرباەۆا ءلاززات تلەۋحانقىزى- «راحات» بازارىنىڭ كاسىىپكەرى;

موتكينا ەلەنا اركادەۆنا-ساۋدا بازارلارى اسسوتسياتسياسىنىڭ توراعاسى.

Abai.kz