«كىم جەڭەدى – ۋكراينا ما، رەسەي مە؟» دەگەن ساۋال بۇل كۇندەرى بارشامىزدى مازالاپ جۇرگەنى راس. ءپۋتيننىڭ «بىرنەشە كۇندە بليتسكريگ جاساپ، كيەۆكە جەتەمىن» ويى جۇزەگە اسپاي، سوعىستىڭ باستالعانىنا ەكى جىلدىڭ ءجۇزى بوپ قالدى.

مىنە، ەۋروپانىڭ شىعىسىنداعى سوعىستان قۇلاققا جاعىمسىز، جايسىز حابارلار جەتۋدە..

بىرىنشىدەن، ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرىنىڭ (ۋقك) قارسى شابۋىلى ناقتى ناتيجە بەرمەي، تولاستاعان سياقتى. الدا قىلىشىن سۇيرەپ قاباعى قاتۋلى قىس كەلەدى. بوناپارت ناپولەون مەن ادولف گيتلەردىڭ تۇبىنە جەتكەن بۇل ايماقتىڭ ايازى جىلۋ بەرۋ ينفراقۇرىلىمىنىڭ كۇل-تالقانى شىققان ۋكرايندىقتارعا وڭاي بولمايىن دەپ تۇر. مۇنىڭ ءوزى سوعىستان ابدەن تيتىقتاعان جەرگىلىكتى حالىقتىڭ كوڭىل-كۇيىنە ءوز اسەرىن تيگىزەتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

ەكىنشىدەن، سوعىس كەزىندە ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارۋعا ءتيىس ۋكراين بيلىگىنىڭ ءوز ىشىنەن شي شىقتى. كەشەگى قاندىكويلەك دوستار ەندىگى جەردە ساياسي قارسىلاستارعا اينالىپ بارا جاتقانداي. ول ۇدەرىستىڭ كاتاليزاتورى كەلەسى جىلى وتۋگە ءتيىس كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋى بولسا كەرەك. زەلەنسكيدىڭ سوعىس كەزىندە وزدەرىنە ءبىرشاما بەدەل جيناپ العان كەيبىر سەرىكتەستەرى ونىمەن ارازداسىپ، پرەزيدەنتتىك امبيتسيالارىن تانىتا باستاعانداي. ۋقك باس قولباسشىسى زالۋجنىيدىڭ قاراشا ايىنداعى اتىشۋلى دەمارشى تەك قانا سوعىس جۇرگىزۋ تاكتيكاسى مەن وعان بەرىلگەن باعانىڭ الشاقتىعىمەن شەكتەلە قويمايتىن سىقىلدى. مۇنىڭ ءوزى زەلەنسكيدىڭ ءوز كومانداسىنا يە بولا الماعان كوشباسشى رەتىندە تانىتىپ قويعانى دا راس. ول بولسا، ونىڭ حالىقارالىق الاڭدا، اسىرەسە، ۋكرايناعا كومەكتەسىپ جاتقان ىقپالدى ەلدەر الدىنداعى ابىروي-بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرۋدە. ونىڭ ءوزى باتىس ەلدەرىنىڭ كومەك بەرۋ قارقىنىنا تەرىس اسەرىن تيگىزەتىنى تاعى بار.

كومەك دەمەكشى، ۇشىنشىدەن، العاشىندا ۋكرايناعا ءسوزسىز قولداۋ كورسەتىپ، قول ۇشىن بەرۋدە اۋىزبىرشىلىك تانىتقان «ۇجىمدىق باتىستىڭ» بۇگىندە نيەتى باسقاشا سەكىلدى. بىرقاتار ەلدە سول كومەكتىڭ قاجەتتىگىنە كۇمان كەلتىرىلۋدە. ونداي انتيۋكرايندىق داۋىستار، اسىرەسە، وڭشىل پارتيالاردىڭ ىقپالى مول مەملەكەتتەردە قاتتى شىعۋدا. بيلىك باسىنا كەلگەندەرى ول ۇرانداردى وكىمەتتىك شەشىمگە اينالدىرۋعا تىرىسۋدا.

ماسەلەن، ەڭ قۋاتتى دەمەۋشى اقش-تى الايىق. سوعىس باستالعالى ول ۋكرايناعا 110 ميلليارد دوللار كولەمىندە اسكەري جانە ەكونوميكالىق كومەك بەرىپتى.

اقش-تاعى پارتياارالىق تارتىس تا بۇل ماسەلەگە ءوز اسەرىن تيگىزۋدە. ەگەر دە بايدەن باستاعان دەموكراتتار ۋكراينا جاعىندا بولسا، «ترامپشىل» رەسپۋبليكالىقتار وعان قارسى. جانە دە جاي عانا قارسى بولماي، زەلەنسكيدىڭ وكىمەتىنە قيىن سۇراقتار قويۋدا. ول ساۋالدار ۋكراينا بيلىگىنىڭ سوعىسقا قاتىستى ناقتى ستراتەگياسىنىڭ بار-جوقتىعىنا، قاقتىعىستى شەشۋ جولدارىنا، كورسەتىلىپ وتىرعان كومەكتىڭ ءوز ماقساتىندا ءارى ءتيىمدى جۇمسالۋىنا قاتىستى بوپ تۇر. قينالىپ جاتقان ۋكرايندىقتارعا قولىن سوزعىسى جوق رەسپۋبليكاشىلدار ءبىرازدان بەرى زەلەنسكي وكىمەتىندەگى كوررۋپتسيا تۋرالى دا ايتا باستادى.

اقش كونگرەسىندەگى وسىناۋ تالاس-تارتىستى كورىپ، زەلەنسكي وسى اپتادا اقش سەناتىندا سويلەۋدەن باس تارتتى.

بايدەن بولسا، شىر-پىر بولىپ، «ۋكرايناعا بەرەر كومەك توقتاتىلسا، ول ناعىز ەسۋاستىق بولادى!»، - دەپ دابىل قاعۋدا. اقش پرەزيدەنتىنىڭ بۇل سوزىنە قوسىلماسقا لاج جوق!

سالىستىرا ايتساق، ىشكى جالپى ءونىمى 200 ميلليارد دوللار ۋكراينانىڭ 2023 جىلعى بيۋدجەتىنىڭ 60 پروتسەنتكە جۋىعىن شەتەلدەن كەلگەن قارجى قۇراعان.

ەندى وسى جاردەم ازايسا نە ءتىپتى توقتاپ قالسا، نە بولماق؟!

«جىعىلعانعا جۇدىرىق» جەمەكشى، «ۇجىمدىق باتىستىڭ» ۋكرايناعا بەرەتىن كومەگىنە ەندىگى جەردە پالەستينا (دالىرەك ايتساق، حاماس) مەن يزرايل اراسىنداعى سوعىس ءوز كەسىرىن تيگىزۋدە. ياعني، ۋكرايناعا كەلەر قارۋ-جاراق پەن قارجى كولەمى ازايا تۇسپەك.

رەسەي جاعى دا وڭىپ تۇرعان جوق. سانكتسيالار مەن تىيىمدار ەل ەكونوميكاسىن مۇلدەم قۇلدىراتپاسا دا، ءبىرشاما زيانىن كەلتىرۋدە. قاراپايىم حالىقتىڭ جاعدايى قيىنداپ، شەتەل قارجى ينستيتۋتتارىنا كىرىپتار رەسەيلىك وليگارحتار تابىسىنان ايرىلۋدا. وعان قوسا، قوعامدىق پىكىر دە «وسى سوعىستىڭ بىزگە نە كەرەگى بار؟» دەگەن جاققا ويىسىپ جاتقانداي. «قىرىم بىزدىكى»!» دەگەن كەزىندەگى ەيفوريادان رەسەيدىڭ دەرەۆنيالارى ايىققان سىقىلدى. موبيليزاتسيالانعانداردىڭ انالارى مەن جۇبايلارى تۇتاس ءبىر قوزعالىسقا اينالىپ بارادى. ال ايەل قاۋىمىنا قارسى شىققان ءبىر دە ءىر جۇيە وڭعان ەمەس، ونى تاريح كورسەتىپ وتىر.

ءبىر نارسە انىق: ۋكراينانىڭ جەڭىلگەنى – كەشەگى سوۆەت وداعى يمپەرياسىنىڭ قۇرامىندا بولعان ءبىر رەسپۋبليكانىڭ جەڭىلگەنى عانا ەمەس.

بۇل سوعىس – نەويمپەريالىق ساياسات يدەولوگياسىنىڭ تۋىن كوتەرگەن باسقىنشىل رەسەي مەن وركەنيەتتى قاۋىمداستىققا قاراي بەت بۇرعان ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس قانا ەمەس.

جەمە جەمگە كەلگەندە بۇل سوعىس – رەسەي مەن حالىقارالىق زاڭناماعا مويىنسۇنعان، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ شەشىمدەرىن باسشىلىققا العان سول وركەنيەتتى قاۋىمداستىق اراسىنداعى سوعىس.

رەسەي جەڭسە، جالعىز ۋكراينانى جەڭىپ قانا قويمايدى.

رەسەي جەڭسە، سول وركەنيەتتى قاۋىمداستىقتى جەڭەدى.

جانە دە ول قاۋىمداستىققا تەك «ۇجىمدىق باتىس» قانا جاتپايدى.

ول قاۋىمداستىققا «وگىزگە تۋعان كۇن بۇزاۋعا دا تۋادى» دەگەن اتالى ءسوزدى ەستەن شىعارماۋى ءتيىس، كەشەگى سوۆەت يمپەرياسىنىڭ قۇرامىندا بولعان، ونىڭ ۇستىنە ونىمەن شەكارالاس ەلدەر دە جاتادى. ءبىز دە سول ساناتقا كىرەمىز.

«بەيبىتشىلىكتى قالاساڭ، سوعىسقا دايىندال!» دەگەن ءسوز جوعارىداعى ماتەلدىڭ زاڭدى جالعاسى بولسا كەرەك.

كەز كەلگەن مىسالدىڭ عيبراتى بولاتىن سەكىلدى كەز كەلگەن ماقالانىڭ ءتۇيىنى بولادى. بۇل جازبانىڭ ءتۇيىنى سول: كىم بولساڭ دا، ءوز كۇشىڭە سەن!

بۇل عيبرات جەكە ادامعا دا، تۇتاس مەملەكەتكە دە تىكەلەي قاتىستى!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz