و، ازات تاڭ!
ەسسە
و، تاۋەلسىز تاڭ! سەنى قانشالاعان اتا-بابالارىمىز اڭساپ، زارىعا كۇتتى دەسەڭشى! جاي ساعىنعان جوق، وسى جولدا ەتىگىمەن قار كەشىپ، اۋىزدىقپەن سۋ ءىشتى، نايزاسىن ۇشتاپ، قىلىشىن قايراپ، وزىنە تاۋەلدى ەتكەن وتارشىل توپتارعا ۇرپاعىمىز بودان بولماسىن، ەلىمىز امان، جەرىمىز ءبۇتىن بولسىن دەپ، الدىڭعىلار امانات ەتكەن جەردىڭ سىنىق سۇيەم توپىراعىنا ادالدىعىن تانىتا اتقا قونىپ، جاۋلارىمەن كەسكىلەسكەن ۇرىس سالدى، سول جولدا شاھيت بولدى. وسىلاي بىزدەرگە قانمەن جازۋ جازىپ، التىن ۇيا اتامەكەنىمىزدى اماناتتاپ كەتتى.
و، ازات تاڭ! سەن قانشالاعان اۋليە، ابىزداردىڭ اق باتاسىمەن، انالاردىڭ يماندىلىق ىسىمەن، باتىرلاردىڭ جانىمەن كەلدىڭ دەسەڭشى؟!
و، بوستاندىق! سەنىڭ جولىڭدا قانشالاعان نامىستى ۇلدار، ارلى قىزدار بارىن بەردى دەسەڭشى.
مىنە، بىزدەر بۇگىندە شۇلەن شۇعىلاسىن شاشا، ارايلاپ اتقان ەركىن دە ازات تاڭدا، ەش مۇڭسىز ءسابي بالاداي تالتاڭداي باسامىز.... ءبىزدىڭ ولكەنىڭ قارا تاسىنادا كۇن سۇيىنە مەيىرىن توگەدى، ويتكەنى، ول بابالارىمىزدىڭ جانقيارلىق ەرلىگىنە كۋا بولعان.
بۇگىندە ادامداردىڭ جانى تىنىش، باقىت دەگەن وسى.
و، ەركىن كۇن! ءبىز، بۇگىنگى ۇرپاق، سونى سەزىنىپ ءجۇرمىز بە؟ ءبىز بۇرىنعىلارعا قارىز ەكەنىمىزدى بىلەمىز بە؟ امال نەشىك، ءبىز سونى تولىق سەزىنبەيتىن سياقتىمىز، سەزىنگەندە عوي، ءبارى باسقاشا بولار ەدى-اۋ. تاۋەلسىزدىك جولىندا ارپالىسقان اتالارىمىز قيىن كۇندە ەلگە قانداي قىزمەت ەتتى، ال، ءبىز بەيبىت كۇندە نە قىزمەت ەتىپ ءجۇرمىز؟ ءار وتانداسىمىز وسى سۇراقتى وزىنە جاتاردا قويىپ، ءبىر تاڭ ۇيىقتاماي ويلانسا شىركىن!
قازاقستان بولاشاعى ەكى نارسەگە بايلانىستى.
ءبىرىنشى، ءوزىمىز بابالارىمىز الدىنداعى قارىزىمىزدى، ەل مەن جەر الدىنداعى پارىزىمىزدى تولىق وتەپ ءجۇرمىز بە؟
ەكىنشى، قازاقستان بولاشاعى ارتتان ەرىپ كەلە جاتقان ۇرپاقپەن تىكەلەي بايلانىستى. ولارعا ءبىز نە تاربيە بەرىپ، قانداي ونەگە كورسەتۋدەمىز؟
ءبىز بۇگىن بارمىز، ەرتەڭ جوقپىز، كۇن سايىن قارتايۋدامىز، ال، جاستاردىڭ كۇن ساناپ، كۇشى جەتىلىپ، اقىلى تولىعۋدا...ولار قالاساڭ دا، قالاماساڭدا ءبىزدىڭ ورنىمىزعا وتىرادى....ەلدىڭ تىزگىنىن قولىنا الادى...ءار ادام ءوز ورنىنا سەنىمدى ءىزباسار، اينالاسىنا ادال دا اقكوڭىل، جۇمىسىنا جۇيرىك، بىلىكتى مامان دايىنداۋ كەرەك. وتاننىڭ قامى وتباسىنداعى ءوز ۇرپاعىڭا ادامي، يماني تاربيە بەرىپ، ادال مەن ارام، وبال مەن ساۋاپ، جاقسى مەن جامان، ۇيات پەن ار، ىزىگىلىك پەن پاسىقتىق، ت.س.س. ۇيرەتۋدەن باستالادى.
بۇگىندە رۋحاني اش جاستاردى كورىپ، جۇرەگىڭ اۋىرادى، عالامتور مەن اقپاراتتىڭ تەڭىزى ولاردى قايدا اعىزىپ بارادى.... «كوشەدە قىز كوپ، كەلىن بولاتىن قىز جوق»....دەگەن اپانىڭ جان ايقايى قۇلاعىڭدا ىزىڭدايدى.... شىڭعىسحاننىڭ كوشباسشىلىق قۇپياسى دەگەن دجون مەننىڭ كىتابىندا مىناداي سويلەمدەر بار: شىڭعىسحان ءوزىنىڭ ارتىنان ەرگەندەردى بۇگىنى ءساتسىز كۇنگە قاراماستان، ەرتەڭگى كۇننىڭ جاقسىلىق اكەلەتىنىنە سەندىرە ءبىلدى. «جەتىستىكتەردىڭ باستى نىشانى-جەڭىس جولىندا وزىڭمەن جانە باسقالارمەن دە تۇراقتى جۇمىس ىستەۋ». شىڭعىسحان قولاستىنداعىلارعا ادال قىزمەت ەتتى جانە ولاردى دا وزىنە قىزمەت ەتكىزە بىلەگەن.
ءوز جولىڭدى ايقىنداپ ال جانە قالىپتاستىر، سوسىن نەگىزگى ماقساتقا قادام باس.
دەمەك، ءبىز جاستاردان تۇڭىلمەي، ەرتەڭگى جارقىن بولاشاققا سەنە وتىرىپ، ولاردى دۇرىس تاربيەلەۋىمىز كەرەك. ەل بولىپ ويلاۋدى وزگەرتۋ كەرەكپىز. ماتەريالدىق قاجەتتىڭ سوڭىنا ءوزىڭدى ارناما، ەگەر سول ءۇشىن سالپاقتاساڭ، ەڭ سوڭىندا قوقىسقا اينالاسىڭ، كەز-كەلگەن زات ەسكىرەدى، توزادى... ال، اسقاق رۋحپەن، بيىك سانامەن ەل، جەر ءۇشىن ەڭبەك ەتسەڭ، سەن ىزدەگەن دۇنيە ءوزى-اق تۇگەندەلەدى، ال، سەن كەرىسىنشە وتان ءۇشىن قانشاما ۇلى ىستەر جاسايسىڭ، ەرتەڭگى ۇرپاقتىڭ الدىندا ارىڭ تازا بولىپ، اتىڭ التىن ارىپتەرمەن جازىلادى... دەگەن سانانى جاستارعا ۇيرەتۋگە، ولارعا سىڭىرۋگە، ەرتەڭگى ەلدىڭ كەمەل بولاشاعىنا سەندىرۋگە ءبىز مىندەتتىمىز.
بارلىق نارسە ۋايىم مەن ءۇمىتتىڭ ورتاسىندا بولادى. «مەن جاستارعا سەنەمىن» دەپ جىرلاعان ماعجان اقىننىڭ ولەڭى بۇلدىراعان كۇدىكتىڭ اراسىنان قول بۇلعايدى...ءبىر ەلدى تاربيەلەۋ ءۇشىن ونىڭ وزىڭنەن كىشى جاستارىن تاربيەلە دەگەن ويشىلدىڭ ارامزالاۋ ءپالساپاسى قۇلاعىڭدا سىبىرلايدى....
قارعىس اتقىر بودان كۇن! وتارشىل ساياسات اقىرى دەگەنىنە جەتىپ، قازاقتى دىننەن، دىلدەن، تىلدەن ايىردى، ۇلتىمىزدى بار مەن جوقتىڭ، ءولى مەن ءتىرىنىڭ اراسىنا جەتكىزدى، دەگەنمەن، ءار جەردە توبە بولىپ جاتقان قوجا احمەت ياسساۋي، ارىستان باب، بايدىبەك بي، ۇكاشا اتا، تۇكتى شاش اجە، دومالاق انا، ءپىر بەكەت، ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى، قۇنانباي قاجى، اباي، شاكارىم قاجى، ت.س.س. كوپتەگەن ۇلكەن تۇلعالار قازاقتىڭ بار ەكەنىن جەر استىنان تىرىلەرگە ايقايلاپ تۇردى.
ءيا، ءبىز جاستارعا سول اتالارىنىڭ شىن بەينەسىن جەتكىزىپ، ايتا الساق... دۇرىس تاربيەلەسەك... ولارعا ەل بولىپ، جۇرت بولىپ، رۋحاني ازىق بەرسەك... ەركىن ەلدىڭ ۇلاندارى سوندا عانا ماعجان اتاسىنىڭ ءۇمىتىن اقتايدى...
ەسىمە ادەمى ەستەمە ەرىكسىز ورالدى...
- اسسالاۋماعالەيكۋم، قالدارىڭىز قالاي، قازاقستان جازۋشىلار وداعى ما؟
- سالەمەتسىز، يا، وداق دەگەن شۇپىرەك باستىنىڭ داۋسى (اسىعىسپىن، ايتاتىنىڭدى تەز ايت دەگەندەي) ارعى بەتتەن قاتقىل ەستىلدى، سىزگە كىم كەرەك؟
- تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىندا بايلانىستى ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسۋ جاساۋ ءۇشىن جۇمەكەن ناجىمەدەن اتامىزدىڭ ءۇيىنىڭ تەلەفون نومەرىن الساق دەپ ەدىم.
- ول كىسى جوق قوي...
- بىلەمىز، ول كىسىنى اللا جارىلقاسىن، بىزگە كەمپىرى كەرەك.
ەسىكتىڭ قوڭىراۋىن شىرىلداتا باستىم، ويىم سان ءتۇرلى قيالدارعا شىرمالعان...
تەرىستىك وبلىستارىمىز تۋرالى جەلدەي ەسكەن اڭگىمەلەر جۇمەكەن اتامىزبەن ءشامشى قالداياقوۆ اتامىزدى توسەگىندە تىنىش جاتقىزباعان-اۋ، سوسىن دا ەل ءۇشىن، جەر ءۇشىن «مەنىڭ قازاقستانىمدى» جاستىقتىڭ جالىنى اتقان 21 جاسىندا جازىپ، ونى روزا باعلانوۆا اپايعا ورىنداتىپ، راديودان كۇن سايىن ەكى، ءۇش رەت بەرگىزىپ، ەلگە جەتكىزگەن-عوي.... ەكى الىپتىڭ وشپەس ەرلىگى، ءور رۋحى كوز الدىما كەلدى، ەكەۋى يىقتاسا قۇشاقتاسىپ، «التىن كۇن اسپانى، التىن ءدان دالاسى، ءدان ەگىپ تەرلەگەن، قازاعىم مىقتى-عوي، مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ جەرىم، تۋعان جەرىم قازاقستانىم» دەپ، كوكتە قالىقتاپ جۇرگەندەي....
ءبىز 40 جاستا نە ىستەپ ءجۇرمىز، ەل ءۇشىن... ۇياتتان ورتەندىم....
ىشكە كىرىسىمە ءبىر جىلى لەپ ماڭدايىمنان سيپاپ، شاعىن داستارحاننىڭ باسىنا جايعاستىردى، قىمىز بەن شۇباتتىڭ ءتىرى ءيىسى مۇرىن جارىپ، كەڭسىرىگىمدى اشا ءتۇستى، ىرىمشىك پەن قۇرت ماعان قاراپ، «مەنى ال، مەنى ال» دەپ تالاسىپ جاتتى.
جايلاۋدا وتىرعانداي، ساحارانىڭ دارحاندىعىن سەزدىم، قازاقتىڭ ءوز بالاسىنا بەرمەيتىن زاتىن قوناعىنا بەرەتىن اقكوڭىلدىگى-اي دەيسىڭ، ارىقشا كەلگەن ورتا بويلىدان جوعارى، اق جاۋلىقتى اپپاق انا قىمىزىن ساپتاياقپەن ساپىردى، جۇمەكەن اعامىزدىڭ بالا كەزىندە جازعان دۇنيەسى باسىلعان سارعايعان گازەتتى الدىما جايىپ، اعىنان اقتارىلا، جارعا دەگەن ساعىنىش پەن تۇلعاعا دەگەن قۇرمەتىن تەڭ ۇستاي وتىرىپ، اڭگىمەنى جىبەردى، قىمىز ءىشىپ، قۇرت جەپ ءناسىپ مۇستاحقىزى اپايدىڭ اڭگىمەسىن تىڭداعان سايىن تىڭداي بەرگىم كەلدى، قابىرعادا تۇرعان ادام پورترەتتى كىلەمدى نۇسقاپ، مىنانى ءوزىم توقىپ ەدىم، جۇمەكەڭە ارناپ دەپ، ءسوزىن دوعارا تەرەڭ ويمەن قادالا قارادى، جۇمەكەن اعا ويلى پىشىنمەن تەرەڭدىگىن كورسەتە، ءۇنسىز الىسقا قارايدى...ەشتەڭە دەمەيدى...جاقسى ادامدارعا قاراۋ كۇنانى توگەن دەگەن ءسوز ەسىمە ءتۇسىپ، ودان سايىن تاپجىلماي قاراپ وتىردىم... جانسىز سۋرەت ەمەس، ءتىرى بەينە...تەك سويلەمەيدى، جاڭا ءبىر ولەڭ جازۋعا ويلانىپ تۇرعان سياقتى. مازالامايىق اتامىزدى دەپ سىبىرلاي قىمىزىمدى ءسىمىرىپ، اپاي ستۋدەنتتەرگە بارايىق دەگەندەي اۋزىمدى ءسۇرتتىم...
كولىكتەن تۇسكەن سوڭ «قانەكي ءجۇرىڭىز» دەپ، ادەپ ساقتاي تارتىنشاقتاي بەردىم، «ەر ادامنىڭ الدىنا ايەل زاتى تۇسۋگە بولمايدى، بالام ءوزىڭ باستا، مەن سەنىڭ ارتىڭنان ەرەيىن» دەگەندە توبەمنەن نۇر قۇيىلعانداي جەڭىل باسىپ، العا ءجۇردىم، ەسىكتى اشىپ ەدىم، تاعى سول مىنەزبەن مەنى العا سالدى، قاراداي ۇيالدىم دا ءوزىمنىڭ ەر ازامات ەكەنىمدى، ەلدىكتىڭ جۇگى موينىمدا بار ەكەنىن تەرەڭ سەزىندىم، ەل ءۇشىن نە ىستەسەم بولار ەكەن-اۋ دەگەن اۋىر سۇراق سول كۇننەن باستاپ مەنى مازالاي باستادى...
***
ەلدى ۇستاپ تۇراتىن پاتشا، عالىم، باي، تاقۋا. بۇل ءتورت توپ ءوز مىندەتىن جاقسى اتقارسا توبەدەگى كەلەدى. ەلدىڭ بولاشاعى نۇرلى بولادى.
ءال-فارابي بابامىز «قايىرىمدى قالا» ەڭبەگىندە: «ادامدار تەك باقىتتى بولۋ ءۇشىن ءومىر سۇرەدى، سوعان بەلگىلى كەزەڭدەردە جەتەدى. ول ءۇشىن كوپ بولىپ، باقىتقا ۇمتىلۋدى ورتاعا قويادى. ادامدار ءبىر-بىرىنە اسەر ەتەدى. ءومىر سۇرەتىن ورتا جانعا جايلى بولعاندا، اقىلدى ورتا، اقىلدى ادام، اقىلدى ۇرپاق، اقىلدى تۇرعىن، اقىلدى قالا قالىپتاسادى، سوندا عانا باقىتتى ءومىر باستالادى» دەيدى. مەملەكەتتىڭ رۋحىن ادامگەرشىلىك، قايىرىمدىلىق، ادىلەتتىلىك، شىنايىلىق، تۇراقتىلىق، ىزگىلىك كوتەرەدى. رۋحاني قۇندىلىقتار عانا ءبىر ەلدى ساقتاي الادى. قوعامنىڭ بەرىكتىگى، تۇراقتىلىعى، كۇشتىلىگى يماندىلىقتان كەلەدى. سوندا عانا قايىرىمدى دا، اقىلدى قالا قۇرۋعا بولاتىنىن ايتادى ويشىل.
ەل باسشىسى دەنى ساۋ، پاراساتتى، سابىرلى، ەسكە ساقتاۋ قابىلەتى جوعارى، اقىلدى، قىراعى، باتىل، مەيىرىمدى، ءادىل، جان-جاقتىلى ءبىلىمدى بولۋ. جان تازالىعى، ار تازالىعى، بۇكىل ادامعا، ءوز حالقىنا دەگەن تازا ماحابباتى، دىنىنە، سالت-داستۇرىنە، عىلىم مەن بىلىمگە دەگەن قۇرمەتى كەرەك.
ءامىر يەلەرىنە پاتشادان تارتىپ، ەكى ادامدى باسقاراتىن كىشكەنە مانساپتىعا دەيىن جاتادى. وسى توپ ءبىر ەلدىڭ باقىتتى-باقىتسىز بولۋىنا تىكەلەي ىقپال جاسايدى. ولار ەلدىڭ باقتاشىسى، شىن جاناشىرى. حالىقپەن ەتەنە بايلانىستا بولۋى شارت. اللادان قورقاتىن باسشى باقىتتى جاراتادى. باسشى بولۋ دەگەن - مامىق كرەسلوعا جايعاسۋ، بايلىققا بەلشەدەن باتۋ ەمەس، كەرىسىنشە ەل جۇگىن، حالىق اماناتىن، ۇلت تاعدىرىن موينىنا الۋ دەگەن ءسوز. ءامىر يەلەرى ءادىل دە مەيىرىمدى بولىپ، ار-ۇيات، وبال-ساۋاپ دەگەندى ءبىلىپ، كىسى اقىسىن جەمەسە، قوعام تىنىش، ەل مۇڭسىز بولادى.
ەكىنشى توپ - عالىم. عالىم كەمە كاپيتانى سياقتى، كەمە سونىڭ باعدار بەرۋىمەن جۇرەدى، باستىق ادام دۇرىس عالىمدى تىڭداسا قاتەلەسپەيدى. عالىم - بارلىق عىلىمنىڭ يەسى. تاريح، فيلوسوفيا، ادەبيەت وسى توپتىڭ قولىمەن جازىلادى. وسىنىڭ ىشىندەگى ساياسي تاريح باستى ورىندا تۇرادى. بۇرىندا بۇل توپقا عالىم، بي-شەشەندەر جاتسا، بۇگىندە عالىم، جازۋشى، اقىن، مۇعالىم، زاڭگەر، پسيحولوگ، جۋرناليست جاتادى. بۇل توپ قاي زاماندا دا ادام جانىن ەمدەگەن. بۇلار لايلانسا، وندا «ەت ساسىسا تۇز سەبەدى، تۇز ساسىسا نە سەبەدىنىڭ» ءوزى بولادى. بۇل توپتىڭ قولىندا قوعامنىڭ كوزگە كورىنبەيتىن ءبىر جىڭىشكە ءجىبى بار. سوندىقتان، ولارعا دۇنيەگە، سالتاناتقا، مانساپقا، اتاققا قۇمارلىق جاراسپايدى. ۇلتتىق مۇددە، حالىق يگىلىگى جولىندا جۇرگەن ادام كوكىرەگى وياۋ، مىنەزى دۇرىس، شىدامدى، قايراتتى، باتىل بولۋى قاجەت. ناعىز زيالى ادام ءوزىن ۇلتىنىڭ قىزمەتشىسى سانايدى. «زيالى ادام ءوز زامانىندا يماندىلىعى، ءدىني ءبىلىمى، قابىلەتى، تاربيەسى، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرى ارقىلى ادامزاتقا، ۇلتىنا، ءدىنى مەن دىلىنە دۇرىس قىزمەت ەتىپ، ۇرپاققا ىزگىلىگى مول ىستەرىن قالدىرا بىلسە، ادامزاتتىق كەڭىستىكتەگى تۇلعالىققا قول جەتكىزبەك»،- دەيدى ۇلت ويشىلى ءال-فارابي.
ءۇشىنشى توپ - بايلار. بايلار بولماسا بارلىق ءوندىرىس توقتايدى، الىپ زاۋىتتار، قاپتاعان ساۋدا دۇكەندەر، ءدامى ءتىل ۇيىرگەن تاماقجايلار، كوڭىل اشار كلۋبتار، اتتام جەردەگى جانارماي بەكەتتەرى، جەپ-ىشكەن سان ءتۇرلى ازىق-تۇلىكتى كىم دايىندايدى، كەدەيلەرگە كىم جۇمىس بەرەدى، ارينە، كەدەي بولماسادا بايدىڭ جۇمىسى جۇرمەيدى. قازاق دالاسىندا بايلار بۇگىنگى حولدينگتەر سياقتى اينالاسىناعى ادامدارعا جۇمىس بەرىپ، الەۋمەتتىك قاجەتىن شەشىپ وتىرعان. سوندىقتان دا، قازاقتان ول كەزدە جەتىم-جەسىر، قايىرشى شىقپاعان، تۇرمە بولماعان. سونىمەن بىرگە، بايلار ەڭبەك اقىسىن تولىق بەرىپ، مولدا-قوجا ۇستاپ، اۋىلى بالالارىن وقىتقان. دەمەك، ۇلتتىڭ اعارتۋشىلىق جۇمىسىدا سولاردىڭ موينىندا بولعان.
تاۋەلسىزدىكتەن سوڭ ەلىمىزدە دەلدال(تاۋەلدى) بۋرجۋازيا، پارازيت(ماسىل) بۋرجۋازيا قالىپتاستى. سوڭعى جىلداردا ۇلتتىق بۋرجۋازيا پايدا بولدى، سولار عانا وتان ءۇشىن جۇمىس جاساۋدا، بىراق وتە از. دەلدال بۋرجۋازيا مەن ماسىل بۋرجۋازيا دا ۇلتتىق مۇددەگە جۇمىس جاساسا، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى نۇرلى بولىپ، كەلەشەك ۇرپاق ماڭگىلىك ەلدە ءومىر سۇرەر ەدى.
ءتورتىنشى توپ - تاقۋلار. ولار وتە ماڭىزدى ەل ءۇشىن، جەر ءۇشىن كۇنى-ءتۇنى دۇعا جاسايدى، ۇرپاق تاربيەلەيدى. «ءبىر جاپىراق تا اللانىڭ قالاۋىمەن جەرگە تۇسەدى» دەپ سەنگەن قازاق ءۇشىن بۇل توپتىڭ ورنى بولەك.
و، نۇرلى تاڭ، جۇما كۇنى بالقىعان ازان ۇنىمەن، توپىرلاي جينالعان جاستاردى كورىپ قۋاناسىڭ، جۇباناسىڭ، ەلدىڭ ەرتەڭىنە سەنەسىڭ، بولاشاققا كوزقاراسىڭ تۇبەگەيلى وزگەرەدى....
بولاشاقتا قازاقستان يناباتتى، ۇياتى بيىك، ارمانى اسقاق، ارى تازا، ءبىلىمدى دە يماندى، نۇرلى ءجۇزدى ادامداردىڭ ورتاسى بولارىنا بارلىعىمىز سەنەمىز...ءبىزدىڭ ۇرپاق سونى جاسايدى... قازاقتىڭ ميى تۇنىق، باسى تازا، تەكتى حالىق....ءبىز جاستارعا سەنەمىز...
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى، جاستار ءبىلىمدى، يماندى، رۋحى بيىك بولسا، ۇلت بولاشاعى جارقىن بولادى.
وتان وتتان ىستىق. ەل دەگەن - ەرەن ۇعىم، سەزىنگەن جانعا شەكسىز باقىت سىيلايتىن، ولمەس رۋح بەرەتىن، تاماشا مىنەز قالىپتاستىراتىن شىن دارۋمەن.
وسى جولدا توقتاۋسىز ەڭبەك ەتۋدى بارشا وتانداسىمىزعا جازسىن! ەل ەرتەڭى ەرتەگىدەي!
نۇرحالىق ابدىراقىن
Abai.kz
