قازىرگى كوپ وقىلىمدى كىتاپتاردىڭ اۆتورى تۇركيالىق جازۋشى، نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى ورحان پامۋكتىڭ شىعارمالارى وسىعان دەيىن الەمنىڭ 62 تىلىنە اۋدارىلىپ، 100-دەن استام مەملەكەتكە تارالدى. قالام ۇستاعان ادام ءۇشىن بۇنىڭ ءوزى ۇلكەن جەتىستىك. ورحان پامۋك وسى سۇحباتىندا جازۋشىلىق شەبەرلىك، كىتاپ جازۋداعى ۇستانىمدارى، شىعىس پەن باتىس وركەنيەتىندەگى قاقتىعىستار جانە ونى ءوز شىعارمالارىنا قالاي كىرىستىرگەنى تۋرالى ءوز ويىن ايتادى.

جاقسى جازا الاتىنىما سەندىم

— ءسىزدىڭ «مەنىڭ وعاش ويلارىم» اتتى رومانىڭىز ماعان قاتتى اسەر ەتتى، تولىق وقىپ شىقتىم. مەن ادامدار مەن الدە ءبىر مەملەكەت، جەر تۋرالى جازىلعان شىعارمالاردى ۇناتىپ وقۋشى ەدىم.

— بۇل شىعارما كوشەدە شاعىن دۇكەن اشاتىنداردىڭ ءومىرى تۋرالى ەدى. انىعىن ايتقاندا، ستامبۇلداعى كوشە ساۋداگەرلەرى حاقىندا. مەنىڭ بالا كەزىمدە ايران قازىرگىدەي قوراپتالىپ ساتىلمايتىن. ونى كوشەدە تاعام ساتاتىنداردان الاتىنبىز. تەك ايران عانا ەمەس، كارتوپ، قىزاناق، جۇگەرى، ءسۇت سياقتى كۇندەلىكتى ازىق-تۇلىكتەردى دە سول جەردەن تاباتىنبىز. ولار بۇل تاعامداردى قاقپانىڭ الدىنا دەيىن الىپ كەلەتىن. الپىس بەس جىل بويى ستامبۇلدا تۇرىپ كەلەمىن. سودان بەرى بۇل قالا ادام تانىماستاي وزگەردى. «مەنىڭ وعاش ويلارىم» دەگەن رومانىم 40 جىل بويى ستامبۇل كوشەسىندە تاعام ساتۋمەن اينالىسقان ءماۋلىت ەسىمدى كەيىپكەرىم تۋرالى كىتاپ. وسى كىتاپتى جازىپ شىعۋ ءۇشىن مەن كوپتەگەن كوشەدە تاعام ساتۋشىلارمەن اڭگىمەلەستىم. شىعارماداعى مەنىڭ ءماۋلىتىم باسقالار سەكىلدى 1960 جىلدارى وزگە ايماقتان ستامبۇلعا قونىس اۋدارعان ازامات. ستامبۇلدى اداسپاي تاپقان ول باسپانا سالىپ، وتباسىمەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ جاتادى. ونىڭ وسىدان 40 جىل بۇرىن زاڭسىز سالىپ العان شاعىن ءۇيىنىڭ ورنىنا قازىر 20 قاباتتى الىپ عيمارات بوي كوتەردى. سول ءۇشىن مەنىڭ ءماۋلىتىمنىڭ باستان كەشكەنى ستامبۇلدىڭ باستان كەشكەنىمەن بىردەي دەپ ويلايمىن.

- ءسىز ءبىر سوزىڭىزدە «ءتۇن ورتاسىندا قالانى تاماشالاۋدى، ونداعى ادامداردىڭ «جالعان كەيىپكە» ەنگەن تىرشىلىگىن كوزبەن كورىپ، ويعا ءتۇيۋدى جانىم قالايدى» دەپ ەدىڭىز. نە ءۇشىن ءتۇن ورتاسىندا وسىنداي «بارلاۋ» جاسايسىز؟

— ويتكەنى قالالار تۇندە كەرەمەتتەي پوەتيكالىق كۇيگە ەنەدى. جارىم تۇندە ستامبۇلدى ارالاپ جاياۋ جۇەمىن. اسىرەسە جاستاۋ كەزىمدە ۇنەمى سولاي ىستەيتىنمىن. سول شاقتاردا ستامبۇلدىڭ تىنىشتىعىن جامىلىپ، تاڭعى ساعات تورتكە دەيىن رومان جازۋعا وتىراتىنمىن. ءتۇن ورتاسىندا قاڭعىعان يتتەردى، ماستاردى جانە تۇنگى كۇزەتشىلەردى كوپ كەزدەستىرەسىڭ. ماعان ستامبۇل سياقتى ۇلكەن شاھارلاردىڭ تۇنگى پوەتيكالىق كۇيى، جىم-جىرت ءساتى ۇنايدى، ونىڭ ءار ءساتىن باقىلاپ، ويعا ءتۇيىپ، دەتالدار جيناپ، سوسىن كوركەم شىعارما ەتىپ جازامىن.

— نە ءۇشىن ونداعى ادامداردى «جالعان كەيىپكە ەنگەن» دەيسىز؟

— شىنىندا، بۇل ماعان وتە ۇنايتىن تاقىرىپ. مەن «قارا كىتاپ» اتتى رومانىمدا وسى تۋرالى جازدىم. نەگىزىندە، بۇل شىعىستىقتارعا تيەسىلى دۇنيە ەدى. ادامدار تۇلعالارىن… كەيىپتەرىن، مىنەزىن، «مەنىن» جاسىرعىسى كەلەدى. بۇل كۇيدى «مىڭ ءبىر تۇننەن» وقۋعا بولادى. سول ءۇشىن دە وسىنداي كۇي مەنىڭ جانىما جاقىن. بىلەسىز بە، مەنىڭ بارلىق روماندارىم ازاماتتىق تۋرالى بولىپ كەلەدى. مەنى جەكە تۇلعالاردىڭ تابيعاتى قىزىقتىرادى، سوندىقتان وسى تۋرالى كوپ ويلانامىن.

— اۋەلدە سۋرەتشى بولعىڭىز كەلدى. كەيىن ارحيتەكتۋرا سالاسىنا قىزىقتىڭىز. ءبارىن تاستاپ، ادەبيەتكە ات باسىن بۇردىڭىز. سۇرايىن دەگەنىم، ساۋلەت ونەرى ءسىزدىڭ شىعارماشىلىعىڭىزعا اسەر ەتە الدى ما؟

— دۇرىس ايتاسىز، جەتى جاسىمنان جيىرما ءۇش جاسىما دەيىن مەن سۋرەت ونەرىنە اۋەستەنىپ، سۋرەتشى بولعىم كەلدى. بىراق ءبىزدىڭ اۋلەت ينجەنەرلەر اۋلەتى ەدى. مەنىڭ اتام، اكەم، ناعاشىلارىمنىڭ ءبارى ينجەنەرلىك سالادا جۇمىس ىستەگەن. سول ءۇشىن مەن ولار وقىعان ۋنيۆەرسيتەتكە ءتۇسىپ، ولار سياقتى ينجەنەر بولعىم كەلگەن. ءاۋ باستا اتام مەن اجەمنىڭ ارمانى وسى ەدى. مەنىڭ وتباسىمداعىلاردىڭ بارلىعى ماتەماتيكالىق تۇرعىدان ويلايتىن، مەن بەينەلەۋ ونەرىمەن اينالىسقان كەزىمنەن باستاپ ولار مەنى پروفەسسور نەمەسە ساۋلەتشى بولادى دەپ كۇتتى. مەن ستامبۇلداعى ەڭ جاقسى ساۋلەت ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم، بىراق ءۇش جىلدان كەيىن شىعارما جازا الاتىنىمدى ءبىلىپ، وقۋدان شىعىپ كەتتىم. ونىڭ ۇستىنە تۇركيادا تۇرىپ سۋرەتشى بولا المايتىنىمدى ءتۇسىندىم، ويتكەنى ول جەردە سۋرەت سالۋ ءداستۇرى قالىپتاسپاعان ەدى. كەيىن مەنىڭ ادەبيەت سالاسىندا اتىم شىققان سوڭ، باسقالار مەنەن «پامۋك مىرزا، ءسىز نەگە سۋرەت ونەرىنەن كەتىپ، جازۋشى بولۋدى تاڭدادىڭىز؟» دەپ سۇراي باستادى. انە، سول كەزدە مەن سۋرەت ونەرى تۋرالى، يسلامدىق ۇلگىگە يە ساۋلەت ونەرى حاقىندا تاماشا كىتاپتار جازۋعا بەكىندىم. مىسال ءۇشىن «مەنىڭ اتىم قىرمىزى» اتتى رومانىم كلاسسيكالىق يسلام ادەبيەتىنىڭ بارلىق سالالارىن قامتيدى. ول كىتاپتان ءسىز فەردوۋسي تۋرالى جانە ول جازعان «شاحنامە» تۋىندىسى جونىندە، كلاسسيكالىق يسلام اڭىزدارى، وسمان يمپەرياسىنداعى مينياتيۋريستەر تۋرالى وقي الاسىز. اتالعان رومان يسلامدىق مينياتيۋرالىق كارتينالار جونىندە سىر شەرتەدى، مەن وسى رومانىمدا كلاسسيكالىق يسلام وقيعالارىن جاڭا، زاماناۋي تاسىلمەن دراماتۋرگيالادىم، ءتىپتى پوستمودەرندىك تاسىلگە دە جول اشتىم.

مەنىڭ «قارىم» يسلام ساياساتى تۋرالى

— ءسىز بۇل شىعارماڭىزدى جازۋ ءۇشىن كوپتەگەن زەرتتەۋلەر جاساعان بولارسىز؟

— تاريحي رومان جازۋ ءۇشىن تاريحي كىتاپتاردى، تاريحي ماتەريالداردى كوپ وقۋ كەرەك. مەنىڭ ەڭ ۇلكەن تاريحي رومانىم جانە مەنى الەمدەگى تانىمال ەتكەن كىتابىم «مەنىڭ اتىم قىرمىزى» بولدى، بۇل كىتاپ XVI عاسىرداعى وسمان مينياتيۋرالىق سۋرەتشىلەرىنىڭ اراسىنداعى وقيعالاردى وزەك ەتتى. مۇندا ولاردىڭ ءومىرى مەن سول سالاداعى شەبەرلىكتەرى تۋرالى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پارسى جانە ءىشىنارا ۇندىلىك موگول سۋرەتشىلەرى تۋرالى جانە باتىس وركەنيەتىنىڭ ىقپالى باياندالادى. «مەنىڭ اتىم قىرمىزىنى» جازاردان بۇرىن، مەن كوپتەگەن تاريحي كىتاپتاردى اقتارىپ، كوپ زەرتتەپ، XV-XVI عاسىرلارداعى پارسى، وسمان جانە موعول مينياتيۋرالارىن زەرتتەدىم. بۇل كىتاپ كلاسسيكالىق اڭگىمەلەرگە نەگىزدەلگەن، بىراق قازىرگى يديومالاردى، قازىرگى ءتىلدى، قازىرگى ادەبيەتتى نەگىز ەتىپ جازىلعان پوەتيكالىق شىعارما.

— ءسىزدىڭ ەڭ تانىمال كىتابىڭىز قايسى؟

— امەريكا قۇراما شتاتتارىندا جانە سولتۇستىك مەملەكەتتەردە «قار» رومانىم ءوتىمدى بولدى. بىراق بۇل كىتابىم تۇركيادا نەمەسە ازيا ەلدەرىندە تىم تانىمال بولا المادى. اقش پەن سولتۇستىك ەلدەردىڭ «قاردى» جاقسى وقىعان سەبەبى ول كىتاپ يسلام ساياساتىن ءسوز ەتەدى. تۇرىكتەر جانە ازيالىق وقىرماندار يسلام تۋرالى بىلەدى، بىراق امەريكالىقتار نەمەسە سولتۇستىك ەۋروپالىقتار بۇل تۋرالى كوپ بىلمەيدى، سوندىقتان ولار مەنىڭ «قارىمدى» ۇناتىپ وقىدى.

— ءسىزدىڭ جاقسى كورەتىن جازۋشىلارىڭىز كىمدەر؟

— لەۆ تولستوي، فەدور دوستوەۆسكي، مارسەل پرۋست جانە توماس مانن.

— كىتاپ جازۋ شەبەرلىگىڭىز تۋرالى دا ايتىپ بەرسەڭىز.

— وسى سۇراق ۇنەمى مەنىڭ الدىمنان شىعادى. مۇمكىن، قازىرگى ادامدار مەنى بەس مينۋت ىشىندە قالاي كىتاپ جازۋ تۋرالى ءتۇسىندىرىپ بەرە سالادى دەپ ويلايتىن شىعار. ءتىپتى ولار ءۇشىن مەن كولۋمبيا ۋنيۆەرسيتەتىندە قالاي كىتاپ جازۋ تۋرالى كۋرس اشىپ، اقشا تابۋىم كەرەك پە ەكەن؟ كىتاپ جازۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ءوزىڭىز سەنەتىن جانە ومىرلىك تاجىريبەدەن جيناقتالعان ءبىر وقيعانى ءسوز ەتۋىڭىز كەرەك; مەيلى، سەن كۇندەلىكتى زاتتار دۇكەنىندە ىستە، ونىڭ ءوزى قىزىقتى بولماق. مەيلى، ساياحاتشى بول، كورگەنى مەن بىلەتىنى كوپ ادام بول، اينالاڭدا كوپ دوستارىڭ بار شىعار، ولاردىڭ ومىرلىك ۇستانىمدارى دا سەن ءۇشىن قاجەتتى دەتالدار بولۋى مۇمكىن. وسىنىڭ ءبارى جازا بىلگەن ادامعا شىعارمانىڭ دەتالدارى ەمەس پە؟ مىنە، وسىلاردى ارقاۋ ەتىپ، ءبىر رومان باستاپ كەتە الاسىز. ارى قاراي جازۋعا تاڭداپ العان وقيعالاردى سۇرىپتاپ، شيراتاسىز. ەڭ كەرەكتى دەگەن دەتالداردى سارالاپ، تاراۋشالارعا ءبولىپ، جازۋعا وتىراسىز. شىعارماڭىزدى ون بەس نەمەسە جيىرما بولىمگە بولگەنىڭىز دۇرىس. وسىدان كەيىن ءار تاراۋلار مەن بولىمدەر تۋرالى وي قورىتاسىز. كىتاپ جازۋدا بىلۋگە ءتيىستى العىشارتتار – مىنە، وسى. سىزگە وسىنداي كەڭەس ايتا الامىن.

— ءبىر سوزىڭىزدە شىعارماشىلىقتى ىشكى مۋزىكانى تىڭداۋمەن سالىستىرعان ەدىڭىز. ءسىز ءوزىڭىز ايتقان بۇل مۋزىكانىڭ قاينارىن، انىعىن ايتقاندا، شىعارماشىلىقتىڭ باستاۋىن تۇسىنۋگە تىرىستىڭىز با؟

— ءار جازۋشىدا الۋان ءتۇرلى كۇي بولادى. كەيدە مەن وڭاشا ويلانىپ وتىرىپ پوەتيكالىق كۇي كەشسەم، سول كوڭىل كۇي بويىنشا پوەتيكالىق ستيلدەگى شىعارما جازامىن. ال كەيدە راتسيونالدى كۇيدە بولامىن دا، سونداي ستيلگە جاتاتىن تۋىندىنى ومىرگە اكەلەمىن. ءار جازۋشى ءوزىنىڭ كەيىپكەرىنە ۇقسايدى. ءار ءسات سايىن سان ءتۇرلى جاعدايدى، كوڭىل كۇيدى باستان وتكىزەدى. سويتە كەلە، ءوز كوڭىل كۇيىڭدى تۇزەۋگە كىرىسەسىڭ. ال رومان مۋزىكالىق شىعارمامەن بارابار، سەبەبى ونىڭ ىشىندە سان ءتۇرلى سەزىم مەن قۋات، الاساپىران اۋەن ساپىرىلىسىپ جاتادى. جازۋشى كەيدە اقىن، كەيدە تاربيەشى، كەيدە پاراساتتى، كەيدە تىم اشۋشاڭ، كەيدە قۋانىشتى، كەيدە قايعىلى جان يەسى بولىپ وتىرادى.

— روماندى اعاشقا تەڭەگەن ەدىڭىز...

— مەنىڭ روماندارىم وتە كولەمدى، 450 بەتتەن اسادى، ءتىپتى كەيبىرى ودان دا كوپ. مۇمكىن، كەيبىرەۋلەر ءبىر ءتۇن ىشىندە ءبىر رومانعا كەرەكتى دەتالداردى تاۋىپ، شىعارما جازا بەرەدى دەپ تۇسىنەتىن شىعار. بىراق بۇلاي ىستەۋ مۇمكىن ەمەس. ادامنىڭ قيالى شەكتى. مەن ءار شىعارماما كىرىسەر الدىندا اۋەلى سول تۋىندىعا ارقاۋ بولاتىن وقيعالار مەن دەتالدار تۋرالى كوبىرەك ويلانامىن. مىسالى، ءبىر اعاش تۋرالى رومان جازباقشى بولايىق. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن بارلىق جاپىراقتار، بۇتاقتار، تامىرلار تۋرالى ەلەستەتۋدىڭ كەرەگى جوق. تەك اڭگىمەنىڭ باسىن سول اعاشتىڭ ءمالىم ءبىر ءدىڭى مەن كەيبىر جاپىراقتارى جونىندە باستاساق تا جەتىپ جاتىر. وسىلايشا ءوزىم جاقسى بىلەتىن نارسەلەر تۋرالى كوبىرەك جازعان سايىن، ماعان كوبىرەك مالىمەتتەر كەلە باستايدى، ءتىپتى كەيبىر جاپىراقتار، بۇتاقتار، تامىرلار جونىندە دە تىڭ ويلار كەزدەسۋى مۇمكىن. بۇل ارادا مەن تەك اعاشتى مىسال رەتىندە عانا ايتىپ وتىرمىن.

مۇسىلماندار مەن باتىستىقتاردىڭ قىرعي-قاباق بولۋىن قالامايمىن

— ءبىر شىعارماڭىزدى جازىپ شىعۋ ءۇشىن قانشالىقتى ىزدەنىسكە باراسىز؟

— وتە كوپ، ونى سوزبەن جەتكىزۋ قيىن. ءتىپتى كەي ماسەلەلەر توڭىرەگىندە كوشەدەگى ادامدارمەن پىكىرلەسەمىن، ولاردىڭ كوزقاراسىن، ويىن تىڭدايمىن. وسىنىڭ ءوزى ۇلكەن زەرتتەۋ بولماق. ەگەر «مەنىڭ وعاش ويلارىمداعى» سياقتى دەتالدار كەرەك بولسا، مەن بازاردان سول كاسىپتەگى ادامدى تاۋىپ، سويلەسەمىن.

— قازىرگى كەزدە كوشەدەن سويلەسەتىن ادام تابۋ قيىنعا تۇسپەي مە؟

— كەي ادامداردىڭ سويلەسكىسى كەلەدى، ال كەيبىرى قاشادى. ولار نەگە سويلەسۋدەن قاشادى دەسەك، ساياساتتان قورقادى. ءتىپتى بوتەن ادامداردان ۇرەيلەنەتىندەرى دە جوق ەمەس. وزدەرىنىڭ جۇپىنى تىرلىكتەرىنەن، ءساتسىز كۇرەستەرىنەن قىمسىناتىندار دا بار. ەڭ باستىسى، ولار ساعان سەنسە، سوندا عانا ساعان اقتارىلىپ اڭگىمەسىن ايتادى. كوبىندە مەن ءار كەزدەسكەن ادامعا كىشىپەيىل ءھام جىلى ءجۇزدى بولۋعا تىرىسامىن. كوشەدە ايران ساتاتىنداردى، قارا جۇمىسشىلاردى، جەر قازۋشىلاردى، ءتىپتى ماسكۇنەمدەردى ۇيىمە شاقىرىپ، ولارمەن ساعاتتاپ سويلەستىم. ولار ماعان سەنىم بىلدىرگەندە ىشىندە قايناپ جاتقان قىجىلدارىن، ءارتۇرلى اڭگىمەلەرىن ايتۋدان ارلانبايدى. كەيدە ولار «مەن ءوز باسىمنان وتكىزگەندەرىمدى ايتتىم، ەندى اعامنىڭ، تۋىسىمنىڭ، اپكەمنىڭ اڭگىمەسىن دە سىزگە ايتسام دەيمىن، سىزگە ءوز اڭگىمەلەرىن ايتقىسى كەلگەندەر كوپ» دەگەن وتىنىشتەرىن ايتىپ جاتادى. بۇنىڭ ءوزى دە زەرتتەۋدىڭ ءبىر ءتۇرى.

— ويعا العان رومانىڭىز جازىلىپ بولعاندا ونىڭ كەي تۇستارىن قىرقىپ، تۇزەپ وتىرۋ ادەتىڭىزدە بار ما؟

— وڭدەۋ – قالىپتى پروتسەسس، ارينە، ءار شىعارمانى قايتا وقىپ، تۇزەپ بارىپ، وقىرمانعا جىبەرۋ كەرەك. جاقسى جازۋدىڭ قۇپياسى – ۇزدىكسىز وڭدەپ، قايتا تولىقتىرىپ وتىرۋ. جازعان دۇنيەنى اياقتاي سالىپ، قانىن جەرگە تيگىزبەي باسپاعا جىبەرە سالۋ جاقسى قالامگەرگە ءتان قاسيەت ەمەس. مەن جازعان شىعارمامدى قايتالاپ وقىپ، تۇزەپ، تولىقتىرۋعا كوپ ۋاقىت جۇمسايمىن.

— ءسىزدىڭ كوپ شىعارمالارىڭىزدا شىندىق ءجيى ايتىلادى. قازىرگى كەزدە شىندىقتى ايتۋ قيىندىق تۋدىرماي ما؟

— مەديالاردىڭ كۇن سايىن دامۋىنا بايلانىستى شىندىقتى ايتۋ قيىنداپ بارادى. ساندىق مەديادا اركىمنىڭ ءوز شىندىعى ايتىلىپ جاتادى. بۇگىنگى ادامدار وزدەرىنە كەرەكتى اقپاراتتاردى Facebook پەن Twitter-دەن وقي بەرەدى. ولار نەنى بىلگىسى كەلسە، نەنى ەستىگىسى كەلسە، وسى پلاتفورمالاردان بىلە الادى، ەستىپ، كورە الادى. بۇل – باتىس وركەنيەتىنىڭ تاقىرىبى.

— ءسىز باتىس پەن شىعىس وركەنيەتىنىڭ بايلانىسى تۋرالى جازدىڭىز. وسى ماسەلە جونىندە قانداي ويداسىز؟

- مەنىڭ كىتاپتارىمنىڭ كەيبىرى باتىس پەن شىعىس وركەنيەتىنىڭ قاقتىعىستارى حاقىندا ءسوز قوزعايدى. «قارا كىتاپ»، «مەنىڭ اتىم قىرمىزى»، «قىزىل شاشتى ايەل» سياقتى روماندارىمنىڭ كوبى ءىرى وركەنيەتتەردىڭ ايىرماشىلىقتارى تۋرالى، اسىرەسە باتىس وركەنيەتى مەن يسلام جانە ازيا وركەنيەتىن تىلگە تيەك ەتەدى. بۇل وركەنيەتتەردىڭ ءوزارا ايىرماشىلىقتارى بار، مەن ءوز شىعارمالارىمدا سونى ايتقىم كەلدى. ايتتىم دا. سەبەبى مەن تۇرىكپىن. تۇركيالىق وركەنيەت ءىشىنارا ەۋروپالىق جانە يسلامدىق، ازيالىق وركەنيەتتەردەن قۇرالادى. سوندىقتان بۇل قاقتىعىس مەنى قىزىقتىردى. تەك بۇل عانا ەمەس، شىعىس پەن باتىستىڭ بارلىق ساياسي ماسەلەلەرى تۇركيانى مادەني جانە ساياسي تۇرعىدان قالىپتاستىرۋعا قوزعاۋشى بولدى. كەيدە وركەنيەتتەر قاقتىعىسىنا سەنگىم دە كەلمەيدى، مۇسىلماندار مەن باتىستىقتاردىڭ قىرعي-قاباق بولۋىن قالامايمىن ءارى وسى ماسەلە توڭىرەگىندە قاتتى الاڭدايمىن. مۇسىلمان ەلدەرى مەن امەريكا، ەۋروپا ەلدەرى اراسىندا الدەبىر كەلىسپەۋشىلىكتەر بولا قالسا، تاماعىمنان اس وتپەيدى. مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ ەۋروپا ەلدەرىن دوس كورىپ، ولاردى جاۋ سانامايتىنىنا سەنەمىن.

- جاھاندانۋ كۇن وتكەن سايىن الگىندە ءوزىڭىز ايتقان ەكى وركەنيەتتى جاقىنداستىرىپ بارا جاتقان سىڭايلى…

— ءيا، جاھاندانۋ ءبىزدى بىرىكتىرىپ جاتىر. بىراق جاھاندانۋدىڭ پايداسىن كورگەندەر وتە سيرەك. جاھاندانۋدىڭ جىلتىن سەزبەگەن ازيالىق قوعامدار، كەدەي-كەپشىك جۇرتتار بۇعان سەنبەيدى، ۇناتپايدى. ەگەر تاپتىق ايىرماشىلىعى بولماسا، وندا جاھاندانۋدىڭ پايداسىن كورە الار ەدىك. نەگىزى، جاھاندانۋ دەگەن جاقسى ءۇردىس ەدى، بىراق، وكىنىشتىسى، ونىڭ پايداسىن الپاۋىت كومپانيالار مەن بايلار عانا كورىپ وتىر.

— Netflix سياقتى تەلەديدارلىق جانە مەديالىق پلاتفورمالار بارعان سايىن دامىپ كەلەدى، وسىلاي كەتە بەرسە كىتاپ وقۋعا دەگەن ىنتا بىرتىندەپ جوعالا باستايدى دەپ ويلايسىز با؟ بۇل جاعداي جازۋشى رەتىندە ءسىزدى الاڭداتا ما؟

— جوق، مەن بۇعان الاڭدامايمىن. بۇل كىتاپ وقىمايتىن ادامدار قوياتىن سۇراق. «مەن باقىتتى جازۋشىمىن» دەپ ماقتانىشپەن ايتا الامىن. وسىعان دەيىن كىتاپتارىم 62 تىلگە اۋدارىلىپ، ميلليوننان استام وقىرمانىم شىعارمالارىما قىزىعۋشىلىق تانىتتى. كىتاپ وقيتىندار ازايىپ كەتتى دەپ بايبالام سالاتىنداردىڭ قاتارىنان ەمەسپىن. Netflix-ءتىڭ سەريالىق جوبالارىن قولدايمىن، ولار مەنىڭ شىعارمالارىمدى دا سەريالادى.

مەن وتە ەڭبەكقور جازۋشىمىن

— ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، قازىرگى جازۋشىلار تەلەسەريالدار مەن فيلمدەر ءۇشىن كىتاپ جازا ما؟ بۇلاي ىستەۋ شىعارمانىڭ ساپاسىنا قانداي دا ءبىر اسەر ەتەتىن شىعار؟

— ستسەناري مەن رومان ەكەۋى ەكى باسقا دۇنيە. ستسەناري جازاتىندار مەن كوركەم شىعارما جازاتىندار دا مۇلدە ۇقسامايدى. رومانيستەر تەك رومان جازادى. ال ستسەناريستەر جازعان شىعارماسىن الدەبىر فيلمگە، تەلەسەريالدارعا بەيىمدەپ جازادى. قازىرگى جازۋشىلاردىڭ تەلەسەريالدار مەن فيلمدەر ءۇشىن كىتاپ جازىپ جاتقانىن بىلمەيدى ەكەنمىن. مۇمكىن، ءسىزدىڭ ارالاساتىن دوستارىڭىز سولاي ىستەيتىن شىعار. بىراق مۇنداي تەندەنتسيا جوق دەپ ويلايمىن.

— ءسىزدى نە قۋاندىرادى؟

— شىعارماشىلىققا دەن قويىپ، باسقا الەمدى ۇمىتىپ، بىردەڭە جازۋمەن قولىم بوساماسا، ساياسي، ەكونوميكالىق جانە جەكە باستىق ماسەلەلەرگە باس قاتىرماسام، سول مەنى قۋانتادى. مەن وتە ەڭبەكقور جازۋشىمىن. ۇنەمى قولعا قالام ۇستاۋ دا مەن ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش.

— ال ءسىزدى قانداي ماسەلە ءجيى مازالايدى؟

— ءوز وتانىم مەن دوستارىم تۋرالى ارماندارىمنىڭ جۇزەگە اسپاۋى، ۋاقىتىمدى دۇرىس پايدالانا الماۋىم، ەلىمنىڭ قوعامدىق جاعدايىنىڭ ەش وزگەرىسسىز كۇيدە قالۋى، كەدەيلىك پەن ادىلەتسىزدىك سياقتى قيتۇرقىلىقتارعا دۇرىس شەشىم بولماۋى مەنى ءجيى مازالايدى.

— 2006 جىلى ادەبيەت سالاسىنداعى نوبەل سىيلىعىن الدىڭىز. سول ساتتەن قانداي تاماشا ەستەلىك ايتا الاسىز؟

— ول سىيلىقتى العاندا قۋاندىم، بىراق تاڭعالعان جوقپىن. نوبەلدى الاتىنىما كوپ ادامدار سەنىممەن قارادى. ءوزىم دە ۇزاسا ون جىلدان كەيىن الاتىن شىعارمىن دەپ ويلاعام، بىراق ويىمداعى مەزەتتەن ءسال ەرتەرەك الدىم. نوبەل سىيلىعى ماعان كوپتەگەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەدى. بۇل مەن ءۇشىن شىنىمەن ۇلكەن قۋانىش ءارى مارتەبە بولدى. ول كەزدە مەنىڭ شىعارمالارىم دۇنيەجۇزىنىڭ 42 تىلىنە اۋدارىلعان ەدى، ال قازىر 62 تىلگە اۋدارىلىپ، 100 مەملەكەتكە تارالدى. مەنى كوپ كۇتكەن وقىرمانىم ءۇشىن ءوز ۋاقىتىمدى بوسقا وتكىزبەي، سولار تۇشىنىپ وقيتىن كىتاپتار جازۋدى ماقسات ەتتىم. وقىرماندارىما سەنەمىن ءارى سىيلايمىن. نوبەل سىيلىعى تۋرالى ەشقانداي بوتەن ويىم جوق. تۇركيا، ەۋروپا جانە باسقا ەلدەر ماعان ەڭ جاقسى سىيلىقتاردى بەردى. سول ءۇشىن مەن بارىنە رازىمىن. ەشكىمگە وكپەم دە جوق.

— وسىنداي جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋ ءۇشىن سىزدە كۇيزەلىس بولدى ما؟

— دۇرىس ايتاسىڭ، بولعاندا قانداي... كۇيزەلىسكە ۇشىراعانىمدى سەزگەن سوڭ، ودان قۇتىلۋدىڭ جولىن قاراستىرىپ، ويعا العان ءبىر شارۋامدى جالعاستىرامىن. مىسالى، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن شاردجاعا كىتاپ كورمەسىنە كەلگەندە مەن ءوزىمنىڭ كۇيزەلىستەرىمدى مۇلدەم ۇمىتىپ، اراب جانە حالىقارالىق وقىرماندارىممەن قۋانا جۇزدەستىم.

— اڭگىمەڭىزگە راقمەت.

— ساعان دا راقمەت.

اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان

دۇيسەنالى الىماقىن

Abai.kz