ءفاشيزمنىڭ قارا تۇنەگى ەل باسىنا تونگەندە وتاندى قورعاۋعا ەرلەرمەن بىرگە، اسكەري قىزمەتكە مىندەتتى بولماسا دا، مىڭداعان قىز-كەلىنشەكتەر ءوز ەرىكتەرىمەن مايدانعا سۇرانعان بولاتىن. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا 100 مىڭنان استام ايەلدەر وردەنمەن، مەدالدارمەن ماراپاتتالدى. 91 ايەل كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن الدى.

ارحيۆتىك مالىمەتتەرگە قاراعاندا قازاقستاننان مايدانعا 5183 قىز-كەلىنشەك اتتانعان. ولار قاي مايداندا بولماسىن ەرلىك پەن تاباندىلىقتى، وتانعا شەكسىز بەرىلگەندىكتىن جارقىن ۇلگىلەرىن كورسەتتى.

قازاق دالاسىنىڭ قوس سۇنقارى ءاليا مەن مانشۇكتى بۇگىندەرى كىم ماقتان ەتپەيدى؟ وسى سوعىسقا قاتىسقان قازاق ايەلدەرى از ەمەس. ولار مايداننىڭ ءار تۇسىندا، اسكەري قۇرامالاردىڭ ءار تۇرىنەن كەزدەستىرۋگە بولادى. ايتالىق، شتۋرمان، گۆارديا لەيتەنانتى «حالىق قاھارمانى» حيۋاز دوسپانوۆا, ۇشاق مەحانيگى دامەلى جاكەەۆا, زەنيتتى ارتيللەريا راسچەتىنىڭ كومانديرى اقليما اقجولوۆا, تانكيستتەر جامال بايتاسوۆا، كۇلكەن توقبەرگەنوۆا، گۇلجاميلا تالقانباەۆا، پۋلەمەتشى ءجاميلا بەيسەنباەۆا ت.ب. سونىمەن قاتار، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ۇسىنىلعان، دەگەنمەن، باتىر اتاعىن الالماعان التىنشاش نۇرعوجينوۆانى ايتۋعا بولادى.

1944 جىلى مايداندىق «پاتريوت رودينى» گازەتىندە «دالانىڭ ءتىرى ءبىر گۇلى» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالانعان جاۋىنگەر، اقىن ميحايل لەۆچەنكونىڭ ولەڭىن كەزدەستىرۋگە بولادى. كەيىننەن ول مايدان جىرلارىن توپتاستىرعاندا بۇل ولەڭدى جيناعىنا ەنگىزگەن. اۆتور: - التىنشاش نۇرعوجينوۆانىڭ ءوزىم كوزىممەن كورىپ، كۋاسى بولعان ەرەسەن ەرلىگىنىڭ ءىزى سۋىماي جاتىپ جازعان ەدىم، - دەيدى.

- ول كەزدە مەن «پاتريوت رودينى» گازەتىنىڭ قاتارداعى قىزمەتكەرى ەدىم. مايداندا ماتەريال جيناپ ءجۇرىپ، ءبىر توپ سولداتتارمەن جانە وفيتسەرلەرمەن بىرگە نەمىس فاشيستەرىنىڭ قورشاۋىندا قالىپ قويدىم. مەنىڭشە، بۇل كوتوۆيتسە ماڭىندا بولسا كەرەك. جاعداي تىم قيىن ەدى. كەنەت جاۋىنگەرلەردىڭ اراسىنان قارشاداي ءبىر قازاق قىزى شىعا كەلدى دە، قورعانىس ۇيىمداستىرىپ، العا ۇمتىلدى. گراناتامەن جاۋدىڭ ءبىر تانكىسىن وتقا ورادى. ورنىنان تۇرىپ، «العا» دەپ، ىلگەرى ۇمتىلعاندا، تاسادان ەكىنشى تەمىر تاجال شىعا كەلگەنى عوي. الگى قىز اي-كۇيگە قاراماستان سوعان قارسى ۇمتىلدى. ءوزى دە وق ءتيىپ مەرت بولدى. جولداستارىنا دا جول اشتى. بۇل وسى باتالوننىڭ كومسورگى التىنشاش نۇرعوجينوۆا ەكەن. قازا تاپقاننان كەيىن بۇرىندارى كورسەتكەن تالاي ەرلىكتەرىمەن قوسا وسى جولعى باتىرلىعى ءۇشىن اسكەري كەڭەستىڭ ۇسىنىسىمەن، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا لايىق دەپ، قۇجات تولتىرىلىپ، ماسكەۋگە جىبەرىلگەن كورىنەدى. بىراق، جوعارعى جاقتان قازاقتىڭ ەرجۇرەك قىزىنا باتىر اتاعى بەرىلمەدى.

وسى باتىر قىزدىڭ ءومىربايانىنا كەلەتىن بولساق، ول 1924 جىلى تۋعان، ۇلتى قازاق. اسكەرگە ماسكەۋ قالاسىنىڭ ستالين اۋداندىق اسكەري كوميسسارياتىنان شاقىرىلعان. 1941 جىلى ورال اسكەري وكرۋگىندە التى ايلىق كومسورگتار كۋرسىن بىتىرگەن، گۆارديا لەيتەنانتى. ورتالىق، ۆورونەج جانە ۋكراينا مايداندارىندا سوعىسقا بەلسەنە قاتىسقان. ونىڭ دەنەسى پولشا جەرىندە، كراكوۆسك ۆوەۆوداسىنىڭ گۋتوپوليانسك ەلدىمەكەنىنىڭ سولتۇستىك-باتىس جاعىنداعى باۋىرلاستار زيراتىندا جەرلەنگەن.

سوعىستىڭ الدىندا التىنشاش نۇرعوجينوۆانىڭ اكە-شەشەسى ماسكەۋ قالاسىندا قىزمەت ىستەگەن ەكەن. ال، قىزى بولسا، سوندا مەكتەپ ءبىتىرىپ، جوعارى ءبىلىم العان. جالپى، ءومىربايانىن تەكسەرىپ قاراعاندا، اتا-اناسى قازاقستاننىڭ شىعىس ولكەسىنەن دەپ جازىلعان. ناقتى قاي وبلىس ەكەنى بەلگىسىز.

قايتكەندە دە، سول ءبىر ەرجۇرەك قىز التىنشاشتىڭ كورسەتكەن ەرلىگى ەرەن، باتىر اتانۋىنا ءار ءتۇرلى سەبەپپەن قول قويىلماسا دا، مانشۇك پەن ءاليا جانە حيۋاز سياقتى ەرلىگى ماڭگى جاساماق.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz