بۇگىن تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا ادام ءولىمى ەڭ كوپ بولعان قارالى «قاڭتار وقيعاسىنا» ەكى جىل تولدى. قازاقستاندى ايداي الەمگە جاريا ەتكەن بۇل قاسىرەتتى تراگەديا – پرەزيدەنتتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان جاڭا جىلداعى العاشقى سۇقباتىندا دا اڭگىمە ارقاۋىنا اينالدى. ول زاڭدى دا.

توقاەۆ: «مەن بۇل تۋرالى كوپ ويلاندىم، ءالى دە ءجيى ويلانامىن. مەنىڭشە، قاسىرەتتى «قاڭتار وقيعاسىنا» جىلدار بويى قوردالانعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پروبلەمالار، جالپى توقىراۋدىڭ بيلىك پەن قوعامدى ازدىرىپ-توزدىرۋى سەبەپ بولدى. بۇل – ايتپاسا دا تۇسىنىكتى جايت.

مەن 2019 جىلى پرەزيدەنت بولىپ سايلانعاننان كەيىن مەملەكەتىمىز ساياسي جۇيەنى دەموكراتيالاندىرۋعا، قوعامدىق ومىرگە ەركىندىك سيپات بەرۋگە، ەكونوميكانى مونوپوليادان ارىلتۋعا بەت بۇردى. ءتۇرلى ديالوگ الاڭدارىندا، سونىڭ ىشىندە، مەنىڭ ۇسىنىسىممەن ارنايى قۇرىلعان ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ وتىرىستارىندا كوپتەگەن باستاما كوتەرىلىپ، جان-جاقتى پىسىقتالدى.

اشىعىن ايتسام، وسى جاڭا باعدارىمىز كەيبىر ىقپالدى ادامدارعا مۇلدە ۇناعان جوق. ولار بۇل وزگەرىستى ەلىمىزدە ابدەن تامىر جايعان جۇيەگە جانە بيلىك قۇرىلىمىنداعى وزدەرىنىڭ «ەرەكشە مارتەبەسىنە» تونگەن قاتەر دەپ قابىلدادى. مۇنداي ادامدار ەلدەگى وزگەرىسكە استىرتىن، كەيدە ءتىپتى اشىق قارسىلىق بىلدىرە باستادى. اقىر سوڭىندا رەفورمانىڭ بەتىن قايتارىپ، وزدەرىنە ىڭعايلى بۇرىنعى قالىپقا ورالۋ ءۇشىن ءبارىن تاس-تالقان ەتۋگە شەشىم قابىلدادى.

جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالاردان تۇراتىن بۇل توپتىڭ كۇشتىك قۇرىلىمدارعا دا، قىلمىس الەمىنە دە وراسان زور ىقپالى بولدى. سوندىقتان بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الۋعا بەل بۋدى.

قاسكويلەردىڭ مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساماق بولعان جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ەكسترەميستەر، قىلمىستىق توپتار جانە اسىرە دىنشىلدەر بىرگە قيمىلدادى», - دەدى.

ەسكى قازاقستان بيلىگىنىڭ ساياسي قارسىلاستارىن ايامايتىنى بيلىك ترانزيتىنەن كوپ جىل بۇرىن، ناقتى ايتقاندا 2005 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندە ءمالىم بولعان. سايلاۋدىڭ الدى-ارتىندا ديكتاتورلىق جولعا تۇسكەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتى، ونىڭ جۇيەسىن قاتاڭ سىناعان زامانبەك نۇرقادىلوۆ پەن التىنبەك سارسەنباەۆ اجال قۇشقان ەدى.

سول كەزدەگى ىشكى ىستەر ءمينيسترى بەتى بۇلك ەتپەي: «نۇرقادىلوۆ ءوزىن-ءوزى ءۇش رەت اتىپ قايتىس بولدى»، - دەسە، التىنبەك مارقۇمدى ۇقق قىزمەتكەرلەرى مەن «ارىستان» جاساعى بارىمتالاپ ولتىرگەنى ءمالىم بولدى. قانىشەر يبراگيموۆ التىنبەك پەن سەرىكتەرىن اتىپ ولتىرگەننەن كەيىن، توي داستارقانىنا قايتىپ كەلىپ، تۇك بولماعانداي «100 گرامداتقانىن» سوتتا ءوز اۋزىمەن ايتقان ەدى.

قاڭتار وقيعاسىندا الماتىدا ويناقتاعان «جابايى ارمان» دا سول جولعى پرەزيدەنت سايلاۋىندا نازارباەۆقا باستى قارسىلاس بولعان جارماقان تۇياقباەۆتىڭ شىمكەنتتەگى ۇگىت جۇمىستارىنا كەدەرگى كەلتىرگەنى ەلدى شۋلاتقانى بەلگىلى.

ەسكى قازاقستان وكىلدەرىنىڭ باسقاشا ويلايتىن ساياسي كوزقاراستاعىلارعا عانا ەمەس، قوعامدىق، الەۋمەتتىڭ تەڭدىكتى تالاپ ەتكەن قاراشا حالىققا دا قىرىن قاراعانى دا دالەلسىز شىندىق. استى-ءۇستى قازىناعا تولى ۇلان-بايتاق وتانىندا اياداي باسپاناعا زار بولعان حالىققا اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىن، سۋىقتىعىن سىلتاۋ ەتىپ، «ەكى سيىر الىپ، بايۋ كەرەكتىگىن» ايتقان نازارباەۆتىڭ، مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى سانالاتىن حالىقتى «ماسىل» سانايتىن بوجكو مەن بەكتاەۆتاردىڭ، كوپ بالالى انالارعا «مەن ساعان بالا تۋ» دەگەم جوق دۇرسە قويا بەرگەن داريعا نازارباەۆانىڭ قىلىعى ءالى ەل ەسىندە.

«قاڭتار وقيعاسىنان» بەرى ەلىمىزدە كوپتەگەن ساياسي رەفورمالار قولعا الىنىپ، وزگەرىستەر ورىن العانىمەن، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەر ءالى دە كۇرمەۋلى كۇيىندە قالىپ وتىر. ونىڭ سەبەبى شيكىزات ساتۋعا ارقا سۇيەپ، ەكونوميكانى ارتاراپتاندىرۋعا ءمان بەرمەگەن وتىز جىلدىق ساياسي جۇيەنىڭ كەسىرى بولسا، سىرتقى مىڭ قۇبىلعان گەوساياسي جاعداي، سونىڭ كەسەپاتىنان جاھاندىق ەكونوميكالىق جۇيەنىڭ جاڭا سىناققا تاپ بولۋى، زات باعاسىنىڭ شارىقتاۋى اسەر ەتىپ وتىر. دەسە دە حالقىمىزدىڭ الداعى كۇننەن كۇتەتىن ءۇمىتى مول.

تالاي پاتشالىقتار مەن حاندىقتاردىڭ كوركەيۋى مەن كۇيرەۋىنە كۋا بولعان قىتاي ويشىلى كوڭزىدان شاكىرتتەرى: «باي، قۋاتتى مەملەكەت بولۋدىڭ ءۇش العى شارتىن ايتىڭىز، ۇستاز»، - دەگەندە، ويلانىپ تۇرىپ: «ءبىرىنشى قۋاتتى اسكەرى بولۋى كەرەك. ەكىنشى حالقىنىڭ تاماعى توق، كويلەگى كوك بولۋى كەرەك. ءۇشىنشى حالىقتىڭ سەنىمىنە يە بيلىگى بولۋ كەرەك»، - دەگەن ەكەن. شاكىرتتەرى ارى قاراي قولقالاپ: «ۇشەۋىنىڭ ەڭ ماڭىزدىسى قايسىسى»، - دەگەندە: «حالىقتىڭ سەنىمى»، - دەپتى.

«قارالى قاڭتار» وقيعاسىنىڭ سىناعىنان وتكەن جاڭا قازاقستان بيلىگى حالىقتىڭ سەنىمىمەن وينامايدى دەپ سەنەمىز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz