ەرلەردىڭ ءبىر-بىرىنە سالەم بەرۋى مەن ايەلدەردىڭ سالەم ەتۋى قازاق جۇرتىندا ارىدان جالعاسقان ادەپ - يبانى، ىززەت-قۇرمەتتى بىلدىرەتىن تاماشا سالتتاردىڭ ءبىرى.

سالەم بەرۋ جانە سالەم ەتۋ جولدارى:

حالقىمىزدىڭ اتاجولىندا كىشىلەر ۇلكەنگە، ءجاياۋلار اتتىعا، جۇرگەن ادام وتىرعاندارعا، جالعىز ادام توپتى ادامعا، ەرلەر ايەلدەرگە، ەسىكتەن كىرگەن ادام ۇيدەگىلەرگە، ۇيدە ادام جوق بولعاندا شاڭىراققا سالەم بەرەدى.

اۋلەتتىڭ شاڭىراعىنا تۇسكەن كەلىن اۋلەتتىڭ وزىنەن ۇلكەندەرىنە ەكى الاقانىن تىزەسىنە قويا ەڭكەيىپ (كەي وڭىرلەردە وڭجاق تىزەسىن بۇگە وڭ الاقانىن بۇككەن تىزەگە، سول جاق الاقانىن ونىڭ ۇستىنە قويىپ يىلە) سالەم ەتەدى.

سالەمدەسۋدەگى ماقسات:

سالەم بەرۋشى سالەم قابىلداۋشىنىڭ ءوز باسىنىڭ، وتباسىنىڭ، دەنساۋلىعىنىڭ جانە مال-جانىنىڭ امان-ساۋلىعى مەن حال-جاعدايىن ۇعىسۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ جاقىن-جاناشىرلىعىن ءبىلدىرۋ. تۇسكەن كەلىندەرى سالەمەتۋ ارقىلى اۋلەتتىڭ وزىنەن ۇلكەندەرىنە قۇرمەت كورسەتىپ، كورگەندىلىگىن، يبالىلىعىن، تەكتىلىگىن بىلدىرە سىيلاستىقتى ارتتىرۋ.

قالاي امان-سالەم جاساپ كەلدىك؟

قازاق جۇرتىنىڭ ەر-ازاماتتارى بۇگىنگە دەيىنگى مولشەرمەن ارىسى مىڭ جىل، بەرىسى بەس ءجۇز جىل اينالاسىنداعى امان-سالەمى اراب ۇلتىنىڭ ەمەس، جالپى يسلامي ءدىني جورالعى نەگىزىندە اۋەلى، «ءاسسالامۋ اليكۋمنان» (جاراتۋشى يەمىزدىڭ سالەمى بولسىن) باستالىپ، سوسىن، اماندىقتى، دەنساۋلىقتى، مال-جان، تۇرمىس-جاعدايىن ۇعىسۋ كولەمىندە بولدى. ۇزاق ۋاقىت جالعاسىپ امانداسۋ داستۇرىنە اينالعان مۇنداي سالتتى مەمەلەكەت تە، اتا زاڭ دا، زايىرلى مەمەلەكەت جولعا قويىپ وتىرعان ءداستۇرلى ءدىن دە شەكتەپ وتىرعان جوق، جالپى كولەمدە ءالى دە جالعاسىن تاۋىپ جاتىر.

ەندى ءبىرى، قازاقى امان-سالەم ىلعي دا سۇراۋلى فورمادا كەلەدى. مىسالى: سالەمەتسىز بە؟ امانسىز با؟ امان-سالەم الىنىپ، ءسوزسىز جاۋاپ قايتارىلادى. ەگەر امانداسۋشىنىڭ امانىنا جاۋاپ قايتارىلماسا، ول «امانىن الماعان» كىسى قاتارىندا قارالىپ، امان ادەبىنە قايشى «تاكاپارلىق» سانالادى.

ايەل ادام سالەم ەتكەندە «راحمەت»، «كوپ جاسا»، «ءتاڭىر جالعاسىن» دەگەن سياقتى ريزالىق ءبىلدىرىپ، العىس ايتادى.

بۇلاردان تىس، «قايىرلى تاڭ!»، «كەش جارىق!» دەگەن سياقتى دا تىلەك سيپاتتى امان تۇرلەرى دە بولادى. وعان دا ريزاشىلىق ءبىلدىرىپ، راحمەت ايتىلادى.

ورنىن تاپپاي جۇرگەن ەكى ءسوز:

1. «سالەم ەتۋ» دەگەندەگى «ەتۋدىڭ» ورنىنا تالاسىپ جۇرگەن «سالۋ» ءسوزى.

تىلىمىزدەگى جەكەلەگەن سوزدەردىڭ دۇرىس قولدانىلۋى مەن قولدانىلماۋىن بىلۋدە قولدانىلاتىن سوزدەر مىناداي ولشەمدەرمەن ساراپتاۋ عانا زاڭدى عىلىميلىققا ۇيلەسەدى.

ءبىرىنشى، امان-سالەمدەگى ماقسات پەن ادەپكە ۇيلەسۋى.

ەكىنشى، قازاق «ءتىل زاڭى» ەسەپتەلەتىن گرامماتيكالىق ولشەمدەرگە ءتۇسۋى.

ءۇشىنشى، لوگيكالىق تالاپتارعا (وي-قيسىن ولشەمدەرىنە) ساي كەلۋ.

ءتورتىنشى، قولدانىستا بارلىعىن تاريحي دالەلدەرمەن راستاۋ.

ەندەشە ساراپتاپ كورەيىك:

1) «سالۋ» ءسوزىنىڭ ءتۇبىرى «سال» بۇيرىق رايلى ەتىستىك. مىسالى: قاپقا سال. ەندى ءبىرى، زات ەسىم. مىسالى: سۋدان وتۋدە پايدالانىلاتىن قاتارلاستىرىلا ماتاستىرىلعان اعاش ماتەريالدارى.

«سال» ءسوزىنىڭ تۇبىرىنە «ۋ» جۇرناعىن قوسىپ ەدىك، «سالۋ» دەگەن تۋىندى ەتىستىك پايدا بولدى. بۇل ەتىستىكتەردىڭ قاي-قايسىسى دا ادامنىڭ ءىس-قيمىلىنا قولدانىلاتىن «سالەم» اتتى دەرەكسىز زات ەسىمگە ەمەس، ناقتى زات-ىدىسقا سالىناتىن زاتقا نەمەسە اتىزعا سالىناتىن ەگىن ت.ب. قاتارلى ناقتى زاتتارعا قاراتىلىپ تۇرعانى ءجاي ساۋاتتى ادامداردىڭ قاي-قايسىسىنا دا تۇسىنىكتى.

2) لوگيكالىق جاقتان تالدايىق، قولمەن ۇستاپ، كوزبەن كورەتىن ەمەس، «سالەم» دەگەن دەرەكسىز زات ەسىمدى ءبىر نارسەگە سالۋ وي-قيسىنعا دا تۇسپەيدى.

3) ارعى تاريحتا دا، قازاق جۇرتىنىڭ قاي وڭىرىندە دە سالەم ەتۋدى «سالەم سالۋ» دەپ قولدانعانى تۋرالى تاريحي دەرەك جوق. بۇل اتاۋ قازاقستان جەرىندە شىمكەنت، تاراز وڭىرلەرىنە وزبەك جۇرتىنان، قىتايدىڭ شىنجاڭ ولكەسىنىڭ ىلە-شاۋەشەك وڭىرلەرىنە ۇيعۇر اعايىنداردان جۇعىستى بولىپ، ءجاي- جايىمەن اۋ جايىپ بارادى.

ساراپتاۋ ناتيجەسى «سالەم سالۋ» - «سالەم ەتۋ» مەن «سالەم بەرۋ» سوزدەرىنىڭ ورنىن باسا المايتىنىن دالەلدەدى. ەندەشە ناقتى عىلمي ساراپقا جۇگىنە وتىرىپ، دۇرىسىن (سالەم ەتۋ دەپ) قولدانۋىمىز قاجەت!

2. «ارمىسىز» ءسوزى قازاقى امان با؟

قازاق جۇرتىنىڭ سوناۋ يسلامياتتان بەرگى امان-سالەمى «ءاسسالام...» ارقىلى ۇلى جاراتۋشىنىڭ اتىمەن باستالا بارىپ، امان ماقساتىنا ويىساتىنىن و باستا ايتتىق.

قازىر ەل ىشىندە اسىرە قازاقشىلدىققا بوي ۇرا، تاريحي دالەل-پاكتىگە جۇگىنبەي، اسىرا سىلتەپ جۇرگەن ازداعان ازاماتتار: «ءاسسالامۋ- اليكۋم» ارابتىڭ امانى، ءبىز اراب ەمەسپىز، قازاقتىڭ ءوزىنىڭ امانى بولۋ كەرەك. ەجەلدەن قازاق ءبىر-بىرىنە «ارمىسىز» دەپ امانداسقان. ول «ارلىمىسىڭ»، «ارىڭ تازا ما» دەگەن ماعانا بەرىپ، ادامنىڭ ارىن بارىنەن جوعارى قويعاندىقتى بىلدىرەدى»، - دەگەن ءۋاج ايتا، كورىپ كەلگەندەي قازاق جۇرتىنىڭ امان-سالەم ماقساتى مەن ادەبىنە، ايتىلمىش ءسوزدىڭ تەكتىك ءمانى (ەتيمولوگياسى) مەن قولدانىستاعى وي-قيسىنىنا قاراماي، كوسىلتىپ جۇرگەندەردىڭ قاراسى بارعان سايىن ارتۋدا.

قازاقى اماننىڭ بولۋى، ارينە، قۇپتارلىق ءجايت. الەم حالىقتارىنىڭ ىشىندەگى تىلگە ەڭ باي الدىنعى ۇلتتاردىڭ قاتارىنان ورىن الاتىن قازاق جۇرتىندا امان-سالەم ماقساتى مەن ادەبىنە لايىق «سالەم!»، «امان-ەسەنسىز بە»، «سالەمەتسىز بە» ت.ب. قاتارلى سالەمدەسۋ ۇلگىلەرى بولدى. بۇلاردىڭ قاي-قايسىسى دا تىلىمىزدەگى ايتىلىم زاڭىنا دا، وي-قيسىنعا دا ۇيلەسىمدى. تاريحتا دا، بۇگىنگى قولدانىسىمىزدا دا بار، جالپىعا تۇسىنىكتى، وڭاي قابىلدايدى. ەجەلدەن قولدانىستا بار وسىناۋ ۇنامدى امان-سالەمنەن اينالىپ ءوتۋ نەمەسە تاريحتا امان-سالەمگە قولدانىلماعان «ارمىسىزعا» جۇرتتى قيسىنسىز بۇرمالاۋ قانشالىق دۇرىس، قازاقتىڭ امانداسۋ ماقساتى مەن امان ادەبىنە ۇيلەسە مە؟

رۋحانيات الەمىنە ءمانسۋح مۇنداي تەرمىندەردى تالداۋدا عىلىمي تۇجىرىمدار مەن تاريحي دالەلدەرگە جۇگىنۋدەن وزگە جول جوق.

ەندەشە مۇنى دا جوعارداعى سياقتى، عىلىم جانە تاريحي دالەل-پاكتى بەزبەنىنە سالىپ كورەيىك:

ءبىرىنشى، امان ماقساتى، اۋەلى، امانداسۋ وبەكتىسىنىڭ ار-نامىسىن انىقتاۋ ەمەس، امان وبەكتىسىنىڭ ءوز باسىنىڭ، وتباسىنىڭ، دەنساۋلىق جاعدايىن جانە مال-جان، اۋىل-ايماعىنىڭ اماندىعىن ۇعىسۋ. «ارمىسىز» بۇل ماقساتقا ۇيلەسىپ تە، ماقسات مازمۇندارىن قامتىپ تا تۇرعان جوق.

ەكىنشى، امان ادەبى ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە مەيىر باعىشتاي وتىرىپ ىزگى نيەتى مەن سىيلاسىمدىلىعىن ءبىلدىرۋ. ال، بىرەۋدىڭ ارىنىڭ بار-جوقتىعىن بىلدىرەتىن ءسوزدى سالەم بەرۋ وبەكتىسىن كورگەن جەردەن «ارىڭ بار ما» دەگەندەي دۇڭك ەتكىزۋ ادەپتىلىككە جاتپايدى. اۋىرىراق ايتقاندا، جالپى جۇرتتىڭ ار-نامىسىنا كۇدىكپەن قاراۋ تەرىس پيعىلىن تۋدىرادى. نەگە؟ قازاق امانىندا قاشاندا امان - جانعا، ار - امالعا قاراتىلادى.

ءۇشىنشى، «ارمىسىز» ءسوزىنىڭ ءتۇبىرى - ار, اتاۋ ءسوز (دەرەكسىز زات ەسىم). ونىمەن ماندەس «ۇيات»، «نامىس» قاتارلى سوزدەردە بار.

وسى «ار» تۇبىرىنە «مى+سىز» شىلاۋلارىن جالعاپ، بىرەۋگە «ارمىسىز؟» دەپ سۇراۋلى ايتۋعا بولا ما؟ بولمايدى! ويتكەنى ول ار ەمەس، ادام. مۇنى قازاق گرامماتيكاسىنىڭ ايتىلىم زاڭى دا، وي-قيسىن (لوگيكا) زاڭى دا كوتەرمەيدى.

ءتورتىنشى، «ارمىسىز» ءسوزىن امانعا بالاپ جۇرگەندەر ماحمۇد قاشقاريدىڭ «تۇرىك تىلدەرى سوزدىگى» مەن بۇقار جىراۋدىڭ ءبىر ولەڭىن جانە «قورقىت اتا»، «قازاق حاندىعى» قاتارلى كوركەم ادەبيەت ساناتىنداعى كينو ادەبيەتتەرىن دالەلگە تارتادى.

مۇنداعى ماحمۇد قاشقاري جازعان تاريحي سوزدىكتە تۇرىك تىلدەس ۇلتتاردا «ار» ءسوزى بولعانىن، ونىڭ ۇيات، نامىس ماعانالار بەرەتىنىن ايتقان، بىراق، ول سول حالىقتىڭ «امان- سالەم ءسوزى» دەگەن تۇسىنىك بەرمەگەن.

بۇقار جىراۋدا «ارمىسىز» سوزىنەن باستالاتىن ءبىر ولەڭى بار دەيدى. 1889-جىلى قازىرگى كوزى ءتىرى كلاسسيك مۇحتار ماعاۋين اعامىز باس بولىپ قۇراستىرعان «بەس عاسىر جىرلايدى» اتتى ەكى تومعا بەس عاسىردىڭ ايگىلى جىراۋلارىنان 77 ءىرى تۇلعانىڭ جىرلارى، تولعاۋلارى جانە قيسسالارى توپتاستىرىلعان ەكەن. مۇنىڭ ىشىندە اتاقتى «كومەكەي اۋليە» بۇقار جىراۋ اتامىزدىڭ 1100 جولعا جۋىق جىر-تولعاۋلارى بار. «ارمىسىزدان» باستالاتىن ولەڭى مۇندا جوق. وسى تومدارعا قوماقتى عىلىمي ساراپتاۋ سيپاتتى العى ءسوز جازعان كورنەكتى جازۋشى، تاريحشى مۇحتار ماعاۋين ماقالاسىندا دا «ارمىسىز» تەرمىنى تىلگە الىنباعان. ەكى تومدىققا شىعارمالارى ەنگەن ايگىلى 77 تۇلعالاردىڭ شىعارمالارىندا دا «ارمىسىز» ءسوزى اماندى قويىپ اتىمەن جوق.

بۇقار اتانىڭ «بۇقار جىراۋ» اتتى تاعى ءبىر جەكە تومىنا بۇرىن باسپا بەتىندە بار 49 تاقىرىپ، كەيىن ەل ىشىنەن جيناپ تولىقتىرىلعان 26 تاقىرىپتاعى تولىق نۇسقاسى توپتاستىرىلعان، بۇل كىتاپتادا «ارمىسىز» ءسوزى جوق. ونىڭ ۇستىنە وسى كىتاپتا ۇلى جىراۋدىڭ ءومىرى، جاساعان ءداۋىرى، شىعارمالارى تۋرالى  ماناش قوزىباي، قايىم مۇحامەتحان، راحمانقۇل بەردىباي، مۇزاپار ءالىمباي، ەسەنباي دۇيسەنباي، يران-عايىپ، سەرىك جاقسىباي قاتارلى عالىم، جازۋشى، تاريحشىلاردىڭ عىلىمي ساراپتامالىق ماقالالارىندا دا «ارمىسىز» ءسوزى ءجايلى ءبىر اۋىز ءسوز جوق. ەگەردە ۇلى جىراۋدىڭ باسقالاي گازەت، جۋرنالدارعا جاريالانىپ، مىناۋ ەرەكشە ماڭىز بەرگەن توپتامالاردان قالىپ قويعان نەمەسە ساراپتاما ارقىلى كىرگىزىلمەگەن «امىسىزدان» باستالاتىن ولەڭ جولدارى بولسا ونى امان-سالەم ورنىنا ەمەس، «ارلىلارىم»، «جاقسىلارىم» دەگەن سياقتى تىڭدارمان مەن وقىرماندارىنىڭ نازارىن وزىنە تارتۋ ءۇشىن شەبەرلىكپەن قولدانعان ەموسيالىق لەبىزدەگى قاراتپا ءسوز دەپ قاراۋ قيسىنعا كەلەدى.

ال، «قازاق حاندىعى»، «قورقىت اتا»، «قىز جىبەك» ت.ب. قاتارلى جازۋشىلار مەن اقىنداردىڭ كوركەم ونەرلىك شەبەرلىگىمەن جازعان كوركەم ادەبيەت تاريحي دەرەك بولا المايدى.

بۇگىندە ءبىراز ادامداردىڭ ەشقانداي عىلىمي نەگىز بەن تاريحي دەرەكتەرگە جۇگىنبەي، ءوز ويقالاۋلارىمەن ايتىپ جۇرگەنىندەي يسلامياتتان بۇرىن قازاق ءبىر-بىرىنە «ارمىسىز» دەپ امانداسقان بولسا، ۇلى دانىشپان، ويشىل اباي قۇنانبايۇلى، اتاقتى شاكارىم قۇدايبەردى، ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەي اۋليە، كلاسسيكتەرىمىز مۇحتار اۋەز، ءسابيت مۇقان، عابيدەن مۇسىرەپوۆ، عابيدەن مۇستافيندەر مەن ايگىلى «الاش قايراتكەرلەرىنىڭ» بىرەۋى بولماسا بىرەۋى نەگە تىلگە الماعان؟ كەلتىرىلگەن بۇل دالەلدەرىمىز قاي داۋىردە بولسا دا قازاق جۇرتى «ارمىسىز» ءسوزىن امان ورنىنا قولدانباعانىن دالەلدەيدى.

امان قاشاندا سۇراۋلى سيپاتتا كەلەتىنىن جوعارىدا ايتتىق، مىسالى: امانسىز با؟ شۇكىرلىك امانبىز! وسى قاعيدا بويىنشا «ارمىسىز؟» دەسە نە دەپ جاۋاپ بەرەدى، «ارمىن» دەۋ كەرەك پە، جوق «ارىم بار» دەۋ كەرەك پە؟ بۇل قانداي لوگيكاعا، ەتيكاعا سيادى، ايتىڭىزشى؟!

قازاق جۇرتى ەجەلدەن «ادام ارقاۋى – جان، امال ارقاۋى – ار» دەپ قاراپ امان-سالەمدە جانىنىڭ اماندىعىن، دەنىنىڭ ساۋلىعىن، مالىنىڭ تۇگەلدىگىن سۇراعان. ال، اردى امانعا ەمەس، ءجان دۇنيەسىنىڭ كىرشىكسىزدىگىنە، ءسوزىنىڭ سىپايىلىعىنا، ءىس-ارەكەتىنىڭ شىنايىلىعىنا، وي-ماقساتىنىڭ ادالدىعىنا ارقاۋ ەتىپ، ادام تاربيەسىنىڭ مايەگى ەتكەن.

ءتۇيىن ءسوز: 

1. وتكەن مىڭ جىلدار كولەمىندە ءوز سوزىمىزدەي ءسىڭىپ كەتكەن «اسسالامۋاليكۋم» دەگەن جالعىز اۋىز سوزدەن اراب بولىپ كەتسەك، باياعىدا-اق بولارىمىز بولىپ كەتكەن بولار ەدىك. ونسىز دا ءتىل عالىمدارىنىڭ مالىمەتى تىلىمىزدە بىزدەن ولارعا ما، جوق، ولاردان بىزگە كىردى مە بەلگىسىز، (بالكىم، بىزدەن ولارعا شىعار) ورتاق قولدانىلىپ جۇرگەن 3 مىڭنان اسا اراب، پارسى، تۇركى سوزدەرى بار ەكەنىن انىقتاپ وتىر. شۇكىرلىك، سوندا دا اراب بولعان جوقپىز، ءالى دە بولمايمىز! اراب تۋرالى قاۋىپ-قاتەر جوق ەمەس، بار! ول وسى تۇتاس مۇسىلمان جۇرتى قولدانىپ جۇرگەن «ءاسسالام... دا» ەمەس، ەل ەگەمەندىگىنەن بەرى قارايعى 30 جىل كولەمىندە دەندەي كىرىپ بارا جاتقان «ۋاحابي»، «ءسالافي» مەن اقشا ءۇشىن جان بەرگەلى جۇرگەن ءدىن تونىن جامىلعان «ارابقۇلدار» قاتارلى تەرىس اعىمداعىلاردىڭ ۇلتىمىز سالتىندا جوق، بىزگە جات كيىنۋ، مۇرت-ساقال قويۋ، ءتىل قارىمىمىز جەتىپ تۇرسا دا قاجەتسىز ارابي اتاۋلاردى تىقپالاۋ، اتا-بابالارىمىزدان جالعاسىپ كەلە جاتقان ءداستۇرلى ءدىن ۇستانىمىندا جوق، باسى ارتىق قۇلشىلىقتاردى كوبەيتۋ ارقىلى مەشىتتىڭ مەنشىكتى قۇلىنا ايلاندىرىپ، جاستارىمىزدى وسى زامان عىلىم-ءبىلىم، جاڭا تەحنولوگيا، مادەنيەتتەن الشاقتاتىپ توعۇشارلاندىرۋ پيعىلى دا ءجاي- جايىمەن اۋ ءجايىپ كەلەدى. اراپتانۋعا شىنايى قارسى تۇرعىش بولساق، مىنە وسىنداي تارتۋ قۋاتى كۇشتى، سانانى بىلىندىرمەي سالداندىراتىن ۋىتتى سارساڭعا تۇبەگەيلى قارسى تۇرايىق، اعايىن!

2. «ون قاتەلىكتىڭ توعىزى سوزدەن...» دەگەندەي، كەيىنگى ۇرپاق الدىندا بەتىمىز جارىق، دالەلىمىز انىق بولۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى، جاستارعا بولعان تاربيەنى ءسوزدى دۇرىس قولدانۋدان باستاۋعا نازار اۋدارايىق.

3. سالەم سالىنبايدى، جاسالادى. «سالەم سالۋ» ەمەس، «سالەم ەتۋ» دەپ دۇرىستاپ قولدانايىق.

4. «ارمىسىز» امان ەمەس، ەموسيالىق سيپاتتاعى قاراتپا ءسوز!

5. ەجەلدەن قولدانىستاعى قازاق امانى: «سالەم!»، «سالەمەتسىز بە»، «امانسىز با»... دەنساۋلىق، تۋىس-تۋعان، مال-جانعا دەيىن ۇعىسۋ، تىلەكتەستىك ءبىلدىرۋ.

ءتاڭىرشىل باعىتتاعى ارىپتەستەرىمنىڭ ەسىنە:

اتام قازاق «ادام ادامعا، ءجان دەنەگە قوناق» دەيدى. بىرەۋدى قۇرمەتتەپ، اماندىعىن ءبىلۋ ءۇشىن دەنەسىنە قوناق جانىنىڭ اماندىعىن سۇراۋ كەرەك پە، جوق، جانى بويىندا بولسا، ونىڭ ۇستىنە ساناسى جەتسە عانا بولاتىن ارىن سۇراۋ كەرەك پە؟

«ار» ءسوزىنىڭ دە ورنى بولەك، اتام قازاق ونى دا وتە جوعارى باعالاعان، قادىر-قاسيەتىن، ورنىن دۇرىستاپ بىلگەندىگىنەن دە عوي، «مالىم جانىمنىڭ، جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى» دەپ، ۇرپاعىنا «ار» تۋرالى اسا قۇندى اقىل قالدىرعان. بۇل «امان» ءۇشىن ەمەس، تاربيە ءۇشىن ايتىلعان مايەكتى دە ءماندى ۇستانىم.

ءبىلىپ الىڭىز:

اۋەلى، جان، سوسىن، سانا، ونان سوڭ عانا ار مەن حارەكەت بولادى!

بۇل ەڭ تومەنگى تىرشىلىك فيلوسوفياسى. ءومىردىڭ وسى ءبىر قاراپايىم قاعيداسىن بىلمەي تۇرىپ، نەنىڭ جان امان اماندىعى, نەنىڭ ار-ۇيات ەكەنىنەن اۋىز اشۋدىڭ ءوزى سانا سالماعىڭىز بەن ءبىلىم دەڭگەيىمىزگە سىن!

«بوران بولماسا بايتەرەك ءوزىنىڭ بيىكتىگىن ەلەستەتە المايدى» دەگەندەي، جوعاردا اتاپ وتكەن ەجەلدەن بار قازاقى امان-سالەمدى بويعا توعىتپاي، تىڭنان امان-سالەم ۇلگىسىن ء(سوزىن) جاساماق بولساڭىز، اۋەلى، امان-سالەم ماقساتى مەن ادەبىنە، تىلىمىزدەگى ايتىلىم زاڭى مەن وي-قيسىن زاڭىنا تۇسەتىندەي ەتىپ تاريحتان دايەك تابا، جۇگىنە وتىرىپ سەزىممەن ەمەس، اقىلمەن جاساعان ءجون دەپ قارايمىن. سوندا عانا بيىكتىگىن جەل ارقىلى بىلگەن تەرەك سياقتى، جاساعان امالىڭىزدىڭ قاتە-دۇرىسىن عىلىم، تاريح جانە حالىق ارقىلى بىلە الاتىن بولاسىز.

ىسكە ءسات!

ءجۇماشارىپ شاھادات،

پەداگوك، جازۋشى

Abai.kz