اششى بولسا دا ايتايىق، قازاقتا «سورى ارىلماعان» دەگەن اۋىر ءسوز بار. كەيدە، وسى ءسوزدى ايتپايىن دەسەڭ دە، ايتقىزاتىن ءجاي بولادى. قازىر، الەم ءوزارا سوعىسىپ، ساياسات الەمتاپىرىق بولىپ جاتقان كەزدە اركىم دە قورعانىس ىزدەيدى. ول ونى ءوزىنىڭ مەملەكەتىنەن ىزدەيدى. سو كەزدە، كوزى اشىق ادام ونىڭ قانشالىقتى ءالسىز، قانشالىقتى قاۋقارسىز كۇيدە تۇرعانىن، ءوز جاعدايىنىڭ قورعانسىز ەكەنىن سەزىنەدى. ادام اشىنادى، اشىنانعان سوڭ اۋزىنان «نەتكەن سورى ارىلماعان ەل ەدىك» دەگەن ءسوز جالىن بوپ شىعادى...

ءيا، وتىز جىلدىق تاۋەلسىزدىك تاريحىمىزعا بۇگىنگىمەن قاراساق، ءبىز شىنىندا دا سونداي جاعدايعا تاپ بولعانىمىزدى بايقايمىز. اۋەل باستا نەشە ءتۇرلى ايلا‑امالمەن ەل بيلىگىن قولىنا العان پەندەنىڭ ەل مۇددەسىن ساتىپ كەتكەنىنە ءىشىمىز ۋداي اشىپ، اسپانعا قاراي اش قاسقىرداي ۇلىپ كەتە جازدايسىڭ...  ومىردە ادامدار «جوعالعان نارسە تابىلار» دەگەن ۇمىتپەن ءومىر سۇرەدى. الايدا، تابىلمايتىن دۇنيەلەر بار،  ولار: بەكەر كەتكەن ۋاقىت، بوس سىلتەنگەن قىلىش،  قۇم بولعان جىگەر، اداسپايتىن اقىل، حالقى ءۇشىن مەرت بولعان ەرلەر...  ول سوناۋ كونە اڭىزداعى شيراقتان باستالىپ، بۇگىنگە دەيىن جالعاسقان باتىرلار لەگى، الاش قايراتكەرلەرى، فاشيزممەن سوعىس باتىرلارى، رەپرەسسيالانعان اقىلماندار. مىنە، بۇل قاتار جيىرما ءبىرىنشى عاسىردا جاڭا تۇلعالارمەن تولىقتى. ول قاتارعا 2005 ج. قاراشادا جۇمباق جاعدايدا اجال قۇشقان زامانبەك نۇرقادىلوۆ پەن 2006 ج. اقپان ايىندا قاستاندىقپەن وققاعارلارىمەن بىرگە ولتىرىلگەن التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ اتتارى ەندى. ورنى تولمايتىن قايعى ‑ وسى.

التىنبەكتىڭ ءولىمىنىڭ سەبەپتەرى ءالى كۇنگە اشىلماي كەلەدى. سوڭعى كەزدەرى اقپاراتتىق جەلىلەردە بىرنەشە سۇقباتتار شىعىپ جاتىر. ولار ءارتۇرلى دەرەكتەردى ايتۋدا. مىسالى، Orda.kz سايتىنا بەرگەن سۇقباتىندا قۇقىققورعاۋشى ءارى زارداپ شەگۋشى جاقتىڭ وكىلى مارجان اسپاندياروۆا بىلاي دەيدى:

- بۇل قىلمىسقا اۋەل باستان دۇرىس باعا بەرىلمەدى. بۇل قىلمىس تەك ساياسي تۇرعىدا ەمەس، سونىمەن قاتار «تەرروريزم» دەپ باعالانۋى كەرەك، ويتكەنى، بۇل قىلمىس مەملەكەتتىك جانە قوعام قايراتكەرىن ءولتىرۋ ارقىلى حالىقتى قورقىتۋ ءۇشىن جاسالعان. ءبىز وعان دەر كەزىندە «بۇل ساياسي تەررور» دەپ باعا بەرگەنبىز. ءالى دە تەرگەۋدى وسى باعىتتا جاڭعىرتۋدى تالاپ ەتۋدەمىز. ولاي ەتكەندە «قىلمىسقا قاتىسى بار» دەگەن كۇدىكتىلەردىڭ قاتارى ارتاتىنى راس. بۇل قىلمىستىڭ جۇمباعىن شەشۋ كىلتى وسىندا جاتىر.بىراق وعان بۇگىنگى بيلىكتىڭ جىگەرى جەتەر ەمەس. سەبەبى، قىلمىستىق ءىستى بۇرمالاعانداردىڭ ءبىرازى ءالى ارامىزدا ءجۇر. ولارعا شىندىقتىڭ اشىلعانى كەرەك ەمەس. سول وكىنىشتى، ‑ دەيدى قوعام قايراتكەرى م.اسپاندياروۆا.

كەلەسى سۇقباتى گيپەربورەي ارناسىنان قوعام قايراتكەرى بولات ابيلوۆ بەرىپتى. ونىڭ ايتۋىنشا:

- قايعىلى وقيعا ورىن الۋدىڭ الدىندا التىنبەكتىڭ ءوزى دە، ونىڭ ماڭايىنداعى جاقىندارى دا مۇندايدى كۇتپەگەن بولاتىن. ول وسىنىڭ الدىندا عانا ورىن العان زامانبەك نۇرقادىلوۆتىڭ ولىمىنەن كەيىن بىرەۋلەردىڭ كەلەسى قىلمىسقا بارۋى ەكىتالاي دەگەن سەنىمدە بولدى. ەگەر التىنبەكتە ونداي كۇدىك بولعاندا، ول ءوزىن ءوزى قورعاۋدىڭ باسقا شارالارىن قولدانار ەدى. ول جىل التىنبەكتىڭ جاڭا يدەيالارمەن قاناتتانىپ، وزىنە ءوزى جىگەر بەرىپ جۇرگەن كەزى بولاتىن، ‑ دەيدى بيزنەسمەن، ساياساتكەر بولات ابيلوۆ.

ال، ءوزىنىڭ فب پاراقشاسىندا ا.سارسەنباەۆتىڭ ساياسي سەرىكتەسى عالىمجان جاقيانوۆ بىلاي جازىپتى:

- مەن 2013 جىلى بوستون قالاسىندا اقش فبر اگەنتتەرىمەن كەزدەستىم. سوندا مەن ولاردىڭ التىنبەكتىڭ ءولىمىن تەرگەگەنىن، تەرگەۋ ناتيجەسىن قازاقستان ۇكىمەتىنە تاپسىرعانىن ايتىپ ەدى. الايدا وعان جاۋاپ ءالى دە جوق. التىنبەكتىڭ ن.نازارباەۆ ورناتقان اۆتوريتارلى رەجيمنىڭ ەلدى كوركەيتپەيتىنىنە كوزى جەتكەن ەدى. سوندىقتان ول ءوز ءومىرىن وسى جۇيەمەن كۇرەسكە سانالى تۇردە باعىتتاعان جانە سول يدەيا ءۇشىن قۇربان بولعان تۇلعا رەتىندە قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا قالادى، دەدى، ساياساتكەر ع.جاقيانوۆ.

«Ulysmedia.kz» سايتىندا (11.02.2024) التىنبەكتىڭ تۋعان اعاسى، ەلگە تانىمال قوعام قايراتكەرى رىسبەك سارسەمبايۇلى دا كەڭ سۇحبات بەردى. ول  سۇحباتتا بۇرىنعى پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتى «التىنبەكتىڭ ولىمىنە تىكەلەي قاتىسى بار» دەپ  ايىپتادى.

سونىمەن قاتار، «التىنبەكتىڭ ولىمىنە قاتىستى قىلمىستى ورىنداۋشى» رەتىندە جازالانعان رۇستەم يبراگيموۆ دەگەن سوتتالۋشى ءوز ادۆوكاتى ب.وماروۆ ارقىلى «مەنىڭ بۇل قىلمىسقا ەش قاتىسىم جوق. سوندىقتان ءىستى تەرگەۋدى قايتا جالعاستىرۋدى سۇرايمىن» دەپ ارىز جازىپتى. ول دا اقپاراتتىق جەلىگە جاريالاندى.

التىنبەك ولىمىنە قاتىستى سۇراقتار جىلدار  بويى قويىلىپ كەلەدى. سوندىقتان، قوعامدا «بۇل سۇراق ءتۇبى ءبىر شەشىمىن تابادى» دەگەن سەنىم بار. «ول شەشىم تابىلمايىنشا، قوعام ادىلەتتى مەملەكەت ورناتۋعا قول جەتكىزە المايدى» دەپ سانايتىنداردىڭ سانى كۇننەن‑كۇنگە، جىلدان‑جىلعا ارتا تۇسۋدە.

Abai.kz