الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى مارات سۇلتانعازيەۆتىڭ نازارىنا!

ىقىلىم زاماننان بەرى ەڭ كونە ماماندىقتاردىڭ بىرىنەن سانالاتىن جۋرناليستيكانىڭ ادامزات دامۋىنداعى جەتەكشى قىزمەتى جايلى از ايتىلىپ جۇرگەن جوق. بۇگىنگىدەي بىلەك كۇشىنىڭ تەكەتىرەسى ەكىنشى ورىنعا ىسىرىلىپ، ادامداردىڭ اقىل-ويى مەن ساناسىن جاۋلاپ الۋ جولىندا اقپاراتتىق مايدان الدىعا شىققاندا، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا نەمقۇرايلى قاراعان مەملەكەت ۇتىلاتىنىن ۇعاتىن ۋاقىت جەتكەن سياقتى. الايدا، بۇگىندەرى الماتى وبلىسىندا قالىپتاسىپ وتىرعان جاعدايعا قاراپ، ولكە بيلىگى (وبلىس اكىمى مارات سۇلتانعازيەۆ) بۇل ماسەلەگە ءالى دە جەتە ءمان بەرمەي كەلە مە دەگەن ويعا قالاسىڭ.

جاقىندا الەۋمەتتىك جەلىدەن «حابار» اگەنتتىگىنىڭ الماتى وبلىسىنداعى ءتىلشىسى ارداق ايباردىڭ وبلىستىق «الاتاۋ ارايى» جانە «وگني الاتاۋ» گازەتتەرىن بىرىكتىرەتىن «ولكە تىنىسى» جشس-ءىن ۆەتەرينار باسقارىپ وتىرعاندىعى جايىندا جازباسىنا كوزىمىز تۇسكەن ەدى. باياعىدا ءبىر بەيباق: «مەنى سوراقى-سوراقى دەيسىڭدەر، اۋىلدا ءبىر اپكەم بار، مەنەن وتكەن سوراقى» دەپ اقتالىپتى دەيدى. سول ايتقانداي، وتكەندە شىعىس قازاقستاندا ولكەلىك گازەتتەردىڭ تىزگىنىن دارىگەرگە ۇستاتىپتى دەپ شۋلاعانى دا ۇمىتىلا قويعان جوق. سونى ەستىگەندە: «سەندەردە تىم قۇرىعاندا ادام دارىگەرى باسقارادى ەكەن، ال الماتى وبلىسىندا ماڭىزدى سالانىڭ مايلى جىلىگىن مال دارىگەرى ءمۇجىپ كەلەدى...» ¬ دەپ وسكەمەندىكتەر ءۇشىن قۋانعان ەدىك.

مەيلى عوي، ەگەر اقپارات سالاسىنىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىن تەرەڭ مەڭگەرىپ، قالامگەرلەردىڭ الاڭسىز جۇمىس جاساۋىنا بارىنشا جاقسى جاعداي قالىپتاستىرىپ وتىرسا، ەشقانداي اڭگىمە تۋىنداماس پا ەدى. وكىنىشكە وراي الماتى وبلىسى ەكىگە ءبولىنىپ، 105 جىلدىق تاريحى بار «جەتىسۋ» گازەتى ءوزى اتتاس جەتىسۋ وبلىسىندا قالعاندا، الماتى وبلىسىندا جاڭادان اشىلعان «الاتاۋ ارايى» مەن «وگني الاتاۋ» گازەتتەرىن بىرىكتىرەتىن سەرىكتەستىككە قاراساي اۋدانىندا مادەنيەت ءۇيىنىڭ ديرەكتورى (؟) قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەن بولاتحان ايتمۇحامەتوۆ دەگەن ازامات كەلە قالادى. ازان شاقىرىپ قويعان اتى «بولاتحان» بولعانىمەن، ءوزى جۇرگەن وڭىردە «ايدار» دەگەن ەسىممەن بەلگىلى ۆەتەريناردىڭ ءباسپاسوز سالاسىنا باسشىلىققا كەلۋى بەس باتتان قۇپيانىڭ استىندا قالىپ وتىر. ءسىرا، «توقپاعى كەلىسسە كيىز قازىق جەرگە كىرەدىنىڭ» كەرى وسىنداي بولسا كەرەك. الايدا، جۋرناليستەر قاۋىمىنا ۋادەنى ءۇيىپ-توگىپ كەلگەن بولاتحان-ايدار، ىسكە كەلگەندە سۇيىقتاۋ بولىپ شىقتى. وعان الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ قۇزىرىنا قارايتىن گازەتتەردە بۇگىنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر دالەل بولا الادى.

ەڭ الدىمەن ەكى گازەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقى ماسەلەسى ۇزىن-سونار داۋعا اينالعان. ەدەن جۋشى مەن كۇزەتشىدەن كەم جالاقى الاتىن جوعارى بىلىكتى جۋرناليستەر، سونىمەن قوسا جاڭا جەرگە كەلگەننەن كەيىن پاتەر قيىندىعىن دا كورگەنى انىق. باسىندا تولەنىپ كەلگەن «پاتەراقى» قارجىسى ءبىراز ۋاقىت بويى توقتاپ قالىپ، جۋىردا عانا جۋرناليستەردىڭ تاباندى تالاپ ەتۋىمەن قايتا قالپىنا كەلتىرىلىپتى. بۇگىندەرى ەكى باسىلىمدا قىزمەت جاسايتىن 50 ادامنىڭ بىردە-بىرىندە باسپانا ماسەلەسى تولىق شەشىلمەگەن. ءبىرازى جالدامالى پاتەرلەردە تۇرسا، كوپشىلىگى 70 شاقىرىم جەردەگى الماتىدان قاتىناپ جۇمىس ىستەپ ءجۇر. پاتەر ماسەلەسى سەرىكتەستىك باسشىسىنىڭ قۇزىرىندا ەمەس دەگەنىمىزبەن، قول استىنداعى قىزمەتكەرلەرىنە جايلى جاعداي تۋعىزۋ باسشىنىڭ ەڭ العاشقى مىندەتى ەمەس پە.

«ولكە تىنىسى» جشس قىزمەتكەرلەرى ەستە جوق ەسكى زامانداردان بەرى الىپ كەلە جاتقان مەرەكەلىك سىياقىلاردان قاعىلعالى قاشان؟ باسقا مەملەكەتتىك مەرەكەلەردى بىلاي قويعاندا، جۋرناليستەر ءۇشىن قاسيەتتى سانالاتىن «ءباسپاسوز كۇنىندە» دە الاقاندارى مايلانباي، پۇشايمان كۇي كەشىپتى. سەبەبى، الدىندا عانا مەملەكەتتىك تەندەر مەن سايلاۋدى جارنامالاۋدان تۇسكەن قوماقتى قارجىعا بولاتحان كەڭەسحانۇلى جۇمىس كابينەتىن جاڭا جيھازدارمەن تولتىرىپ قويىپتى. قۇزىرىنداعى حالىق تۇرمىس تاپشىلىعىن تارتىپ، جاۋتەڭكوز كۇي كەشىپ جۇرگەندە، بولاتحان-ايدار سۋ جاڭا كولىكپەن جەلدەي ەسىپ ءجۇردى دەيدى بىلەتىندەر. رەسپۋبليكا كۇنى، تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى، جاڭا جىل دەيتىن ايتۋلى داتالار سەرىكتەستىك باسشىلارى ءۇشىن ەشقانداي ماڭىزدى ەمەس-اۋ، وسى.

بۇگىندەرى «ولكە تىنىسى» جشس-ىندە 90-عا جۋىق ادام ەڭبەك ەتەدى ەكەن. ولاردىڭ 50-ءى اتالعان ەكى گازەتتىڭ قىزمەتكەرلەرى بولسا، قالعان 40-قا جۋىق ادام باسشىلىقتا، «الاتاۋ-نيۋس» سايتىندا، ۆيدەوگراف، موبيلوگراف بولىپ تىركەلگەن. ەگەر ۇجىمعا تۇسەتىن قارجى «الاتاۋ ارايى» مەن «وگني الاتاۋ» گازەتتەرىنەن تۇسەتىنىن ەسكەرەر بولساق، قالعان قۇرىلىمدار سولاردىڭ ەسەبىنەن كۇندەرىن كورىپ وتىرعانىن دالەلدەۋدىڭ قاجەتى جوق. سولاي بولا تۇرا، كەيىنگىلەردىڭ جالاقىسى جانىن جالداپ ءجۇرىپ جۇمىس جاسايتىندارعا قاراعاندا الدەقايدا كوپ كورىنەدى. ادىلەتتىلىك قايدا، اعايىن؟!

تىنىسى تارىلعان «ولكە تىنىسى» جشس اقشا ۇنەمدەۋدى باستى ماقسات ەتىپ قويعان سىڭايلى. جولىن تاۋىپ جۋرناليستەردىڭ جاعدايىن جاساۋدىڭ ورنىنا، شومىشتەن قىسۋ بەلەڭ العان. سىياقى ماسەلەسىن الگىندە ايتتىق. ۆەتەرينار-باسشى جۇمىسى ءۇشىن جالاقى الاتىن جۋرناليستەرگە «گونورار» نە ءۇشىن قاجەت دەگەن باستاما كوتەرىپ، ءباسپاسوزدىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان قالاماقى تولەۋ ءداستۇرىن بۇزباقشى بولعانىن دا ەستىگەنبىز. بۇلار ءتىپتى جولاقى مەن ىسساپارلارعا تولەنەتىن قارجىنى دا ۇنەمدەۋدى مىقتاپ قولعا العان. وسىلايشا، 2023 جىلعا بولىنگەن 16 ملن-عا جۋىق قارجىنىڭ 10 ملن-ىن عانا يگەرگەن عوي. وسى سەبەپتى بيىلعا «ءبارىبىر يگەرمەيسىڭدەر...» دەگەن جەلەۋمەن 9 ملن. تەڭگە عانا ءبولىنىپتى. وسى يگەرىلمەگەن قارجىنى اۆتوبۋسپەن نەمەسە جەكە كولىكتەرىمەن ىسساپارلارعا شىعىپ، اۋدان-اۋىلداردى ارالاپ جۇرگەن ارنايى جانە مەنشىكتى تىلشىلەرگە بەرسە، ۇلكەن كومەك بولار ەدى-اۋ.

سالىستىرمالى تۇردە ايتۋ ءۇشىن وزگە وڭىرلەردەگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ جاعدايىنا شولۋ جاساپ كورگەنبىز. الىسقا بارماي-اق، كەشە عانا ەنشىسىن الىپ شىققان جەتىسۋ وبلىستىق گازەتتەرىنىڭ حال-احۋالى تاڭداي قاقتىرادى. 2014 جىلدان بەرى وسى سالانى باسقارىپ كەلە جاتقان «جەتىسۋ-مەديا» شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ قۇقىعى بار مەملەكەتتىك-كوممۋنالدىق مەكەمەسىنىڭ باسشىسى، ماماندىعى زاڭگەر-قارجىگەر شىڭعىس بوزىم ءوز ءىسىن جاقسى مەڭگەرگەنى بايقالادى. قىزمەتكەرلەرىنىڭ كوتەرىڭكى جالاقىسىن بىلاي قويعاندا، مۇندا وتكەن جىلى 8 مارتە مەرەكەلىك سىياقى بەرىلىپتى. جۋرناليستەردىڭ ءجۇرىپ-تۇرۋ ماسەلەسى تولىقتاي شەشىلگەن. باسپاناسىز جۇرگەن بىردە-ءبىر جۋرناليست جوق. «ولكە تىنىسى» قىزمەتكەرلەرى ەسكى-قۇسقى كولىكتەردى جوندەۋمەن ەستەرى شىعىپ جۇرگەندە، جەتىسۋ وبلىسىنىڭ اكىمى بەيبىت يساباەۆ جەكە باستاماسىمەن جۋىردا عانا سەرىكتەستىك توراعاسى مەن جاڭادان تاعايىندالعان باس رەداكتورعا جاڭا قىزمەتتىك كولىكتىڭ كىلتىن تابىس ەتىپتى. الماتى وبلىسىنىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى جەتىسۋدان الدەقايدا قاۋقارلى ەكەنىن ەسكەرسەك، مۇنداعى ءباسپاسوز سالاسىنا دەگەن سالعىرتتىق پەن سالقىندىقتى قالاي تۇسىنەرىمىزدى بىلمەي دال بولدىق.

P.S. سالقىندىق دەگەننەن شىعادى، بىلتىر باسپاسوزگە جازىلۋ ناۋقانى كەزىندە وسى شارۋامەن اينالىساتىن قۇرىلىمداردىڭ نازارى بۇيىردەن كەلىپ قوسىلعان «الاتاۋ ارداگەرى» دەگەن باسىلىمعا اۋعانىن اڭعاردىق. «اينالايىن-اۋ، ەڭ الدىمەن پرەزيدەنتتىڭ، قازاقستان ۇكىمەتى مەن وبىس باسشىلىعىنىڭ ساياساتىن ناسيحاتتاپ، حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى التىن كوپىر مىندەتىن اتقارىپ كەلە جاتقان وبلىس اكىمىنىڭ ءتول باسىلىمىنا جازىلىڭدار دەپ نەگە ايتپايسىڭدار؟!» ¬ -- دەگەن جۋرناليستەردىڭ جانايقايىنا قۇلاق تۇرگەن ەشكىم بولعان جوق. پوشتا قىزمەتكەرلەرى: «جوعارىدان تۇسكەن بۇيرىق سولاي. «الاتاۋ ارداگەرى» گازەتىنە جازدىرۋعا تاپسىرما الدىق!» - دەستى جابىلا. ال، وبلىستىق باق-تىڭ ۆەتەرينار-باسشىسى بارلىق جۇكتى جۋرناليستەردىڭ يىعىنا ارتىپ قويىپ، بۇل ناۋقانعا ءتىپتى ارالاسقان دا جوق!...

ءشارىپحان قايسار

ەسكەرتۋ: ماقالا سۋرەتى alataunews.kz سايتىنان الىندى!

Abai.kz