الىپ شاھار الماتى قۇپياعا تولى قالا.
جۋرناليستىك زەرتتەۋىم «كوگىلدىرلەر» جۇرەتىن كلۋبتان باستالدى. كورەر كوزگە ەرسى، انايى قىلىق جاسايتىن «جىگىتتەردى» كورۋ ءۇشىن ولاردىڭ مەكەنى سانالاتىن تۇنگى كلۋبقا كىردىم.
ەسىك الدىنداعى باقىلاۋشى سول قولىمىزعا ءمور باسىپ «تورگە شىعىڭىز» دەگەندەي يشارات ءبىلدىردى. ماقساتىم دا سول توردەن ورىن الىپ، «كەيىپكەرىمدى» كورۋ ەدى. ىشكە ەنە بەرە قاراڭعى زالعا تاپ بولدىم. مۇنداعىلاردىڭ ءبارى قالىپتى كيىم كيگەن، شاش قويۋلارى دا كادىمگى ەر ادامعا ءتان، بىلايعى كۇندەلىكتى ومىردە باسقاشا ايتا المايسىز. ءاربىرى ارۋ قىزدار عاشىق بولارلىقتاي-اق ءساندى كيىنگەن. بىراق بەكەر. سەبەبى ولار قىزدارعا قارامايدى. جىگىتتەردىڭ ومىرلىك سىڭارلارى «جىگىتتەر» ەكەن. سوزگە تارتسام «قىزداردى سۇيە المايمىز، جاراتىلىسىمىز سونداي، تەك جىگىتتەرمەن عانا «ءلاززات بالىن تاتىپ، قۇمارىمىزدى قاندىرامىز» دەيدى ولار.

الىپ شاھار الماتى قۇپياعا تولى قالا.
جۋرناليستىك زەرتتەۋىم «كوگىلدىرلەر» جۇرەتىن كلۋبتان باستالدى. كورەر كوزگە ەرسى، انايى قىلىق جاسايتىن «جىگىتتەردى» كورۋ ءۇشىن ولاردىڭ مەكەنى سانالاتىن تۇنگى كلۋبقا كىردىم.
ەسىك الدىنداعى باقىلاۋشى سول قولىمىزعا ءمور باسىپ «تورگە شىعىڭىز» دەگەندەي يشارات ءبىلدىردى. ماقساتىم دا سول توردەن ورىن الىپ، «كەيىپكەرىمدى» كورۋ ەدى. ىشكە ەنە بەرە قاراڭعى زالعا تاپ بولدىم. مۇنداعىلاردىڭ ءبارى قالىپتى كيىم كيگەن، شاش قويۋلارى دا كادىمگى ەر ادامعا ءتان، بىلايعى كۇندەلىكتى ومىردە باسقاشا ايتا المايسىز. ءاربىرى ارۋ قىزدار عاشىق بولارلىقتاي-اق ءساندى كيىنگەن. بىراق بەكەر. سەبەبى ولار قىزدارعا قارامايدى. جىگىتتەردىڭ ومىرلىك سىڭارلارى «جىگىتتەر» ەكەن. سوزگە تارتسام «قىزداردى سۇيە المايمىز، جاراتىلىسىمىز سونداي، تەك جىگىتتەرمەن عانا «ءلاززات بالىن تاتىپ، قۇمارىمىزدى قاندىرامىز» دەيدى ولار.

گەي تەرمينى وتكەن عاسىردىڭ 60-جىلدارىنان باستاپ قولدانىلا باستاعان. ال سودان جارتى عاسىر ۋاقىت قانا بۇرىن «گەي» دەگەن ءسوز اعىلشىنداردا «كوڭىلدى، مۇڭسىز، قامسىز» دەگەن ۇعىمدى ءبىلدىرىپتى. كەيىن بۇل ءسوزدىڭ سەكسۋالدى باعىتقا قاراي قالاي اۋىپ كەتكەنى ءالى تۇسىنىكسىز. ورىس سەكسولوگى يگور كون XII-XIV عاسىرلاردا ونىڭ «پروۆانسال نارەچيەسىندەگى» ماعىناسى تەك «پوەزيا مەن ماحابباتتىڭ» «كۋرتيزياندىعىن» بىلدىرگەنىن جازادى. XVII عاسىرداعى انگليادا «gay» ءسوزى الدىمەن جەڭىل ءجۇرىستى دەگەن ۇعىم بەرسە، كەيىن كەلە جەزوكشەلىكتى ناسيحاتتاعان ءسوز بولعان سىڭايلى. گوموسەكسۋاليزمدى تۇسپالداعان «gay» تەرمينى انگليا مەن اقش-تا 1920-1930 جىلدارى جارىق كورگەن بىرنەشە پروزالىق جانە كينو تۋىندىدا كورىنىس بەرىپتى. باتىس­تان كەلگەن ىندەت سوڭعى 15-20 جىلدا قازاقستاندى دا شارپىسا كەرەك. اسىرەسە، استانا، الماتى، قاراعاندى، اقتاۋ، اتىراۋ، وسكەمەن قالالارىندا گەيلەر كوپ دەپ ەستيمىز. 2009 جىلعى دەرەك بويىنشا، ولاردىڭ سانى اجەپتاۋىر كورىنەدى. بۇل، ارينە، تەرىس پيعىلدىلاردىڭ تاراتقان وسەگى سەكىلدى. كلۋبتا كەزىكتىرگەن «قوس عاشىقپەن» اڭگىمەلەستىم. وزدەرىن ەركىن جانە جاندوس دەپ تانىستىرعان جىگىتتەر «ەكەۋمىزدىڭ ءبىر-بىرىمىزگە عاشىق بولىپ، بىرگە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزعا 4 جىل بولدى. ءبىر-ءبىرىمىزدى وتە قاتتى سۇيەمىز، كەيدە قىزعانىپ قالاتىن دا كەزدەرىمىز ءجيى بولادى» دەيدى.
بالكي بۇلار ماعان ادەيى جالعان ايتىپ تۇرۋى دا مۇمكىن.
«اكە-شەشەم ۇيلەن دەپ قۇلاق ەتىمدى جەگەننەن كەيىن ءساۋىر ايىندا ۇيلەنىپ كەتۋگە از قالدىم» دەيدى 22 جاسار ەركىن ەسىمدى «جىگىت». ال ەركىننىڭ «پاراسىمىن» دەپ ءوزىن تانىستىرعان جاندوس: «ارامىزدا ون ەكى جاس الشاقتىق بار. ايەلىمدى جىبەرگەنمىن، ەكى بالانىڭ اكەسىمىن» دەدى. «العاش ۇيلەنىپ بالا-شاعالى بولساق تا، جىنىستىق اۋىتقۋشىلىقپەن تۋىلعانبىز، قىزدارعا قاراۋعا قۇلقىمىز، قىزىعۋشىلىعىم جوق» دەپ اقتالاتىن جىگىتتەردىڭ ءسوزى بۇل. وزدەرىندە ءاربىر ىسكە جاۋاپتارى دايىن، «ەگەر اتا-انام «ۇيلەن» دەپ الەك سالار بولسا، جاي ءبىر قىزدى اپارىپ تانىستىرىپ كەتسەم بولعانى. ەگەر ءتىپتى كۇشتەپ جاتسا، شامالى ۋاقىتتان كەيىن ۇيدەگى احۋال ءۇشىن ۇيلەنىپ، ءوز ءومىرىمدى جاسىرىن جالعاستىرا بەرەمىن» دەپ ءسوزىن اياقتادى.
ەكىنشى جۇپ نۇرجان مەن رۋسلان. «بىرگە بولعانىمىزعا التى اي ۋاقىت بولدى. سىڭارىمدى وسى كلۋبتان تاپقانمىن. ول قازىر ۇيدە اۋىرىپ جاتىر» دەپ سول مەزەتتە ءوزىنىڭ جارتىسىنا قوڭىراۋ شالىپ، «نە ىستەپ جاتىرسىڭ؟ كىممەن سويلەسىپ جاتىرسىڭ؟» دەپ ايەلىن تەرگەگەن كۇيەۋدىڭ رولىنە ەنە ءتۇستى. ەندى بىرەۋى: «وسىنداي جەرلەردە ءوزىمىزدى ەمىن-ەركىن سەزىنەمىز. ءبارى «ۆ تەمە» بولعاندىقتان، ءبىزدى جازعىرعان ادام بولمايدى. كەيدە «ناتۋرالدار» جۇرەدى. سول كەزدە جامان. مەنىڭشە، ولاردى بىزدەر سياقتىلار جۇرەتىن جەردەن الاستاتۋ كەرەك. «مىسالى، «69»-دا گەيلەر مەن لەزبيلەردى كىرگىزگەندە، تەكسەرىپ كىرگىزەدى» دەدى. وسىنداي اسەرلى اڭگىمەمىزدىڭ ارتى كلۋب ۇيىمداستىراتىن شوۋعا اۋىستى. ساحنادا قىز كەلبەتىندەگى ەركەكتەر (ترانستار) ونەر كورسەتە باستادى. تەك ىشكى كيىمىمەن عانا شىققان «ترانس» رولگە ەنىپ كەتكەنى سونشالىق، جالاڭاش كۇيىندە بۇراڭداپ ءبيىن اياقتاپ قوشەمەتكە يە بولدى. شوۋ­دا ناسيحاتتالعان دۇنيەلەر «ەركەك پەن ەركەك»، «ايەل مەن ايەل» توسەكتە قالاي بولۋ كەرەك؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ سياقتى بولدى.
ويلارى مەن كوزدەرى تەك ءبىر عانا نارسەنى قالاپ تۇرعان الگىلەردىڭ ويى تەك ءناپسى، ءلاززات الۋ. قايران كەسەلدى دەرتكە شالدىققان، بەيشارالار-اي! …

سەرىك بەيسەنباەۆ،
الەۋمەتتانۋشى:
بارلىعىمىزعا بەلگىلى ءبىز اشىق قوعام قۇرۋ جولىنداعى مەملەكەتپىز. سوعان بايلانىستى «كوگىلدىرلەردىڭ»، ياعني گوموسەكسۋالدى باعىتتاعى ادامداردىڭ ۇشىراسۋى زاڭدى قۇبىلىس. ءبىزدىڭ قوعامدا باسقا مەملەكەتتەر مەن مادەنيەتتەردىڭ ارالاسۋى جانە سولارعا ەلىكتەۋدىڭ ناتيجەسىندە وسىنداي توپتار پايدا بولدى. ولاردىڭ سانى جونىندە ارنايى ستاتيستيكانى كەزدەستىرگەن جوقپىن. بىراق گەي كلۋبتار بار دەپ ەستيمىن. ءبىز ودان ەشقايدا قاشىپ قۇتىلا المايمىز. ولاردىڭ كوزىن جويۋ ءۇشىن شەكارامىزدى جاۋىپ، قارسى زاڭ قابىلداپ نەمەسە تىكەلەي قىلمىستىق كودەكستەرگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ سياقتى شارالارعا بارۋىمىز كەرەك. الايدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى زايىرلى قۇقىقتىق مەملەكەت بولعاندىقتان، بۇل شاراعا بارا المايمىز. ماسەلە ولارعا رەپرەسسيالىق شارالاردى پايدالانۋ ەمەس. بۇل جەردە وركەنيەتتى تۇردە شارالار قولدانۋ. مىسالى، رەسەيدە وتكەن جىلى گەيگە بايلانىستى زاڭ قابىلداندى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا گەيدى ناسيحاتتاۋعا قارسى زاڭ كۇشىنە ەندى. ەگەر بىزدە سونداي ارەكەت جاسالىنسا، ازعىندىققا تىيىم بولاتىن ەدى. بىراق ازىرشە بۇل ماسەلە ۋشىققان جوق. گەيلەر شەرۋىن وتكىزەمىز دەپ ەشكىم ۇسىنىس بەرىپ جاتقان جوق رەسەيدەگىدەي. ولاردىڭ سانى سالىس­تىرمالى تۇردە ازىراق. بۇل ازىرشە ۋاقىتشا نارسە. گەيلەر باسقا مادەنيەتتىڭ، باسقا سۋبكۋلتۋرانىڭ وكىلى بولعاندىقتان، ولارعا قارسى جۇرتشىلىقتا توزىمسىزدىك كۇشەيىپ كەلەدى. ولاردىڭ كوبەيىپ كەتپەۋىنە بايلانىستى بەلگىلى ءبىر ءىس-شارالار مەيلىنشە وركەنيەتتى تۇردە جاسالىنۋى كەرەك. ۋاقىت ءوتىپ، كەش قالماۋ ءۇشىن قازىردەن باستاپ ءتيىمدى شارا قولعا الىنعانى ابزال.

باقىت جىگىتبەكوۆا،
پسيحولوگ:
قازىرگى قوعامدا كوپ جاعدايدا تابىستىڭ كوزىن ايەلدەر تاباتىن بولعاندىقتان، كەيبىر وتباسىندا ايەلدىڭ ىقپالى باسىم بولادى. بۇل بالا تاربيەسىنە تىكەلەي اسەر ەتۋى مۇمكىن. قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ءۇردىسى بويىنشا ەر ادامدى قۇرمەت تۇتقان. بۇگىنگى تاڭدا ەر ادامداردىڭ بەدەلى قوعامدا كۇننەن-كۇنگە ءتۇسىپ بارا جاتىر. قازىرگى قوعامدا كوپ جاعدايدا ەر ادامنىڭ كيىمى، ايەل ادامنىڭ كيىمى دەگەن جوق. ايەلدەرگە ۇقساپ كيىنۋ دە، ەر ادامداردىڭ پسيحيكاسىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن. سودان سوڭ ماماندىقتاردىڭ كوبى ەر ادامداردىڭ قارا كۇشىن تالاپ ەتپەيدى. سوندىقتان قىزمەت ورنى دا ەر ادامداردى ايەل مىنەزدى بولۋعا تاربيەلەيدى. ادامنىڭ قانداي بولۋى، ونىڭ بەس جاسقا دەيىنگى بەرىلگەن تاربيەسىنە بايلانىستى. مىسالى، قازىرگى كەزدە اجىراسقان ادامدار وتە كوپ. جالعىز باستى انالار بالالارىنا دۇرىس تاربيە بەرۋى ءۇشىن ولاردى اسكەري مەكتەپكە ءتۇسىرىپ، كوپتەگەن سپورت ۇيىرمەلەرىنە بەرەدى. ولار اكەسى بولماعاندىقتان، ناعىز ەركەك بولىپ ءوسسىن دەگەن ماقساتتا وسىنداي جاعدايعا بارادى. ەكىنشى جاعدايدا جالعىزباستى ايەلدەر عانا ەمەس، جالپى اناسىنىڭ ايناعا قاراپ تارانىپ، بويانعانىن كورگەن بالا ونى قايتالاۋى مۇمكىن. بۇكىل تاربيەنى اناسىنان كورىپ وسكەن بالا بەس جاستىڭ وزىندە «قىز مىنەزدىڭ» ءبىرىنشى بەلگىلەرىن قابىلدايدى دەگەن ءسوز. جالعىزباستى انالار ۇل بالانى تاربيەلەگەن ۋاقىتتا بالاعا ەركەك­تىڭ تاربيەسى كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنۋى قاجەت. بەس جاسقا دەيىنگى بالالاردا يدەنتيفيكاتسيا دەگەن بولادى. ول دەگەنىمىز تەڭەستىرۋ دەگەن ۇعىم. مىسالى، قىز بالا ءوزىنىڭ اناسىنا قاراپ، ءوزىن ونىمەن تەڭەستىرە باستايدى. ال ەر بالالار اكەسىنە قاراپ ءوزىن ونىمەن تەڭەستىرە باستايدى. ەگەر بالا اكەسىز وسسە، اناسىنا ەلىكتەۋى وتە قاۋىپتى.
گەيلەردى ازايتۋدىڭ امالى ەر ادامنىڭ بەدەلىن كوتەرۋ بولىپ تابىلادى. كوپ جاعدايدا ايەل ادامداردى ەمەس، ەر ادامداردىڭ بەدەلىن كوتەرۋگە ءمان بەرگەن ءجون. ەر ادامدار مۇعالىم، تاربيەشى دەگەن ماماندىقتى از تاڭدايدى، سوندىقتان وسىنداي ماماندىقتارعا ەر ادامدار كوپتەپ بارۋى جونىندە شارالار بولۋى ءتيىس.

يرينا ۆولكوۆا،
سەكسولوگ-پسيحوتەراپەۆت:
جىنىستىق اۋىتقۋشىلىق گەيلەردە تۋىلعان كەزىنەن، يا بولماسا جۇرە پايدا بولۋى دا مۇمكىن. بىراق وسى كۇنگە دەيىن جىنىستىق اۋىتقۋشىلىقتىڭ پايدا بولۋى جونىندە عىلىم ءبىر شەشىمگە كەلگەن جوق. جالپى، كەيبىر ادامداردا بۇل جاعداي تۋىلعاننان باستاۋ الادى. بالاباقشادان باستاپ مۇنداي بەلگى بايقالا باستايدى. ال كەيبىر ادامداردا وسكەن كەزدە بىلىنە باستايدى. ءبىر جىنىستاعى ادامدارمەن عۇمىر كەشۋگە ءتۇرلى جاعداي اسەر ەتۋى مۇمكىن. بۇل اۋرۋ ەمەس – پسيحو-فيزيولوگيالىق جاعداي دەپ تۇسىندىرۋگە بولادى.
"انا ءتىلى" گازەتى