وزىندىك ۇستانىمى، وزىندىك كۇرەس جولى، ءوز ساياسي تاڭداۋى بار، ەلدەگى ءارتۇرلى قوعامدىق-ساياسي، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە بەلسەنە ارالاسىپ، بەل ورتاسىندا جۇرەتىن ەرمەك نارىمباەۆ قازىرگى كەزدە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ حالىققا نەسيە بەرۋدەگى جاسىرىن پايىزدارىن اشكەرەلەپ، كۇرەسىپ ءجۇر.

كونفەرەنتسيا سۇراقتارىنا جاۋاپ الۋعا بارعان ساتىمىزدە نارىمباەۆ پەن جۇبايى زويا بانككە الدانعان كەزەكتى ءبىر اداممەن اڭگىمەلەسىپ، قۇجاتتارىن قاراپ جاتىر ەكەن. وقىرماندار ساۋالىنا جاۋاپ بەرىپ بولعانشا، ەرمەكتىڭ ەلگە كومەكتەسىپ جاتقانىن ەستىگەن ازاماتتار ۇزدىكسىز كەلىپ جاتتى.

ە.نارىمباەۆ وزىنە كەلىپ تۇسكەن وتىزدان استام ساۋالدىڭ بارلىعىنا اشىق جاۋاپ بەردى. جاۋاپتاردىڭ العاشقى لەگىن جاريالاپ وتىرمىز.
Abai.kz

- ەرمەك مىرزا، حالىق ءۇشىن ىستەگەن ەرلىكتەرىڭىزگە مىڭ العىس! سىزدەي نار جىگىتتەرى امان بولسا،قازاق ەشقاشان قور بولمايدى. "حالىق وكىلدەرىنىڭ" قۇرىلتايى وتكەلى جاتىر. ءسىزدىڭ ويىڭىز شا، ناتيجە قانداي بولادى (بۇل سۇراق قۇرىلتاي قارساڭىندا قويىلعانىن ەسكەرتەمىز.-رەد)?

- "حالىق وكىلدەرى" قۇرىلتايىنىڭ وتكەلى جاتقانىنان حاباردارمىن. ولاردىڭ ىسىنە ارالاسقان جوقپىن. نە ىستەپ، قانداي ماقساتتار قويىپ، نەندەي ىستەردى جۇزەگە اسىرۋعا بەل بۋعاندارىنان حابارسىزبىن. سوندىقتان، قۇرىلتاي ناتيجەسىنىڭ قانداي بولاتىنىن بىلمەيمىن.

وزىندىك ۇستانىمى، وزىندىك كۇرەس جولى، ءوز ساياسي تاڭداۋى بار، ەلدەگى ءارتۇرلى قوعامدىق-ساياسي، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە بەلسەنە ارالاسىپ، بەل ورتاسىندا جۇرەتىن ەرمەك نارىمباەۆ قازىرگى كەزدە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ حالىققا نەسيە بەرۋدەگى جاسىرىن پايىزدارىن اشكەرەلەپ، كۇرەسىپ ءجۇر.

كونفەرەنتسيا سۇراقتارىنا جاۋاپ الۋعا بارعان ساتىمىزدە نارىمباەۆ پەن جۇبايى زويا بانككە الدانعان كەزەكتى ءبىر اداممەن اڭگىمەلەسىپ، قۇجاتتارىن قاراپ جاتىر ەكەن. وقىرماندار ساۋالىنا جاۋاپ بەرىپ بولعانشا، ەرمەكتىڭ ەلگە كومەكتەسىپ جاتقانىن ەستىگەن ازاماتتار ۇزدىكسىز كەلىپ جاتتى.

ە.نارىمباەۆ وزىنە كەلىپ تۇسكەن وتىزدان استام ساۋالدىڭ بارلىعىنا اشىق جاۋاپ بەردى. جاۋاپتاردىڭ العاشقى لەگىن جاريالاپ وتىرمىز.
Abai.kz

- ەرمەك مىرزا، حالىق ءۇشىن ىستەگەن ەرلىكتەرىڭىزگە مىڭ العىس! سىزدەي نار جىگىتتەرى امان بولسا،قازاق ەشقاشان قور بولمايدى. "حالىق وكىلدەرىنىڭ" قۇرىلتايى وتكەلى جاتىر. ءسىزدىڭ ويىڭىز شا، ناتيجە قانداي بولادى (بۇل سۇراق قۇرىلتاي قارساڭىندا قويىلعانىن ەسكەرتەمىز.-رەد)?

- "حالىق وكىلدەرى" قۇرىلتايىنىڭ وتكەلى جاتقانىنان حاباردارمىن. ولاردىڭ ىسىنە ارالاسقان جوقپىن. نە ىستەپ، قانداي ماقساتتار قويىپ، نەندەي ىستەردى جۇزەگە اسىرۋعا بەل بۋعاندارىنان حابارسىزبىن. سوندىقتان، قۇرىلتاي ناتيجەسىنىڭ قانداي بولاتىنىن بىلمەيمىن.

جالپى، مۇنداي جوبالار كوپ. بىراق، اقىر اياعى سيىرقۇيمىشىقتانىپ ءبىتىپ جاتادى. سول ءۇشىن دە سەنىمسىزدىكپەن قارايمىن. ازىرگە ۇيىمدار مەن ءارتۇرلى قوعامدىق توپتاردىڭ جۇمىستارىن قاداعالاپ قانا ءجۇرمىن. مەنى ەشقانداي ساياسي پارتيا، قوعامدىق ۇيىم "ەرمەك، سەن بىزگە كەرەكسىڭ" دەپ شاقىرىپ، پىكىرىمدى سۇراعان ەمەس. ناقتى ۇسىنىستارمەن، جۇمىس جاسايىق دەپ ەشكىم كەلگەن جوق.

سودان دا بولار، ءتۇرلى توپتاردىڭ ءبىر-بىرىنەن قانداي ايىرىماشىلىقتارى بار ەكەنىن دە بىلمەيمىن ءتىپتى.

ال، ماعان كەلسەك، ناقتى، حالىقققا پايدالى جاساپ جاتقان جۇمىسىم بار. "كازكوم", "اليانس", "كاسپي" بانكتەرىنىڭ حالىقتى جاسىرىن پايىز ارقىلى قاناپ وتىرعانىن اشكەرەلەۋ، بانكتەرگە كەتكەن ەلدىڭ ادال اقشاسىن قايتارىپ بەرۋگە كومەكتەسۋ.

- «اليانس بانكتىڭ» الاياقتىعىن اشكەرە ەتتىڭىزدەر. سول تۋرالى سايتتارىڭىزدا جازىپ، ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىزدەر ەكەن.

- قازىرگى كەزدە سايتتى جاساۋ مەن ىسكە قوسۋ ماسەلەسىمەن اينالىسىپ جاتىرمىن. سايتقا دەرەكتەردى، قۇجاتتاردى سالۋ، ورنالاستىرۋ قالاي جۇزەگە اساتىنىن ءالى ناقتى بىلمەيمىن.

ال، بانكەتردىڭ ماسەلەسىنە كەلسەك، مىسالى، "اليانس" بانك - اۋادان اقشا جاساپ وتىر. ماسەلەن، ءسىز 70 مىڭ دوللار نەسيە الدىڭىز دەلىك. ءسىز نەگىزگى نەسيەلىك قارىزىڭىزدى تولەپ بىتىرسەڭىز دە، بالەن جىل بويى بانكتىڭ قۋلىعىمەن جۇزەگە اسقان "جىل - پايىز" دەگەن جارنامالىق جالعان سوزگە بۇركەمەلەگەن ۇستەمە جاسىرىن پايىزدار تولەيسىز. وسىلايشا، العان نەسيە سوماڭىزدى تولىق قايتارىپ قويساڭىز دا، نەشە جىل بويى بانكتى تەگىن اسىرايسىز. مەن بانكتىڭ وسى جاسىرىن پايىزىن انىقتاپ، ءبىر جىل بويى سوتتاستىم. سوتتا ناقتى دالەل-دايەكتەر كەلتىردىم. اقىرى، سوت "ەرمەك نارىمباەۆتىكى دۇرىس. جاسىرىن پايىزعا تولەگەن سوماسى كەرى قايتارىلسىن!" دەگەن شەشىم شىعاردى. ءسويتىپ، ماعان بانك 3 ميلليون تەڭگە قايتاردى. "اليانس" بانك 232 مىڭ ادامدى وسىنداي قارجىلىق قيتۇرقىلىقپەن الداعانى انىقتالدى. ەگەر، ءبىر وتباسىندا ءتورت-بەس ادام بار دەپ ەسەپتەسەك، الدانعانداردىڭ سانى 1 ميلليون ادامعا جەتەدى.

جۇرتتىڭ ءبارى قارجىلىق قۋلىقتى قازىپ، دالەلدەپ، سوتتاسىپ جۇرە المايدى عوي. مەملەكەت نەگە حالىقتى "اليانس" بانككە الداتىپ قويدى؟ ونىڭ ۇستىنە بۇل بانك مەملەكەتتەن كومەك الدى ەمەس پە! جالپى بانكتەرگە حالىقتان جاسىرىن پايىز ارقىلى جمقىرعان اقشالاردى قايتارىڭدار دەپ ۇكىمەت ەلدى قورعاۋى كەرەك قوي. ەگەر، سولاي بولىپ، بانكتەر تۇتىنشۋىلارىنان كەشىرىم سۇراپ، ەلدەن ۇرلاعان اقشالارىن مويىنداپ، قارىزدى وتەۋگە ەكى جاقتى كەلىسىمگە وتىرسا، حالىق ادىلدىككە سەنەر ەدى. بىراق، ۇكىمەت ءۇنسىز. كەلىمبەتوۆكە بانكتەردىڭ بۇل ارەكەتى قىزىق ەمەس. اقشانى وليگارحتار قالتاسىنا سالىپ الدى. ەندى قايتارعىسى كەلمەيدى.

- ەرەكە، ءوزىڭ قازاقشا اۋىزەكى عانا سويلەي الاسىڭ. ال بالالارىڭ مۇقاعالي، ەرعالي، اسەمدەر تاپ-تازا قازاق تىلىندە سويلەيدى. سەن بالالارىڭا قالاي ۇيرەتتىڭ انا ءتىلىن؟ ۇيدە قاي تىلدە سويلەسەسىڭدەر؟

- بالالارىم قازاق مەكتەبىندە وقيدى. ۇيدە، بالالارىمنىڭ الدىندا ءتىلىم شورقاق بولسا دا، قازاقشا سويلەيمىن. ايەلىم - زويانىڭ ءتىلى تازا. جالپى، انا ءتىلىمدى تولىق بىلمەيتىندىگىمە، شورقاقتىعىما ۇيالام، ىڭعايسزدانامىن. مەن مەكتەپتى، ۋنيۆەرسيتەتتى ورىسشا وقىدىم. ۇيدە دە ورىسشا سويلەپ ءوستىم. سوناۋ سولتۇستىكتەن الماتىعا كەلدىم. "الماتىعا كەلسەم، تەز ۇيرەنىپ كەتەرمىن. ويتكەنى، مۇندا ءبارى قازاقشا سويلەيدى عوي" دەپ ويلاپ كەلگەنمىن. سويتسەم، مۇندا دا ءبارى ورىسشا سويلەيدى. (كۇلدى).

- ەرمەكتى بالا كەزىنەن بىلەمىن. جانى تازا ازامات. پاپاسى ەرسايىن باريۇلى دا ادال، اقىل پاراساتى وزىنە ساي كىسى. اناسى قانداي جاقسى ادام. كەزىندە بالالارى ەرمەكتىڭ باسىنا تۇسكەن قيىنشىلىقتاردى دا قايىسپاي كوتەردى. ەرمەك سەكىلدى ازاماتتاردىڭ جول اشىق بولسىن. ەرمەك6 سەنىڭ جامان بولۋعا قاقىڭ جوق. سەن احمەت پەن مىرجاقىپتىڭ، شاقشاق جانىبەك ەلىنىڭ ازاماتىسىڭ. اتا-اناڭ دا تاماشا كىسىلەر. تورعايلىق اعاڭ.

- راحمەت! وسى جەردە ديكتوفونعا ايتايىنشى، جالپى ماعان قاراتىلا ايتاتىن جاقسى سوزدەردىڭ بارلىعىنا سەنەمىن. بىراق، ادامدار مەنى ماقتاي باستاسا دا ءبىر ءتۇرلى قىسىلىپ، ىڭعايسىزدانىپ، ۇيالىپ كەتەمىن دە، "بولدى، بولدى. ناقتى قانداي سۇراقتار، ىستەر بار. سونى ايتىڭىزدارشى" دەيمىن. كەيدە ءتىپتى جالىنعانداي بولامىن.

- ءسىز تەمىر توردىڭ ارعى جاعىندا بولىپ، ول جەردەگى جاعدايدى ءوز كوزىڭىزبەن كورىپ قايتتىڭىز. قازاقستانداعى تۇرمەلەردەگى جالپى احۋالدى قالاي باعالايسىز؟ تۇرمەدە جاتقاندار ءار ءتۇرلى ءدىني توپتاردىڭ ىقپالىندا دەگەن اڭگىمەلەر بار...

- تۇرمەدەگىلەردىڭ سوزىمەن ايتساق، قارا جانە قىزىل لاگەرلەر بار. قىزىل لاگەر، شىنىن ايتقاندا كونتسلاگەرگە ۇقسايدى. مەن قارا لاگەردە وتىردىم. وندا ءسال-ءپال جۇيەسىزدىك، كىشكەنە ەركىندىك بار. ءبىزدىڭ نە ىستەيتىنىمىز - تۇرمە اكىمشىلىگىنە ءبارىبىر. تۇرمە اكىمشىلىگىنىڭ نە ىستەيتىنى - بىزگە ءبارىبىر. ول جاقتا نە جامان، نە جاقسى دەگەنگە كەلسەك، ءبىر جاقسىسى - تۇرمەدە ءتورت-بەس مىڭ كىتاپ ساقتالعان ۇلكەن كىتاپحانا بولدى. مەن سونىڭ ىشىنەن 234 كىتاپ تاڭداپ الىپ، تۇگەل وقىپ شىقتىم. سىرتقى الەممەن بايلانىس مۇلدەم جوق. مىسالمەن ايتساق، شاولين موناسترىنە كىرىپ كەتكەندەي كۇي كەشەسىڭ. بۇكىل ءومىرىڭدى وي ەلەگىنەن وتكىزەسىڭ: نەگە مۇندا ءتۇستىم، نەدەن قاتەلەستىم، نە ءۇشىن ومىرگە كەلدىم، نە ىستەدىم، نە ىستەۋىم كەرەك ەدى، قانداي ميسسيام بار دەگەندەي ۇلكەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيسىڭ. ۇساق-تۇيەك ساۋالدار باسىڭا كىرىپ تە شىقپايدى. تۇرمەدەگىلەردىڭ كوبى - قاراپايىم قازاقتار. قىلمىستارى - ۇساق-تۇيەك ۇرلىق، بۇزاقىلىق.

جاماندىعى - تۇرمە قىلمىستىق توپتاردىڭ ۋىسىندا جاتىر. ءار باراكتىڭ، "شيزو"-نىڭ، مەدپۋنكتىڭ ۇستىنەن باقىلايتىن "سەركەلەر" بار. جالپى تۇرمەنىڭ "باقىلاۋشى" "سەركەلەرى" ءوز الدىنا. مەن تۇرمەگە تۇسكەندە جاسىم قىرىقتان اسىپ كەتكەن ەدى. كوزقاراسىم تۇراقتانعان، كوزىم اشىق. وڭاي ارباۋعا تۇسپەيتىن، جايدان جاي بەرىلە سالمايتىن جاستا ەدىم. ال، جيىرمادان جاڭا اسقان بالالار تۇرمەدەن شىققاندا مۇلدەم باسقا ادام بولىپ شىعادى. ويتكەنى، جاڭاعى تۇرمە ىشىندەگى "سەركەلەر" ولاردى "تاربيەلەپ" جىبەرەدى.

(جالعاسى بار)
Abai.kz