زايساندا كوگىلدىر وتىننىڭ قىزۋى كوڭىلدەردى جىلىتىپ جاتقاندا ەرتىستىڭ بەرگى بەتىندەگى كۇرشىم اۋدانىندا دا كۇي كۇمبىرلەپ، ءان اۋەلەپ جاتتى. تاۋ بوكتەرىنە جاعالاي تىگىلگەن اقشاڭقان كيىز ۇيلەر، ادەمى بەزەندىرىلگەن ساحنا، كەڭ جايىلعان داستارحان، وشاققا اسىلعان قازان مەن بۋى بۇرقىراعان سارى ساماۋىر وسىنىڭ ءبارى بۇل كۇننىڭ اۋدان جۇرتشىلىعى ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزعا يە ەكەندىگىن پاش ەتىپ تۇر. مۇنداي ءسان-سالتاناتتى مەرەكەگە باستى سەبەپ – كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتىپ، تولىق جاڭارعان بۇرىنعى «ەنيسەي»، قازىرگى «كۇرشىم» پارومىنىڭ ايدىنعا شىعۋى.

زايساندا كوگىلدىر وتىننىڭ قىزۋى كوڭىلدەردى جىلىتىپ جاتقاندا ەرتىستىڭ بەرگى بەتىندەگى كۇرشىم اۋدانىندا دا كۇي كۇمبىرلەپ، ءان اۋەلەپ جاتتى. تاۋ بوكتەرىنە جاعالاي تىگىلگەن اقشاڭقان كيىز ۇيلەر، ادەمى بەزەندىرىلگەن ساحنا، كەڭ جايىلعان داستارحان، وشاققا اسىلعان قازان مەن بۋى بۇرقىراعان سارى ساماۋىر وسىنىڭ ءبارى بۇل كۇننىڭ اۋدان جۇرتشىلىعى ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزعا يە ەكەندىگىن پاش ەتىپ تۇر. مۇنداي ءسان-سالتاناتتى مەرەكەگە باستى سەبەپ – كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتىپ، تولىق جاڭارعان بۇرىنعى «ەنيسەي»، قازىرگى «كۇرشىم» پارومىنىڭ ايدىنعا شىعۋى.

– كۇرشىم ءوڭىرىنىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن پارومنىڭ قانشالىقتى وزەكتى ەكەنىن بىلەمىن. سوندىقتان وسى پروبلەمانىڭ وڭ شەشىم تابۋىنا بارىنشا كۇش سالدىق. پارومدى مەملەكەتتىڭ مەنشىگىنە قايتارىپ بەرگەن جاناربەك بىلىمباەۆ دەگەن ازاماتقا ۇلكەن راقمەت، سونداي-اق 80 ملن تەڭگە ءبولىپ، قارجىلاي كومەك كورسەتكەن اراب اعايىندارعا العىسىمىز شەكسىز. ولار بەرگەن اقشامەن پارومدى بانكتەن كەپىلدىكتەن الىپ، وبلىستىق بيۋدجەتتەن بولىنگەن 117 ملن تەڭگە اقشاعا ونى تولىقتاي جوندەپ شىقتىق. بۇيىرتسا بۇل سۋ كولىگى سىزدەردىڭ يگىلىكتەرىڭىزگە قىزمەت ەتەتىن بولادى. ارينە، سىزدەر ءۇشىن ەڭ ۇلكەن ماسەلە ول – كوپىر سالۋ. قازىر كارىستىڭ ءبىر كومپانياسىمەن ءتيىستى جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر، ءبارى دۇرىس بولسا، الداعى ۋاقىتتا كوپىردىڭ سالىناتىن كۇنى دە كەلەتىن شىعار، - دەپ «كۇرشىمنىڭ» كۇردەلى جوندەۋدەن كەيىگى سالتاناتتى ىسكە قوسىلۋ راسىمىندە ءسوز سويلەگەن وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ بولاشاقتا زايساننىڭ كوگىلدىر گازى بۇل اۋدانعا دا جەتكىزىلەتىنىن ءمالىم ەتتى.

«كۇرشىم» ديزەلدى پارومى 1964 جىلى رەسەيدىڭ تيۋمەن قالاسىندا شىعارىلىپتى. ول ءبىر رەتتە الپىستان استام جەڭىل كولىكتى ارعى جاعالاۋعا جەتكىزە الادى. جۇك كوتەرۋ مۇمكىندىگى – 185 توننا. ەندى ارىلى-بەرىلى وتەتىن اعايىندار بۇرىنعى سەكىلدى شاعىن بارجالارعا كىرە الماي قالىپ، قىرىق پىشاق بولىپ قىرقىسپاي، توبەلەسپەي، ۇرسىسپاي سىيىمدىلىعى مول كەمەمەن قاۋىپسىز قاتىنايتىن بولدى.

– باستان-اياق جوندەلدى، بارلىق كورپۋستىق جۇمىستار جۇرگىزىلدى. كەمەنىڭ تابانى اۋىستىرىلىپ، ەلەكتر قوزعالتقىشى جاڭارتىلدى. الدىمەن تەكسەرۋ امالدارى جۇرگىزىلىپ، پارومنىڭ تەحنيكالىق اقاۋلارى انىقتالدى. نەگىزگى جوندەۋ جۇمىستارىن بيىلعى ناۋرىز ايىننان باستاعانبىز، قىس تۇسپەي ءبىتىرىپ العانىمىزعا قۋانىپ وتىرمىز. ەندىگى شارۋا ەكىنشى «ەرتىس» پارومىن جوندەۋدى قولعا الماقپىز، - دەيدى «گيدروستال» جشس-ءنىڭ ديرەكتورى اناتولي سينيتسين.
ءسوزدىڭ رەتى كەلگەندە ايتا كەتۋىمىز كەرەك، اتالعان ەكى پارومدى كەزىندە كاسىپكەر ازامات جاناربەك بىلىمباەۆ كولدەنەڭ كوك اتتىلار قاعىپ كەتكەلى تۇرعاندا جەرلەستەرىنىڭ جاعدايىن ويلاپ، قارىزعا بەلشەسىنەن باتىپ ءجۇرىپ ساتىپ الىپتى. كاسىپكەردىڭ سوزىنە قۇلاق اسساق، 2004 جىلى «ەنيسەي» مەن «ەرتىس» ساۋداعا تىگىلىپتى. سول كەزدە وعان رەسەيلىك قالتالىلار كوز الارتىپ، قىزىعۋشىلىق تانىتسا كەرەك. ويتپەگەندە شە، مۇنداي پارومنىڭ قۇنى شامامەن 10 ملن دوللاردان اسىپ تۇسكەن. ال ەلۋ جىلدان اسپايتىن ۋاقىت شيرەگىندە قىزمەت كورسەتكەن قوس پارومنىڭ ساۋداعا شىعارىلۋى ورىستار ءۇشىن وڭاي ولجا ەدى. وسىنى تۇسىنگەن جانە كۇرشىمدىك اعايىندارىنىڭ كەلەشەگىنە الاڭداعان كاسىپكەر بانكتەن پارومنىڭ ءوزىن كەپىلدىككە قويىپ تۇرىپ نەسيە الىپ، ەكەۋىن دە ساتىپ الادى.

– ون جىلداي قىزمەت كورسەتكەن سوڭ ەكەۋىن دە مەملەكەتتىڭ يەلىگىنە قايتارىپ بەردىم. شىنىن ايتسام، مۇنداي سۋ كولىگى قازاقستاندا جوق، ونى تەك رەسەيدىڭ تيۋمەن قالاسىندا عانا شىعارادى. ال ونىڭ جاڭاسىنىڭ قۇنى تىم قىمبات. سوندىقتان «ەنيسەي» مەن «ەرتىستى» ءوز تاراپىمنان تولىق جوندەپ، ىسكە قوسۋعا قارجىم جەتكىلىكسىز بولعاندىقتان قاراپايىم حالىق قاتىناسسىز قالماسىن دەگەن ويمەن مەملەكەت مەنشىگىنە تاپسىردىم، - دەيدى جاناربەك بىلىمباەۆ.
كۇردەلى جوندەۋدەن شىققان الىپ تەحنيكانىڭ ءجۇرىسىن بايقاۋ ءۇشىن وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ باستاعان قۇرمەتتى قوناقتار كۇرشىم جاق جاعالاۋدان ەكىنشىسىنە قاراي ءجۇزىپ ءوتتى. ەرتىستىڭ ەركە تولقىندارىن قاق جارىپ، ايدىندا ەركىن كوسىلىپ بارا جاتقان اق كەمەگە سۇيسىنە قاراعان ارعى بەتتەگى اعايىندار جەلتوقساننىڭ ورتاسىنا دەيىن الاڭسىز جۇرەتىن بولدىق دەپ قۋانىپ تۇردى.

Abai.kz