ءسوز جوق، سىرتقى ساياسات تۋرالى جازۋ، ءبىر جاعىنان، وڭاي (ديپلوماتيا دەگەنىڭىز قالىپتاسىپ قالعان، كونسەرۆاتورلىق سيپاتى بار تۇراقتى سالا، ول جاقتا كۇندە جاڭالىق بوپ جاتپايدى جانە دە نەگىزگى ماسەلەلەر مەملەكەتارالىق كەلىسىم-شارتتاردى باياعىدا-اق تايعا تاڭبا باسقانداي بەكىتىلىپ قويعان), ەكىنشى جاعىنان، قيىن  (كوپتەگەن تاقىرىپتار مەن شەشىمدەر جابىق ەسىك جاعدايىندا تالقىلانىپ جاتادى).

وسى اپتاداعى قازاقستاندىق قوس باسشى – پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ سپيكەرى ەرلان قوشانوۆ پەن پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ – قىتاي مەن تۇركياعا رەسمي ساپارىن ساراپتاۋعا جوعارىدا ايتىلعان تەزيس ءدوپ كەلەدى دەپ سانايمىن.

ءبىر نارسە انىق بولىپ قالدى: نازارباەۆتان وزگەشەلىگى سول – پرەزيدەنت توقاەۆ سىرتقى ساياسات جۇرگىزۋدە ىشتارلىق، قىزعانىش تانىتپاي، وزىنەن باسقا دا رەسمي تۇلعالارعا وسى سالادا بەلسەندىلىك تانىتىپ، كوزگە تۇسۋىنە مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. بۇل قاتارعا استاناعا كەلگەن ۇلىبريتانيانىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى دەۆيد كەمەرونمەن بەكتەنوۆتىڭ ورنىنا ونىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مۇرات نۇرتىلەۋدىڭ كەزدەسۋىن قوسىپ قويىڭىز. قۇددى ءبىر توقاەۆ ءوز قول استىنداعىلاردى سىناپ ءارى سىرتقى الاڭدا بەتىن اشىپ جاتقان سياقتى.

مۇنى مەن سىرتقى ساياساتتىڭ سونى سيپاتى دەر ەدىم.

ءار باسشىنىڭ سالاسى ءارتۇرلى، سودان بولار قوشانوۆ پەن بەكتەنوۆتىڭ ساپارلارىنىڭ كۇن ءتارتىبى دە ءارتۇرلى بولعان سياقتى.

ءماجىلىس سپيكەرىنىڭ كەزدەسۋلەرىندە نەگىزىنەن پارلامەنتارالىق بايلانىس پەن پارلامەنتتەر راتيفيكاتسيالاۋ ءتيىس قۇجاتتار مەن شەشىمدەر تالقىلانسا، ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ساپارى بارىسىندا باستى كوڭىل ەكونوميكالىق ماسەلەلەرگە ءبولىندى.

سولاي بولا تۇرسا دا، الەمدە بوپ جاتقان وقيعالار بۇل پروتوكولدىق تارتىپكە ءوز وزگەرىسىن ەنگىزىپ جاتتى.

ماسەلەن، قوشانوۆتىڭ قىتايعا ساپارى بارىسىندا ترانسشەكارالىق وزەندەر مەن جاساندى ينتەللەكت سەكىلدى اسا ماڭىزدى تاقىرىپتاردىڭ ءسوز بولۋى دا زاڭدى. سۋ تاپشىلىعى الەمدىك دەڭگەيدەگى پروبلەما ەكەنى بەسەنەدەن بەلگىلى، ونىڭ ۇستىنە قىتايدان باستاۋ الاتىن وزەندەرگە تاۋەلدى بوپ وتىرعان قازاقستاننىڭ جاعدايى ءماز ەمەس. ال جاساندى ينتەللەكت سەكىلدى جاڭا سالادا قىتاي پيونەر ءارى كوشباسشى ەكەندىگىنە ەشكىم دە كۇمان كەلتىرە المايدى.

ال ەكى ەل اراسىنداعى ۆيزاسىز قارىم-قاتىناس رەجيمى تۋرالى ءسوز – ءوز الدىنا بولەك ءبىر اڭگىمە. شىندىعىن ايتساق، اۋزى كۇيگەن ءۇرىپ ىشەتىن بولعاندىقتان، 2 ميللياردتىق قىتاي مەن 20 ميلليوندىق قازاقستاننىڭ وسىنداي رەجيمدە ارا-سالماعى، پايداسى مەن زيانى قانداي بولاتىنى جايىندا قوعام ءالى دە بەيحابار، سول سەبەپتى بەلگىلى ءبىر دارەجەدە تۇسىنبەۋشىلىك پەن نارازىلىق بار. كەلىسسوزدەر بارىسىندا بۇل ماسەلە دە تالقىلاندى دەگەن ءۇمىت بار.

بەكتەنوۆتىڭ تۇركياعا ساپارى تۋرالى اقپارات تاراتقاندا ءبىزدىڭ جاق نەگىزىنەن «بيدايدى وڭدەۋ، كومىر حيمياسى، مۇناي مەن گاز ونەركاسىبى، مۇناي حيمياسى» جايىنا باسا نازار اۋدارسا، تۇرىك جاعى بۇل ماسەلەلەرگە «ايماقتىق جانە جاھاندىق ماسەلەلەر، ءيزرايلدىڭ گازاعا شابۋىلى مەن ايماقتاعى سوڭعى جاعداي» تۋرالى تاقىرىپتار تالقىلانعانى اشىق ايتىپ جاتىر.

ەكى جاق ەكى ءتۇرلى باسىمدىققا سۇيەنىپ حابار تاراتۋىنىڭ وزىندىك سەبەپتەرى دە جوق ەمەس.

تۇركيا جاعى ەشبىر تاراپتىڭ قاباعىن مەن بەت-جۇزىنە قاراماي، ءوزىنىڭ الەمدىك قاقتىعىستارعا قاتىستى پوزيتسياسىن بۇكپەسىز جەتكىزىپ وتىرسا، قازاقستان ەاەو پەن ۇقشۇ مۇشەسى رەتىندە وندايعا بارا المايدى، سونىڭ ىشىندە، ءوزىنىڭ كورشىسى ءارى وداقتاسى رەسەيدىڭ ۇستانىمىمەن ساناسۋعا ءماجبۇر. سول سەبەپتى دە رەسەيدىڭ فورمالدى جانە فورمالدى ەمەس قاتىسى بار ماسەلەلەرگە بايلانىستى ءبىزدىڭ تاراپ مەيلىنشە بەيتاراپ كوزقاراس تانىتىپ، رەسمي حابارلاماسىندا ەكىۇداي پروبلەمالاردى اتاماي وتىر.

نە دەسەك تە، قازاقستان ديپلوماتياسىنىڭ باسىم باعىتتارىن سان تاراپتاندىرۋ (ديۆەرسيفيكاتسيالاۋ) سياقتى ماڭىزدى شارۋانىڭ ەلىمىزدىڭ ءبىر نەمەسە ەكى الپاۋىت ەلگە تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىنىنە سەنەيىك. ايتپەسە، قيىن بولادى.

تەك قانا توقاەۆتىڭ ەمەس، ونىڭ قول استىنداعى قوشانوۆ پەن بەكتەنوۆتىڭ سىرتقى ساياساتقا سونى سيپات بەرىپ، بەلسەنە ارالاسا باستاۋىنىڭ ارتى جاقسى بولسىن دەپ تىلەۋدەن باسقا نە قالادى بىزدە؟..

ءامىرجان قوسان

Abai.kz