ايتباي روزا تۇيمەبايقىزى ت.ع.ك.، دوتسەنت،

قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى:

تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستاننىڭ جەتكەن تابىستارىن باياندى ەتىپ، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭگى كۇنىنە سەنىمدى بولۋ  ءۇشىن ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى زور. بۇل ماسەلە اسىرەسە قازىرگى جاھاندانۋ جاعدايىندا وزەكتى بولىپ وتىر. سوندىقتاندا، ەلباسى «قازاقستان -2050 ستراتەگياسىندا :ء«بىز ۇلتتىڭ تاريحي ساناسىن قالىپتاستىرۋ جۇمىسىن جاقسارتۋىمىز كەرەك»دەپ اتاپ كورسەتتى.

ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرۋدىڭ ءبىر تەتىگى ەل تاريحىن ۇلتتىق مۇددە نەگىزىندە جاڭا كوزقاراسپەن پايىمداپ، جاڭاشا زەردەلەپ، ناسيحاتتاپ وقىتۋ. ەل تاريحىن دۇرىس.شىنايى  وقىتپاۋدىڭ ۇلتتىق ساناعا قالاي اسەرىن تيگىزەتىنىن كەشەگى كسرو كەزەڭىندەگى «قازاقستان تاريحىن» وقىتۋ مىسالىنان كورۋىمىزگك بولادى. قازاق حالقىنىڭ تاريحىنىڭ بۇرمالانىپ، دۇرىس وقىتىلماۋىنىڭ سالدارىنان ەلىمىزدە ءوز تاريحىن بىلمەيتىن. ۇلتىن مەنسىنبەيتىن، ءوز ءتىلىن بىلگىسى كەلمەيتىن بىرنەشە ۇرپاق قالىپتاستى. بۇل جاعدايدىڭ زاردابىن ءالى كورىپ وتىرمىز.

ايتباي روزا تۇيمەبايقىزى ت.ع.ك.، دوتسەنت،

قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى:

تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستاننىڭ جەتكەن تابىستارىن باياندى ەتىپ، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭگى كۇنىنە سەنىمدى بولۋ  ءۇشىن ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى زور. بۇل ماسەلە اسىرەسە قازىرگى جاھاندانۋ جاعدايىندا وزەكتى بولىپ وتىر. سوندىقتاندا، ەلباسى «قازاقستان -2050 ستراتەگياسىندا :ء«بىز ۇلتتىڭ تاريحي ساناسىن قالىپتاستىرۋ جۇمىسىن جاقسارتۋىمىز كەرەك»دەپ اتاپ كورسەتتى.

ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرۋدىڭ ءبىر تەتىگى ەل تاريحىن ۇلتتىق مۇددە نەگىزىندە جاڭا كوزقاراسپەن پايىمداپ، جاڭاشا زەردەلەپ، ناسيحاتتاپ وقىتۋ. ەل تاريحىن دۇرىس.شىنايى  وقىتپاۋدىڭ ۇلتتىق ساناعا قالاي اسەرىن تيگىزەتىنىن كەشەگى كسرو كەزەڭىندەگى «قازاقستان تاريحىن» وقىتۋ مىسالىنان كورۋىمىزگك بولادى. قازاق حالقىنىڭ تاريحىنىڭ بۇرمالانىپ، دۇرىس وقىتىلماۋىنىڭ سالدارىنان ەلىمىزدە ءوز تاريحىن بىلمەيتىن. ۇلتىن مەنسىنبەيتىن، ءوز ءتىلىن بىلگىسى كەلمەيتىن بىرنەشە ۇرپاق قالىپتاستى. بۇل جاعدايدىڭ زاردابىن ءالى كورىپ وتىرمىز.

تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى ەلىمىزدىڭ تاريحىن جاڭاشا زەرتتەپ، پايىمداۋدا، اينالىمعا جاڭا قۇجاتتاردى ەنگىزۋدە، زور جۇمىستار جۇرگىزىلدى. كوپتەگەن قۇجاتتىق جيناقتار، مونوگرافيالار، ەستەلىكتەر، وقۋلىقتار مەن وقۋ قۇرالدارى جارىق كوردى.دەگەنمەن ءالى دە بولسا اتقارار جۇمىس كوپ، جاڭاشا ۇستانىممەن پايىمدالاتىن ماسەلەلەر دە جەتكىلىكتى.

اتاپ ايتساق، ەڭ الدىمەن تاريحتى زەرتتەپ، زەردەلەۋدەگى ادىسناما(مەتودولوگيا) ماسەلەسى  تولىق شەشىلىپ بىتكەن جوق. تاۋەلسىزدىك العان كەزدەن باستاپ ءبىز كەشەگى ەۋروتسەنتريستىك باعىتتقا نەگىزدەلگەن ماركستىك-لەنيندىك ءادىسنامادان كەتتىك دەپ جاريالادىق، دەگەنمەن بۇل ءادىسناما ءالى مەملەكەتتىك ستاندارتتاردا،وقۋلىقتاردا كەزدەسەدى. ءتىپتى تاريحشىلاردىڭ وزدەرى ودان تولىق ارىلعان جوق. قازىر وركەنيەتتىك باعىتتى ۇستانامىز دەگەنمەن، تاريحتى پايىمداۋدا، زەرتتەۋدە، وقىتۋدا بۇل ءادىسنامانى تولىق پايدالانىپ جۇرگەن جوقپىز. وعان تولىق كوشەتىن ۋاقىت جەتتى. سوندا عانا قازاقستان تاريحىنىڭ اقتاڭلاق بەتتەرىن دۇرىس تۇسىنۋگە مۇمكىندىك الامىز. كوشپەندى وركەنيەت ماسەلەسىن شەشىپ، ونى الەم تاريحىنا قوسا الامىز.

قازاقستان تاريحىن كەزەڭدەۋ ماسەلەسى  دە تولىق اياقتالعان جوق. بۇرىنعىسىنشا ەجەلگى، ورتا، جاڭا، قازىرگى زامان دەپ بولىنەدى. وتان تاريحىن بۇلايشا كەزەڭدەۋ ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە كەيبىر ماسەلەلەردى تەرەڭىرەك جانە جان-جاقتى اشىپ كورسەتۋگە تولىق مۇمكىندىك بەرمەيدى. ماسەلەن، مەكتەپكە ارنالعان 6 سىنىپتىڭ وقۋلىعىندا ساقتار، عۇندار  تاريحى «قازاقستان اۋماعىنداعى تايپالىق وداقتار مەن مەملەكەتتەر» دەگەن تاراۋعا ەنگىزىلگەن. ال، 2010 جىلى جارىق كورگەن عىلىم اكادەمياسىنىڭ تاريح ينستيتۋتى شىعارعان وقۋلىقتىڭ ءبىرىنشى تومىندا «ساق-سارمات ءداۋىرى»، «عۇن-ءۇيسىن مەملەكەتتەرى» دەپ  دۇرىس كورسەتىلگەن. عۇندار ەجەلگى دۇنيەنىڭ ەكى يمپەرياسىنىڭ ىدىراۋىندا ءوز تاڭبالارىن قالدىردى. ولار: حان  جانە ريم يمپەرياسى. سوندىقتان دا عۇن تاريحىنا وتان تاريحىنان قوماقتى ورىن بەرۋىمىز قاجەت.

  ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىز بۇل كەزەڭدەر تاريحىن «قازاقستان تاريحىنىڭ ساق ءداۋىرى»، «قازاقستان تاريحىنىڭ عۇن كەزەڭى»، «قازاقستان تاريحىنىڭ تۇركى كەزەڭى» دەپ  قاراستىرساق، ولاردى كەشەندى تۇردە بايانداپ، قازاق تاريحىنىڭ قۇرامداس بولگى بولعاندىعىنا جۇرت نازارىن اۋدارا الامىز. سوندا عانا قازاقتاردىڭ - ەۋروازيالىق كەڭىستىكتىڭ كونە حالىقتارىنىڭ ءبىرى ەكەندىگىن، قازاق تاريحىنىڭ تامىرىنىڭ تەرەڭ، مىڭجىلدىقتاردا جاتقاندىعىن دالەلدەي الامىز.

قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىن وقىتۋعا دا زور ءمان بەرىلۋى قاجەت. كەرەي مەن جانىبەكتىڭ، قاسىمحاننىڭ، حاقنازاردىڭ، تاۋكە مەن ابىلايدىڭ ت.ب. حاندارىمىزدىڭ قىزمەتىنە جاستاردىڭ نازارىن اۋدارىپ وقىتۋىمىز قاجەت. سوندا جىلدا ۇبت كەزىندە قازاق حاندارىنا بايلانىستى قيىن سۇراقتار كەلدى دەپ قوعام بولىپ شۋ كوتەرۋدەن ارىلامىز. سول جاعدايلاردىڭ ءوزى ۇلتتىق سانامىزدىڭ قانداي دەڭگەيدە ەكەندىگىن كورسەتەدى.. كەشەگى كسرو-نىڭ كەزىندە ءبىز ورىس پاتشالارىنىڭ ريۋريكتەردەن باستاپ رومانوۆتارعا دەيىنگى تاريحىن جاتقا بىلەتىنبىز. قازىرگى كەزدە اعىلشىن ءتىلى كۋرستەرىنىڭ تىڭداۋشىلارى انگلياعا  بارىپ وقۋ ءۇشىن ەلتانۋ تەستەرىن تاپسىرادى. سول تەستەردە: «انگليا پرەمەر-ءمينيسترى تۇراتىن ءۇيدىڭ نومەرى قانداي؟»نەمەسە ء«ۇىىى گەنريح تيۋدوردىڭ قانشا ايەلى بولعان؟» دەگەن سۇراقتار بار. الايدا، مۇنداي سۇراقتارعا ەشكىم قارسى داۋ ايتپايدى. كەرىسىنشە،  جاستار سول سۇراقتارعا ينتەرنەتتەن جاۋاپ ىزدەۋگە تىرىسادى. مۇنداي جاعدايلارعا كوبىنەسە ءبىز تاريحشىلار كىنالىمىز دەپ ەسەپتەيمىن. ءوز حاندارىمىزدىڭ تاريحىن دۇرىس وقىتا الماي وتىرمىز

تاعى ءبىر ماسەلە، مەكتەپتەردە جانە ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ تاريح ماماندىقتارىندا وقىتىلاتىن دۇنيەجۇزى تاريحى وقۋلىقتارىنا قازاقستان تاريحىنىڭ ەپيزودتارىن ەنگىزۋ قاجەت. سوندا تاريحىمىزدىڭ دۇنيە ءجۇزى تاريحىنىڭ بولىنبەس ءبىر بولىگى ەكەندىگىن كورسەتە الامىز.

قورىتا  ايتقاندا،تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا اشقان، جيناعان قۇجاتتارىمىز بەن جادىگەرلەرىمىز ارقىلى قازاق تاريحىنىڭ الەمدىك قاۋىمداستىق تاريحىنىڭ قۇرامداس ءبىر بولىگى ەكەندىگىن دالەلدەيتىن ۋاقىت جەتتى. وتان تاريحى وركەنيەتتىك باعىت، ۇلتتىق مۇددە نەگىزىندە پايىمدالىپ، وقىتىلعاندا عانا ۇلتتىق سانانىڭ قالىپتاسۋىن ىقپال جاسايدى.