قازاقستاندىق تولەم ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قر پارلامەنتى سەناتىندا قارالىپ جاتقان زاڭ جوباسىندا «بىرىڭعاي ەسەپكە الۋ جۇيەسى» تۋرالى نورمانى الىپ تاستاۋ ءۇشىن سەناتورلارعا 5 مىڭنان استام ءوتىنىش جازدى.

Tarlan Payments ونىمدەرىن دامىتۋ جونىندەگى ديرەكتور نيكولاي بىكوۆسكيح «قر كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ويىن بيزنەسى، لوتەرەيالار جانە لوتەرەيا قىزمەتى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا ەنگىزىلگەن «بىرىڭعاي ەسەپكە الۋ جۇيەسى» (بۇرىنعى «ستاۆكالاردى ەسەپكە الۋ ورتالىعى») تۋرالى نورمانىڭ تولەم ۇيىمدارىنىڭ نارىعىن نەلىكتەن سونشالىقتى دۇرلىكتىرگەنىن ايتىپ بەردى.

– مەن جانە مەنىڭ ارىپتەستەرىم ءۇشىن «بىرىڭعاي ەسەپكە الۋ جۇيەسى» (بەج) زاڭ جوباسىندا پايدا بولۋى ەلىمىز شىنايى باسەكەلەستىكتى قولدايتىنىن ەسكەرسەك، بۇل ۇلكەن سوققى. ەگەر نارىقتا جەكە مونوپوليست پايدا بولسا جانە قازىر ونداعان بانك مەن تولەم ۇيىمى ۇسىناتىن فۋنكتسيالاردى جاباتىن بولسا، بۇل «سىبايلاس جەمقورلىق دەلدالىنىڭ» پايدا بولۋىنا اكەلەدى. بەج ۇلتتىق بانك نەمەسە قما سياقتى قارجى رەتتەۋشىسىنىڭ ەمەس، تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ باسقارۋىمەن جۇمىس ىستەيدى.

– بەج-ءدىڭ تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ باسقارۋىمەن جۇمىس ىستەۋى قاتە ما?

– تولەم ۇيىمدارىنىڭ نارىعى - بۇل يننوۆاتسيالىق ازىرلەمەلەر مەن IT-ونىمدەر شوعىرى بار قارجىلىق تەحنولوگيا، بۇل قازاقستاننىڭ بارلىق قارجى سالاسىنىڭ دامۋىنىڭ وزىق ۇلگىسى. ءتىپتى، ەلدىڭ ماقتانىشى. تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگى ەندى تولەمدى ازىرلەۋمەن اينالىسادى دەپ كىم شىعارىپ وتىر؟ شەنەۋنىكتەر وزىنە قاتىسى جوق ىسكە ارالاسىپ وتىر ءارى ونداعان جىل بويى قالىپتاسقان دۇنيەنى بۇزادى.

– بەج-ءدىڭ پايدا بولۋى قازاقستاندىق تولەم ۇيىمدارى نارىعىنا ناقتى نەمەن قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن؟

– قىسقاشا ايتساق، بەج ەنگىزىلسە، تولەم ۇيىمدارىنا اينالىساتىن شارۋا قالمايدى. ال بيزنەستى دامىتاتىن ادام رەتىندە مەن دە ەشتەڭە دامىتا المايمىن. ءاربىر تولەم ۇيىمىنىڭ ءوز ءونىمى بار ەكەنىن ءتۇسىنىڭىز. تەرمينال جەلىلەرى الساق، بۇل ۇنەمى اياقتان توزىپ جۇرەتىن بيزنەس، ەلدىڭ شالعاي ايماعىنا بارىپ، بۇزىلعان تەرمينالدارعا قىزمەت كورسەتۋ كەرەك. بۇل رەتتە، تەرمينال سپورتتىق ءباس تىگۋگە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار كوممۋنالدىق قىزمەتكە اقى تولەۋ، ۇيالى بايلانىس قىزمەتىن تولتىرۋ، بيلەت ساتىپ الۋ جانە ت.ب. سەرۆيستەر الاڭى. ەگەر ودان پايدالى قىزمەتتى الىپ تاستاساق، بۇكىل جەلىنى ۇستاپ تۇرۋ مۇمكىن ەمەس. بيزنەستى دامىتۋ تۋرالى ايتپاعاننىڭ وزىندە كوممۋنالدىق قىزمەتكە نەمەسە قوعامدىق كولىككە اقى تولەۋ ارقىلى جەلىنى قامتاماسىز ەتەتىن كوميسسيانى تابۋ مۇمكىن ەمەس.

– ياعني، بەج بويىنشا نورما زاڭ جوباسىنا وسىنداي كۇيدە قابىلدانعان جاعدايدا، بۇكىل تولەم ۇيىمدارى نارىعىندا قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنا اسەر ەتە مە؟

– تولەم تەرمينالدارىنىڭ ءتيىمسىز جەلىسىنە قىزمەت كورسەتىپ، اقىر سوڭىندا وسى نەگىزگى ونىمنەن اقشا تابۋعا بولادى. ازىق-تۇلىك سەبەتىندە جوعارى مارجالى قىزمەت بولسا ارينە، جاقسى. ەگەر جوعارى مارجالى ونىمدەردى الىپ تاستاساق، وندا بيزنەس اقشا اكەلمەيدى. قايتالاپ ايتامىن، بۇل جۇيە، تولەم ۇيىمدارى نارىعىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىل الگوريتمدەرى ونداعان جىل بويى قالىپتاسقان، ءبىز تسيفرلاندىرۋعا ۇزاق ءارى تاباندى تۇردە قولجەتكىزدىك، تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ تاراپىنان ۇلكەن جۇمىس اتقارىلدى. ال قازىر بىزدە بۇل قىزمەتتى دامىتۋعا مۇمكىندىك بار كەزدە، ونى تۇقىرتساق، تامىرىنا بالتا شابامىز... مەنىڭشە، ەلىمىزدە كوپتەگەن نارىق مونوپوليادان الىستاپ بارادى. مۇنىڭ ۇزاق ءارى كەدىر-بۇدىرلى ەكەنى تۇسىنىكتى، بىراق بۇل دۇرىس جول. سالاۋاتتى باسەكەلەستىك ءاربىر ادامنىڭ، سۋبەكتىنىڭ، جەكە تۇلعانىڭ، زاڭدى تۇلعانىڭ تاڭداۋ ەركىندىگى سىندى ەڭ ماڭىزدى قۇندىلىقتى تۋدىرادى. بىرقاتار بالاماسى بار تولەم ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتىن پايدالانۋ الدەقايدا جاقسى. بالاما جوق كەزدە از نارسەنىڭ وزىنە كەلىسۋگە ءماجبۇرمىز. بۇل ەلدىڭ قارجى جۇيەسىنىڭ قۇلدىراۋىنا اپاراتىن جول.

– ءسىزدىڭ اقپاراتىڭىز بويىنشا، تولەم ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بەج بويىنشا نورمانى ءۇشىنشى وقىلىمدا قابىلداۋدى توقتاتۋ ماقساتىندا سەناتورلارعا بەس مىڭنان استام حات جولدادى. نەلىكتەن بۇل نورما نارىقتا سونشالىقتى دۇربەلەڭ تۋدىردى؟

– قۇرمەتتى سەناتورلار! ۇكىمەت بەج ەنگىزۋ تۋرالى شەشىمىمەن تولەم ۇيىمدارى سالاسىن تۇقىرتادى. ءبىز سىزدەردەن زاڭدا بەج نورماسىنىڭ پايدا بولۋىنا جول بەرمەي، ءبىر عانا شەشىم ارقىلى بۇكىل سالانى امان-ەسەن الىپ قالۋىڭىزدى سۇرايمىز.

Abai.kz