ءۇش ماقالا – ءۇش بولجام. توقاەۆتىڭ شىن جاناشىرى كىم؟

بايقايسىزدار ما، مەنىڭ «قازاقستان – ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت» (28 ناۋرىز 2024 جىل) اتتى كولەمدى ماقالامنىڭ جارىق كورگەنى سول-اق ەكەن، پرەزيدەنتتىڭ ەڭ سەنىمدى ادامدارى سانالاتىن تۇلعالار ارت-ارتىنان ماقالا جازاتىندى شىعاردى.

5 ماۋسىمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسشىسى ەرلان قاريننىڭ: «بىرلىك پەن دامۋ: مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ساياسي باعدارىنىڭ باستى نەگىزدەرى» اتتى ماقالاسى «ەگمەن قازاقستان» جانە «ۆرەميا» گازەتتەرىندە ەكى تىلدە قاتار جارىق كوردى.

12 ماۋسىم كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ كەڭەسشىسى – پرەزيدەنتتىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بەرىك ءۋاليدىڭ: «رەفورمانىڭ ۇشتاعانى: جاسامپازدىق پەن جاڭعىرۋ جولى» دەگەن ماقالاسى «ەگەمەن قازاقستاندا باسىلدى.

ال، 15 شىلدەدە «ۆرەميا» گازەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆتىڭ: «لوگيكا رەفورم» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالاپتى...

قاراپ وتىرساق، ءۇش ماقالا دا 2022 جىلعى ەرلان قارين باس بولىپ، جوباسىن جاساعان «كونستيتۋتسيالىق رەفورما» جانە ونىڭ نەگىزىندە قالىپتاسقان جۇيەنىڭ جەمىستەرى تۋرالى ءسوز قوزعاپتى.

باسىن اشىپ، تاعى ءبىر مارتە قايتالاپ ايتايىن، وسى ءۇش ماقالادا ايتىلعان سوزدەردىڭ ەشقايسىسىن مەن جوققا شىعارماق ەمەسپىن.

نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ماۋلەن اشىمباەۆ ماقالاسىن ورىس تىلىندە عانا شىعاردى. مۇمكىن، اۋىت مۇقيبەك وقي الماي قالسىن دەگەن بولۋى كەرەك. بۇل ەندى ءازىل.

باق-تار جاريالانىپ جاتقان اقپاراتتارداعى مالىمەتتەرگە سۇيەنىپ، ماۋلەن اشىمباەۆتىڭ ماقالاسىندا نە ايتىلعانىن شامالاپ تۇسىنگەندەي بولدىم.

مىسالى: «بيلىگى بار ەليتا وكىلدەرىنىڭ كوبى ينەرتسيا بويىنشا بۇرىنعى شەشىم قابىلداۋ ورتالىعىنا جالتاقتاۋدى جالعاستىردى. شىن مانىندە، ول كەزدە قوس بيلىك بولدى»، - دەپتى.

ماۋلەن ساعاتحانۇلىنىڭ بۇل ايتقانى دا ايداي اقيقات.

سول جالتاقتاعانداردىڭ ىشىندە ءوزى دە بولعان بولۋى مۇمكىن.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ: «ەگەر پرەزيدەنت اسقار ۇزاقبايۇلى ءماميندى ۇسىنسا، وندا مەن فراكتسيادان ونىڭ كانديداتۋراسىن قولداۋدى سۇرايمىن...»، - دەگەندە، ەش قارسىلىقسىز، بىردەن قولداپ بەرگەندەردىڭ باسىندا وسى ماۋلەن اشىمباەۆ تا بولدى.

ەگەر، شىنىمەن قاسىم-جومارت توقاەۆقا جاندارى اشىسا، ماۋلەن اشيمباەۆ پەن ەرلان كوشانوۆ اسقار ءماميننىڭ كانديداتۋراسىن وتكىزبەي تاستاۋىنا بولاتىن ەدى. ماسقارا بولعاندا، اسقار ۇزاقبايۇلىنا ءبىر دەپۋتات شىعىپ، ءبىر سۇراق قويۋعا جاراعان جوق! ەندى كەلىپ، بۇگىن «كوكتەن تۇسكەن ادام» قۇساپ، سايراپ وتىر…

«قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 2023 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە جاريالاعان جاڭا ەكونوميكالىق مودەلى ءۇش نەگىزگى قاعيداتقا نەگىزدەلگەن: ادىلدىك، ينكليۋزيۆتىلىك جانە پراگماتيزم. سونىمەن قاتار، پراگماتيزم بۇرىنعىداي كەشىكتىرىلگەن ماراپاتتى ەمەس، بەلگىلى ءبىر ۋاقىت شەڭبەرىندەگى ناقتى ناتيجەلەردى - ابستراكتىلى جەتىستىكتەردى ەمەس، ازاماتتاردىڭ ءومىرىنىڭ ناقتى جاقسارۋىن بىلدىرەدى»، - دەپتى، ماۋلەن اشىمباەۆ مىرزا.

ءبىر وتىرىگى جوق، ءبارى راس!

«ەلدە استان-كەستەن بولىپ جاتقان كەزدە پرەزيدەنتكە ەڭ قيىن شەشىم قابىلداۋعا جانە جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ءبارىن ءوز موينىنا الۋعا تۋرا كەلدى»، - دەپتى.

بۇل سوزىنە دە الىپ-قوسارىمىز جوق، ماۋلەن مىرزا اقيقاتىن ايتىپ وتىر...

بىراق، ءبارىبىر، «قازاقستان – ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت»!

قازاقستاندى ۋزۋرپاتسيالاعان توپتىڭ باسىندا تيمۋر قۇلىباەۆ پەن كارىم ءماسىموۆ تۇر.

تيمۋر قۇلىباەۆ پەن كارىم ءماسىموۆ 2013 جىلعى 4 شىلدەدە قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى تۋرالى» زاڭى ارقىلى قازاقستاندى باسى ءبۇتىن ۋزۋرپاتسيالاپ العانىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى!

ماۋلەن اشىمباەۆ 2012 جىلعى قاڭتار – 2018 جىلعى اقپان ارالىعىندا بەسىنشى، التىنشى شاقىرىلىمداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى بولاتىن.

قايتا، ماۋلەن اشىمباەۆ سول «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى تۋرالى» زاڭىن قوس قولداپ قولداپ بەرگەن دەپۋتاتتاردىڭ الدىڭعى شەبىندە تۇردى.

ال، قاسىم-جومارت توقاەۆ ول كەزدە بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى، بۇۇ-نىڭ جەنەۆاداعى بولىمشەسىنىڭ باس ديرەكتورى قىزمەتتەرىندە جۇرگەن بولاتىن. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى تۋرالى» زاڭى قابىلدانىپ كەتكەننەن كەيىن، ناقتىلاپ ايتساق، 2013 جىلعى 16 قازاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنت سەناتىنىڭ توراعاسى بولىپ قايتا سايلاندى.

سوندىقتان، قاسىم-جومارت توقاەۆ – پرەزيدەنتتىك تاعدىرى ابدەن ۋزۋرپاتسيالاعان مەملەكەتتىڭ ۇستىنە ءدوپ كەلىپ قالعان پرەزيدەنت!

ءبىر-ەكى مىسال كەلتىرەيىن.

كەشە قانات شارلاپاەۆ باقانداي ەلۋ مىڭ ادام قول قويعان پەتيتسيا تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعانىن جاريالادى.

نارىق زاڭى بويىنشا، ەسى دۇرىس ادام وتاندىق ءوندىرىستى ءوز حالقىنىڭ قالتاسىن قاعۋ ارقىلى قورعامايدى، سول ءوندىرىس وندىرەتىن ءونىمدى شەتتەن يمپورت ەتۋشىلەردەن الىناتىن سالىقتى ەسەلەپ كوبەيتۋ ارقىلى قورعايدى.

ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس مينيسترلىگىنىڭ بۇل شەشىمى – مەن ايتىپ كەلە جاتقان ۋزۋرپاتسيالاعان جۇيەنىڭ ءالى دە ءومىر ءسۇرىپ وتىرعانىن، ءتىپتى باياعىداي ىقپالدى ەكەنىن انىق كورسەتتى;

پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ 2019 جىلعى «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» اتتى جولداۋىندا: «ۇكىمەت كوشى-قون ۇدەرىسىن باسقارۋ ءۇشىن پارمەندى شارالار قابىلداۋى ءتيىس»، - دەدى.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ سول 2019 جىلى بەرگەن تاپسىرماسى 2022 جىلى زورعا ورىندالىپ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسى كوشى-قون ساياساتىنىڭ 2023 – 2027 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى» 2022 جىلعى 30 جەلتوقساندا زورعا بەكىتىلدى.

اتالعان تۇجىرىمدامادا ىشكى كوشى-قون ماسەلەسى دە قاراستىرىلعان بولاتىن.

ال، بيىل 20 اقپاندا سەناتتا وتكەن ۇكىمەت ساعاتىندا سەنات توراعاسى «بۇل رەتتە وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە ەرىكتى تۇردە قونىس اۋدارۋ باعدارلاماسى كۇتىلگەن ناتيجەنى بەرمەگەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك»-دەدى.

دەمەك، 2022 جىلعى ەرلان قارين باس بولىپ جوباسىن جاساعان «كونستيتۋتسيالىق رەفورما» قازاقستاندى قۇلىباەۆتاردىڭ ۋزۋرپاتسياسىنان الىپ شىعا العان جوق!

ەڭ قۇرىعاندا، وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە شەرۋ تارتقان كوشتى دۇرىستاپ جۇرگىزۋگە جارامادى عوي ەرەكەڭ باس بولىپ جوباسىن جاساعان بۇل «ساياسي رەفورما»!

كورىپ وتىرسىزدار، بىرىنەن سوڭ ءبىرى جارىسىپ ماقالا جازىپ وتىرعان وسى ءۇش تۇلعانىڭ ۇشەۋى دە پرەزيدەنتىمىزدىڭ اينالاسىندا جۇرگەن ەڭ سەنىمدى ادامدارى. ءىرى لاۋازىم يەلەرى. وتە اقىلدى جىگىتتەر!

ال، مەن بولسام قاتارداعى قاراپايىم، بەلسەندى ازاماتپىن. بار ارمانىم، پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزى جولعا قويعان «جاڭا، ادىلەتتى جانە تازا قازاقستان» قۇرۋ جوباسىن ءوز دەڭگەيىندە ابىرويمەن ورىنداپ شىقسا ەكەن دەيمىن. سول جولدا ءوزىمدى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىن شامامنىڭ جەتكەنىنشە قولداپ كەلەمىن.

سونىڭ ءبىر دالەلى – وسى «قازاقستان – ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت» اتتى ماقالام.

اتالعان ماقالادان وسى ءۇش تۇلعانىڭ ۇشەۋى دە حاباردار، ۇشەۋى دە وقىدى.

ماۋلەن ساعاتحانۇلىنا جولداعان حاتىما جاقىندا سەنات دەپۋتاتى، سەناتتىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭناما، سوت جۇيەسى جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى كوميتەتىنىڭ مۇشەسى مۇرات قادىربەك: «قۇرمەتتى اۋىت مۇقيبەكۇلى! ءسىزدىڭ وتىنىشىڭىزبەن سەنات باسشىلىعى تانىسىپ ءوتتى. الداعى ۋاقىتتا جۇمىس بارىسىندا ەسكەرىلەتىن بولادى»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن بولاتىن.

باقانداي ءۇش جوعارى لاۋازىمداعى تۇلعانىڭ ارت-ارتىنان ماقالا جازىپ جاريالاۋى – تەگىن ەمەس.

مەن ءۇش شەنەۋنىكتىڭ بۇل ءۇش ماقالاسى تۋرالى ءوزىمنىڭ ءۇش بولجامىمدى ورتاعا سالعاندى ءجون كوردىم.

ءبىرىنشى بولجامىم:

ءۇش ماقالانىڭ ۇشەۋى دە مەنىڭ «قازاقستان – ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت» اتتى ماقالاما بەرىلگەن جاۋاپ دەپ ويلايمىن;

ەكىنشى بولجامىم:

باقانداي ءۇش تۇلعانىڭ ەكى ايدىڭ ىشىندە جارىسىپ ەتەكتەي-ەتەكتەي ءۇش ماقالا جازىپ، 2022 جىلعى ەرلان قارين باس بولىپ جوباسىن جاساعان «كونستيتۋتسيالىق رەفورما» نەگىزىندە قالىپتاسقان قازىرگى جۇيەنى جاپپاي ماقتاۋلارىنا قاراعاندا، ۇشەۋى دە كەلەسى پرەزيدەنتتىك تاقتىڭ مۇراگەرلىگىنەن ءۇمىتتى سەكىلدى. اسىرەسە، ماۋلەن اشىمباەۆ پەن ەرلان قارين. ءبىر-بىرەمەن بەسەكەگە تۇسكەن سىڭايلى;

ءۇشىنشى بولجامىم:

جالپى، مەن قازاقستاننىڭ تيمۋر قۇلىباەۆ پەن كارىم ءماسىموۆتىڭ ۋزۋرپاتسيالاعان جۇيەدە قالعانىن جانە قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اياعىن قۇشقانىن ەشقاشان قالامايمىن!

ەسەسىنە، مەملەكەت باسقارۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، بيلىكتىڭ ءۇش بۇتاعىنىڭ دەربەس جۇمىس ىستەۋىنە جول اشاتىن، كىم پرەزيدەنت بولىپ كەلسىن مەيلى، تەك زاڭ ۇستەمدىك ەتەتىن جۇيە ورناعانىن قالايمىن!

ول – ءبىر پالاتالى، كەمىندە 300-350 دەپۋتاتتان تۇراتىن پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسى!

ال، مىنا ءۇش تۇلعانىڭ ۇشەۋى دە قازاقستاننىڭ ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت ەكەنىن جاقسى بىلەدى. وتە جاقسى بىلەدى. اسىرەسە، ماۋلەن اشىمباەۆ پەن ەرلان قارين. ءتىپتى، سول ۋزۋرپاتسيالاۋعا ءوز قولدارىمەن، جوعارىدا ايتتىم عوي، اتسالىسقان كىسىلەر بۇلار.

بىراق، سول تيمۋر قۇلىباەۆ پەن كارىم ءماسىموۆ جاعىنان ۋزۋرپاتسيالانعان جۇيەدەن كەتكىسى جوق سەكىلدى. مىنا ماقالالارىنا قاراعاندا، ەسكى جۇيەگە ءتىپتى بۇيرەكتەرى ءالى بۇراتىن سياقتى. مەنىڭ «سىزدەن وسى ماقالامدى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ نازارىنا ۇسىنۋىڭىزدى سۇرايمىن!» دەگەن ءوتىنىشىمدى، بايقايمىن، ۇشەۋى دە ورىنداماعان كورىنەدى.

كەشە اكادەميك ورازالى سابدەن اعامىز قۇرالاي پيونەرگە بەرگەن سۇحباتىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ تۋرالى توقتالىپ، «ەكىنشى نازارباەۆ بولادى دەپ ويلامايمىن، بۇل كىسى ەش ۋاقىتتا [ونداي] بولمايدى، بۇل دەموكرات كىسى…»، - دەپتى.

مەن ورەكەڭنىڭ بۇل سوزىنە يمانداي سەنەمىن!

ەگەر، مەنىڭ «قازاقستان – ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت» اتتى ماقالام قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنا جەتىپ، پرەزيدەنت قالعان بەس جىل ىشىندە مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، مۇراكەرلىك ءتارتىپتى جويىپ، «سايلاۋ تۋرالى» زاڭعا سايلاۋ بيۋللەتەندەرىن سايلانۋشىلاردىڭ ءوزىنىڭ سەنىمدى وكىلدەرى سانايتىن نورما ەنگىزۋ ارقىلى ەركىن باسەكەلەستىككە جول اشسا، رەنجىمەسىن، مىنا ۇشەۋدىڭ ۇشەۋىنىڭ دە جاعدايلارى قيىنداپ قالارى ءسوزسىز!

اتام قازاقتىڭ «كوك يت ءبىر جاق، كوپ يت ءبىر جاق» دەگەن ءسوزىن وسى جەردە قالدانسام، اناۋ ءۇش باۋىرىم ماعان رەنجۋلەرى مۇمكىن. ونى ايتپاي-اق قويايىن.

داۋ جوق، «قازاقستان – ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت»;

قازاقستاندى ۋزۋرپاتسيالاعان توپتىڭ باسىندا تيمۋر قۇلىباەۆ پەن كارىم ءماسىموۆ تۇر;

قاسىم-جومارت توقاەۆ – پرەزيدەنتتىك تاعدىرى ابدەن ۋزۋرپاتسيالاعان مەملەكەتتىڭ ۇستىنە ءدوپ كەلىپ قالعان پرەزيدەنت!

ەندى كەلەسى ايدا ءماجىلىس توراعاسى ەرلان قوشانوۆ، ودان ارعى ايدا ۇكىمەتباسى جولجاس بەكتەنوۆ ماقالا جازۋى مۇمكىن. جازا بەرسىن!

مەن بۇل ۇستانىمىمنان ەشقاشان اينىمايمىن!

بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىن ايتىپ، نۇكتەسىن قوياتىن – قاسىم-جومارت كەمەلۇلى!

سوعان دەيىن بۇل كۇرەس توقتاۋسىز جالعاساتىن بولادى!

ءيا، شەشىمدى پرەزيدەنت ايتسا ەكەن دەيمىن. حالىق «شەشىم شىعارسا»، وتە قيىن بولادى تاعى…

ال، توقاەۆتىڭ شىن جاۇاشىرى كىم ەكەنىن دانا حالىق ءوزى انىقتاي جاتار...

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz