تازا سايلاۋ وتپەي، ءادىل بيلىك بولمايدى. بيلىككە ادىلەتتى ادام كەلمەي جاڭا قازاقستان ورنامايدى. اقيقاتى وسى.

ماسەلەن وركەنيەتتى ەلدە «كەلەسى سايلاۋدى ءادىل وتكىزەمىن» دەسە، «وسى ۋاقىتقا دەيىن ءادىل وتپەگەنى مە؟» دەپ بيلىكتىڭ استان-كەستەڭىن شىعارار ەدى. نەگە دەسەڭىز، اتى ايتىپ تۇرعانداي، سايلاۋ – حالىقتىڭ داۋىسى، حالىقتىڭ شەشىمى. ال ونى بۇرمالاۋ، بارىپ تۇرعان قىلمىس.  ال بىزدە سايلاۋ ءادىل وتە مە دەگەن ءسوز سۇراق ەمەس ءسوز تىركەسىنە اينالىپ كەتكەندەي. سەبەبىن حالىق جاقسى بىلەدى. وسى تۇستا حالىقتان سايلاۋ جايلى قانداي ويدا ەكەندىگىن سۇراعان ەدىك.

باحتيار ۆاليحانوۆيچ جاكسيكەلدينوۆ، «KELESHEK» جەرگىلىكتى كاسىپتىك وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 1 بابىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى، ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى - ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى»، ال 3 بابىندا «مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-ءبىر باستاۋى – حالىق» دەلىنگەن. ياعني، حالىق بيلىكتى تىكەلەي رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم جانە ەركىن سايلاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرادى، سونداي-اق ءوز بيلىگىن جۇزەگە اسىرۋدى مەملەكەتتىك ورگاندارعا بەرەدى. سايلاۋ – بۇل حالىقتىڭ مەملەكەتتىك بيلىكتى تىكەلەي جۇزەگە اسىرۋىنىڭ كورىنىسى، دەموكراتيالىق سيپاتتاعى مەملەكەتتىڭ ساياسي جۇيەسىنىڭ قازىعى بولىپ ەسەپتەلەدى. سول سەبەپتى سايلاۋ كەز-كەلگەن دەموكراتيالىق قوعام ءۇشىن، سونىڭ ىشىندە قازاقستان ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى.

قازاقستانداعى سايلاۋ ادىلدىگىنە قاتىستى ايتارىم، سايلاۋ جۇيەسى كەز-كەلگەن ساياسي ينستيتۋت سياقتى ءتۇرلى مانيپۋلياتسياعا ۇشىراۋى مۇمكىن، بۇل مۇددەلى كۇشتەردىڭ وڭ، نە تەرىس پيعىلىنا بايلانىستى. ول جاعىن كاسىبي ساياساتتانۋشىلار كوبىرەك زەرتتەپ، اشىپ ايتار. ال مەنىڭ نازار اۋدارعىم كەلەتىن ءجايت – بۇل قازاقستان حالقىنىڭ ءوز كونستيتۋتسيالىق قۇقىعى – سايلاۋ قۇقىعىنا سۇلەسوق قاراۋى، حالىقتىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىنىڭ، ساياسي ساۋاتتىلىعىنىڭ تومەندىگى. كەيبىر كۇشتەر ءۇشىن بۇل ءوز ارام ارەكەتىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تاپتىرماس مۇمكىندىگى. بۇنى سوڭعى 30 جىل ىشىندە بايقاعان شىعارمىز. عاسىرعا جۋىق مەرزىم توتاليتارلىق جۇيەنىڭ قۇرساۋىندا بولعاندىقتان با، حالىق ءالى ءوز كۇشىنە سەنىمسىز. حالىق سايلاۋ قۇقىعى سىندى قاۋقارلى كۇشىن ءوز قولىنا الىپ، بەرگەن ءار داۋسى ءۇشىن سۇراۋ سالىپ، مۇددەسىن قورعايتىن دارەجەگە جەتكەندە عانا، ءادىل سايلاۋ تۋرالى ءسوز قوزعاۋعا بولادى دەپ ويلايمىن.

قازاق حالقى ءۇشىن سايلاۋ تاڭسىق دۇنيە ەمەس. كوپ ەلدەردە تاق مۇراگەرلىك جولمەن بەرىلسە، قازاق دالاسىندا تورەدەن تاراعان سۇلتاندار باسەكەگە ءتۇسىپ، اراسىنان حان سايلانعان بولاتىن. سول كەزدەگى نەمىس ساياحاتشىسى ي.شيلبەرگەر ءوز دەرەكتەرىندە التىن وردا استاناسى وردا-سارايدا قونىستانىپ، بۇل ەلدە حان سايلاۋى قالاي وتەتىنى تۋرالى جازعان: «سايلاۋ جاريالانعاننان كەيىن تالاپكەردى اق كيىزگە وتىرعىزىپ، ءۇش رەت جوعارى كوتەرەدى. سونان سوڭ ونى كيىز ءۇي توڭىرەگىندە الىپ ءجۇرىپ، تاققا وتىرعىزادى دا، ونىڭ قولىنا التىن سەمسەر ۇستاتادى. سودان كەيىن ول ادەتتەگىدەي انت بەرۋى قاجەت». ءبىز حان سايلاعان ەلمىز، حانعا دات ايتا العان ەلمىز. ءوز بولاشاعىمىزدى ءوز قولىمىزعا الاتىن ۋاقىت جەتتى.

نۇرسۇلتان ماليكوۆيچ، سوت اكىمشىلىگىنىڭ جەتىسۋ وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتى  ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– حالىق – مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-ءبىر باستاۋى ەكەندىگىنە نازار اۋدارساق، سايلاۋ - ءار مەملەكەت ءۇشىن حالىقتىڭ مۇددەسىن، تاڭداۋىن بىلدىرەتىنىنە كامىل سەنىمىمىز مول.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە سايلاۋ تۋراسىندا 1995 جىلعى 28 قىركۇيەكتە №2464 كونستيتۋتسيالىق زاڭى قابىلدانعان.

كونستيتۋتسيالىق زاڭعا سايكەس - رەسپۋبليكا پرەزيدەنتiن، پارلامەنتi ءماجiلiسiنiڭ جانە ءماسليحاتتارىنىڭ دەپۋتاتتارىن، اۋداندار، وبلىستىق ماڭىزى بار قالالار، اۋداندىق ماڭىزى بار قالالار، اۋىلدار، كەنتتەر، اۋىلدىق وكرۋگتەر اكىمدەرىن (بۇدان ءارى وسى كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ ءماتىنى بويىنشا – اكىمدەردى), وزگە دە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ مۇشەلەرىن سايلاۋ جالپىعا بiردەي، تەڭ جانە توتە سايلاۋ قۇقىعى نەگiزiندە جاسىرىن داۋىس بەرۋ جاعدايىندا وتكiزiلەدi.

ياكي، سايلاۋ – جالپىعا بىردەي، تەڭ جانە توتە سايلاۋ قۇقىعى نەگىزىندە، جاسىرىن داۋىس بەرۋ جاعدايىندا وتەتىنى، رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ سايلاۋعا قاتىسۋ نە قاتىسپاۋى ءوز ەركىندە بولۋى – بۇل ماڭىزدى قۇقىقتىق پرينتسيپتەر ەسەپتەيمىز.

البەتتە، ءادىل وتەدى دەگەن ويدامىن. سەبەبى، سايلاۋ بارىسىندا، داۋىس بەرۋ كۇنى داۋىس بەرۋگە ارنالعان سايلاۋ ۋچاسكەسى اشىلعان كەزدەن باستاپ جانە سايلاۋشىلاردىڭ داۋىستارىن ساناۋ كەزىندە داۋىس بەرۋ ناتيجەلەرى انىقتالعانعا دەيىن سايلاۋ ۋچاسكەسىندە ءبىر مەزگىلدە ءاربىر كانديداتتان نەمەسە پارتيالىق ءتىزىمىن ۇسىنعان ساياسي پارتيادان سەنىم بىلدىرىلگەن ءبىر-ءبىر ادامنان، قىزمەتتىك كۋالىگى مەن رەداكتسيانىڭ تاپسىرماسى بولعان كەزدە ءاربىر بۇقارالىق اقپارات قۇرالىنان ءبىر-ءبىر وكىلدەن، ءاربىر تەلەارنادان ۇشەۋدەن اسپايتىن وكىل جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربىر ساياسي پارتياسىنان، وزگە دە اككرەديتتەلگەن قوعامدىق بىرلەستىگىنەن، كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمىنان ءبىر-ءبىر بايقاۋشىدان جانە اۋدارماشى بىرگە جۇرۋگە قۇقىلى شەت مەملەكەتتەر مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ بايقاۋشىلارى قاتىساتىنىن جانە قاتىسۋعا قۇقىلى ەكەندىگىن ايتىپ وتسەك بولادى.

سايلاۋ – كوپشىلىكتىڭ بىلدىرگەن سەنىمى دەگەن ويدامىن، اتا زاڭىمىزعا سايكەس – مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-ءبىر باستاۋى – حالىق. سونداي-اق، كونستيتۋتسياعا سايكەس - حالىق بيلىكتى تىكەلەي رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم جانە ەركىن سايلاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرادى، سونداي-اق ءوز بيلىگىن جۇزەگە اسىرۋدى مەملەكەتتىك ورگاندارعا بەرەدى.

وسىعان وراي، سايلاۋ – حالىقتىڭ بيلىكتى جۇزەگە اسىرۋىنىڭ بىردەن-ءبىر ءتاسىلى دەپ وي تۇيۋگە بولادى.

ءومارالى ادىلبەكۇلى، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى الماتى فيليالىنىڭ توراعاسى، «وتانداستار قورى» كەاق ، الماتى قالالىق فرونت-كەڭسەسىنىڭ ساراپشىسى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– ارينە، بارلىق دامۋشى ەلدەر سياقتى ەلىمىز ءۇشىن دە سايلاۋدىڭ ماڭىزى زور اسىرەسە مىنا جاھاندانۋ زامانىندا ءبىز  الەمدە قالىپتاسىپ وتىرعان ساياسي ۇدەرىستەردەن  بەيتاراپ قالا المايمىز. كەڭەس وداعى ىدىراعان سوڭ ءبىز دە تاۋەلسىز ەل رەتىندە پرەزيدەنت،  پارلامەنت سايلاۋلارىن باستان وتكەردىك. باتىستىڭ ستاندارتتارىنا تولىقتاي ساي كەلمەسە دە پارلامەنتتىك سايلاۋ جۇيەسى ءارى سايلاۋ مادەنيەتى قالىپتاستى. «ءتورتىنشى قاڭتار وقيعاسىنان» كەيىن ءبىزدىڭ ەلدە كونستيتۋتسيالىق سوت قالپىنا كەلىپ ، سىناق رەتىندە اۋىل جانە اۋدان اكىمدەرى سايلانا باستادى. مۇنىڭ ءوزى ساياسي قۇرىلىمدىق رەفورما جاعىنان زور العا جىلجۋ ەدى. باعىت دۇرىس بولعانىمەن بارىسى مەن ناتيجەسى بار ادامنىڭ مۇددەسىنەن شىعا بەرمەيدى. ءار رەتكى سايلاۋدا جەرشىلدىك،  رۋشىلدىق جانە سەپەراتيستىك نىسايلار بايقالىپ قالدى. بۇل دەگەنىمىز جاس رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇراقتى دامۋىنا، حالىقتىڭ ۇيىعان بەرەكە-بىرلىگىنە بەلگىلى دارەجەدە قاۋىپ-قاتەرلەر ءتوندىردى. سونىمەن بىرگە باتىستىڭ جالپىعا ورتاق دەگەن ستاندارتتارى بارلىق قوعامدىق دەرتتىڭ، ىشكى-سىرتقى قايشىلىقتىڭ شيپاسى ەمەس ەكەنىن، ەكىنشى جيھاندىق سوعىستان كەيىن تاۋەلسىزدىك العان ەلدەردىڭ تاريحى راستاپ وتىر. سينگاپۋر،  تايۋان،  وڭتۇستىك كورەيا،  تۇركيا، يندونەزيا، مالايزيا،  ەگيپەت قاتارلى ەلدەردىڭ ءبارى دە ءبىر مەزگىل اۆتوريتارلىق جۇيەگە ارقا سۇيەپ تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ ارقىلى دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇسىپ، زاڭعا باعىناتىن ەلگە اينالدى.

ادىلەتتى سايلاۋ بولۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى تىنىشتىق كەرەك. ودان كەيىن حالىقتىڭ زاڭ ساۋاتى، مەملەكەتشىلدىك تانىمى تولىقتاي قالىپتاسۋى كەرەك. ولاي بولماعان دا «باس باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىمنىڭ» كەبىن كيەمىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا پارلامەنتتىك سايلاۋلارعا قىلمىس الەمىنىڭ سەركەلەرى تىكەلەي نەمەسە جانالاماي ارالاسقانى جاسىرىن ەمەس. ودان كەيىن بيلىك ەليتاسىنا ارقا سۇيەگەن وليگراكتار زاڭ قابىلداۋشى ورگانعا ءوز ادامدارىن تىقپالاپ كوردى ، بۇل ءۇردىس ءالى دە جالعاسىپ جاتىر. سايلاۋ ساياساتقورلار مەن الاياقتاردىڭ اڭقاۋ، مومىن حالىقتى ءوز قاراباسى مەن مۇددەسىن  قورعاۋ ءۇشىن قۇرال رەتىندە پايدالاناتىن مىنبەرگە ايلانباۋى كەرەك. قايتا ناعىز  ساياساتكەرلەر مەن كاسىبي مامانداردى تارازىعا سالىپ، شىڭداپ شىعاراتىن قوعامدىق سۇزگىگە اينالۋى كەرەك. كەزىندە   گيتلەردىڭ دە بيلىككە سايلاۋ ارقىلى كەلگەنىن ۇمىتپايىق. ءبىزدى سىناۋشىلاپ كوبىندە باتىستىڭ قۇندىلىقتارىنا ارقا سۇيەپ پىكىر ايتادى بىراق  اقش، ۇلى بريتانيادا تەك  ەكى پارتيا كەزەك -كەزەك بيلىك قۇرعانىن ۇمىتىپ كەتەدى. ال، جاپونيا مەن سينگاپۋردا ءبىر عانا پارتيا سايلاۋدا جەڭىپ شىعاتىنىن اۋىزعا المايدى. تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە ۋكراينا مەن قىرعىزستان دا وداق  تاراعاننان كەيىن رارتيا دەگەنىڭ جاڭبىردان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي ءورىپ شىعا كەلدى. اقىرى نە بولدى؟ قىرعىزستان توڭكەرىستەن كوز اشپاي ەكونوميكاسى قۇلدىرادى. ۋكراينا سوعىسقا ۇرىندى.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن اقىرىن ءجۇرىپ، انىق باسىپ كوپ ۆەكتورلى ساياساتتىڭ جەمىسىن جەپ كەلەمىز. ەندى جاڭا قازاقستان ساياسي رەفورمالاردىڭ پاكەتتەرىن ورتاعا سالدى ناتيجەسى الدا كورىنەدى ، جەمىسىن حالقىمىز كورەدى.

ولجاس مامىر، بلوگگەر، قوعام بەلسەندىسى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– سايلاۋ ماڭىزدى ما نەمەسە سايلاۋ بىزگە كەرەك پە، دەگەن سۇراق قويعانىمىزدىڭ ءوزى قاتەلىك. ەگەر دەموكراتيالىق ەل بولامىز دەسەك سايلاۋ ماڭىزدىلىعىن دارىپتەۋىمىز قاجەت. ارينە بىزدەگى سايلاۋداعى كەمشىلىكتەر ورىن الىپ جاتادى. بۇل بىزدەگى سايلاۋعا نەمقۇرايلىق ارقاسىندا جاسالىپ جاتقان دۇنيەلەر. 1 اپتا الدىن تاۋلى ايماقتاعى اۋىلدا سايلاۋدا باقىلاۋشى بولعانىمدا 166 بليۋتەن جارامسىز بولدى. سايلاۋشىلاردىڭ العاشقى رەت كەلىپ جاتقانىن دالەلى. الدا ءبارى رەتتەلەدى دەگەن ۇمىتتەمىن. الداعى ۋاقىتتا سايلاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن وسىلاي ۇعىنار دەگەن ويدامىن.

سايلاۋشىلار تولىقتاي كەلىپ، ءادىل سايلاۋ جاساي الساق. “جاڭا قازاقستان”-عا جاقىنار بولار ەدىك.

داستان يسلامبەك، جامبىل وبلىسى اكىمىنىڭ شتاتتان تىس كەڭەسشىسى، ORDA.kz سايتىنىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– ەلىمىزدەگى سايلاۋ ول دەموكراتيالىق ءۇردىستىڭ ءبىرى. سايلاۋ بولعان دۇرىس. سايلاۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ونىڭ نورماسىنا، دەڭگەيىنە بايلانىستى بولادى. مىسالى جەرگىلىكتى جەردە، اۋىل اكىمدەرى وزدەرىن سايلاتىپ الادى دا، جۇمىستارىن دۇرىس اتقارماي قىزمەتتەن كەتىپ جاتادى. وسى تۇستا اكىمدەر اكىم دەگەن ءسوزدىڭ قادىرىن ءتۇسىرىپ وتىر.

الايدا ەلىمىزدە سايلاۋدىڭ ءجۇز پايىز ءادىل وتەتىندىگىنە كۇمانىم بار. نەگە؟ ويتكەنى سايلاۋدا داۋىسبۇرمالاۋشىلىق ماسەلەسى كوپ كەزدەسىپ جاتتى. تاس عاسىرىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جوقپىز عوي، ەشتەڭە بىلمەي وتىراتىنداي. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي سايلاۋ كەزىندەگى ماسەلەلەر بەينەتاسپاعا ءتۇسىرىلىپ، حالىق اراسىندا كەڭىنەن تارالىپ جاتتى. بۇل ءوز كەزەگىندە حالىقتىڭ سايلاۋعا دەگەن سەنىمىنە داق تۇسىرەدى. ءوز باسىم ءادىل وتكەن سايلاۋدى كورمەدىم ءالى.

بۇگىنگى تاڭدا سايلاۋدىڭ ەكىنشى جاعى بار. سول سايلانعان دەپۋتاتتار بولسىن، اكىمدەر بولسىن مىندەتتەرىن ورىنداۋى تۋرالى. مىسالى ولاردىڭ ورتاق سايلاۋالدى باعدارلامالارىن ەرتەڭ وقىپ بىلە الاتىن، 3-4 جىلدا قانداي ۋادە بەرىپ، حالىق الدىندا ورىنداي الدى ما، ورىنداي المادى ما دەگەن ماسەلەمەن ءجيى كەزدەسىپ جاتامىز. مىسالى مەن ءوزىمنىڭ تۇراتىن وكرۋگىمنىڭ دەپۋتاتتارىن تانىمايمىن. نەگە؟ ويتكەنى مەن ولاردىڭ سايلاۋىنا بارىپ، داۋىس بەرگەن جوقپىن. ەكىنشىدەن داۋىس بەرۋ ءۇشىن ولار سايلاۋعا قىزىقتىرىپ شاقىرعان دا جوق. ماسەلەن پارلامەنتتىك سايلاۋلاردا كىم سايلانعانىن جاقسى بىلەمىن. ال جەرىگىلىكتى، قالالىق، وبلىستىق ءماسليحات بولسىن مەنىڭ ەسىمدە جوق. ول جەردە ادىلدىك مۇلدە جوق. سايلاۋدىڭ ءۇردىسى رەتىندە ءادىل ءوتۋى ءۇشىن سايلاۋعا تۇسەتىن ادامداردىڭ وزدەرى دە ادال ءارى ءادىل بولسا دۇرىس بولار ەدى. ايتپەگەندە  رۋلاستىق، ترايباليزم، ءوزىنىڭ تانىستىعىن اراعا سالۋ دەگەن سىندى قالىپ كەتكەن ستەرەوتيپتەر ءالى دە بار دەپ ويلايمىن.

الماس ءجۇمادىل، «الماتى سۋ» مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق كاسىپورنىنىڭ ينجەنەرى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– الەمدى وزگەرتكىڭ كەلسە وزىڭنەن باستا دەگەن. ەلىمىزدىڭ دامۋى بىزدەردىڭ قولدا دەگىم كەلەدى. بۇرىندارى وتىرىكتى ءجۇز رەت قايتالاساڭ شىندىققا اينالادى دەگەن ءسوزدى ءجيى ەستىسەم دە، استارىنا ءمان بەرە بەرمەگەن ەكەنمىن. الايدا، ۋاقىت وتە ءتۇسىنىپ جاتقاندايمىن. تاۋەلسىزدىك العالى 30 جىلدان اسسا دا حالىقتىڭ بيلىككە سەنىمى ءالى تولىق قالىپتاسپاعان. سەنىم قالىپتاسپاي جاتىپ، سايلاۋ تۋرالى ويلاۋ ءالى ەرتە-اۋ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى بويىنشا ون سەگىز جاسقا تولعان ءاربىر ازامات ەلىمىزدەگى بەلگىلى سايلاۋعا ءوز ۇلەسىن قوسىپ، قاتىسا الادى. ەل ازاماتى رەتىندە بىردە ءبىر داۋىس بەرۋدەن تىس قالعان ەمەسپىن. 12 جىل بويى داۋىس بەرىپ كەلسەم دە، مەنىڭ دە كوكەيىمدە كوكەيتەستى سۇراقتار ورىن العان. سەبەبى، ءبىر اۋىزدان اقىلداسىپ، ءوزىمىز سەنىم ارتقان ادامعا داۋىس بەرسەك تە، ناتيجەسى كوڭىلدى كونشىتپەك ەمەس. تىپتەن، ەستەرىڭىزدە بولسا ءبىر كەزدەرى سايلاۋدىڭ بەينەتاسپاعا تۇسكەن نۇسقاسى حالىق اراسىندا كەڭىنەن تاراپ كەتكەن ەدى. سول جەردە ادىلدىكتىڭ جوعىن كورۋگە بولادى. كىرىپ داۋىستى ءبىرىنشى ادامعا بەرسەڭ، ناتيجەسىندە ەكىنشى ادامعا بەرگەن بولىپ شىعاسىڭ. بۇل بىلايشا ايتقاندا بارىپ تۇرعان كوزبوياۋشىلىق قوي. كىمدى الدايدى سوندا حالىقتى ما، وزدەرىن بە؟! وسى داۋىسبۇرمالاۋشىلىقتىڭ ادەت بولىپ بويعا سىڭگەلى، حالىقتىڭ بيلىككە سەنىمى قالماعان. ءبارىنىڭ ايتاتىنى سول، ءبىز سايلاۋعا بارماساق تا ءبىزدىڭ داۋىستارىمىز سايلانعان ازاماتتىڭ داۋىستار جيناعىندا جۇرەدى دەپ تاڭقالمايدى دا. مىنە، جاڭاعى ايتىپ جاتقان وتىرىكتى ءجۇز رەت قايتالاۋ دەگەنىم وسى. حالىق بولىپ ءبىز سەنبەگەن سوڭ، بيلىكتەن نەندەي جاقسىلىق كۇتەمىز. الايدا، ادىلدىك جوق دەپ قويىپ قولدى ءبىر سىلتەسەك، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ جاعدايى نە بولماق. وسى تۇستا سايلاۋدىڭ ءادىل ءوتۋى ءۇشىن  حالىقتى داۋىس بەرۋگە شاقىرامىن. مۇمكىن قازىر داۋىسىمىز ەلەنبەسە دە، بولاشاقتا ءالى دە ادىلدىك ورنايتىن كەز كەلەر دەپ ويلايمىن.

جانۇزاق دۇيسەنبايۇلى، زەرتتەۋشى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– بىزدە جىلدان جىلعا جاقسارىپ كەلە جاتىر. اسىرەسە اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋدان باستالعان ءۇردىس مەگاپوليسكە دە جەتىپ قالار. اۋىل اكىمدەرىنىڭ سايلاۋى ەرلان تىنىمبايۇلى ايتقانداي ارا-تۇرا رۋ-تايپالىق باسەگە دە ۇلاسىپ، بۇرمالانىپ كەتەتىنى بار. ول دا ۋاقىت وتە جوندەلەر. وعان قوسا قر پارلامەنتى ماجىلىسىنە دەپۋتاتتاردى سايلاۋدا دا ءبىرمانداتتى جۇيەنى قوستى. پارتيا تىزىمىمەن تۇسكەن دەپۋتاتتا ويىن اشىق ايتار كەزى از بولادى. كوبى پارتيا فراكتسياسىنىڭ كوزقاراسىنا ساي جۇمىس ىستەۋدى سۇراپ تۇرادى. ال ءبىر مانداتتى جۇيەدە ەركىندىك بار. سول ءۇشىن دە جىلدان جىلعا سايلاۋ اشىق بولىپ كەلە جاتىر دەگىم كەلەدى

جاندوس بايجۇما، تالعار اۋداندىق ءماسليحات دەپۋتاتى:

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ دامۋىندا سايلاۋ باستى ءرول اتقارادى. بۇل ازاماتتاردىڭ ءوز ەركىن ءبىلدىرىپ، ەل باسقارۋ ىسىنە قاتىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن ماڭىزدى تەتىك. ءاربىر ازامات جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ، سايلاۋعا بەلسەندى قاتىسۋى ماڭىزدى، وتكەنى ءبىزدىڭ تاڭداۋىمىز ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.

سوڭعى جىلدارى قازاقستاندا سايلاۋ پروتسەسىنىڭ اشىقتىعى مەن تۇتاستىعىن ارتتىرۋ باعىتىندا ەلەۋلى قادامدار جاسالدى. ءالى دە جاقسارتۋدى قاجەت ەتەتىن تۇستارى بار بولسا دا، اتموسفەرا جاقسى جاققا وزگەرىپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى. ءاربىر ازاماتتىڭ داۋىس بەرۋگە عانا ەمەس، سايلاۋدى بايقاۋعا دا بەلسەندى قاتىسۋى وتە ماڭىزدى. بۇل بۇكىل پروتسەستىڭ ءادىل جانە اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتۋگە كومەكتەسەدى.

سايلاۋ ءبىزدىڭ ارقايسىمىزدى تىڭداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ماڭىزدى دەموكراتيالىق قۇرالداردىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن. بارشا قازاقستاندىقتاردى بەيجاي قالماي، بەلسەندى ازاماتتىق پوزيتسيا ۇستانۋعا شاقىرامىن. ۇمىتكەرلەر رەتىندە قاتىسۋدان جانە باقىلاۋشى بولۋدان قورىقپاڭىز. سايلاۋ ناتيجەسى الدىن الا بەلگىلى بولاتىن ۋاقىت ءوتىپ جاتىر. ەندى ءاربىر داۋىستىڭ ەستىلىپ، ەسكەرىلۋى ماڭىزدى.

Abai.kz