قاشان ەكەنى ەسىمدە قالماپتى، بىراق وقيعالار تىزبەگىن سول كۇيىندە جاتتاپ قالعانىما قاراعاندا اينالامداعى قۇبىلىستاردى ءتاپ-ءتاۋىر اجىراتا الاتىن جاستا بولۋىم كەرەك.

بىردە، شەشەم ەكەۋىمىز ناعاشى جاقتاعى قىدىرىسىمىزدى اياقتاپ اۆتوبۋسپەن ءوزىمىز تۇراتىن قالاعا قايتىپ كەلە جاتقانبىز. جولاۋشىلاپ شىققان ادامدار از بولعاندىقتان بوس قالعان ورىنداردىڭ بىرىنەن ەكىنشىسىنە اۋىسىپ، قىزىقتاپ كەلە جاتقام، ابدەبىر ۋاقىتتا، الدىڭعى جاقتان شەشەمە الدەنەگە داۋىس كوتەرە ايقايلاعان بيلەتشى ايەلدىڭ شاڭقىلى جۇرگىمدى ءدىر ەتكىزدى. دارمەنسىزدىگىمە ءتىسىمدى قايراپ ارتقى ورىنداردىڭ بىرىنەن شەشەم جاقتى قالت جىبەرمەي باقىلىپ وتىرمىن. بارىنەن بۇرىن، شەشەمنىڭ ءجوندى جاۋاپ قايتارا الماعانىنا قاتتى جابىرلەندىم. بيلەتشى ايەلگە كەكتەنە قاراپ، قالاعا جەتكەنشە ونى قيالىمدا سان مىڭ ءتۇرلى ازاپپەن راحاتتانا ازاپتاپ شىقتىم. قىتاي اڭىزىنداعى جىن-شايتاندارمەن شايقاساتىن، 72 ءتۇرلى سيقىرىنىڭ ارقاسىندا جەڭبەيتىن بالەسى جوق، بالا بىتكەننىڭ قاھارمانى سانالاتىن تاس مايمىل - سۋ ۋكۇڭنىڭ بەينەسىنە ەندىم. ءسويتتىم دە تەرەزەدەن بە، جوق اۆتوبۋستىڭ توبەسىن قاق جارىپ كىردىم بە، ايتەۋىر، داۋىل تۇرعىزىپ مەن جەتىپ كەلگەندە سۋ ۋكۇڭدى تۇرىنەن تاني كەتكەن بيلەتشى ايەلدىڭ ماعان ۇرەيلەنە قاراعان ءجۇزى تىم ايانىشتى بولدى. تاعى دا سول مايمىلدىڭ جىن-شايتانداردى ازاپتايتىن سىيقىرىنىڭ ءبىرىن قالدىرماي تۇگەل سارقىپ، شەشەمە جاسالعان «جاۋىزدىقتان» مەيىرىمىم قانعانشا ەسە قايىردىم. ايەل جالبارىندى، جالىندى، ىستەگەن ىسىنە ولەردەي وكىندى. انامنان تىزەرلەپ كەشىرىم سۇراعان كەزدە مەن ءتىپتى ماسايراپ كەتتىم.

ادىلەتسىزدىكتى العاش سانامەن سەزە باستاعان بالا كەزىندە-اق ادام ونىمەن قالاي كۇرەسۋگە بولاتىنىن ويلاي باستايدى.

بىراق، بۇل كەزدەگى ءبىزدىڭ قورقىنىش ۇيالاعان كوزىمىز شالعان ادەلتسىزدىكتىڭ سۋرەتى تىم قارابايىر. ول سۋرەتتە ۇنەمى مىنالار عانا بەينەلەنەدى: ءوزىمىزدىڭ جاقسى كورەتىن جاندارىمىز - اكە-شەشمىز نە اعا-قارىنداستارىمىز جانە ولاردى ءارتۇرلى جاعدايدا رەنجىتەتىن ۇنەمى جەككورىنىشتى ەكىنشى جاق. ال، ۇرەي مەن اشۋدان قالتىراعان جاس بالا جاقىندارىنا جاسالىپ جاتقان ادىلەتسىزدىكتى تەزىرەك جەڭىپ تاستاعىسى كەلىپ اسىعادى. ويتكەنى، ول بىلەتىن ەرتەگى-اڭىزداردا باتىرلار قىلىشتارىن جالعىز-اق سەرمەپ جەتى باستى ديۋدى دا، اشاتۇياق جەزتىرناقتى دا جەر جاستاندىرعان عوي. بىراق، تۋىستارىنا بولىسۋعا فيزيكالىق كۇشى، ينتەلەكتۋالدى الەۋەتى تۇرعىسىنان دا شاراسىز بالا قيالىندا سول باتىرلاردىڭ ءبىرىنىڭ تابيعاتتان تىس الىپ كۇشىن وزىنە دارىتادى دا ءجابىر كورسەتۋشىلەردىڭ مىقتاپ تۇرىپ سازايىن بەرىپ ءبىر شەتتە جۇدىرىعى ءتۇيۋلى قاراپ تۇرادى. بالا ادىلەتسىزدىككە قارسى العاشقى كۇرەسىندە وسىلايشا تىلىسىم كۇشكە، تاڭعاجايىپقا سەنۋدەن باستايدى.

ەسەيە كەلە بۇنداي تىلسىم كۇشتىڭ كومەككە كەلمەيتىنىن، بىزگە دەنەمىزدەگى سۇيەك پەن بۇلشىق ەتتەن بولاتىن قارا كۇش قانا ەس قاتاتىنىنا كوزىمىز جەتە تۇسەدى. تۇمسىقتان جەگىزۋدى باتىرلىق سانايتىن ورتا مەكتەپ وقۋشىسى جاۋىزدىقتى دا تۇمسىقتان اساتام دەپ ويلايدى. وكىنىشتىسى سول، ءبىزدىڭ تۇلا بويىمىزداعى جاراتىلىستىڭ وزىندە اۋەل باستا-اق ادىلەتسىزدىك ورىن الىپ قويعان عوي. مەكتەپتەگى دەنەسى ىرىلەر مەن ورتاشالار تاراپىنان جاسالاتىن الىمجەتتىككە ءبىرىنشى بوپ دەنە تۇرقى شاعىن وقۋشىلار ۇشىرايدى. ال ءزابىر كورۋشىلەر كەشكىسىن بولمەلەرىندە كوزدەرىن تارس جۇمىپ الىپ وزدەرى قۇساعان السىزدەردى كۇشتىلەردىڭ تەكپىسىنەن قۇتقارۋعا قاشاندا ۋاعىمەن ۇلگەرەتىن زوررو مەن روبينگۋدكە اينالىپ ادىلەت جولىنداعى كەسكىلەسكەن شايقاستىڭ ىشىنە سۇڭگىپ كەتەدى.

ال، جىگىت جاسىنان وتكەن سوڭ قۇدايدى تانىپ ءبىلۋ باستالادى دا، ادىلدىكتىڭ ورناعانىن كوزىڭنىڭ تىرىسىندە كورە المايتىنىڭ ىشتەي قىنجىلتسا دا، بىزگە تىزەسى باتقانداردىڭ پەشكە جول تارتقان ەۆرەيلەرشە تامۇق قاقپاسىنان سۇيرەتىلە ەنىپ،  مىڭ شاقىرىمنان جەتكەن توزاق وتىنىڭ لەبىنەن ۇيىتىلە باستاعان شاش-تۇكتەرى مەن  اۋىزدارىنان شىققان ىستىق جالىنعا شىداماي  زار يەلەگەن بەيشارا حالدەرىن ءبىر شەتتە تۇرىپ راحاتتانا تاماشالايمىز دەگەن ارمان-تىلەكپەن تاعى دا سان-ساناقسىز كۇندەر بىرەۋلەردىڭ تەكپىسىنە بوكسەمىزدى توسىپ جۇرە تۇرۋىمىزعا تۋرا كەلەدى. 1990 جىلى اقش باستاعان وداقتاستارى يراققا قارسى اسكەري جورىعىن باستاعاندا مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن ءبىز تەلەديداردان قىزىقتى ءبىر اقپاراتتى ەستىدىك. يراقتاعى يمامدار جيىلىپ الدە ءبارى ءبىر ۋاقىتقا كەلىسكەن بە، ايتەۋىر، اسكەري تەحنيكالارى الدەقايدا وزىق جاۋ قولىنا قارسى دۇعا وقىپ قۇمدى داۋىل تۇرعىزسا كەرەك. مۇسىلماندار قاشاندا ءبىر بولۋ كەرەك دەپ ويلايتىن بىزدەر سول داۋىل جاۋ اسكەرىن تەحنيكالارىمەن قوسا قۇم قيىرشىعىنداي ۇشىرىپ اكەتسە ەكەن دەپ شىن تىلەدىك. بىراق، ودان كەيىن ول تۋرالى ەشتەڭە ايتىلعان جوق. ءبارىبىر دە، سول دۇعالاردىڭ كۇشى مە، مىڭداعان ساربازى مايداندا اجال قۇشىپ، قالالار مەن كەنتتەر  اۋە سوققىلارىنان جاپپاي قيراسا دا سادام حۇسەيىن سول سوعىستان باقانداي 16 جىل وتكەندە بارىپ كارى بۋشتىڭ ەمەس، بالا بۋشتىڭ قولىنان اقىرى دارعا اسىلدى.

بۇلاي كۇتۋدىڭ بەرەكەسىزدىگىن جانە ادىلدىك وسى ومىردە ورناۋ كەرەك دەپ سانايتىن «شىدامسىزدار» پارتيالارعا، جاڭا باسشىلارعا داۋىس بەرىپ، ۇكىمەت شىعارعان زاڭدارعا سەنۋ كەرەك دەگەنگە توقتايدى. بىراق، باسشىلار كەلىپ-كەتىپ، زاڭدار تولىقتىرىلىپ، بۇرىنعىسىنان كەمەلدەنە تۇسسە دە ءبىزدىڭ كورگەن قورلىعىمىزدىڭ نە ازايىپ، نە جەڭىلدەمەگەنىنە قايرانبىز. باقساق، ادامعا قارسى جاسالاتىن ادىلەتسىزدىكتىڭ باسى سول باسشىلار مەن زاڭدا ەكەنىن تۇسىنە باستايمىز.

كىتاپتارداعى ويدان شىعارىلعان باتىرلار مەن رومانتيزم جاساعان قاھارماندار ورناتاتىن ادىلدىكتىڭ شىن ومىردە بولمايتىنىن كىتاپتاردىڭ وزدەرى كورسەتتى. ولار ءبىزدىڭ ادىلدىككە سۋساعان جانىمىزدى راحاتتاندىرۋ ءۇشىن جاسالعان الەمنىڭ سۇيىكتى كەيىپكەرلەرى ەدى. بالا كۇننەن جان تۇكپىرىنىزدە ءوزىڭىز قۇدايداي سەنگەن تەڭدىك ىزدەگەن جان باياعى ەرتەگى-اڭىزداعى جەڭىمپاز باتىر، شىن ومىردەگى ادامنىڭ فيزيكالىق كۇشى، تامۇق، بيلىك پەن زاڭنىڭ ءبارى ادىلدىك ورناتۋ ءۇشىن ەمەس، تابيعاتتا بار ادىلدىكتى كيراتۋ ءۇشىن كەلگەن كۇش ەكەنىن تانىپ جەتەدى. اقىرى سوڭىندا، زاڭنان دا، قۇدايدان دا ءۇمىتى كەسىلگەن پەندەگە ادىلەتتى ءوز بويىنداعى ناشار قىلىقتارمەن كۇرەسۋ يدەياسىنان ىزدەۋدەن باسقا شارا قالمايدى.

ءامىر قابشىقبايۇلى

Abai.kz