باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى ءبورلى اۋدانى اكىمدىگىنىڭ 2009 جىلعى 9 ماۋسىمداعى №455 قاۋلىسىمەن جانە 2009 جىلعى 11 ماۋسىمداعى اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ №12-5 شەشىمىمەن اقساي قالاسىنداعى «زاۆودسكايا» كوشەسىنە قپو ب.ۆ. كومپانياسىن 2006 جىلدىڭ 17 قازانىنان بەرى باسقارىپ كەلە جاتقان اعىلشىن ازاماتى رودجەر فوكستىڭ ەسىمىن بەردى. قازىر «جاڭا» كوشەنىڭ سۋ جاڭا اتاۋى قوس تىلدە - قازاق جانە اعىلشىن تىلدەرىندە ءىلىنىپ تە ۇلگەرگەن.

باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى ءبورلى اۋدانى اكىمدىگىنىڭ 2009 جىلعى 9 ماۋسىمداعى №455 قاۋلىسىمەن جانە 2009 جىلعى 11 ماۋسىمداعى اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ №12-5 شەشىمىمەن اقساي قالاسىنداعى «زاۆودسكايا» كوشەسىنە قپو ب.ۆ. كومپانياسىن 2006 جىلدىڭ 17 قازانىنان بەرى باسقارىپ كەلە جاتقان اعىلشىن ازاماتى رودجەر فوكستىڭ ەسىمىن بەردى. قازىر «جاڭا» كوشەنىڭ سۋ جاڭا اتاۋى قوس تىلدە - قازاق جانە اعىلشىن تىلدەرىندە ءىلىنىپ تە ۇلگەرگەن.

بۇل اقپارات حالىقتىڭ قۇلاعىنا العاش تيگەندە زيالى قاۋىم اجەپتاۋىر دۇرلىگىپ قالدى. «بۇل نە ماسقارا؟! شەتەل ازاماتىنا كوشە بەرگەن دەگەن نە سۇمدىق؟! ونىڭ ۇستىنە ءتىرى ادامعا؟» دەگەن ءۋاجدى پىكىر وبلىستاعى كەيبىر ۇلتجاندى باسشىلاردىڭ اۋزىنان دا شىققان ەدى. جەرگىلىكتى باسىلىمداردا دا قارسىلىق تانىتقان تۇرعىنداردىڭ ماقالاسى دۇركىن-دۇركىن جارىق كوردى. ونىڭ ۇستىنە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2005 جىلعى 25 قاڭتارداعى №45 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك-ونوماستيكالىق جۇمىس تۇجىرىمداماسىنىڭ» «ەلدى مەكەندەر مەن كوشەلەرگە قانداي ەڭبەك سىڭىرگەنىنە قاراماستان ءتىرى كىسىنىڭ اتى بەرىلمەۋى كەرەك» دەپ سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي قىپ كورسەتكەن تارماقشاسى بار، كوشە، ەلدى مەكەن اتاۋلارىن وزگەرتۋگە موراتوري جاريالاعان مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆتىڭ 2009 جىلعى 15 قاڭتارداعى №32-28.41 حاتى جانە بار. سوعان وراي «اۋدان اكىمدىگى مەن اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ شەشىمى زاڭسىز ەكەن، كۇشى جويىلاتىن بولىپتى» دەگەن قاۋەسەتتە تاراعان. سولاقاي شەشىمنىڭ جەلكەسى كوپ كەشىكپەي قيىلاتىن بولار دەگەنبىز. سويتسەك، ولاي بولماي شىقتى. از-كەم تىنىشتىق الگى شەشىمدى قالاي دا زاڭداستىرۋدىڭ جولىن ىزدەۋگە كەتسە كەرەك.

سونىمەن، شەشىم شىقتى. كوشە اتىن وزگەرتۋدە بورلىلىك اكىمدىك پەن اۋداندىق ءماسليحات «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى» زاڭنىڭ «اۋداندىق ماڭىزى بار قالالارداعى الاڭدارعا، كوشەلەرگە، ساياباقتارعا، سكۆەرلەرگە، كوپىرلەرگە جانە باسقا دا قۇرامداس بولىكتەرگە ات قويۋ، ولاردىڭ اتىن وزگەرتۋ تۋرالى جانە اتاۋلارىنىڭ ترانسكريپتسياسىن وزگەرتۋ تۋرالى ماسەلەلەردى شەشەدى» دەگەن 12-بابىن باسشىلىققا الىپتى. وسى شەشىمنىڭ دۇرىستىعىنا وبلىس اكىمى باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆ تە باس يزەپتى دەيدى بىلەتىندەر. «يتكە دۇعالىق جوق ەدى، ريزا بولدىم عوي ۇشا مەن توسىڭە» دەگەندەي، باسشىلاردىڭ فوكس مىرزاعا كوشە اتىن بەرۋگە نەگە قۇمار بولعانى دا تۇسىنىكتى: قاراشىعاناق كەنىشىنە 40 جىل قوجا بولىپ وتىرعان قپو ب.ۆ. كومپانياسى الگى كوشەنى اسفالتتاۋعا 48 ميلليون تەڭگە بولەدى ەكەن-مىس...

...ايتپاقشى، كۇنى كەشە رودجەر فوكس كوشەسىن اسفالتتاۋ باستالىپتى. «بگس-اقساي» جشس جۇرگىزىپ جاتقان جۇمىس ساپاسىن قپو ب.ۆ. ماماندارى وزدەرى قاداعالاپ وتىرعان كورىنەدى. اقيقاتىن ايتايىق، الگى فوكس كوشەسىنىڭ تۇرعىندارى جارىلقاۋشىلارىنىڭ جولىندا ولۋگە بار دەيدى. «ءبىزدىڭ كوشەگە وسىدان باسقا ات كەرەگى جوق!» دەپ ءبىر كىسىدەي قول قويىپ، بارماعىن باسقان حاتتى اكىمدىك «تۇز كوزىردەي» سالماقتاپ ۇستاپ وتىرسا كەرەك.

ورال قالاسىنىڭ تۇرعىنى تالعات قاتاۋوۆ دەگەن ازامات ورالدان شىعاتىن «اينا» گازەتىنە جولداعان «شاكىموۆتىڭ شۇعىل شەشىمى شۋ شىعاردى» اتتى حاتىنا اباي اتامىزدىڭ «پايدا ويلاما، ار ويلا!» دەگەن قاناتتى جولدارىن ەپيگراف ەتىپ العان ەكەن.

«رەسەيدىڭ بەس وبلىسىمەن شەكارالاس اق جايىق وڭىرىندە ونسىز دا ءتىل ماسەلەسى قوردالانىپ، ورىستانعان جەر-سۋ اتتارىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن 60 پايىزى قازاقشا اتاۋعا وزگەرتىلمەي وتىرعاندا، شەنەۋنىك شاكىموۆتىڭ شۇعىل قاۋلىسى مەن ءبىراۋىزدان قابىلدانعان حالىق قالاۋلىلارىنىڭ شەشىمى جىعىلىپ جاتقان ءتىلىمىز بەن «-وۆ،-ەۆ» تەن ايىرىلا الماي وتىرعان ۇلتىمىزعا جۇدىرىق بولىپ ءتيدى. ولار «مەملەكەتتىك ءتىل» تۋرالى زاڭنىڭ قابىلداعانىنا 20 جىل تولۋ قارساڭىندا ءوز ەلى مەن حالقىنا ۇلت ابىرويىن اياق استى ەتەتىن «سىي» تارتۋ ەتىپ وتىر. وزگە ەلدىڭ الپاۋىت باي ادامىنا بوي ۇرا تابىنىپ، ونى ارتىق ساناپ، ەسىمىن ۇلىقتاۋ - قوعامعا جاساعان زور قيانات»، - دەپ جازادى تالعات تۇرسىنعاليۇلى.

«فوكس ۇلت بولىپ قالىپتاسۋىمىزعا، رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدى ناسيحاتتاۋعا جانە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى مەن ادام فاكتورىن ارتتىرۋعا ۇلەس قوسپاعانى ايان. مۇمكىن، بۇرىنعى «زاۆودسكايا» كوشەسىن اسفالتتاۋ ءۇشىن ازىن-شوعىن اقشا بەرگەن بولار. ونداي جاعىن ەسكەرە بەرسەك، ەلىمىزدە ستراتەگيالىق ماڭىزى بار ءىرى كاسىپورىنداردىڭ بارلىعى دا شەتەل ازاماتتارىنىڭ قولىندا ەمەس پە؟ قاراعاندى كومىرىن كوسىپ جۇتىپ جاتقان ۇندىلىك لاكشمي ميتتال مەن ءبىزدىڭ جەردىڭ كەن قازبالارى ارقىلى بايىپ، الەمگە تانىلعان ەۆرەي ا.ماشكەەۆيچ، قاپتاعان ينۆەستور قارا قىتايلار «ەڭبەگىمىز بار، اقشا بەردىك، قۇبىر جۇرگىزدىك، جاڭا ۇلگىدەگى ءزاۋلىم عيماراتتار سالدىق» دەپ ەلدىڭ جەر-سۋ اتتارىن ءوز ەسىمدەرىمەن اتاۋىن سۇراسا، ولاردىڭ اتى-ءجونىن بەرە سالامىز با... بۇيتە بەرسەك، ەرتەڭ قازاقستاننىڭ كەندى ايماقتارىنىڭ بىرىنەن ميتالل وبلىسى، ماشكەۆيچ قالاسى دەگەن ەلدى مەكەندەردىڭ اتاۋى پايدا بولۋى ابدەن مۇمكىن عوي. سول سەبەپتى قالىڭ بۇقارا تاراپىنان ءىس ناسىرعا شاپپاي تۇرعاندا مىناداي ۇلتتىق ماڭىزى بار تەرىس ارەكەتتەرگە ەل-جۇرت بولىپ توسقاۋىل قويىلۋى كەرەك. بورلىلىك شەنەۋنىكتەر اتالعان قاۋلى مەن شەشىم كۇشىن وزدەرى جويىپ، اقپارات قۇرالدارى ارقىلى حالىقتان كەشىرىم سۇراپ، «زاۆودسكايا» كوشەسىنە ۇلتىنا ەڭبەگى سىڭگەن الاش ارداقتىلارىنىڭ ءبىرىنىڭ ەسىمىن بەرۋگە ءتيىس»، - دەپ تۇيىندەيدى اۆتور «اينا» گازەتىندە جاريالانعان حاتىندا.

اماناتقا قيانات بولماسىن، تالعات تۇرسىنعاليۇلىنىڭ تاعى ءبىر ۇسىنىسىن ايتا كەتەيىك: «ەگەر جەرگىلىكتى بيلىك يەلەرى فوكستى قاتتى جاقسى كورىپ، ەسكە العىسى كەلسە، ءوز ەسىمدەرىن، بالا-شاعاسى مەن ءۇي جانۋارلارىنىڭ اتىن «رودجەر فوكس» دەپ وزگەرتسىن. ال ەلىمىز بەن جەرىمىزدىڭ اتاۋىندا شارۋاسى بولماسىن!» - دەيدى ول.

بەلگىلى زاڭگەر، ۇلتجاندى ازامات، «وركەن» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى ابزال قۇسپانوۆ تا جوعارىداعى شەشىمنىڭ ۇلتتىق نامىس پەن مەملەكەت بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىنىن ايتادى.

- حالىقتىڭ، زيالى قاۋىمنىڭ قارسىلىعىن، قوعامدىق پىكىردىڭ بەتالىسىن بايقاعان سوڭ، جەرگىلىكتى بيلىك رايىنان قايتۋى ءتيىس ەدى. سول كەزدە رودجەر فوكس تە ءوزى از كۇن ءدامىن تاتقان قازاقستان تۋرالى جاقسى ويدا قالىپ، «قازاقتار - نامىستى حالىق ەكەن» دەپ سىيلاپ كەتەر ەدى. وكىنىشكە قاراي، بيلىك وسى ءبىر قازاقتىڭ نامىسىن تاپتايتىن شەشىمدى قىزعىشتاي قورىپ، زاڭداستىرۋعا كۇش سالۋدا. بىراق بۇل بولا قويماس. ويتكەنى ءۇستىرت قاراعاننىڭ وزىندە اۋدان اكىمدىگى مەن اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ بۇل شەشىمىندە مىناداي قوس بىردەي زاڭبۇزۋشىلىق بار:

بىرىنشىدەن، بۇگىنگى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ءھام مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆتىڭ ەلدى مەكەن، كوشە اتاۋلارىن وزگەرتۋگە جاساعان ءموراتوريى اتالعان شەشىم شىققان ساتتە ءوز كۇشىندە بولاتىن.

ەكىنشىدەن، قانداي ەڭبەگى بولعانىنا قاراماستان ءتىرى ادامعا كوشە، ەلدى مەكەن، ت.ب. اتاۋلارىن بەرۋگە بولمايدى دەگەن ۇكىمەت قاۋلىسى بار.

«زاڭگەر رەتىندە ايتارىم، ءبورلى اۋداندىق ءماسليحاتى شىعارعان شەشىمنىڭ زاڭسىزدىعىن سوت الدىندا دالەلدەپ شىعا الاتىنىما 100 پايىز سەنىمدىمىن. ءتىپتى وبلىستىق دەڭگەيدە ادىلدىك تابا الماعان جاعدايدا استاناعا، جوعارعى سوتقا دەيىن بارۋعا ءازىرمىن. ال ول جاقتا ۇلتتىق نامىسى جوعارى ازاماتتار جەتەرلىك»، - دەيدى ابزال تەمىرعاليۇلى.

ابزال قۇسپانوۆ جاقىندا «وركەن» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ اتىنان الگى  ماسەلەنى باس پروكۋراتۋرانىڭ، قر پارلامەنتىنىڭ نازارىنا ۇسىنىپ، «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە رەسمي حات جولداپتى.

«اباي.kz»-نىڭ انىقتاماسى:

«قاراشىعاناق پەتروليۋم وپەرەيتينگ ب.ۆ.» كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورلىعىنا 2006 جىلدىڭ 17 قازانى كۇنى تاعايىندالعان رودجەر فوكس «بي دجي گرۋپپ» (بۇرىنعى «British Gas») كومپانياسىندا 25 جىل بويى قىزمەت ەتىپتى. ول ۇلىبريتانيا، برازيليا، ەگيپەت جانە فيليپپين مەملەكەتتەرىندە اسا ءىرى ەنەرگەتيكالىق جوبالارعا باسشىلىق جاساعان مامان رەتىندە تانىمال. فوكستىڭ العاشقى ماماندىعى ينجەنەر ەكەن، كەيىن جوبالاۋ مەنەدجمەنتى سالاسىندا عىلىمي اتاق العان.

قاراشىعاناققا كەلگەنگە دەيىن رودجەر فوكس ەگيپەتتەگى ELNG كونسورتسيۋمىندا باس اتقارۋشى ديرەكتور بولعان كورىنەدى.

P.S. ءبىز ينتەرنەتتى شارلاپ كورىپ، برازيليا مەن ەگيپەتتە، ءتىپتى تىنىق مۇحيتىنداعى شاعىن ارالداردا ورنالاسقان فيليپپين مەملەكەتىندە رودجەر فوكستىڭ اتىنا بەرىلگەن كوشە، ەلدى مەكەن، ت.ب. اتاۋلارى تۋرالى مالىمەت ۇشىراستىرا المادىق. اتالعان ەلدەردىڭ ءتىلى مەن تاريحىن جاقسى بىلەتىن وقىرماندارىمىزدان ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىنا جەتۋگە كومەكتەسۋىن وتىنەمىز.