ترامپتىڭ ۋكراينا بويىنشا ارنايى وكىلى ءوزىنىڭ «بەيبىت جوسپارىن» دايىنداپ، جاريالاپتى. جاھان جۇرتى قازىر وسى جوسپاردى ىزۋ-قىزۋ تالقىلاۋدا... بۇل تۋرالى Mezgil.kz اقپاراتتىق پورتالى جازدى. 

«OSW» زەرتتەۋ ورتالىعى ترامپتىڭ ۋكراينا بويىنشا ارنايى وكىلى كەللوگتىڭ جوسپارىن جاريالاپ، ساياسات الەمىن ەكىگە جاردى دەسەك تە بولادى.

اقش-تىڭ سايلانعان پرەزيدەنتى دونالد ترامپ وتستاۆكاداعى گەنەرال كيت كەللوگتى ۋكراينا بويىنشا ءوزىنىڭ ارنايى وكىلى ەتىپ سايلايتىنىن ايتقان. ول كيەۆكە دە، ماسكەۋگە دە قىسىم كورسەتۋدىڭ تاسىلدەرىن قامتيتىن ۋكراينا داعدارىسىن رەتتەۋ جونىندەگى جەكە جوسپارىن ازىرلەدى.

اقش قاقتىعىستىڭ اياقتالۋ جولدارىن قالاي كورەدى جانە رەسەيدە بۇل جوسپاردى قابىلداي ما؟ قازىرگى الەم ساياساتشىلارى تالقىلاپ جاتقان باستى سۇراق وسى بولىپ تۇر.

سونىمەن كەللوگ نە ۇسىنادى؟

كەللوگ 2024 جىلدىڭ ساۋىرىندە ترامپ اكىمشىلىگىنىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرلەرى قۇرعان «America First Policy Institute» اناليتيكالىق ورتالىعىنا ارنالعان ماقالاسىندا ۋكرايناداعى قاقتىعىس تۋرالى ءوز كوزقاراسىمەن بولىسكەن. ماقالانىڭ تەڭ اۆتورى - ترامپ جانىنداعى اقش ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسى اكىمشىلىگىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى فرەدەريك فلەتتس.

«كەللوگتىڭ جوسپارىنان» ءۇزىپ-جۇلىپ وي ايتۋدى قازان ايىنىڭ سوڭىندا شىعىس زەرتتەۋلەر ورتالىعى («OSW») باستادى، بىراق ول ترامپ كەللوگتى تاڭداعاننان كەيىن عانا تالقىلانا باستادى.

* جوسپاردىڭ ءبىرىنشى تارماعى - رەسەيدىڭ ساياسي وقشاۋلانۋىن توقتاتۋ، ماسكەۋمەن ديپلوماتيالىق بايلانىس ورناتۋ جانە رف پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيندى «دەمونيزاتسيالاۋدان» باس تارتۋدى قامتيدى.

كەللوگتىڭ ايتۋىنشا، رەسەيگە دە، ۋكرايناعا دا قىسىم كورسەتۋ ارقىلى بىتىمگەرشىلىك كەلىسسوزدەردى باستاۋ كەرەك.

* كەللوگ ۋكراينانىڭ ناتو-عا مۇشەلىگىن ۇزاق مەرزىمگە (10 جىلعا) كەيىنگە قالدىرۋدى، رەسەيدىڭ بارلىق وككۋپاتسيالاعان اۋماقتاردى وزىندە ساقتاپ قالۋىن، سانكتسيالاردى ءىشىنارا الىپ تاستاۋدى جانە ەگەر رەسەي ۋكراينا ءۇشىن قولايلى بەيبىت كەلىسىمگە كەلىسسە، ولاردى تولىق الىپ تاستاۋ مۇمكىندىگىن ۇسىندى.

قىسىم شارالارى رەتiندە ۋكرايناعا اسكەري كومەكتi جالعاستىرۋ، ونىڭ قورعانىسىن كۇشەيتۋ جانە قاۋiپسiزدiكتiڭ ۇزاق مەرزiمدi كەپiلدiكتەرiن بەرۋ كورسەتiلگەن.

* ۋكراينا ءۇشىن ىنتالاندىرۋ شارالارى رەتىندە كەللوگ وعان اۋماقتىق وزگەرىستەردى مويىنداماۋدى (اۋماقتى كۇشتەپ قايتارۋ ارەكەتىنەن باس تارتقان جاعدايدا), ونىڭ ەگەمەندىگىنە قانداي دا ءبىر شەكتەۋلەر قويماۋدى، پايىزسىز كرەديتتەر مەن قاۋىپسىزدىك كەپىلدىكتەرى نىسانىندا اسكەري كومەك كورسەتۋدى جالعاستىرۋدى، سونداي-اق رەسەيلىك ەنەرگيا كوزدەرىنە باج سالىعىن سالۋدى جانە تۇسكەن قاراجاتتى ۋكراينانى قالپىنا كەلتىرۋگە باعىتتاۋدى ۇسىنادى.

كيەۆكە ىقپال ەتۋ ءۇشىن، ۋكراينا كەلىسسوزدەردەن باس تارتقان جاعدايدا، اسكەري قولداۋدى توقتاتۋ ۇسىنىلادى.

رەسەي بۇعان نە دەيدى؟

كرەملدىڭ ماڭايىندا جۇرەتىن رەسەيدەگى تەرەڭ قالتالى وليگارح كونستانتين مالوفەەۆ «The Financial Times» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا: «پۋتين بۇل جوسپارعا كونبەيدى. پۋتين ۋكراينانى تولىق كاپيتۋلياتسيالاعىسى كەلەدى»، - دەپ پىكىر ءبىلدىرىپتى.

ونىڭ سوزىنشە، پۋتين رەسەيدىڭ «قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارىن» ەسكەرمەسە، بەيبىت كەلىسسوزدەردىڭ كەز كەلگەن جوسپارىن قابىلدامايدى.

رەسەي ساياساتكەرلەرىنىڭ پىكىرىنشە، ءپۋتيننىڭ كەلىسسوزگە كەلۋ ءۇشىن قويىلاتىن تالاپتار مىنالار:

* دونالد ترامپ كيەۆكە رەسەي اۋماعىن الىستان كوزدەپ، باتىس قارۋىن پايدالانىپ سوققى بەرۋگە رۇقساتتى الىپ تاستاۋى كەرەك;

* ۆلاديمير زەلەنسكيدى بيلىكتەن شەتتەتۋ;

* ترامپ پەن پۋتين ۋكراينا، ەۋروپالىق قاۋىپسىزدىك، تاياۋ شىعىس جانە رەسەيدىڭ قىتايمەن وداعى بويىنشا جەكە كەلىسسوزدەر جاساۋى كەرەك.

ناتو نە دەيدى؟

ناتو-نىڭ باس حاتشىسى مارك ريۋتتە ۋكرايناعا باتىستاعى وداقتاستارى كيەۆكە ۇرىس الاڭىندا تابىسقا جەتۋگە جانە كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءۇشىن ءوز پوزيتسيالارىن نىعايتۋعا جەتكىلىكتى اسكەري كومەكتى تولىق كورسەتىپ بولعانعا دەيىن، ەشقانداي كەلىسسوزگە وتىرماۋعا كەڭەس بەردى.

ريۋتتە وداقتاستارىنىڭ ۋكراينانىڭ بولاشاعى ناتو-عا كەلەتىندىگى تۋرالى بۇرىن ايتىلعان مالىمدەمەلەرىن قايتالادى. ول بۇعان كوپىر رەتىندە كيەۆتىڭ قاۋىپسىزدىك كەپىلدىكتەرى تۋرالى اليانستىڭ كەيبىر مۇشە ەلدەرىنىڭ ەكىجاقتى كەلىسىمدەرىن اتادى.

بۇعان دەيىن كىمدەر ءوز جوسپارىن ۇسىنعان ەدى؟

تۇرىك تاراپىنىڭ ۇسىنىسىنا سايكەس:

* اقش پەن رەسەي ەشقانداي جاعدايدا يادرولىق قارۋدى قولدانبايتىنى، سونداي-اق بولاشاقتا ودان بىرجاقتى شىعۋ مۇمكىندىگىنسىز، ستراتەگيالىق قارۋ-جاراقتى شەكتەۋ تۋرالى شارتتىڭ قولدانىلۋىن قايتا جانداندىراتىنى تۋرالى مىندەتتەمە الۋى ءتيىس.

* قۇجاتتا تۇراقسىزدىققا اكەلۋى مۇمكىن كەز كەلگەن تاسىلمەن باسقا ەلدىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسۋعا تىيىم سالىنادى. بۇدان باسقا، بۇگىندە مايدان سىزىعىندا بار شەكارالار بويىنشا جاۋىنگەرلىك ءىس-قيمىلداردى توقتاتۋ كوزدەلەدى.

* سونىمەن قاتار، 2040 جىلى رەفەرەندۋم وتكىزۋ ۇسىنىلادى: رەفەرەندۋمدى ۋكراينانىڭ بارلىق اۋماقتارىندا جانە رەسەيدىڭ وككۋپاتسيالاعان وڭىرلەرىندە حالىقارالىق باقىلاۋشىلار قاداعالايتىن بولادى.

* انكارا سونداي-اق ۋكرايناعا 2040 جىلعا دەيىن بلوكتان تىس مارتەبەگە كەپىلدىك بەرۋدى، سونداي-اق تۇتقىنداردى «تولىق» فورمۋلاسى بويىنشا ايىرباستاۋدى ۇسىنادى.

* بۇل رەتتە رەسەي ۋكراينانىڭ ەۋرووداققا كىرۋىنە كەدەرگى كەلتىرمەيدى.

ۋكرايناداعى سوعىستى رەتتەۋدىڭ «بەيبىت جوسپارىن» قىتاي مەن فرانتسيا دا ازىرلەپ جاتقان.

«Bloomberg» باسىلىمى: «فرانتسيا پرەزيدەنتى ماكرون قىتايعا رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى كەلىسسوزدەرگە اكەلۋى مۇمكىن بەيبىت جوسپاردى ۇسىنۋدى جوسپارلاپ وتىر»، - دەپ جازعان ەدى كەزىندە. سي تسزينپين جاقىندا فرانتسۋز كوشباسشىسىن «بەيجىڭ ءپاريجدىڭ ساياسي رەتتەۋگە اكەلەتىن كەز كەلگەن بەيبىت جوسپارىن قولدايتىنىنا» سەندىردى

ۆەنگريانىڭ «بەيبىت جوسپارى» قانداي؟

ماجارستان ءۇش ۇسىنىس جاسادى.

بىرىنشىدەن، قىتايمەن كەلەسى بەيبىت كونفەرەنتسيانىڭ فورماتى تۋرالى كەلىسۋ قاجەت.

ەكىنشىدەن، ۋكراينامەن بايلانىستى جالعاستىرۋ كەرەك، بىراق سونىمەن بىرگە رەسەيمەن بايلانىس ارنالارىن جانداندىرۋ كەرەك، بۇل كرەملمەن تىكەلەي ديالوگتى «وڭالتۋدى» تالاپ ەتەدى.

ۇشىنشىدەن، ەۋروپادان «جاھاندىق وڭتۇستىك» ەلدەرىن ءوز جاعىنا تارتۋ بويىنشا ۇيلەستىرىلگەن باستاما تالاپ ەتىلەدى. ءوزىنىڭ ۆاشينگتونعا تاۋەلدىلىگىنەن بريۋسسەل وڭىردە ەلەۋلى يميدجدىك شىعىنعا ۇشىرادى.

ءتۇيىن: ازىرگە اقش-تاعى «كەللوگتىڭ جوسپارىن» دايىن قۇرال رەتىندە ەمەس، الدىن الا جوبا رەتىندە عانا قابىلداۋ كەرەك. ترامپ تا، كەللوگ تا 20 قاڭتارعا دەيىن اق ۇيدە قىزمەت اتقارمايدى. وعان دەيىن ونىڭ كومانداسى جاساعان مالىمدەمەلەر پوپۋليزم جانە جاڭا اكىمشىلىكتىڭ العاشقى قادامدارىن كۇتىپ وتىرعان سايلاۋشىلارعا ۇناۋعا تىرىسۋ بولىپ تابىلادى.

ترامپ ۋكراينانى قولداۋ شىعىندارىن قىسقارتۋى مۇمكىن دەپ كۇتىلەدى. «كەللوگتىڭ جوسپارى» وسى تالاپقا ساي كەلەدى.

Abai.kz