كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەس – تەك ۇكىمەتتەر مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءاربىر ادامنىڭ مىندەتى. كۇندەلىكتى ومىردە ەنەرگيانى ۇنەمدەۋ، قايتا وڭدەۋ، سۋ رەسۋرستارىن ۇقىپتى پايدالانۋ جانە ەكولوگيالىق ءومىر سالتىن ۇستانۋ ارقىلى كليماتتىڭ وزگەرۋىنە اسەردى ازايتۋعا ۇلەس قوسۋعا بولادى.كليماتتىڭ وزگەرۋى – بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ ماڭىزدى ەكولوگيالىق، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى.

عىلىمي دەرەكتەر بويىنشا جاھاندىق ورتاشا تەمپەراتۋرانىڭ ءوسۋى، مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى، تەڭىز دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋى جانە اۋا رايى قۇبىلىستارىنىڭ جيىلەۋى سياقتى وزگەرىستەردىڭ سالدارى اۋىر بولاتىنىن كورسەتىپ وتىر. بۇل ماسەلەلەرگە قارسى كۇرەس تەك مەملەكەتتەر، كومپانيالار مەن حالىقارالىق ۇيىمدار عانا ەمەس، ءاربىر ازاماتتىڭ دا قاتىسۋىن تالاپ ەتەدى. كليماتتىڭ وزگەرۋى – بۇگىنگى تاڭدا ادامزات الدىندا تۇرعان ەڭ ۇلكەن جاھاندىق ماسەلەلەردىڭ ءبىرى.

بۇل قۇبىلىس تەك ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىككە اسەر ەتىپ قانا قويماي، ەكونوميكا، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەمدىك تۇراقتىلىققا دا ىقپال ەتەدى.

كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەسۋدىڭ ماڭىزدىلىعى كۇن سايىن ارتىپ كەلەدى، سەبەبى ونىڭ سالدارى قازىردىڭ وزىندە سەزىلۋدە. ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتى قىلمىستىق قۇقىق،قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ جانە كريميناليستيكا كافەدراسىنىڭ كافەدراسى ستۋدەنتتەرمەن تۇراقتى دامۋ ماقساتتارنىڭ 13-ماقساتى «كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەس» تاقىرىبىندا ءسوز قوزعادى. كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەسۋدە زاڭنامالىق نەگىزدەردىڭ ماڭىزدى ءرولى مەن ەكولوگيالىق قۇقىقتىڭ دامۋ باعىتتارى ايتىلدى.

ءبىلىم الۋشىلارمەن قابىلدانىپ جاتقان قۇقىقتىق اكتىلەر،كەلىسىمدەر مەن ساياسي باستامالار تالقىلاندى. قازاقستانداعى كليماتتىق زاڭنامالارى ايتىلىپ،ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ويلارى تىڭدالدى.ستۋدەنتتەر كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەستىڭ شەشۋ جولدارىن ۇسىندى:

1. جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە كوشۋ: جەل، كۇن، سۋ جانە بيوماسسانى پايدالانۋ ارقىلى قازبا وتىنداردى ازايتۋ.

2. ترانسپورتتى ەلەكتروموبيلدەرگە اۋىستىرۋ جانە ونەركاسىپتىك پروتسەستەردى ەكولوگيالىق قاۋىپسىز ەتۋ.

3. ورمانداردى كەسۋگە تىيىم سالۋ جانە اعاش ەگۋ باعدارلامالارىن كەڭەيتۋ.

4. قايتا وڭدەۋدى ارتتىرۋ جانە پلاستيك قولدانۋدى شەكتەۋ.

5. ءبىلىم بەرۋ جانە اقپاراتتاندىرۋ: ادامداردىڭ ەكولوگيالىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، كليماتتىڭ وزگەرۋىنىڭ سالدارى مەن شەشىمدەرى تۋرالى حاباردار ەتۋ.

كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن ءتيىمدى كۇرەسۋ ءۇشىن حالىقارالىق جانە ۇلتتىق دەڭگەيدەگى زاڭنامالىق نەگىزدەردىڭ بولۋى شەشۋشى ءرول اتقارادى. قازاقستان كليماتتىق وزگەرىستەرمەن كۇرەسكە باعىتتالعان بىرنەشە شارالاردى قولعا الدى. ەلىمىز  پاريج كەلىسىمىنە قوسىلىپ، 2030 جىلعا قاراي پارنيكتىك گازدار شىعارىندىلارىن 15%-عا ازايتۋ مىندەتتەمەسىن قابىلدادى.

سونىمەن قاتار، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋ، ورمان القاپتارىن كوبەيتۋ جانە ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. كليماتتىق وزگەرىستەر بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ عانا ەمەس، بولاشاقتىڭ دا ماڭىزدى ماسەلەسى. تابيعاتتى قورعاۋ مەن ەكولوگيالىق تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ – بارشاعا ورتاق مىندەت. كليماتتىق وزگەرىستەرمەن كۇرەسۋ تەك ساياساتكەرلەر مەن عالىمداردىڭ عانا ەمەس، قاراپايىم ادامداردىڭ دا قولىندا. ەنەرگيانى ۇنەمدەۋ، قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ جانە تابيعاتتى قورعاۋ سياقتى كۇندەلىكتى ارەكەتتەر ارقىلى ءبىز جەردىڭ بولاشاعىن قامتاماسىز ەتە الامىز.

تەمءىربولات ن.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ زاڭ فاكۋلتەتى قىلمىستىق قۇقىق، قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ جانە كريميناليستيكا كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى

Abai.kz