حالىق جازۋشىسى مۇحتار ماعاۋين شىعارمالارىن وقىماعان قازاق كەمدە كەم.

شىعىس قازاقستان ءوڭىرىنىڭ تۋماسى، كەزىندە اۋداندىق، وبلىستىق كومسومول كوميتەتتەرىن باسقارعان تالعات اعام دا ەڭ العاش وقۋشى كەزىندە ايدىك جازۋشىنىڭ قازاق جەرىنە كۇشتەپ جەر اۋدارىلعانداردىڭ تاعدىرىن سۋرەتتەيتىن «ءبىر اتانىڭ بالالارى» شىعارماسىنان باستاپ وقىعانىن ساعىنىشپەن ەسكە الادى. تالعات اعا دا قايمانا قازاق سياقتى ۇلى تۇلعانىڭ مۇحيتتىڭ ار جاعىنا جەرلەنگەنىن قابىلداي الماي، جانى كۇيزەلىپ ءجۇر.

«مەملەكەت كومەكتەسپەسە دە، سۇيەگىن ۇشاقپەن ەلگە اكەلەتىن كاسىپكەرلەر بار ەدى عوي» دەپ كۇيىنەدى.

وتكەن عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىنداعى قىتايداعى التاي قازاقتارىنىڭ اعارتۋشى كوسەمى ءشارىپحان كوگەدايۇلى ستالينمەن اۋىز جالاسقان قىتاي جەندەتتەرىنىڭ جەر استى تۇرمەسىنە قامالىپ، ارتىنان ءىز-توزسىز جوعالعان دا كوز جاسى كول بولعان اناسى:

«ۇيادان ۇشقان قىران قوناردا جوق،
ىزدەسەم التىن التاي، ورالدا جوق.
كوڭىلدى قايتىپ قانا جۇباتامىن،
بولماسا قۇبا بالشىق مولاڭ دا جوق» – دەپ كۇڭىرەنگەن ەكەن.

قازاق ەلىنىڭ ايمەن-كۇننىڭ امانىندا رۋحاني باعدارشى كەمەڭگەرىنەن ايىرىلىپ، ماعاۋيندەي ۇلى تۇلعاسىن جابىلا جوقتاۋى زاڭدى دا. بىراق ونىڭ ءبارى جەتكىلىكسىز. اركىمنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءوز كوزقاراسى مەن پايىمى تۇرعىسىنان ۇلى تۇلعا تۋرالى جازعاندارى ماعاۋيننىڭ كەمەڭگەرلىك بولمىسىن تولىق اشا المايدى. ماعاۋين جەل سوزبەن جەلدىرمەلەتىپ، ودا ارنايتىن اۋىلدىڭ اقىنى دا، باتىرى دا ەمەس. كەڭەس كەزىندە دە، تاۋەلسىز كەزەڭدە دە ساياسي، مادەني، تاريحي ەرەكشە بولمىسىن ساقتاعان، ۇلت ۇستازى دەڭگەيىندەگى عىلىمي تۇلعا. قازىرگى كەزدە بىزگە ەڭ كەرەكتىسى ماعاۋيندى ءسوز كوكپارىنىا سالۋ ەمەس، ەڭبەكتەرىنە عىلىمي باعا بەرۋ، تاۋەلسىزدىكتىڭ رۋحاني تۇعىرىنا اينالدىرۋ.

«ەسكى قازاقستان» قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن تويلادى، «جاڭا قازاقستان» جوشى حاننىڭ 800 جىلدىعىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە اتاپ ءوتتى. ونىڭ نەگىزىندە قازاق حالقىنىڭ رۋحاني ازىعىنا، باعا جەتپەس مۇراسىنا اينالعان ماعاۋين ەڭبەكتەرى جاتىر دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولمايدى.
تاريح تۇرعىسىنان قاراستىرساق، ۇلى ابايدىڭ «قازاقتىڭ شىعۋ تەگى تۋرالى ءبىر-ەكى ءسوز» جازباسىنان، شاكارىم قاجىنىڭ «تۇرىك ءھام قازاق حاندار شەجىرەسى» ەڭبەگىنەن باسقا، ۇلت تاريحىنا قاتىستى قوماقتى ەڭبەكتەرى جوق.
پاتشالىق رەسەي مەن بولشەۆيكتەردەن ەركىندىك الۋ ءۇشىن ساياسي كۇرەسكە جانقيارلىق رۋحپەن بەل شەشە كىرىسكەن الاش زيالىلارىنىڭ دا قازاق تاريحىن كوسىلە جازۋىنا مۇرسالارى بولمادى، قيلى زامان جار بەرمەدى.

سوناۋ عۇن، تۇركى داۋىرىنەن باستالىپ، قازاق حاندىعىمەن اياقتالعان ۇلت تاريحىن، دالا جەڭىمپازدارىنىڭ وكتەم بولمىسىن ماعاۋين عانا كەمەلىنە كەلتىرىپ جازا الدى. تاۋەلسىز ەل بولۋدىڭ تاريحي، رۋحاني، ساياسي ىرگە تاسىن ايشىقتاپ بەردى. ماعاۋينتانۋدىڭ ماڭىزدىلىعى دا وسىندا.

قورىتا ايتقاندا وتكەننەن ساباق الىپ، سوزدەن ىسكە كوشەتىن ءسات تۋدى. ۇلى ابىزدىڭ ارتىنا قالدىرعان ۇشان تەڭىز رۋحاني مۇراسىنىڭ قادىرىنە جەتەمىز دەسەك، ەكىلەنبەي ەل بولىپ ماعاۋينتانۋ ينيستيتۋتىن قۇرۋىمىز كەرەك. سوندا وشكەن رۋحىمىز قايتا ءتىرىلىپ، تاۋەلسىزدىگىمىز دە باياندى بولار ەدى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz