جاساندى زەردە: رەسەيگە قاراساق، دامىمايمىز!
رەسەيدىڭ اۋىزىنا جالتاقتاپ قاراپ وتىراتىن بەيشارا ەلگە اينالماۋ ءۇشىن ورتالىق ازيا ءاى بارىسىنا اينالۋىمىز كەرەك!
ۇكىمەت وتىرىسىندا ۇلت الدىنا قويىلعان 8 مىندەتتىڭ ءبىرى – ءاى (جاساندى ينتەللەكتىنى) دامىتۋ بولىپ سانالدى. قازاق بيلىگى وسى سالاداعى وا كوشباسشىلىقتى ءبىرىنشى كەزەككە شىعارىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس.
مەملەكەت باسشىسى تاياۋداعى ۇكىمەت وتىرىسىندا ۇلت الدىنا 8 مىندەت قويعانىن ءبىز جوعارىدا ءسوز ەتتىك. سونىڭ ءۇشىنشى مىندەتى، ياعني، جاساندى زەردەگە قاتىستى ءسوز قوزعاماقپىز. ءبىز جوعارىدا ايتتىق پرەزيدەنت: «جاپپاي تسيفرلاندىرۋ ءداۋىرى، ياعني جاڭا تەحنولوگيالىق كەزەڭ باستالدى. كۇللى الەم مۇلدەم باسقا جاعدايدا ءومىر سۇرەدى. ءبىز سوعان مىندەتتى تۇردە دايىن بولۋىمىز كەرەك. جاڭا تەحنولوگيالىق احۋالعا ساقاداي ساي تۇرۋىمىز قاجەت. بۇل – ەلىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتىن ارتتىرىپ، تۇراقتى دامۋىنا جول اشاتىن اسا ماڭىزدى فاكتور»، - دەپ الاش بالاسى الدىنا: «جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن قارقىندى دامىتۋ كەرەك»، - دەپ ۇلىع مىندەت قويا ءبىلدى.
بۇل ارادا مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءىرى قوس دەرجاۆا اراسىنداعى «جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسى» سالاسىنداعى باسەكەلەستىگىن وا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ەسكەرگەندىگى كوڭىلدى جادىراتادى.
اقش Stargate جوباسىنىڭ ىسكە قوسىلعانىن جاريالاپ، جاساندى ينتەللەكت (AI) سالاسىندا ماڭىزدى قادام جاسادى. پرەزيدەنت دونالد ترامپ OpenAI, Oracle جانە Softbank سياقتى الىپتارمەن سەرىكتەستىكتە قۇرىلعان كومپانيا 500 ملرد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا الادى دەپ مالىمدەدى.
جوبا داتا-ورتالىقتارىن سالۋدى، 100 مىڭ جۇمىس ورنىن قۇرۋدى جانە بۇكىل ەل بويىنشا ءاى-ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدى قامتيدى. Stargate قازىردىڭ وزىندە جاساندى ينتەللەكت تاريحىنداعى ەڭ ءىرى جوبا دەپ اتالادى.
قىتاي بۇل سىن-قاتەرگە جىلدام جاۋاپ قايتارىپ، بيۋدجەتى 1 تريلليون يۋان (شامامەن 138 ميلليارد دوللار) بولاتىن ءوزىنىڭ «AI يندۋسترياسىن دامىتۋ جونىندەگى ءىس-قيمىل جوسپارىن» جاريالادى. قىتايلىق باستامانى مەملەكەت تولىعىمەن قارجىلاندىرادى جانە Baidu, ByteDance جانە Alibaba سياقتى جەرگىلىكتى تەحنولوگيالىق كوشباسشىلاردى قولداۋعا باعىتتالعان.
وسىلايشا، اقش پەن قىتاي كوشباسشىلىق پەن يننوۆاتسياعا باسا نازار اۋدارا وتىرىپ، AI جارىسىنداعى جاڭا ءداۋىردىڭ ەسىگىن اشتى.
Star Gate (اقش) جانە DeepSeek R1 (深度求索 قحر) كومپانيالارىنىڭ تەحنولوگيالىق سەرپىلىستەرى تاعى دا AI سالاسىنداعى كوشباسشىلىق ءۇشىن جاھاندىق جارىس قارقىندىلىقتىڭ جاڭا دەڭگەيىنە كوتەرىلەتىنىن كورسەتتى. جانە بۇل، جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ بويى ۇرەنگەن جاي عانا تەحنولوگيالىق حايپ ەمەس، بارلىعى 3D فيلمدەر مەن مەتاۆسەلدەرگە ينۆەستيتسيا سالا باستاعان كەزدە، تەحنولوگيالىق تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ءۇشىن كۇرەستىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى.
الەم ەكونوميكالىق، اسكەري جانە گەوساياسي جارىقشالارمەن بولەكتەنۋدە، بىراق بۇل قىتايلىق DeepSeek وسى سالاداعى سانكتسيالار مەن الدىڭعى قاتارلى چيپتەرگە قولجەتىمدىلىكتى اقش توبىقتان قاعىپ شەكتەۋىنە قاراماستان، وزىق AI مودەلدەرىن شەتقاقپاي مەملەكەتتەر سانالاتىن يرانعا، رەسەيگە ت.ب. ەلدەرگە تارتۋىنا ەش كەدەرگى كەلتىرمەدى.
قىتايلىق كومپانيا بەينەلەردى تانۋعا جانە جاساۋعا ارنالعان Janus-Pro-7B نەيروجەلىسىن شىعاردى. ءوزىنىڭ تيىمدىلىگى بويىنشا نەيروجەلى OpenAI جانە Stable Diffusion كومپانياسىنىڭ DALL-E 3-تەن وزىپ تۇر. Janus-Pro-7B شىعۋى ءوز ءاى ۇلگىلەرىمەن جۇمىس جاسايتىن باتىستىق تەحنولوگيالىق كومپانيالاردىڭ باعا بەلگىلەۋلەرىن قۇلاتىپ جىبەردى.
قىتايلىق DeepSeek ستارتاپىنىڭ ءاى-مودەلىن كەنەتتەن شىعارۋى امەريكالىق تەمىر بولات نارىقتى قۇلاتتى. قۇلدىراۋ كوشباسشىلارى AI وقىتۋ ءۇشىن گرافيكالىق پروتسەسسورلار شىعاراتىن: Nvidia, Broadcom, AMD جانە Intel كومپانيالار بولدى. سونداي-اق Google-دىڭ باس كومپانياسى Alphabet ايتارلىقتاي نارىقتىق قۋاتىنان ايىرىلىپ قالدى.
2025 جىلدىڭ 20 قاڭتارىندا قىتايلىق DeepSeek-AI كومپانياسى DeepSeek-R1 تىلدىك مودەلىن ۇسىندى. بۇل مودەلدىڭ بىرەگەيلىگى - ول OpenAI جانە Anthropic سياقتى سالا كوشباسشىلارىنىڭ شەشىمدەرىمەن سالىستىرعاندا وزىق جانە ارزان چيپتەردى پايدالاندى. بۇل ءاى وقىتۋ ءۇشىن قىمبات تۇراتىن جوعارى تەحنولوگيالىق چيپتەردى قولدانۋ قاجەتتىگىنە كۇمان كەلتىرە ءتۇستى.
وسى ورايدا ورتالىق ازياداعى ورىس ءتىلدى ءاى ساراپشىلار نە دەيدى؟
تمد-لىق ءاى ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، DeepSeek-R1 ماتەماتيكالىق ەسەپتەردى شەشۋدە، كود جازۋدا، ورىس تىلىندەگى ءماتىندى وڭدەۋدە جانە اقپارات ىزدەۋدە سىناقتان ءوتتى. بارلىق پارامەترلەر بويىنشا مودەل OpenAI شەشىمدەرىمەن سالىستىرۋعا تۇرارلىق بولىپ شىقتى، ال كەيبىر جاعدايلاردا ءتىپتى ولاردان اسىپ تا ءتۇستى. مىسالى، ماتەماتيكالىق قابىلەتتەردى تەكسەرۋ رەتىندە نەيروجەلىدەن كۇردەلى ەسەپتەردى شەشۋدى سۇراعان شاقتا DeepSeek تە، OpenAI o1 تە تاپسىرمانى دۇرىس ورىندادى. بىراق قىتايلىق نەيرون جەلىسى شەشۋگە ەكى مينۋت، ال امەريكاندىق جۇيە - سەگىز مينۋتتان استام ۋاقىت جۇمساعان ەكەن.
اقش-قا تاۋەلسىز اعىلشىن ءتىلدى ورتانىڭ پىكىرى قانداي؟
DeepSeek كومپانياسىنىڭ زەرتتەۋلەرى ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن راستادى. AIME 2024 جانە ماتەماتيكامەن بايلانىستى MATH-500 بەنچماركتارىندا قىتايلىق نەيرون جەلىسىنىڭ ناتيجەلەرى تاڭ قالدىرادى:
AIME 2024: DeepSeek-R1 — 79,8%، OpenAI o1 — 79,2%.
MATH-500: DeepSeek-R1 — 97,3%، OpenAI o1 — 96,4%
باعدارلامالاۋ جانە الگوريتمدەردى ءتۇسىنۋ تەستتەرىندە:
Codeforces: DeepSeek-R1 — 96,3%، OpenAI o1 — 96,6%
SWE-bench Verified: DeepSeek-R1 — 49,2%، OpenAI o1 — 48,9%
بەنچماركالاردا جالپى ءبىلىم مەن تىلدىك قابىلەتتەرگە:
GPQA Diamond: DeepSeek-R1 — 71,5%، OpenAI o1 — 75,7%
MMLU: DeepSeek-R1 — 90,8%، OpenAI o1 — 91,8%
بۇل ناتيجەلەر DeepSeek-R1 ءىس جۇزىندە OpenAI شەشىمدەرىنەن كەم تۇسپەيتىنىن، ال كەيبىر پارامەترلەر بويىنشا ءتىپتى ولاردان اسىپ تۇسەتىنىن كورسەتەدى.
جاڭا نەيروندى جەلىنىڭ فۋنكتسياسى
DeepSeek-R1 ينتەرفەيسى ChatGPT ينتەرفەيسىنە ۇقساس، بىراق بىرنەشە بىرەگەي فۋنكتسيالاردى ۇسىنادى.
ماتىنمەن، فايلدارمەن جانە سۋرەتتەرمەن جۇمىس ىستەۋ. DeepSeek-R1 پايدالانۋشىلاردىڭ سۇراۋلارىن وڭدەۋگە، قۇجاتتاردى (سونىڭ ىشىندە PDF) جانە ءماتىندى سۋرەتتەردى قوتارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جۇكتەلگەن ماتەريالداردىڭ نەگىزىندە نەيروجەلى جاۋاپ بەرىپ، ۇسىنىستار بەرە الادى.
تالقىلاۋ رەجىمى (DeepThink R1). بۇل رەجيم OpenAI o1 reasoning مودەلىنىڭ انالوگى بولىپ تابىلادى. نەيروجەلى الدىمەن سۇراۋ سالۋدى تالدايدى، شەشىمنىڭ ءتۇرلى تاسىلدەرىن باعالايدى جانە تەك سودان كەيىن عانا جاۋاپ بەرەدى.
اقپاراتتى ىزدەۋ (Search). DeepSeek-R1 ينتەرنەتتە ىزدەۋدى جۇزەگە اسىرا الادى جانە جاۋاپ جاساۋ ءۇشىن تابىلعان دەرەكتەردى پايدالانا الادى. تەستىلەۋ بۇل فۋنكتسيانىڭ جۇمىس ساپاسى OpenAI شەشىمدەرىنە سايكەس كەلەتىنىن كورسەتتى.
قۇراما ستسەناريلەر
ۇلگى فۋنكتسيونالدى بىرىكتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى: مىسالى، قۇجاتتى جۇكتەۋ، ينتەرنەتتەن قوسىمشا دەرەكتەردى ىزدەۋ جانە جاۋاپ پىسىقتاۋ ءۇشىن تالقىلاۋ رەجيمىن پايدالانۋ.
ءوز كەزەگىندە، اقش جاڭا تەحنولوگياعا StarGate-ءتىڭ ءبىر عانا جوباسىنا سالىنعان ەڭ ۇلكەن ينۆەستيتسيا $500 ملرد تۋرالى جاريالادى. AI ەندى «جاي تەحنولوگيا» ەمەس. بۇل جاھاندىق ەكونوميكا مەن قاۋىپسىزدىكتەگى كۇش تەڭگەرىمىن وزگەرتۋگە قابىلەتتى قۇرال بولىپ تابىلادى. ول اسكەري ىسكە دەگەن كوزقاراستى تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە قابىلەتتى. ءاى نەگىزىندەگى جۇيەلەر درونداردى باسقارۋ، بارلاۋ دەرەكتەرىن تالداۋ، جانجالداردى بولجامدى مودەلدەۋ جانە كيبەرقورعانىس ءۇشىن پايدالانىلادى. گەنەراتيۆتى AI سالاسىنىڭ نەگىزىن سالۋشى OpenAI كومپانياسىAnduril Industries كومپانياسىنىڭ اوك جاڭا بۋىنىنىڭ وكىلى بولىپ سانالاتىن Anduril Industries-پەن اقش ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ميسسيالاردا AI بىرلەسىپ ازىرلەۋ جانە «جاۋاپكەرشىلىكپەن ەنگىزۋ» تۋرالى كەلىسىم جاساستى. بۇل رەتتە اسكەري مىندەتتەر open-source ءسى-مودەلدەر بازاسىندا دا شەشىلەتىن بولادى: Llama 3 بازاسىندا قۇرىلعان Defense Llama بارلاۋ دەرەكتەرىن وڭدەۋمەن جانە جاۋىنگەرلىك وپەراتسيالاردى جوسپارلاۋمەن اينالىسادى.
بۇدان باسقا، ءاى اقپاراتتىق ىقپال ەتۋ قۇرالىنا اينالادى. دەرەكتەردi تالداۋ الگوريتمدەرi مەن گەنەراتيۆتiك مودەلدەر ادامداردىڭ مiنەز-قۇلقىنا اسەر ەتە وتىرىپ، قوعامدىق پiكiردi مانيپۋلياتسيالاي وتىرىپ جانە گەوساياسي ارتىقشىلىقتار جاساي وتىرىپ، نۇكتەلiك اقپاراتتىق ناۋقانداردى قالىپتاستىرۋعا مۇمكiندiك بەرەدi. اۆتوماتتاندىرۋدىڭ جانە اسا جىلدام تالداۋدىڭ تەڭدەسسىز الەۋەتىنە يە بولا وتىرىپ، AI ناعىز «بولاشاقتىڭ قارۋىنا» اينالادى.
قازاقستان ءۇشىن ءاى دامىتۋ ماسەلەسى - بۇل تمد مەن وا بويىنشا كوشباسشىلار اراسىندا قالۋعا دەگەن فورمالدى ۇمتىلىس عانا ەمەس. بۇل ۇلتتىق ەگەمەندىك دەڭگەيىندەگى سىن-قاتەر. قازىردىڭ وزىندە قىتايعا سىرتقى سەرىكتەستەردى تارتۋسىز تەحنولوگيانى دامىتۋ ءۇشىن ءوز تەحنولوگيالارى مەن قۇزىرەتتەرى جەتكىلىكتى.
بۇل رەتتە ءاى ەشقانداي باسقا تەحنولوگيا سياقتى ماسشتاب اسەرىن تالاپ ەتپەيدى. وسىنداي جاعدايدا دامۋ ءۇشىن قازاقستان تارتىلۋ ورتالىعىن كۇشتى جاقتارىن: قۋاتتى عىلىمي مەكتەپتى، ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق ماماندىقتارداعى ءبىلىمنىڭ جوعارى دەڭگەيىن، سونداي-اق وزىق تەحنولوگيالاردى ازىرلەۋدەگى كسرو-دان مۇراعا قالعان باي تاريحتى پايدالانا وتىرىپ، ءوز جاعىنا قاراي جىلجىتۋ ءۇشىن وزىنە قولجەتىمدى بارلىق مۇمكىندىكتەردى بارىنشا پايدالانۋى ءتيىس.
قازاقستان ديپلوماتيالىق، كوممەرتسيالىق جانە ساۋدا ارنالارى بويىنشا AI بازاسىندا مودەلدەر مەن ونىمدەردى بىرلەسىپ ازىرلەۋ، ەسەپتەۋ قۋاتتارىن دامىتۋ جانە دەرەكتەر الماسۋ، كادرلار مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋ جانە ەڭ باستىسى ءوزىن-ءوزى رەتتەيتىن ۇيىمدار مەن جالپى رەتتەۋ جۇيەسىن قۇرۋ ىنتىماقتاستىعىن دامىتۋدىڭ بەس ۆەكتورى بويىنشا جۇيەلى جۇمىستى باستاۋى ءتيىس ەكەنى انىق.
اقش پەن قحر باسىمىزعا شىعارماي ەكى ورتادان جول تاۋىپ، ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى «ورتا دەرجاۆا» رەتىندە ساقتاپ قالا بىلۋگە ءتيىسپىز.
ءبىز ءبىر كەزدەرى قۇدايداي تابىنعان رەسەي، ءوز كەزەگىندە، بۇل جارىستا ءالى ارتتا قالىپ وتىر. «ياندەكس» پەن سبەردىڭ «سبەرپلاتفورما» سياقتى جوبالارىنا جانە Yandex.Cloud ەكوجۇيەسىندە نەيروتوراپتار ازىرلەۋگە قاراماستان، ولار الەمدىك انالوگتاردان ەداۋىر تومەن. رەسەيدە جۇزدەگەن ميلليارد دوللار ينۆەستيتسيامەن اۋقىمدى ۇلتتىق باستامالار جوق، بۇل ەلدىڭ وسى نەگىزگى تەحنولوگيالىق سالاداعى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنىڭ بولاشاعىنا كۇمان كەلتىرەدى.
ءبىز رەسەيدەن ىرگە اجىراتىپ، ەكى الەمدىك قاعاناتتىڭ ءاى جەتىستىگىن تەل ەمۋگە قول جەتكىزۋىمىز كەرەك.
بۇل قازاقستان ءۇشىن نەگە ماڭىزدى؟
ەگەر قازاقستان ءوز ءاى-ينفراقۇرىلىمىن بەلسەندى دامىتۋدى باستاماسا، ونىڭ سالدارى ميكروەلەكترونيكاداعى جاعدايعا ۇقساس بولۋى مۇمكىن. وسى سالاداعى قۇرامداس بازانىڭ يمپورتىنا تاۋەلدىلىك ەلدى سىرتقى جەتكىزۋشىلەردىڭ الدىندا وسال ەتەدى. ءاى سالاسىندا مۇنداي ءتاسىل ودان دا تەرەڭ پروبلەمالارعا اكەلەدى.
ءبىزدى قانداي سىن-قاتەرلەر كۇتىپ تۇر؟
1. تەحنولوگيالىق تاۋەلدىلىك. ءاى-دا ۇلتتىق مۇراتتىڭ بولماۋى شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ شەشىمدەرىن پايدالانۋ قاجەتتىلىگىنە الىپ كەلەدى، بۇل ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن شەكتەيدى.
2. ەكونوميكالىق ارتتا قالۋ. AI دەنساۋلىق ساقتاۋدان باستاپ ەنەرگەتيكاعا دەيىن كوپتەگەن سالالاردى دامىتۋعا نەگىز بولادى. ينۆەستيتسيا مەن دامۋسىز قازاقستان الەمدىك نارىقتاعى وا كوشباسشىلىق پوزيتسياسىن جوعالتىپ الۋ قاۋپى بار.
3. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر. ءاى تەحنولوگيالارى ازاماتتىق قانا ەمەس، اسكەري سالالاردا دا پايدالانىلادى. بۇل باعىتتاعى ارتتا قالۋشىلىق ەلدىڭ قورعانىس قابىلەتىنە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. جانە رەسەي قاشان شابۋىل جاسايدى دەگەن الاڭداتۋشىلىقتان باسى ءبۇتىن ارىلتادى.
4. كادرلاردىڭ جوعالۋى. ەل ىشىندە پەرسپەكتيۆاسىز ءاى سالاسىنداعى جەتەكشى ماماندار شەتەلگە كەتەتىن بولادى.
نە ىستەۋ كەرەك؟
قازاقستان اۋقىمدى قارجىلاندىرۋمەن مەملەكەتتىك باستامالاردى قۇرۋدى، AI سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن ۇلتتىق كومپانيالاردى قۇرىپ ءھام ولاردى قولداۋدى، سونداي-اق مامانداردى وقىتۋعا جانە AI-ستارتاپتاردى دامىتۋعا ينۆەستيتسيالاۋدى قامتيتىن جاساندى ينتەللەكتتى دامىتۋدىڭ ۇلتتىق باعدارلاماسىن شۇعىل ازىرلەۋى جانە ىسكە اسىرىلۋى ءتيىس.
ەگەر وسى قادامداردى قازىر جاساماساق، قازاقستان تمد مەن وا ەلدەرىن قۋىپ جەتۋشى ويىنشى رولىندە بولۋ قاۋپى بار، بۇل ءسوزسىز تەحنولوگيالىق جانە ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىگىمىزدى باسى ءبۇتىن جوعالتۋعا باستاپ الىپ كەلەدى. جانە قاشاندا رەسەيدىڭ اۋىزىنا جالتاقتاپ قاراپ وتىراتىن بەيشارا ەلگە اينالامىز.
ءابىل-سەرىك الىاكبار
Abai.kz
