كەشە ءۇي جانىنداعى دۇكەندەر قاۋىمداستىعىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا وسى شاعىن بيزنەس سەكتورىنىڭ 200-دەن استام وكىلىنىڭ قاتىسۋىمەن بەينەكونفەرەنتسيا وتكىزدىك. قاتىسۋشىلار اراسىندا الماتى، تالدىقورعان، قوناەۆ، اقتوبە، پەتروپاۆل، استانا، قاراعاندى قالالارىنىڭ كاسىپكەرلەرى بولدى. تالقىلاۋدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى سالىق زاڭناماسىنداعى الداعى وزگەرىستەر، اتاپ ايتقاندا، ققس-تىڭ 20%-عا دەيىن كۇتىلەتىن ءوسۋى، ققس بويىنشا تىركەۋ شەگىن جىلىنا 15 ملن تەڭگەگە دەيىن تومەندەتۋ جانە وسىعان بايلانىستى شوب ءۇشىن كۇتىلەتىن سالدارى بولدى.

كاسىپكەرلەر وزدەرىنىڭ ققس تولەۋشىلەر قاتارىنا قوسىلىپ، بۇل سالىقتىڭ كۇرت وسۋىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى، بۇل ولاردىڭ دۇكەندەرىنە قاۋىپ توندىرەدى. بۇل تاۋارلاردىڭ قىمباتتاۋى مەن پايدانىڭ تومەندەۋىنە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار بىلىكتى بۋحگالتەرلەردى تارتۋ قاجەتتىلىگىنە اكەلەدى. مۇنداي مامانداردىڭ جالاقىسى 300 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى، بۇل كەيبىر كاسىپكەرلەر ءۇشىن ولاردىڭ ءبىر ايداعى بۇكىل تازا تابىسى بولىپ تابىلادى.

وسىعان بايلانىستى ە.قازاقباەۆ بارلىق كاسىپكەرلەرگە استاناعا كەلىپ، ققس وسىمىنە قارسى پارتيانىڭ الاڭىندا بريفينگ وتكىزۋدى ۇسىندى.

جيىنعا قاتىسۋشىلاردان بايبالامعا سالماي، ماسەلەنى تەرىسكە شىعارۋدان گورى ءىس جۇزىندە شەشۋ جولدارىن تالقىلاۋدى سۇرادىم.

ءسوز سويلەگەن ايگۇل بەكوۆا، راۋشان شيلەەۆا، گۇلجان بوزىمباەۆا، شولپان قۇراقوۆا، ەدىل قازاقباەۆ «اق جول» دەمپارتياسى دەپۋتاتتارىنا ءۇي جانىنداعى دۇكەندەرگە ارنايى سالىق رەجيمىن قايتارۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى ۇسىندى. بۇل ءۇشىن ساۋدا دۇكەندەرىنىڭ قىزمەتىن (اۋدانى 100 شارشى مەترگە دەيىن) بولەك وكەد ساناتىنا جانە بولشەك ساۋدا جەلىلەرى مەن ساۋدا ورتالىقتارىنان ءبولۋدى ۇسىندى، بۇل ولارعا وڭايلاتىلعان سالىق رەجيمدەرىن، ونىڭ ىشىندە پاتەنتتىك سالىق سالۋعا كوشۋ مۇمكىندىگىن قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – بىرقاتار تاۋارلارعا مىندەتتى تاڭبالاۋدى قولدانۋ جانە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار حالىق تۇتىناتىن تاۋارلاردىڭ 19 اتاۋىنان تۇراتىن تىزبەگە اكىمدىكتەردىڭ باقىلاۋى.  كاسىپكەرلەر ناقتى رەتتەۋ كريتەريلەرىنىڭ جوقتىعىن ايتىپ، بۇل باقىلاۋشى ورگاندارعا وسى نورمالاردى كەڭ اۋقىمدا قولدانىپ، جۇمىسقا ۇنەمى ارالاسۋعا جانە زاڭنامادا كوزدەلگەننەن الدەقايدا كەڭ تاۋارلار ءتىزىمىنىڭ باعاسىن تەكسەرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى.

كاسىپكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، الكوگولدىك جانە تەمەكى ونىمدەرىن ساتۋعا بايلانىستى زاڭ بۇزۋشىلىقتاردىڭ ورىن الۋى ءۇشىن جۇيەلى تۇردە ارناداتاتىن ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ ارەكەتتەرى بولەك تاقىرىپ بولدى. اتاپ ايتقاندا، جاسوسپىرىمدەر نەمەسە باسقا دا تۇلعالار ۋچاسكەلىك پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ باسشىلىعىمەن تىيىم سالىنعان تاۋارلاردى ساتىپ الۋعا ارەكەتتەنەتىن ماقساتتى ارانداتۋشىلىق ارەكەتتەرگە قاتىستى شاعىمدار ءتۇستى.

بەينەكونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلار مۇنداي تەكسەرۋلەر كوبىنەسە بىرنەشە جالعان ساتىپ الۋشىلاردى تارتا وتىرىپ، تىزبەكتەي جۇرگىزىلەتىنىن، بۇل بيزنەسكە ماقساتتى قىسىم جاساۋ تۋرالى پىكىر تۋدىراتىنىن اتاپ ءوتتى. كاسىپكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، بۇل ارەكەتتەر قۇقىقبۇزۋشىلىقتى رەتتەۋدىڭ ناقتى كورىنىسىن بۇرمالايتىن، انىقتالعان زاڭ بۇزۋشىلىقتار سانىنا قاتىستى جوعارىدان بەرىلگەن بۇيرىقتار اياسىندا جۇزەگە اسىرىلۋدا.

ارانداتۋشىلىققا تىيىم سالۋ جانە مۇنداي فاكتىلەردى بۇزۋشىلىقتىڭ جول بەرىلمەيتىن دالەلى رەتىندە قاراستىرۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسالدى.

مىڭداعان ءونىم اتاۋلارىمەن جۇمىس ىستەۋ كەزىندە ءسوزسىز تۋىندايتىن كىشىگىرىم بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن اقىلعا قونىمسىز ايىپپۇلدار وتكىر ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

الماتىلىق كاسىپكەرلەر باسقا وڭىرلەر مەن استانا، شىمكەنت قالالارىندا 2-3 پايىزعا دەيىن تومەندەسە دە، ءوز قالالارىندا بولشەك سالىق مولشەرلەمەسى 4 پايىزدى قۇرايتىنىنا نارازىلىقتارىن ءبىلدىردى.  قالا كاسىپكەرلەرى ءدال وسىنداي تومەندەتۋدىڭ قاجەتتىگىن العا تارتىپ وتىر.

وسى وتىنىشتەردى جانە شاعىن كاسىپكەرلىكتىڭ باسقا دا ماسەلەلەرىن الماتى قالاسى بيلىگىنىڭ نازاردان تىس قالدىرۋى تۋرالى شاعىمدار ايتىلدى: قاتىسۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، كاسىپكەرلىك جانە ساۋدا باسقارماسى، سونداي-اق باسقا دا باقىلاۋشى ورگاندار بىرنەشە رەت كەزدەسۋلەرگە شاقىرىلعان، بىراق ماسەلە ەكونوميكانىڭ… وسى سەكتورىنداعى ون مىڭداعان سۋبەكتىلەردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرى جونىندە بولسا دا ولار كاسىپكەرلەرمەن ديالوگتان جالتارىپ وتىر.

سونىمەن قاتار، بانكتىك كوميسسيالاردى ەسكەرە وتىرىپ، كاسىپكەرلەردىڭ شىعىندارىن قوسىمشا ۇلعايۋىنا اكەلەتىن ءموبيلدى تولەمدەرگە مونيتورينگ جۇرگىزۋ ماسەلەسى تالقىلاندى.

كاسىپكەرلەر جەرگىلىكتى دۇكەندەردە ۇرلىقتاردىڭ كوبەيىپ بارا جاتقانىن دا ايتتى. ۇرلىق ۇستىندە ۇستاعانىمەن، پوليتسەيلەر ءتيىستى شارا قولدانباي، قىلمىسكەرلەر جازاسىز قالۋدا. سونىڭ سالدارىنان دۇكەن يەلەرى مۇنداي ۇرىلاردى ۇستاعان كەزدە پوليتسياعا حابارلاسۋدى قويعان، ولارعا شارا قولدانباعاسىن، ۇرىلار سول كۇنى-اق قاساقانا قايتا كەلەدى.

اڭگىمەلەسۋشىلەردى تىڭداپ، «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ اتىنان ساياسي باعدارلامامىزعا سايكەس ءبىز ەكونوميكانى ليبەرالدى رەتتەۋدى ۇستانامىز دەپ سەندىردىم. ققس-تى 20%-عا دەيىن كوتەرۋگە قاتىستى، بارلىق تالقىلاۋ ءالى الدا دەپ ەسەپتەيمىز.

بۇل مالىمدەمەنى ۆيتسە-پرەمەر ورىنباسارى س.جۇمانعارين جاسادى، بىراق پرەزيدەنت ق.توقاەۆ سالىق رەفورماسىن جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگىن ماقۇلداي وتىرىپ، سونىمەن بىرگە ۇكىمەتكە بۇل ماسەلەنى رەتتەۋدى تاپسىردى.

سوندىقتان قازىر ماجىلىستە تالقىلانىپ جاتقان جاڭا كودەكس جوباسىنا ۇكىمەت ناقتى تۇزەتۋلەر ەنگىزبەيىنشە، قانداي دا ءبىر قورىتىندى جاساۋعا ءالى ەرتە.

«اق جول» فراكتسياسى دەپۋتاتتارىنىڭ ۇستانىمىنا كەلەتىن بولساق، ءبىز جەكە تۇلعالارمەن جاسالاتىن مامىلەلەر بويىنشا بولشەك ساۋدا سالىعىن (ۆ&س) قازىرگى قالپىندا ساقتاۋدى تالاپ ەتەمىز، ونىڭ ۇستىنە ونى زاڭنامالىق تۇرعىدان 4-تەن 2 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋدى ۇسىنامىز (دەگەنمەن، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن پارلامەنتتىك جۇمىس توبىنىڭ بىرقاتار دەپۋتاتتارى بۇل ۇسىنىسقا تاباندىلىقپەن قارسىلىق تانىتىپ وتىر).

ولاي بولعاندا ققس-تىڭ ءوسۋى دۇكەندەرگە، قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارىنا جانە باسقا دا ميكرو جانە شاعىن بيزنەسكە اسەر ەتپەيدى.

زاڭدى تۇلعالارمەن (ۆ&ۆ) مامىلەلەردە بيزنەستىڭ ءوزى ققس تولەۋگە مۇددەلى، ويتكەنى  سالىقتىڭ ەسەپكە جاتقىزىلعان بولىگى پايدا بولادى.

سونىمەن قاتار، 2011 جىلدان باستاپ «اق جول» دەمپارتياسى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنا اسەر ەتەتىن تۇتىنۋ تاۋارلارى (ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك، ءدارى-دارمەك، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ) نە تولىقتاي ققس-تان بوساتىلۋى كەرەك، نە 0-5% ەڭ تومەنگى مولشەرلەمە بويىنشا سالىق تولەۋى كەرەك دەپ ققس-تى سالالىق سارالاۋ قاجەتتىلىگىن ۇنەمى العا تارتىپ كەلەدى.

ماشينا جاساۋ، تۇرعىن ءۇي سالۋ، ءىت-تەحنولوگيالار جانە يننوۆاتسيالىق سالالار سياقتى باسىم سەكتورلاردا دا 6-8% تومەندەتىلگەن مولشەرلەمە قولدانىلۋى كەرەك.

ءبىز ءتيىستى تۇزەتۋلەردى ۇكىمەتتىڭ ققس كوتەرۋ تۋرالى مالىمدەمەسىنەن بۇرىن ءماجىلىستىڭ جۇمىس توبىنا جىبەرگەن بولاتىنبىز.

ال بولجامدى وزگەرىسكە بايلانىستى سالالىق مولشەرلەمەلەردى ەنگىزۋ جونىندەگى باستامامىز ودان دا وزەكتى بولا ءتۇستى.

سونداي-اق، پاتەنتتىك سالىق سالۋ نۇسقاسىن تالقىلادىق، وندا قولدانىستاعى جۇيە (جىل سايىنعى اينالىم 15 ميلليون تەڭگەگە دەيىن، باسقا قىزمەتكەرلەردى جۇمىسقا الۋ قۇقىعىنسىز) ناقتى جاعدايعا سايكەس كەلمەيدى. ءىس جۇزىندە شاعىن كاسىپورىنداردىڭ كوپشىلىگى وتباسىلىق بولىپ تابىلادى: اياق كيىم جوندەۋ شەبەرحاناسى، شاشتاراز نەمەسە شاعىن ازىق-تۇلىك دۇكەنى بولسىن - وندا كاسىپكەرلەردىڭ ءوزى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرى دە جۇمىس ىستەيدى.

ۇسىنامىز:

1) ميكروبيزنەسكە پاتەنتتىك سالىق سالۋ بويىنشا 3-تەن 5-كە دەيىن جۇمىسشىلاردى جالداۋعا رۇقسات ەتۋ.

2) جىلدىق اينالىم شەگىن 15 ملن تەڭگەدەن 75 ملن تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتۋ، سەبەبى ورتاشا تابىستىلىعى 15-20% بولاتىن اعىمداعى ليميت (1,2 ملن. تەڭگە/اي) ءبىر ادامعا ورتاشا جالاقىدان تومەن تازا پايدانى قامتاماسىز ەتەدى.

بىراق ەگەر كەم دەگەندە 3-5 قىزمەتكەردى ەسەپكە الۋعا مۇمكىندىك بەرسەك، وندا جالپى اينالىم 3-5 ەسە جوعارى بولۋى كەرەك، ياعني، جىلىنا 75 ملن تەڭگەگە دەيىن.

تالقىلاۋدى قورىتىندىلاي كەلە، تاعى دا كاسىپكەرلەردىڭ نازارىن سالىق رەفورماسى بويىنشا ۇكىمەتتىڭ ناقتى ۇسىنىستارى ءالى تۇجىرىمدالماعانىنا اۋداردىم. اقپان ايىنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ناقتى ۇسىنىستار جاسالادى دەپ كۇتۋدەمىز، سول كەزدە «اق جول» فراكتسياسى ولاردى تالقىلاپ، كاسىپكەرلەر مەن وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قورعاۋدا ءوز ۇستانىمىن تالاپ ەتەدى.

سونىمەن قاتار، ۇكىمەتتىڭ ققس ستاۆكاسىن ءدال 20% دەڭگەيىندە ەنگىزەتىنىنە كۇماندانامىن، بۇل تىم جوعارى كورسەتكىش جانە ءبىز ونى ايتارلىقتاي تومەندەتۋ ءۇشىن كۇرەسەمىز.

دەگەنمەن، بيۋدجەتتىك داعدارىس جاعدايىندا بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىن نىعايتۋدىڭ ناقتى قاجەتتىلىگى بار ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك.  ال سالىقتى تولەۋ تەك كاسىپكەرلەردىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ققس نەمەسە بولشەك ساۋدا سالىعىن ەمەس، جالاقىسىنان تابىس سالىعىن تولەيتىن بارلىق جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتاردىڭ تىكەلەي مىندەتى.

سوندىقتان كوپ نارسە مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل ماسەلە بويىنشا قانداي ناقتى تاپسىرما بەرەتىنىنە بايلانىستى بولماق.

كاسىپكەرلەرگە بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىمدارى، ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋى، ەلگە، ەكونوميكاعا اسا قاجەت كوپ جىلعى ەڭبەكتەرى ءۇشىن العىس ءبىلدىردىم.

ءۇي جانىنداعى دۇكەندەر ءوزىن-ءوزى اسىراپ، وزگەنى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ، مەملەكەتكە سالىق تولەپ، حالىققا ءونىمدى جەتكىزۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.  شەنەۋنىكتەردىڭ بۇل كىسىلەرگە العىس ايتىپ، ەڭبەكتەرى مەن تاباندىلىعىن باعالاۋعا مۇمكىندىكتەرى بولا بەرمەيدى. بىراق «اق جول» دەمپارتياسى شوب جۇمىسىن جوعارى باعالايدى جانە قولداۋعا ارقاشان دايىن.

Abai.kz