(ۇلبوسىن كەنجەبايقىزى ورىنداعان اندەردىڭ عاجاپ سيقىرلى تىلسىمى)

ۇلبوسىن كەنجەبايقىزى – ءان ونەرىنىڭ اق مارجان ايدىنىنا قونعان جالعىز جالقى، ساف سۇلۋ اققۋى، جۇرەكتىڭ جىبەك پەرنەسىن ءدىر ەتكىزىپ شەرتە الاتىن تىلسىم ءۇننىڭ ماڭگى قايتالانباس عاجاپ يەسى. ونىڭ ورىنداۋىنداعى ءاربىر ءان – سەزىم مەن سىرعا، ساعىنىش پەن ۇمىتكە، شاتتىق پەن سۇلۋ مۇڭعا تولى، تاڭ تازالىعىنا سۋارىلعان تۇتاس ءبىر قۇپيا الەم.

ۇلبوسىننىڭ اندەرىن تىڭداعان سايىن كوكىرەك تۇبىندەگى ساعىنىش ويانىپ، كوڭىل ايدىنىندا ماحابباتتىڭ اق جەلكەنى تەربەلىپ، جۇرەككە ساۋلە تۇسەدى. جان دۇنيە تۇبىندە ۇيىقتاپ جاتقان تەرەڭگە باتىپ، ءۇمىت ءۇزىپ بارا جاتقان سەزىمدەر، ءان قۇدىرەتىنەن ويانىپ، سۇلۋ الەمىنىڭ ءموپ-ءمولدىر جارقىرعان جاھۇت اسپانىنا ءان اۋەنىمەن بىرگە سامعاپ، قامىعىپ، قامالعان قاراڭعى تار كەۋدەدەن قالىقتاپ كوتەرىلىپ، كوڭىلدىڭ كوك اسپانىندا ەركىندىك الىپ، جارقىن نۇردىڭ ىشىندە ءومىر سۇرەدى.

مىنە، بۇل ۇلبوسىن ورىنداعان اندەردىڭ قۇدىرەتى. ءتاپ-ءتاتتى قىزدىڭ، ءتاپ-ءتاتتى تاڭدايىنان ۇشىپ شىققان بۇبۇل ءۇن تاڭ نۇرىنىڭ تازالىعىنا سۋارىلىپ، تاپ-تازا سىرلى الەمگە كوتەرىلىپ، تاپ-تازا قۇلاققا ءتاپ-ءتاتتى بولىپ قۇيىلادى. سوسىن ۇلبىرەپ تۇرعان جۇرەككە ۋىلدەپ جەتىپ، ىشكى قىل پەرنەنى دىرىلدەتەدى. عاسىرلار ۇيىقتاپ ويانا الماعان الاپات سەزىمدەردى وياتادى. ۋىز ۇننەن ويانعان تىڭدارمان مىنا ون سەگىز مىڭ عالامعا تۇتاستاي عاشىق كوزبەن قاراي باستايدى. ءتىپتى تۇتاس اينالا، تۇگەلىمەن ۇلبوسىن ۇنىمەن ءان سالىپ تەربەتىلىپ تۇرعانداي سەزىنەدى. سەزىنەدى دە، ءانشىنى ىزدەيدى، كورگىسى كەلەدى، ءتىل قاتقىسى كەلەدى:

«ۇلبوسىن، قايداسىڭ؟ اندەتشى، ءان سالشى، تىڭدايىن»، – دەپ ون سەگىز مىڭ عالامعا قۇلاق ءتۇرىپ، ءوزى دە ءانشى بولعىسى، سۇلۋ قىز بولعىسى، قازاق بولعىسى كەلىپ، انگە ەسسىز عاشىق بولعانىن دا اڭعارا الماي دال ۇرادى. ونىڭ جاۋدىرگەن بوتا كوزى، قۇلىن ءمۇسىنى، ۋىلدەگەن ۋىز ءۇنى تىڭدارمان ەسىندە ۇمىتپاستاي بولىپ ماگىلىككە، جۇرەككە ۇيا باسىپ قالىپ قويادى. سوسىن قايدا جۇرسە دە، قاي ورتادا ءان تىڭداسا دا، ۇلبوسىن ءانىن ءان تارازىسىنا ولشەم ەتىپ، ورىنداعان اندەردىڭ كوبىن ءتىپتى ءبارىن ۇلبوسىن انىمەن بەزبەندەيدى دە وتىرادى.

بۇل نە؟

بۇل – ۇلى ءان ونەرى، بۇل – ەرەكشە ءان ورىنداۋ شەبەرلىگى، بۇل – انشىلىك ونەر، شەبەر ورىنداۋشىلىق; وتە نازىك، ءتىپتى قىلدان جىڭىشكە سەزىمنىڭ كوزگە كورىنبەيتىن، اقىلعا باعىنبايتىن، ەشتەڭەگە تابىنبايتىن، ۇلبوسىن بويىنا دارىعان دارا تالانت، دانا انشىلىك تىلسىم.

ءجا، ونىڭ رەپەرتۋارىنداعى ون ءاننىڭ كوركەمدىك، ماعىنالىق جانە ورىنداۋشىلىق عاجايىپتارىنا ءوز اسەرىمدى جازىپ، تىڭدارماندارمەن وي ءبولىسۋ ءجون سانادىم.

“سۇيگەن جۇرەك” – سەزىمنىڭ ءمولدىر تامشىسى

بۇل ءان – عاشىقتىقتىڭ لاعىل تامشىسى، جۇرەكتىڭ تۇڭعيىق تۇبىندە تەربەلگەن نازىك قىلىنداي دىرىلدەگەن سەزىم. ۇلبوسىن بۇل ءاندى ورىنداعاندا، ونىڭ ءۇنى ماحابباتتىڭ تۇنىق وزەنىنە تامعان التىن ساۋلە ءتارىزدى. ءاربىر نوتاسى – سۇيگەن جۇرەكتىڭ ءدۇرسىلى، ءاربىر اۋەنى – ماحابباتتىڭ ءمولدىر ايناسى. ول انگە جان بەرەدى، ءسوزدى سيقىرعا اينالدىرادى، ال تىڭداۋشىنى شىنايى ماحابباتتىڭ عاجايىپ باعىنا جەتەلەيدى.

“قارا شال” – تاعدىردىڭ تولعاۋى

بۇل ءان – ءومىر وتكەلدەرى مەن ادام عۇمىرىنىڭ جازىلماعان جىرىنداي. ۇلبوسىننىڭ ورىنداۋىندا “قارا شال” ءومىردىڭ سارعايعان جاپىراعىنداي سىبدىرلايدى، تەرەڭ ويدىڭ تۇبىنەن سۇڭگىگەندەي اسەر بەرەدى. ونىڭ ۇنىمەن تىڭداۋشى ۋاقىتتىڭ زىمىراپ ءوتىپ جاتقانىن سەزىنەدى، تىرشىلىكتىڭ قىم-قۋىت اعىمىندا ءماندى عۇمىر ءسۇرۋ كەرەكتىگىن ۇعىنادى. ءان اۋەنى بىردە كۇرسىنىپ، بىردە شارىقتاپ، بىردە مۇڭايىپ، بىردە سابىرلى قالپىنا ءتۇسىپ، ءومىردىڭ زاڭدىلىعىن باياندايدى.

“ايقاراكوز” – سۇلۋلىقتىڭ سيمفونياسى

“Aيقاراكوز” – سۇلۋلىقتىڭ جىرلانعان بەينەسى. بۇل ءان قازاق قىزىنىڭ اي ديدارىن، بۇرالا وسكەن قىردىڭ قىزعالداعىنداي نازىكتىگىن، كىرشىكسىز پاكتىگىن بەينەلەيدى. ۇلبوسىننىڭ داۋىسى ءاننىڭ اۋەنىمەن ۇيلەسىپ، تاڭعى شىقتاي ءمولدىر كۇيگە ەنەدى. ونىڭ ۇنىمەن قازاق دالاسىنىڭ سامالى ەسەدى، قولاڭ شاشتى قىزداردىڭ بۇرىمىندا جازدىڭ جىلى جەلى تەربەلگەندەي بولادى. ءان بويىندا ناز دا بار، ساعىنىش تا بار، تاڭعاجايىپ نازىكتىك تە بار.

“نۇريكامال” – تاعدىرلى ساعىنىشتىڭ كۇمبىرى

بۇل ءان – كوكىرەكتە قالعان بەينەنىڭ وشپەس ساۋلەسى. ۇلبوسىن بۇل ءاندى شىرقاعاندا، ۋاقىت توقتاپ قالعانداي، جۇرەك تۇكپىرىندەگى ەڭ نازىك سەزىمدەر دىرىلدەپ ويانعانداي كۇي كەشەسىڭ. ءان سازى ساعىنىشتىڭ قوڭىر مۇڭىنا تولى. ءاربىر اۋەنى – ومىردەن وتكەن اياۋلى جانعا ارناعان ءۇنسىز دۇعا سەكىلدى. بۇل ءاننىڭ جۇرەكتى تەبىرەنتەتىن قۇدىرەتى بار، ويتكەنى ونى ۇلبوسىن ءار سوزىنە جان ءبىتىرىپ، سەزىمنەن ورگەن جىبەك جىپتەي اسەم اۋەزبەن ورىندايدى.

“ساعىندىم” – ساعىنىشتىڭ سارعايتقان ءۇنى

ساعىنىش – جۇرەككە جامىلعان ساۋلەلى مۇڭ. “ساعىندىم” ءانى الىستا قالعان جىلداردىڭ، كەزدەسۋگە جازباعان تاعدىرلاردىڭ، قايتا ورالماس ساتتەردىڭ تەرەڭ سازى. ۇلبوسىننىڭ ورىنداۋىندا بۇل ءان قۇددى ءبىر كوكجيەككە قاراي سوزىلعان ۇزىن سۇرلەۋدەي – قايدا باستالىپ، قايدا اياقتالاتىنىن بىلمەيسىڭ، تەك جۇرەكتىڭ ءۇنىن تىڭدايسىڭ. ونىڭ داۋىسى ءاننىڭ وزەگىندەگى ساعىنىشتى قاز-قالپىندا جەتكىزەدى، بۇل ءاندى تىڭداعان ادامنىڭ جۇرەگى ساعىنىشپەن بىرگە شىرقايدى.

“كۇنەس-اي” – شۋاقتى جىر

بۇل ءان – شۋاقتى كوكتەمنىڭ، ومىرگە دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىكتىڭ گيمنى ىسپەتتى. ۇلبوسىن بۇل ءاندى ورىنداعاندا، تاڭعى شىقتاي تازا، بۇلبۇلدىڭ سايراۋىنداي سازدى داۋىسىمەن كۇن شاپاعىن اۋەزگە اينالدىرادى. ونىڭ ۇنىمەن بىرگە تاڭ اتىپ، دالانىڭ قىرمىزى گۇلدەرى قاۋىزىن اشادى، كوڭىل كوكجيەگىندە شاتتىقتىڭ قۇسى قالىقتايدى. ءان اۋەنىنىڭ جەڭىلدىگى، ورىنداۋدىڭ شىنايىلىعى ادام جانىنا جارىق ساۋلە تۇسىرگەندەي بولادى.

“بالقاديشا” – قازاق ارۋىنىڭ رۋحتى بەينەسى

بۇل ءان – قازاق قىزىنىڭ ەركىندىگىنىڭ، ازاتتىعىنىڭ ايعاعى. ۇلبوسىن “بالقاديشانى” ورىنداعاندا، ونىڭ داۋىسى بويىڭدى تىك ۇستاپ، ەركىندىكتىڭ سامال جەلىن سەزىنگەندەي اسەر بەرەدى. ول ءاندى ۇلتتىق بوياۋىن جوعالتپاي، قايتا ءار نوتاسىندا قازاق ايەلىنىڭ اسقاق رۋحىن كورسەتەتىندەي ەتىپ جەتكىزەدى. ۇلتتىق مىنەزدىڭ سيمۆولىنا اينالعان بۇل ءان ونىڭ ورىنداۋىندا شىنايى قازاق قىزدارىنىڭ بولمىسىن پاش ەتكەندەي.

“قازاعىم” – ەلدىك رۋحتىڭ جالىنى

“قازاعىم” – بۇل تەك ءان ەمەس، بۇل قازاقتىڭ نامىسى، رۋحى، جۇرەگى. ۇلبوسىن بۇل اندە قازاق دالاسىنىڭ كەڭدىگىن، حالقىمىزدىڭ ءور رۋحىن ءوزىنىڭ قوڭىر داۋىسى ارقىلى اسقاقتاتادى. ءان اۋەنى سايىن دالاداي كەڭ، اسقار تاۋداي بيىك، جۇرەك لۇپىلىندەي شىنايى. بۇل ءاندى تىڭداعان جاننىڭ كوكىرەك تۇبىندەگى وتى مازداپ جانىپ تۇسەدى.

“اسىل انا” – مەيىرىمنىڭ ءۇنى

“Aسىل انا” – انانىڭ ىستىق الاقانىن، مەيىرىمگە تولى جۇرەگىن سيپاتتايتىن ءان. ۇلبوسىن بۇل ءاندى ورىنداي وتىرىپ، ءاربىر اناعا دەگەن قۇرمەتىن داۋىسىمەن جەتكىزەدى. ونىڭ ۇنىمەن بىرگە انانىڭ الاقانىن سەزگەندەي بولاسىڭ، اناڭدى قۇشاقتاۋعا اسىعاسىڭ. بۇل ءان – شىنايى پەرزەنتتىك ماحابباتتىڭ جىرلانعان بەينەسى.

“گۇلدەرايىم” – عاشىقتىقتىڭ اق گۇلى

بۇل ءان – تۇمسا ماحابباتتىڭ، شىنايى سەزىمنىڭ ءمولدىر تامشىسى. اۋەنى قوڭىر كەشتىڭ جۇمباق سامالىنداي، ال سوزدەرى جۇرەككە جىلۋ بەرەتىن شۋاعىنداي. ۇلبوسىن بۇل ءاندى ءوز ۇنىمەن ودان سايىن كوركەمدەپ، عاشىقتىقتىڭ ەڭ اسقاق ساتتەرىن اۋەنگە اينالدىرادى.

ۇلبوسىن كەنجەبايقىزىنىڭ اندەرىن تىڭداۋ – ناعىز ونەردى سەزىنۋ، جاندى رۋحاني تازارتىپ، قازاقتىڭ باي مۋزىكالىق مۇراسىنا ساپار شەگۋ. ونىڭ ءۇنى – حالىقتىڭ جۇرەك ءۇنى، ونىڭ ورىنداۋ مانەرى – شىنايىلىقتىڭ ەڭ بيىك ۇلگىسى. ءان ايىمى، قارىنداسىما، ۇزاق عۇمىر، ونەردىڭ ەڭ بيىك ورىنەن ەش تومەندەمەي، قازاق حالقىنىڭ ماڭدايىنداعى جالعىز جالقى جارىق جۇلدىز بولىپ جانىپ تۇرا بەرسىن، الەم ادامدارى تاڭداي قاقسىن، تاڭعالسىن. قازاق ءانىنىڭ كەرەمەتىن، قازاق قىزىنىڭ ايداي سۇلۋ اجارىن تانىسىن، باعالاسىن!!

بولات بوپايۇلى

Abai.kz