اتاقتى ەرميتاج كوركەم سۋرەت مۇراجايى - رەسەي ەلىندەگى سانكت-پەتەربۋرگ قالاسىنىڭ، ءتىپتى تۇتاس مەملەكەتتىڭ ماقتانىشى دەۋگە بولادى. وسى مۇراجايداعى مىڭنان استام زالداردىڭ بىرەۋى، ۇلى  يتاليا سۋرەتشىسى رافاەل سانتي (1483-1520) تۋىندىلارىنا ارنالعان.

ۇلى سۋرەتشىنىڭ وتانى – ۋربينو قالاسى، كەزىندە  يتالياداعى وركەندەۋ مادەنيەتى مەن گۋمانيزم ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى سانالعان بولاتىن. جاس سۋرەتشىنىڭ تۇڭعىش ۇستازى ءوز اكەسى دجوۆانني سانتي بولدى. وسى كىسىنىڭ شەبەرحاناسىندا ەندى قاناتتانىپ كەلە جاتقان سۋرەتشى رافاەل، ءوزىنىڭ انتيكالىق ءداۋىر تاريحىنا بايلانىستى «سەرىنىڭ ءتۇسى»، «ءۇش گراتسيا» دەگەن شىعارمالارىن جازادى.

سۋرەتشىنىڭ وتانداستارى، لەوناردو دا ۆينچي جانە فرا بارتولوليو، ەندى عانا قالىپتاسىپ كەلە جاتقان، رافاەل شىعارماشىلىعىنا وتە ۇلكەن اسەرىن تيگىزدى. لەوناردونىڭ اناتومياعا ارنالعان ەڭبەكتەرى مەن گارمونيا تۋرالى قاعيدالارى، جاس شەبەردىڭ ىزدەنۋ باعىتىنا تىڭ وزگەرىستەر كىرگىزدى. ەندى، ەرتەرەكتەگى ليريكالىق اۋەندى سۋرەتتەردىڭ ورنىنا، دراماتيزم مەن قيمىل كوبىرەك ورىن الاتىن شىعارمالار جازىلا باستايدى. سولاردىڭ ءبىرى - «اۋليە گەورگي». اۋىزدىقپەن الىسقان ات ۇستىندەگى سەرى تۇلعاسى كىمدى بولسىن سۇيسىندىرەرلىكتەي، تۇياعىنان جالىن شاشقان سىمباتتى ارعىماق ەشقانداي بوگەتتى ەلەيتىن ەمەس سەكىلدى.

سونىمەن قاتار، سۋرەتشى ءدال وسى جىلدارى، ونەردەگى ماڭگى تاقىرىپ - انا تاقىرىبىنا ارنالعان بىرقاتار ايگىلى شىعارمالارىن جازا باستايدى. سونىڭ ءبىرى، مىسالى: «مادوننا گراندۋكا»، «مادوننا  كوۋپەر»، « قۇس ۇستاعان مادوننا»، تاعى باسقا دا كوركەم شىعارمالارى دۇنيەگە  كەلدى.

1508 جىل - رافاەل ومىرىندەگى جاڭا كەزەڭ بولىپ سانالادى. وسى جىلى ول ريمگە شاقىرتىلادى. پاپا  II  يۋلي، ودان سوڭ ح لەۆ، سۋرەتشىگە ۆاتيكانداعى ەڭ سالتاناتتى زالداردى كوركەمدەۋگە تاپسىرىس بەرەدى. اتى الەمگە ايگىلى «ديسپۋت»، «افينى مەكتەبى»، «پارناس»، «يۋريسپرۋدەنتسيا» دەگەن شىعارمالارى وسى كەزەڭدە جازىلدى، نەگىزگى تاقىرىبى - گۋمانيزم يدەيالارى، ادامنىڭ ءالى اشىلا قويماعان رۋحاني كۇشتەرىن جىرلاۋ بولىپ تابىلدى.

ءومىرىنىڭ سوڭعى بەس جىلى ىشىندە (1515-1519) رافاەل ءوز شىعىرمالارىنداعى سارقىلماس تاقىرىپ - انا تاقىرىبىنا قايتا اينالىپ سوعىپ، ءوزىنىڭ ەڭ ۇلى، ەڭ ايگىلى شىعارماسىن - «سيكست مادونناسىن» جازۋعا كىرىستى.

«سيكست مادونناسى» بەس عاسىر ۋاقىت وتسە دە كەرەمەتتەي شىعارما. كورەرمەندەردى وسى ۋاقىتقا دەيىن تولقىتىپ تا، تەبىرەنتىپ تە كەلەدى. دەگەنمەن، قانداي سىر بار وندا؟ ارقاشان دا اسەمدىكتى اڭساعان ادامزات نەگە ءوز ارمانىن ءدال وسى شىعارمادان ىزدەيدى؟ بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ وڭاي ەمەس شىعار!

بۇلت ۇستىندە سامعاعان ۋىزداي جاس انا ءوزىنىڭ سۇيىكتى پەرزەنتىن باۋىرىنا قىسا تۇسكەن. بار ىقىلاسىن سابيگە ارناعان البىرت انا جۇزىندە، سابىرلىلىق پەن قاسىرەت ءىزى بار. اناۋ ۇلكەن، قايعىلى كوزدەردەن بارلىق انالاردىڭ ماحابباتى مەن مۇڭى، نازىكتىگى مەن شەكسىز مەيىرباندىعى كورىنگەندەي. مادونناعا قاراعاندا جانارىڭ جاسقا تولىپ، ەرىكسىز تولقيسىڭ. عاجاپ - اۋ ونەر قۇدىرەتى.

كەزىندە، سوناۋ 1912 جىلى قازىرگى اتى الەمگە ايگىلى نەفەرتيتي ءمۇسىنى تابىلعان كۇنى، نەمىس  ارحەولوگى ليۋدۆيگ بورحاردت جۇمىس كۇندەلىگىنە ءتورت-اق ءسوز جازعان ەكەن: «سۋرەتتەۋ پايداسىز، كورۋ  كەرەك!».

دەمەك، ءبىزدىڭ دە ايتپاعىمىز، رافاەل قىلقالامىنان تۋعان ۇلى شىعارمالاردى مۇمكىندىگىنشە بارىپ كورۋ كەرەك شىعار. كوپتەگەن ۇلى شىعارمالاردىڭ اۆتورى، تەڭدەسى جوق شەبەر سۋرەتشى رافاەل سانتي 1520 جىلى كەنەتتەن دۇنيە سالعان ەكەن. ءدال سول كۇنى وسى ايگىلى ادام وتىز جەتى جاسقا عانا  تولىپتى.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz