بيىلعى جىلدىڭ باسىندا ايگىلى جازۋشى مۇحتار ماعاۋين دۇنيەدەن وزعاندا كوڭىل ايتقان، پىكىر بىلدىرگەن جازبالار بۇكىل الەۋمەتتىك جەلىلەر، ءباسپاسوز بەتتەرىندە جاريا بولىپ، تەلەديدار ەكراندارىنان بەرىلىپ جاتتى. وسى باعىتتاعى اقپارات اعىنى ءالى تولاستار ەمەس. بۇل تۇسىنىكتى، قالىپتى جاعداي. ويتكەنى، شىعارماشىلىعى قالىڭ قازاقتى بەي-جاي قالدىرمايتىن تۇلعانىڭ قيلى تاعدىرى كوزى قاراقتى وقىرمان، زيالى قاۋىمنىڭ ۇدايى نازارىندا بولىپ كەلە جاتقانى جاسىرىن ەمەس. ونىڭ اراسىندا داۋ-داماي تۋدىراتىن ءتۇستارى دا جەتىپ ارتىلادى.

ماسەلەن، سونىڭ ءبىرى م.ماعاۋيننىڭ 2007 جىلى شەتەلگە كەتۋىن الايىق. بۇل جونىندە ەلگە تانىمال ەكى جازۋشىنىڭ جازباسىنا توقتالعاندى ءجون كوردىم.

الدىمەن اقبەرەن ەلگەزەكتىڭ «ماعاۋين قازاقتى “تالاق” ەتىپ كەتتى دەگەن اڭگىمە – مۇلدە ءجونسىز ءسوز» دەگەن «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىندا جاريالانعان ماقالاسىنان (14.01.2025) ۇزىندىلەر كەلتىرەيىك:

«ءوز ۇلتىنىڭ رۋحانياتىنا عۇمىرىن باعىشتاعان ەكەن، وندا ول ويىنشىق بەرمەدىڭ دەپ وكپەلەيتىن قىرسىق بالا سياقتى بۇرتيىپ، ءوز تۋعان ەلىنە بەتالباتى رەنجىپ كەتپەيدى;

سوندىقتان ماعاۋين قازاققا رەنجىپ كەتتى، قازاقتى ماعاۋين “تالاق” ەتىپ كەتتى دەگەن اڭگىمە تيسە تەرەككە، تيمەسە فەيسبۋككە بولعان مۇلدە ءجونسىز ءسوز;

نەگە كەتتى دەگەن سۇراققا - قاراپايىم جاۋاپ. ماعاۋيننىڭ الدىندا ۇلى ماقسات تۇردى، ونى ول ورىنداۋ كەرەك بولعان، سەمىز نۇكتە.

ماعاۋين - ەلدەن قازاق ءۇشىن كەتتى، قازاقتىڭ شاشىلىپ جاتقان تاريحىن جۇيەلەپ بەرۋگە كەتتى. بىرەۋدەن بىردەڭە سۇرادى ما، مەملەكەتكە وسىنى ىستەپ جاتىرمىن دەپ مىندەتسىدى مە؟! جوق!»

دەگەنمەن جازۋشىنىڭ ماعاۋينگە قاتىستى اڭگىمەگە «سەمىز نۇكتە» قويۋ كەرەك دەگەن ۋاجىمەن ەلدىڭ ءبىرازى كەلىسە قويماس. سونىڭ ىشىندە مۇنداي قورىتىندىعا دالەلدى جاۋاپتى جازۋشىمەن ۇزاق جىلدار بىرگە جۇمىس ىستەگەن سەرىگى، ارىپتەسى، بەلگىلى جازۋشى تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆتىڭ «ماعاۋين عيبراتى» (02.02.2025) دەگەن «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىندا جاريالانعان جازباسىنان بايقادىق. سونىمەن بىرگە بۇل ماقالا «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ بيىلعى شىققان ەكىنشى نومىرىندە دە باسىلىپتى. ەندى اتالعان ماقالادان ءۇزىندى كەلتىرەيىك:

«وتىز جىلعا سوزىلعان سويقاندى، قورقىنىشتى قارا تۇنەك رەجيمنىڭ بۇگىنگى تاڭدا سۇرقيا بەت-پەردەسى جىرتىلىپ، رەسمي بيلىك تاراپىنان ساياسي تۇرعىدا ايىپتالىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. شيرەك عاسىر بويى توبەمىزگە اڭگىرتاياق ويناتىپ ەسىرگەن "سەميا" مەن ات توبەلىندەي وليگوپوليا نە ىستەمەدى دەسەيشى؟ ۇرلادى، تونادى، بارىڭنان ايىرىپ قايىرشى قىلدى، ءولتىردى، تاپتاپ قورلادى... اۆتوريتارلىق بيلىكتىڭ جويداسىز قياناتىنا مۇحاڭ بەي-جاي قاراپ وتىرا العان جوق. ۋىتتى قالامىن جاي وتىنا جانىپ الىپ، مايدان اشتى: نازارباەۆتىق "پريحۆاتيزاتسيا" بۇكىل بايلىقتى تۋ-تالاقاي تالاپ-توناپ، جەر ساۋداعا تۇسكەندە: "جەردىڭ استى مەن ءۇستىن قوسا، ەلىن دە ساتىپ جىبەرگەن پاتشا تەك بىزگە عانا بۇيىرعان!" دەپ، "جۇلدىزدىڭ" بەتىندە ەلدەن بۇرىن دابىلداتقان كىم؟ ماعاۋين! بيلىك شەكارانى شەگەندەدىك دەپ، اياقتى الشاڭ باسقاندا، كوپ جەر التىن-كۇمىس كەنىشىمەن قىزىل سىزىقتىڭ ارعى جاعىندا قالعانىن ايتىپ ايقايلاعان كىم؟ ماعاۋين! "قازاقتىڭ بولاشاعى – قازاق ايەلدەرىنىڭ التىن قۇرساعىندا", انالارعا جاعداي جاسالۋ كەرەك دەپ، دەموگرافيالىق ماسەلەگە الاڭداعان كىم؟ ماعاۋين! جاڭا-وزەندەگى قىرعىندا بۇكىل ىعاي مەن سىعاي اۋزىنا سۋ تولتىرىپ وتىرعاندا، "قان توگىلدى!" دەپ اتتان سالعان كىم؟ تاعى دا جالعىز ماعاۋين! ول ۇلت مۇددەسىنە قاتىستى ۇلكەندى-كىشىلى ماسەلەنىڭ ەش قايسىنان تىس قالعان ەمەس، ءبارىنىڭ جوقشىسى بولىپ، دابىل قاعۋدان جالىقپادى.

اينالاسىنا جارامساقتاردان جاساق جيناپ، جالعان ماقتاۋعا جانى سەمىرگەن نازارباەۆتىق بيلىككە تۋراسىن ءتىلىپ ايتار وكتەم مىنەز جازۋشى، ارينە، جاققان جوق. جۋرنالدان قۋىپ، ءۇنىن ءوشىرۋ ءۇشىن نەشە ءتۇرلى ايلا جاسادى. قورقىتتى-ۇركىتتى، جۋرنالدى ايلار بويى قارجىلاندىرماي قىسپاققا سالدى. كوپ بۇلعاقتىڭ ءبارىن تىزبەي، ءبىر-ەر مىسالمەن عانا تىزگىن تارتسام، جالعان پاتريوت، بيلىكتىڭ قاباق تانىعىش قۇيىرشىعى بوپ جۇرگەن ۇرانشىل ءبىر دەپۋتات: "ماعاۋين ۇكىمەت قارجىلاندىراتىن جۋرنالدى ءوز باس پايداسىنا پايدالانىپ، ۇكىمەتتى سىناپ-مىنەيتىن ۇگىت قۇرالىنا اينالدىرىپ وتىر، بۇل سۇمدىق قوي، ويباي، اتتان!" دەپ، ىشىندە 8 ورىس، جانە "جۇلدىزدى" وقىماق تۇگىل قازاقشا ءلام دەپ بىلمەيتىن 12 "قارا ورىسى" بار، جيىنى، كەيىن مۇحاڭ "26 كوميسسار" دەپ ايگىلەگەن 26 دەپۋتاتقا بارماق باستىرىپ، ماجىلىستە ارنايى ماسەلە كوتەردى. الگى جانتىق ونىمەن دە توقتاماي، ق. ءجۇمادىلوۆتىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارى جايلى "قىلكوپىر" دەيتىن رومانى شىققان "جۇلدىزدىڭ" نومەرىن قىبىن تاۋىپ پرەزيدەنتتىڭ قولىنا ۇستاتا قويىپتى. ىلە-شالا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنەن ءبىر چينوۆنيك شىرىلداپ ماعان تەلەفون شالدى. (ول كەزدە مۇحاڭ چەحيادا جۇرگەن). "روماننىڭ جالعاسى شىعىپ كەتسە، دەرەۋ ول نومەر تۇتقىندالسىن!" دەدى. مەن: "تاراپ كەتتى!" دەدىم. "ويباي-اي، ەندى قايتتىم!" دەپ، جىلامسىراپ تەلەفوندى تاستاي سالدى. وسىدان كەيىن بيلىك مۇحاڭدى "جۇلدىزدا" كوپ تۇراقتاتقان جوق. تۇرتپەك كوبەيدى، ءتىپتى، اشىق قوقان-لوققىعا دەيىن باردى. وسىنداي ساياسي، رۋحاني قىسپاققا جانى كۇيگەن جازۋشى نە ىستەۋى كەرەك؟ "ويباي، ول ەشقانداي ديسسيدەنت ەمەس، ەشكىم ەلدەن قۋعان جوق" دەپ، ەڭ بولماسا ارۋاعىنا تىنىشتىق بەرمەي ارتىنان توپىراق شاشقان يمانسىز كەي شاۋىلدەككە ەسكەرتەرىم، ءبىر ءسوزىن ەكى دايەككە سۇيەنىپ ايتاتىن عۇلاما تۇرسىننىڭ كۋالىگىنە جۇگىنسىن: "مۇحاڭنىڭ ءۇيىنىڭ الدىنا قاۋىپتى توپتار جينالىپ، بالاعات سوزدەر ايتىپ، ەلدەن كەتۋىن تالاپ ەتكەن... اقىرى ومىرىنە تىكەلەي قاتەر تونە باستاعان سوڭ، دوسى ءابىش كەكىلباەۆپەن اقىلداسىپ، ەۋرووداق ۇسىنعان ساياسي باسپانا قۇقىعىن پايدالانىپ، پراگاعا كەتۋگە ءماجبۇر بولدى". ("ماعاۋيننىڭ "مەنى" ولمەيدى").

مىنە، بۇل ماسەلەدە اۆتوردىڭ سوڭعى «...ەۋرووداق ۇسىنعان ساياسي باسپانا قۇقىعىن پايدالانىپ، پراگاعا كەتۋگە ءماجبۇر بولدى» دەگەن ءسوزى م.ماعاۋيننىڭ باياعى ورىس ديسسيدەنتى اتاقتى جازۋشى ا.ي.سولجەنيتسىن تاعدىرىن ەسكە تۇسىرەدى.

ايتالىق، الەكساندر يساەۆيچ (شىندىعىندا يسااكيەۆيچ ەكەن) سوعىستا ءجۇرىپ، ءبىر دوسىنا جازعان حاتىندا ستاليندى «پاحانعا» تەڭەپتى. سول ءۇشىن تۇرمەگە دە وتىرادى. بيلىك باسىنا ن.حرۋششەۆ كەلىپ، ازداپ جىلىمىق باستالعاندا جاريالاعان ماقالالارىندا ماركسيزم-لەنينيزمنەن كوڭىلىم قالدى دەگەندەي پيعىلدارىن اشىق بىلدىرەدى. بىرنەشە اڭگىمەلەرى «نوۆىي مير» باسىلىمىنىڭ ارقاسىندا وقىرمانعا جەتەدى. سولجەنيتسىن ءوزىنىڭ نەگىزگى تۋىندىسى «ارحيپەلاگ گۋلاگ» رومانىن جازۋعا كىرىسەدى. ول ونداعان جىلدار بويى (1960-1980 جىلدار) كوممۋنيستىك يدەيالارعا، كسرو-نىڭ ساياسي جۇيەسىنە جانە ونىڭ بيلىگىنىڭ ساياساتىنا بەلسەندى تۇردە قارسى شىقتى.

مەملەكەت باسشىلىعىنا ل. برەجنەۆ كەلگەن كەزەڭدە كەڭەستىك جۇيەنى سىناعان قالامگەرلەردى تۇتقىنداۋ، قۋدالاۋ تولقىنى بارىسىندا سولجەنيتسىننىڭ «كەڭەس وداعىن ۇلكەن لاگەر – گۋلاگ»، ياعني «ارحيپەلاگ گۋلاگ» اتتى جانجالدى رومانىنىڭ (1969-1989) قولجازبالارى تاركىلەنەدى. جازۋشى ساميزداتقا اۋىسىپ، شىعارمالارىن شەتەلدە باسىپ شىعارادى، شەتەلدىك مەرزىمدى باسىلىمدارعا سۇحبات بەرەدى.

1968 جىلى «ءبىرىنشى شەڭبەر» جانە «قاتەرلى ىسىك» روماندارى اۆتوردىڭ رۇقساتىنسىز اقش پەن باتىس ەۋروپادا باسىلىپ، جازۋشىعا تانىمالدىلىق اكەلگەن كەزدە، كەڭەس ءباسپاسوزى اۆتورعا قارسى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن باستادى. 1969 جىلى 4 قاراشادا كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنەن شىعارىلدى.

1970 جىلعا قاراي سولجەنيتسىننىڭ شىعارمالارى 28 ەلدە باسىلىپ شىقتى، ەڭ كوپ اۋدارمالارى باتىس گەرمانيا مەن اقش-تا جارىق كوردى. وسى ۋاقىتقا دەيىن شەتەلدە ورىس تىلىندە 17 جەكە باسىلىم مەن التى تومدىق شىعارمالار جيناعى باسىلىپ شىقتى. 1970 جىلى سولجەنيتسىن نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتانادى.

1973–1974 جىلدارى «ارحيپەلاگ گۋلاگ» رومانى شەتەلدە جارىق كورۋىمەن كسرو-دا ديسسيدەنتتەرگە قارسى كۇشتى ۇگىت-ناسيحات ناۋقانى باستالدى. 1973 جىلى 31 تامىزدا «پراۆدا» گازەتىندە ءبىر توپ تانىمال سوۆەت جازۋشىلارىنىڭ سولجەنيتسىندى ايىپتايتىن اشىق حاتى جاريالاندى.

1974 جىلى 7 قاڭتاردا كوكپ وك ساياسي بيۋروسىنىڭ ماجىلىسىندە «گۋلاگ ارحيپەلاگىنىڭ» جاريالانۋى جانە «سولجەنيتسىننىڭ انتيسوۆەتتىك ارەكەتتەرىن جولىن كەسۋ» شارالارى تالقىلاندى. مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ باسشىسى يۋ.انتروپوۆ سولجەنيتسىندى اكىمشىلىك جولمەن ەلدەن شىعارۋدى ۇسىندى. ۋستينوۆ، گريشين، كيريلەنكو، كاتۋشەۆ شىعارۋدى جاقتادى; تۇتقىنداۋ جانە جەر اۋدارۋدى - كوسىگين، برەجنەۆ، پودگورنىي، شەلەپين، گرومىكو جانە ت.ب.

12 اقپاندا سولجەنيتسىن تۇتقىندالىپ، مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاسادى دەگەن ايىپ تاعىلىپ، كەڭەس ازاماتتىعىنان ايىرىلدى. 13 اقپاندا كسرو-دان شىعارىلدى (گەرمانياعا ۇشاقپەن جەتكىزىلدى). ول قۋىلعاننان كەيىن كوپ ۇزاماي سولتۇستىك ەۋروپا ەلدەرىن ارالاپ، اقىرىندا شۆەيتساريانىڭ تسيۋريح قالاسىندا ۋاقىتشا تۇرۋعا شەشىم قابىلدادى.

1976 جىلدىڭ ساۋىرىندە ول وتباسىمەن امەريكا قۇراما شتاتتارىنا كوشىپ، كاۆەنديش قالاسىنا (ۆەرمونت) قونىستاندى. كەلگەننەن كەيىن جازۋشى «قىزىل دوڭعالاق» ەپوپەياسىن جازۋعا قايتا وتىرادى. باسپاسوزدە سيرەك كورىنگەنىمەن ول كەڭەستىك ءتارتىپتى دە، امەريكاندىق شىندىقتى دا سىنادى.

ال ەندى ءبىزدىڭ مۇحتار ماعاۋيننىڭ تاعدىرىنا كەلەيىك. جوعارىدا ت.ساۋكەتاەۆتىڭ «ماعاۋين عيبراتى» ماقالاسىندا ايتىلعاندار مەن سولجەنيتسىننىڭ باسىنان وتكەن جاعدايلار كەڭەستىك ەكى جازۋشىنىڭ تاعدىرىندا قانشاما ۇقساستىقتار بارىن بايقاتادى. ماعاۋين دا سولجەنيتسىن سىقىلدى الدىمەن ەۋروپاداعى چەحيانىڭ پراگاسىنا تابان تىرەپ، التى جىلدان كەيىن اقش-نىڭ مەريلەند شتاتىنداعى سيلۆەر سپريڭ قالاسىنا قونىستانادى. مۇقاڭ وندا ءوندىرىپ جۇمىس ىستەپ، «شىڭعىسحان» اتتى تاريحي رومان تەترالوگياسىن، "التىن وردا" رومانىن جازدى. سونىمەن قاتار جازۋشىنىڭ بيلىكتى وتكىر سىناعان كەزدەرى دە بولدى. 2011 جىلى جاڭاوزەن وقيعاسى كەزىندە “قان توگىلدى” دەگەن اتاۋمەن ماقالا جازىپ، “مەنىڭ بالالارىم مەن نەمەرەلەرىم – كەۋدەسىندە نامىسى بار ۇلدارىم مەن قىزدارىم قىزىل قانعا بويالىپ جاتىر” دەپ، نازارباەۆ جۇيەسىنە نارازىلىعىن جەتكىزدى. بەرتىندە “حالىق ءۇنى” باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا «ەلىن جەرىمەن قوسىپ ساتىپ جىبەرگەن پاتشا بىزگە عانا بۇيىردى» دەپ ءبىرىنشى پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتى وتكىر سىنعا الدى...

مۇحتار اعا 2021 جىلى بەرگەن سۇحباتىندا ءوز وتانىن تاستاپ، شەت ەل اسۋىنىڭ سەبەبىن بىلاي تۇسىندىرگەن ەدى: "قازاقتا "ارقادا قىس جايلى بولسا، ارقار اۋىپ نەسى بار" دەگەن ءسوز بار. مەن باياعى ورىستىڭ ديسسيدەنتىن وتىرعىزىپ، جەلكەلەپ شىعارىپ سالعانداي جاعدايدى باستان كەشكەم جوق (سولجەنيتسىندى ايتقان بولار. – ءو.س.), مەن ءوزىم كەتتىم. تىنىش جۇمىس ىستەۋ كەرەك. ادەبيەتتە ءارتۇرلى داۋ-داماي بولادى. اۋەزوۆ تە، ماعجان دا سىنعا ۇشىراعان. الايدا ماعان قارسى ۇلكەن ناۋقان ءجۇردى...

ماسەلە وسىندا دەپ بىلەمىز. ءوزى دە "قازاقتا "ارقادا قىس جايلى بولسا، ارقار اۋىپ نەسى بار" ءسوزدى اۋىزعا الىپتى عوي. ت.ساۋكەتاەۆ تاعى ءبىر سۇحباتتا: «تۋراسىن ايتقان تۋعانىنا جاقپايدى» دەمەكشى، قازاقستاننىڭ رۋحاني كەڭىستىگىندە بولىپ جاتقان ولقىلىقتاردى ايتاتىن كەزدە بۇل كىسى باتىل-باتىل ماقالالار جازدى. جەردىڭ ساتىلۋىنا بايلانىستى، شەكاراعا بايلانىستى، باسقا دا تاقىرىپتار، مىسالى شەتەلدەن قانداستارىمىزدى اكەلۋدەگى ۇلكەن كەدەرگىلەر جايلى كوپتەگەن ماقالالار جازىپ، بۇل كىسى بيلىكتىڭ قاھارىنا ۇشىرادى دەسەك بولادى. «جۇلدىز» جۋرنالىندا جۇرگەندە مەن ءوزىم تالاي كوردىم. تالاي ارىز جازىپ، تىنىشتىق بەرمەدى. شىندىعىن ايتقاندا بۇل كىسى ۇلكەن رۋحاني رەپرەسسياعا ۇشىرادى. بۇل كىسىنى 2006 جىلى قازان ايىندا «جۇلدىز» جۋرنالىنان جۇمىستان قۋىپ، شىعارىپ جىبەردى. بىلاي ايتقاندا سىرتىنان بۇيرىق بەردى دە شىعارىپ جىبەردى. ەندى بۇل دەگەن ادامعا رۋحاني سوققى ەمەس پە؟ باسقا جاعىنان دا سوققى كوردى. ەشقانداي كىتاپتارىن شىعارمادى. ۇكىمەتتىڭ مينيسترلىكتىڭ تاراپىنان بولاتىن كىتاپ شىعاراتىن قولداۋلار بار عوي؟ سوندايلاردىڭ ەشقايسىسى كىتابىن باسىپ شىعارمادى. سودان كەيىن كوڭىلىنە تيگەن بولۋى كەرەك. ول كىسى شەتەلگە كەتتى. بىراق ءبىزدىڭ حالىقتى ۇمىتپادى. ومىرىمىزدە بولىپ جاتقان ءاربىر قۇبىلىسقا سەرگەك ءۇن قاتىپ، سول جاقتا جاتىپ ءوزىنىڭ ايقايىمەن اراشا بولىپ وتىردى»، - دەپتى.

سوندىقتان م.ماعاۋيندى كۇلبەلەكتەمەي-اق، كەزىندە ەلدەگى ۇستەم يدەولوگيامەن كەلىسپەي كەتكەن ادام، ديسسيدەنت بولعان ەدى دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولا قويماس. ءبىر سوزبەن ايتقاندا باستاپقىدا ەلدەن ىقتيارسىز كەتكەن ادام دەمەكپىز.

قالاي دەگەنمەن دە، 2020 جىلى 2 اقپاندا قازاق ادەبيەتىنىڭ اسا كورنەكتى وكىلى 80 جاسقا تولعاندا قالامگەردى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ مەرەيتويىمەن قۇتتىقتاپ، ىزگى تىلەگىن ارناپ، جەدەلحات جولدادى. مەملەكەت باسشىسى ماعاۋيننىڭ ۇلتتى ۇيىستىرۋ مەن تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋ جولىنداعى ەسەلى ەڭبەگى وسكەلەڭ ۇرپاق ءۇشىن ۇلگى-ونەگە ەكەنىن ايتتى. ودان بۇرىن دا قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ولىپ تۇرعاندا دا  مۇحتار ماعاۋيننىڭ شىعارماشىلىعىن جوعارى باعالاپ، جىلى پىكىر ءبىلدىرىپ تۇرعانىن باسپاسوزدەن وقىعانىمىز بار.

ەندى تاعى دا سولجەنيتسىنگە ورالايىق. ول ءومىرىنىڭ سوڭعى بولىگىندە 20 جىلدان كەيىن 1994 جىلى تۋعان جەرى رەسەيگە قايتا ورالدى. 1997 جىلى رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ تولىق مۇشەسى بولىپ سايلاندى. گۋمانيتارلىق قىزمەت سالاسىنداعى ەرەكشە جەتىستىكتەرى ءۇشىن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىمەن ماراپاتتالىپ، 2007 جىلى 12 ماۋسىمدا پرەزيدەنت ۆلاديمير پۋتين سولجەنيتسىنعا بارىپ، ونى مەملەكەتتىك سىيلىقپەن ماراپاتتالۋىمەن قۇتتىقتادى. 2008 جىلى قايتىس بولىپ، ماسكەۋدەگى دون موناستىرىنداعى قورىمعا جەرلەۋ راسىمىنە سول كەزدەگى رەسەي پرەزيدەنتى د.مەدۆەدەۆ قاتىستى (قىسقا مەرزىمدىك دەمالىسىنان ارنايى كەلىپ). مىنە، رەسەي ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ پاتريارحىنىڭ ءومىر جولى وسىلاي اياقتالدى.

وكىنىشكە قاراي، قازاق ادەبيەتى مەن تاريحىن زەرتتەپ، ولمەس مۇرا قالدىرعان، قالىڭ قازاقتىڭ ىقىلاسىنا بولەنگەن زاڭعار جازۋشى مۇحتار ماعاۋينعا تۋعان جەردەن توپىراق بۇيىرمادى. ارينە، مۇقاڭ ءتىرى كەزىندە – اق، ۇرپاقتارىنا ءوز وسيەتى بويىنشا امەريكا توپىراعىنا جەرلەۋدى ايتىپ كەتكەنى بەلگىلى. دەگەنمەن...

ەندى ماعاۋيننىڭ ەكىنشى ءومىرى باستالدى. ول قالاي ءوربيدى؟ ۋاقىت كورسەتەر...

ر.S. الايدا، م.ماعاۋين «سيندرومىنا» مۇنىمەن «سەمىز نۇكتە» قويۋ ەرتەرەك پە دەيمىن. ويتكەنى، مەنىڭ ويىمشا مۇحتار ابىزدىڭ ءوزى "26 كوميسسار" دەپ ايگىلەگەن، ماجىلىستە دابىل قاققان 26 دەپۋتاتتىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەگەن ءدۇرىس بولادى دەپ ويلايمىن.

سوندىقتان پرەزيدەنتىمىز ايتقانداي «جاڭا قازاقستان – بۇل شىن مانىندە ادىلەتتى قازاقستان» بولاتىن بولسا گەرولد بەلگەر «جارايسىڭ، ماعاۋين! سوڭعى جىلدارى ماعاۋيننىڭ اسا ءىرى، دارىنى شەكسىز، اۋقىمى كەڭ پروزايك ەكەنىنە كوزىم جەتكەنىن جاسىرا المايمىن. عالامات ويشىلدىعىندا ءشۇبا جوق. قۋانىشتىمىن. ناعىز كاسىبي قالامگەر. بولساڭ سونداي بول!» دەپ باعا بەرگەن الىپ تۇلعانى ەلدەن ناقتىلى كىمدەردىڭ كەتىرۋگە ىقپال ەتكەنىن جۇرتشىلىقتىڭ ءبىلىپ جۇرگەنى دۇرىس بولار دەمەكپىن!

ومىرزاق سۇلتانوۆ

Abai.kz