كاسپي تەڭىزىنىڭ دەڭگەيىن ورنىنا كەلتىرىپ ساقتاپ قالۋدىڭ بىردەن ءبىر امالى دون وزەنىنىڭ ازوۆ تەڭىزىنە قۇيار تۇسى مەن كاسپي تەڭىزىنىڭ اراسىنداعى مانىچ تەكتونيكالىق جىرىندىسىن تەرەڭدەتىپ قازىپ، ازوۆ تەڭىزى مەن دون وزەنىنىڭ سۋىن كاسپي تەڭىزىنە تىكەلەي قۇيۋ دەپ ويلايمىن.

مانىچ تەكتونيكالىق جىرىندىسى 40-50 مىڭ جىلدىڭ الدىندا كاسپي مەن قاراتەڭىزدى قوسىپ تۇرعان اشىق تەڭىز بولعان ەكەن. افريكا قۇرىلىعىنىڭ سولتۇستىككە جىلجۋىنىڭ ناتيجەسىندە قىسىلىپ جابىلىپ قالعان ەكەن. الايدا تەكتونيكالىق جىرىندى قۇرىلىمى ءالى دە ساقتالىپ تۇرعان، ءبىرتالاي جەرلەرىندە تەرەڭ كولدەر مەن ارنالار ساقتالىپ قالعان. سوندىقتان ونى قازىپ كەڭەيتىپ قايتا اشۋ كوپ قيىندىق تۋدىرمايدى.

كاسپي تەڭىزى دەڭگەيىنىڭ ءتۇسىپ كەتۋى ارال تەڭىزى اپاتىنان دا جويقىن اپات تۋدىراتىنى ءسوزسىز. كاسپي ءوڭىرى قازىردىڭ وزىندە سۋ مولشەرى اشش قاعىر ءوڭىر، ال تەڭىز تارتىلسا ول ءوڭىر ءتىپتى دە قاعىرلانىپ ادام ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن بولماي قالاتىنى بەلگىلى. تەڭىز دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى بۋلانۋ مولشەرىنىڭ سۋدىڭ كەلۋ مولشەرىنەن ارتىپ كەتۋىنەن بولادى. جالپى قىلىماتتىڭ جىلىنۋىنان، اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ كوتەرىلۋىنە بايلانىستى بۋلانۋ مولشەرى دە ارتا بەرەتىندىكتەن كاسپيدىڭ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى ۇدەي تۇسەدى. كەرىسىنشە كاcپيگە كەلەتىن سۋدىڭ نەگىزگى قاينارلارى وزەن سۋلارىنىڭ اعىم مولشەرى كۇننەن-كۇنگە كۇرت ازايىپ بارادى. سوندىقتان ارتىق بۋلانۋ مولشەرىنىڭ كومپەنساتسياسى رەتىندە الۋعا بولاتىن سۋ كوزى تەك قانا دون وزەنى جانە ازوۆ تەڭىزى ارقىلى كەلەتىن قاراتەڭىزدەگى تەڭىز سۋىنىڭ قوسىندىسى بولىپ تۇر.

ازوۆ تەڭىزى مەن قاراتەڭىزگە جەرورتا تەڭىزى ارقىلى مۇحيت سۋلارى اعىپ كىرەدى، سوندىقتان ونداعى سۋ دەڭگەيى جىلدان جىلعا جوعارىلاپ جاتىر كليماتتىڭ جىلىنۋىنا بايلانىستى. كاسپي تەڭىزىنىڭ قازىرگى دەڭگەيى قاراتەڭىزدەن 28 مەتر تومەن. ەگەر تىكەلەي كانال قازىلسا دون وزەنىنىڭ سۋى ارالاسىپ ءوز اعىسىمەن كاسپي تەڭىزىنە اعىپ كىرەدى. ال كاسپي تەڭىزىنىڭ قۇرعاۋى رەسەيگە دە ۇلكەن ەكولوگيالىق اپات بولاتىندىقتان، بۇل شاراعا رەسەي دە ات سالىسادى دەپ ويلايمىن.

بۇل كانالدىڭ ەكىنشى پايداسى، كاسپي تەڭىزىنەن قاراتەڭىزگە تىكە شىعاتىن سۋ جولى اشىلادى. بۇل سۋدىڭ نەگىزگى قاينارى دون وزەنىندەگى تۇششى سۋ بولعاندىقتان كاسپي تەڭىزىنىڭ ەكولوگيالىق جۇيەسىنە ەشقانداي كەرى اسەرى بولمايدى.

وركەن توقتارۇلى

Abai.kz