ورازاقىن اسقاردىڭ 90 جىلدىعى!

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 30 جىلدىعى!

حالىقارالىق «الاش»، تۇركى الەمى «اقبوزات» جانە مۇقاعالي اتىنداعى ادەبي سىيلىقتاردىڭ لاۋرەاتى، «قۇرمەت» وردەنى مەن «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالدارىنىڭ يەگەرى، قر مادەنيەت قايراتكەرى ورازاقىن اسقار ءتول تۋىندىلارىمەن قوسا قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ حالىقتىق قارا ولەڭىن جيناپ، ەكى كىتاپ ەتىپ شىعارعانى بەلگىلى. اقىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە حالىقتىق جىرلارىن قازاق تىلىنە اۋدارعان ەدى.

الەم ەلدەرىنىڭ حالىقتىق جىرلارى و.اسقاردىڭ اۋدارماسىندا العاش رەت 2000 جىلى «اقيقات» جۋرنالىندا، 2001 جىلدان باستاپ «تاڭشولپان» جۋرنالدارىندا جاريالاندى. «تاڭشولپان» جۋرنالىندا قاتارىنان بىرنەشە جىل بويى باسىلدى. «القا» جۋرنالى دا ءبىر ءنومىرىن تۇتاس وسى جىرلارعا ارناعان بولاتىن.

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 30 جىلدىعى مەن 23-24 ساۋىردە وتەتىن كەزەكتى سەسسياسىنىڭ قۇرمەتىنە، سونداي-اق اقىن ورازاقىن اسقاردىڭ (مامىر ايىنداعى) 90 جىلدىعىنا وراي وسىدان جيىرما بەس جىلداي بۇرىن جارىق كورىپ، ازداپ ۇمىتىلا باستاعان اۋدارمالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ نيەتىمەن بۇل جولى تۇركى تەكتەس حالىقتاردىڭ جىرلارىنان ۇزىندىلەر بەرىلدى. 

ال ورىس، اۆار، ارميان، بەلورۋس، بۋريات، گرۋزين، دارعىن، ەۆرەي، ينگۋش، كارىس، كومي، قالماق، لاك، لاتىش، لەزگين، ليتۆا، مولدوۆا، نەمىس، وسەتين، سەرب، تاجىك، تاباساران، تات، ۋكراين، حورۆات، شەشەن، ەستون حالىق جىرلارى 2008 جىلى «بالاۋسا» باسپاسىنان ەكى مىڭ دانامەن شىققان «ءىنجۋ-مارجان» جيناعىندا جانە «ءداۋىر» باسپاسىنان شەكتەۋلى تارالىممەن باسىلعان كىتاپتا جارىق كوردى.

تۇرىك حالىق جىرىنان 

دوسىم ءۇشىن جەر تۇبىنە بارامىن،
كەلمەس جولدىڭ قيىنىنا قاراعىم.
قايتپان تاۋدان تىزەدەن قار جاۋسا دا،
شولدە قۇمعا كومىلسە دە بالاعىم.

* * *

ءار جازعانىڭ، اقىنىم، بولىپ ءبىر سىن،
ءوز كەرەگىن وقىرمان جولىقتىرسىن.
ايتارىم تەك اسىقپا، ءار سوزىڭنەن
ءوز جۇرەگىڭ دۇرسىلدەپ سوعىپ تۇرسىن.

ءازىربايجان حالىق جىرىنان

بۇلاقتان ءمولدىر سۋ ءىشىپ،
بۇلتپەن دە كەتەم تۋىسىپ.
سەن جۇرسەڭ بولدى قاسىمدا،
قيالداپ، ارمان قۋىسىپ.

* * *

قىس كوكتەم بوپ ورالماس،
جۇلدىز ايداي تولا الماس.
كىمدى سۇيسەڭ سول سۇلۋ،
وزگە ەشكىم ونداي بولا الماس.

تۇرىكمەن حالىق جىرىنان 

ەسسىزدى ىسكە جۇمساما،
قۇرايمەن، تالمەن ءبىر سانا.
بارسا دا باقتان گۇل تاپپاس
قۇلپىرىپ، جايناپ تۇرسا دا.

* * *

قورقاق پەن سەنبە ساراڭعا،
قايىرىم قىلماس ادامعا.
قۇرمەتىڭە ولار تاتىماس
بولسا دا قازىنا، مال وندا.

قازاق حالىق جىرىنان

بولۋعا عالىم، دانىشپان،
وقىپ ءبىلىم قۋادى.
دارىندى ءھام مەيىربان
بولىپ تەك ىشتەن تۋادى.

* * *

ەل دەپ تۋعان اعانىڭ،
ەتەگىن باسپا، جولىن قۋ.
بولايىن دەگەن بالانىڭ
بەتىنەن قاقپا، بەلىن بۋ.

قاراقالپاق حالىق جىرىنان  

نان قادىرىن بەينەت ەتكەن بىلەدى،
گۇل قادىرىن باپتاپ ەككەن بىلەدى.
جان قادىرىن ازاپ شەككەن بىلەدى،
ەر قادىرىن ەر بوپ وتكەن بىلەدى.

* * *

الدىڭدا اعا، ءىنى بولسا ارتىڭدا،
ورتاسىندا اق الماستاي جارقىلدا.
بىرىنە ءىنى، بىرىنە ءوزىڭ اعاسىڭ
ونى دا ەسكەر، ءوزىڭدى الۋان سال سىنعا.

نوعاي حالىق جىرىنان

تاۋ اراسى توعاي-توعاي،
توعاي سايىن ءبىر نوعاي.
تىڭداسا جۇرت كوڭىل قويىپ،
تۋىندايدى جىر دا وڭاي.

* * *

كەزسەم دە ورمان-توعايدى،
اڭ، قۇستارىن اتپادىم.
كورسەم دە بار نوعايدى
سەنەن ارتىق تاپپادىم.

تاتار حالىق جىرىنان

جiگiتپiن مەن اۋەل باستان
باسقا قونعان باعى بار.
جارىم سۇلۋ جاننان اسقان
اقىل-ەسi تاعى بار.

* * *

ءبىر-اق جۇرگەن جەر جول بولماس،
باقىت استە زور بولماس.
از دا بولسا باقىت كەرەك،
باقىتتى ادام قور بولماس.

باشقۇرت حالىق جىرىنان 

ەرتە تۇمان، كەش تۇمان،
بۇل تۇمانعا نە بولعان.
قانشا ءۇڭىلىپ قاراسام،
كورىنبەيسىڭ سەن جولدان.

*  *  *
كەشتە دە كەل، ەرتە كەل،
تەرەزەمدى شەرتە كەل.
قىزدار عوي دەپ شىعايىن
اكە-شەشەم سەنسە ەگەر.

قاراشاي-بالقار حالىق جىرىنان

قولىما شەلەك الامىن،
بۇلاققا ءجيى بارامىن.
ىزدەگەنىم سۋ ەمەس،
سۇيىكتىم سەنىڭ حابارىڭ.

*  *  *

وتىرمىن قازان قايناتىپ،
بارادى تۋعان اي باتىپ.
سۇيىكتىم قاشان كەلەدى،
اق بوز اتىن ويناتىپ.

قۇمىق حالىق جىرىنان

سەن مەنەن قازىر الىسسىڭ،
مەن – جەرمىن، ال سەن – عارىشسىڭ.
مەن عانا جەتەر جۇلدىز بول،
اشا الماي كەلگەن ءالى ەشكىم.

* * *

جۇيرىك ات باپتاپ، ءمىن ەرتتەپ،
قاشساڭ قۇتىل، قۋساڭ جەت.
العانىڭ بولماي سۇلۋ تەك،
اقىلدى بولسا ۇق باقىت دەپ.

ۇيعىر حالىق جىرىنان

ومiرگە تارتار جاس كەزدiڭ
ەكi سىيى بار ەكەن.
بiرi ءوزi جاستىقتىڭ
ەكiنشiسi سۇيگەن جارى ەكەن.

* * *
ءساتتى بولسىن جولىڭىز،
قۇندىز بولسىن تونىڭىز.
كوز الدىمنان كەتپەيدى،
لاعمان سوزعان قولىڭىز.

وزبەك حالىق جىرىنان

گۇلدەگەندە اق ماقتالار،
كۇنگە كۇلىپ ماقتانار.
ەڭبەگىمدى ءوزىمنىڭ
كورىپ كوڭىلىم شات بولار.

*  *  *
انامىن مەن، انامىن.
قامىن ويلار بالانىڭ.
بالام امان، ساۋ جۇرسە
ارمانىم جوق، قاراعىم.

قىرعىز حالىق جىرىنان

ايت-ايت دەپ جىر سۇراساڭ،
اتقان تاڭعا ۇلانتام.
اق بۇلاقتاي اعىلىپ،
ادامنىڭ ءبارىن قۋانتام.

* * *
بولمايدى ءسوزىم باسقاداي،
باسىلار كوزگە قاسقاداي.
تۇزۋلىگى ءار ءسوزىمنىڭ
كەرىپ ءبىر قويعان تاسپاداي.

ساحا (ياكۋت) حالىق جىرىنان

كەڭ بايتاق جەردىڭ ۇستىندە
ەس بىلگەلى اتتان ءتۇستىم بە؟
استىمدا اتىم تۇرعاندا
نامىستى بەرمەن ەشكىمگە.

*  *  *
بولسا، جاستار، تالابىڭ
ءانىن ايت اتا-بابانىڭ.
شارشاپ جۇرگەن ۇلكەندەر،
كۇلسىن، اشىپ قاباعىن.

دايىنداعان اسقار ءلايلا ورازاقىنقىزى، 

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz