پاتوح شوديەۆ دەيتىن قالتاسى تەرەڭ وليگارحتىڭ ەسىم-سويى كۇللى قازاق جۇرتىنا جاقسى تانىس. انىعى – قازاقستاندا اۋزى اققا ءتيىپ، قيساپسىز بايلىق جيناپ، كەيىن قايرىلماي كەتكەن شوديەۆكە قازاق جۇرتى وكپەلى...

جاسى جەتپىستەن اسسا دا (72-دە), جورعاداي جەلىپ جۇرگەن، بۇگىندە بەلگيا ازاماتتىعىن العان پاتوح شوديەۆ ەلباسىنىڭ اينىماس سەرىگى بولعانى جاسىرىن ەمەس. الايدا، نازارباەۆ بيلىكتەن كەتكەن سوڭ، ەلدە جاڭا ساياسي رەفورمالار جاسالا باستادى. شوديەۆتىڭ دە بۇرىنعىداي داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرماعانى بەسەنەدەن بەلگىلى. ەسكى بيلىك تۇسىندا قازاقتىڭ قازبا بايلىقتارىنا كۇماندى جولمەن قول جەتكىزىپ، قوڭ جيناعان شوديەۆتىڭ ارتىنان از شۋ ەرگەن جوق...

تاعى دا سوت. تاعى دا شوديەۆ...

بۇل جولى دا شۋ مەن دۋدىڭ ورتاسىندا سول – شوديەۆ. كەشەلى-بەرى قازاقستاندىق باق: «پاتوح شوديەۆ ءوز كومپانياسىن ءوزى سوتقا بەردى»، - دەپ شۋلاپ جاتىر.  سويتسەك، ءىستىڭ ءمان-جايى بىلاي ەكەن.

پاتوح شوديەۆ 2 شىلدە كۇنى «ەۋرازيا قارجى كومپانياسىنىڭ» ۇستىنەن الماتىنىڭ مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق ەكونوميكالىق سوتىنا ارىز جازىپتى. شوديەۆتىڭ ارىزى «قارجىلىق ەسەپتىلىك دەپوزيتاري» سايتىندا جاريا بولدى.

تالابى – «ەۋرازيا قارجى كومپانياسى» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ 2 ماۋسىمداعى شەشىمىن جارامسىز دەپ تانۋ جانە اكتسيونەرلەردىڭ كەزەكتەن تىس جالپى جينالىسىن ءماجبۇرلى تۇردە شاقىرۋ.

تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن ايتا كەتەيىك: «ەۋرازيا قارجى كومپانياسىنىڭ» قۇرامىنا – ەۋرازيالىق بانك، «ەۋرازيا» سق مەن «ەۋرازيا كاپيتال» كىرەدى. وندا ءۇش اۋلەتتىڭ ۇلەسى بار. ولار: يبراگيموۆ، ماشكەۆيچ جانە شوديەۆتەر. ارقايسىنىڭ ۇلەسى - 33%-دان.

سونىمەن، شوديەۆ شاتاق شىعارىپ، سوت ارقىلى زاڭسىز دەپ تانۋدى تالاپ ەتىپ وتىرعان «ەۋرازيا قارجى كومپانياسى» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ 2 ماۋسىمداعى شەشىمى» قانداي شەشىم دەسەڭىز:

بۇعان دەيىن «ERG» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى شۋحرات يبراگيموۆ 2025 جىلدىڭ 26-27 ناۋرىزىنا، كەيىن 7-8 ساۋىرىنە، ونان سوڭ 11-14 ساۋىرگە بەلگىلەنگەن اكتسيونەرلەردىڭ جالپى جينالىسىن وتكىزۋگە توسقاۋىل قويعان بولاتىن.

شۋحرات يبراگيموۆ 2025 جىلعى 23 ماۋسىمدا قارسى ارىز ءتۇسىرىپ، ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ شەشىمدەرىن زاڭدى دەپ تانىپ، سول شەشىمدەردى ورىنداۋدى تالاپ ەتكەن.

«جەڭىلگەن شوديەۆ كۇرەسكە تويمايدى»

شوديەۆتەر مەن يبراگيموۆتەر بۇل داۋ بويىنشا بۇعان دەيىن دە سوتتاسقان. الايدا، ول جولى شۋحرات يبراگيموۆ جەڭىپ شىققان. ءىس بىلاي بولعان:

بيىل ناۋرىز ايىندا باق-تا «شوديەۆ پەن ماشكەۆيچ «ەۋرازيا قارجى كومپانياسىن» ساتپاقشى»، - دەگەن اقپارات شىقتى. ال ونى ساتۋعا شۋحرات يبراگيموۆ ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولعان. ءسويتىپ، تاراپتار سوتتاسىپ، ناتيجەسىندە شوديەۆتەر جەڭىلىپ، ناۋرىز-ءساۋىر ايلارىنا جوسپارلانعان اكتسيونەرلەر جينالىسىن وتكىزۋگە تىيىم سالعان. ال سول جوسپارلى جيىندا كومپانيانى ساتۋ ماسەلەسى تالقىلانۋعا ءتيىس بولعان.

انىعى: «7 ساۋىردە ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا شوديەۆتەر قازاقستان دامۋ بانكىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى اباي سارقۇلوۆتى ەقك تاۋەلسىز ديرەكتورى جانە ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى لاۋازىمىنا تاعايىنداماق بولادى»، - دەپ جازادى «bes.media» سايتى.

تەڭدەي ۇلەسكە يە ءۇش تاراپتىڭ داۋىسى دا تەڭ (ۇشەۋ) دەگەن ءسوز. ال ءتورتىنشى ادامدى ديرەكتورلار كەڭەسىنە قوسۋ – ءتورتىنشى داۋىس يەسى بولادى دەگەن ءسوز. بۇل قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىن شوديەۆتەرگە كومپانيانى ساتۋ تۋرالى جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەگەن ءسوز. يبراگيموۆتىڭ ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولۋىنىڭ سەبەبى دە وسى.

BLOOMBERG: شوديەۆتەر ERG-ءدى ساتپاقشى. يبراگيموۆ قارسى...

پاتوح شوديەۆتىڭ قايتادان سوتقا ارىز ءتۇسىرىپ، اكتسيونەرلەر جيىنىن قايتا-قايتا تالاپ ەتۋى – «شوديەۆ ەقك-ءنى ساتىپ قۇتىلماق» دەگەن گۋ-گۋ ءسوزدىڭ ءتۇبى شىن ەكەنىن اڭعارتادى.

انىعى بۇل اڭگىمەنى اۋەلى «Bloomberg» باسىلىمى ناۋرىز ايىندا جازدى. «اكتسيونەرلەر جينالىسىنا توسقاۋىل قويۋدىڭ ءبىر سەبەبى – «ەۋرازيالىق قارجى كومپانياسىن» وليگارح تيمۋر تۋرلوۆقا ساتۋ تۋرالى باستاما. «Eurasian Resources Group-قا» يەلىك ەتەتىن وتباسىلار قارجىلىق اكتيۆتەردى ساتۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلە الماي جاتىر. «ERG» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى جانە توراعاسى شۋحرات يبراگيموۆ كومپانيانى ساتۋعا قارسى شىقتى»، - دەپ جازدى.

كەزىندە ەلدىڭ ءىرى ءوندىرىس وشاقتارىن «باسقارۋعا» الىپ، سوڭىنان «جەكەشەلەندىرىپ» العان، بيلىكپەن استارلاسقان وليگاپوليالىق توپ وكىلدەرى پاتوح شوديەۆتەر قازاقستاندى تەك «تابىس تابۋ كوزى» دەپ تۇسىنەتىنى جاسىرىن ەمەس.

ويتپەسە، پاتوح شوديەۆ مىرزا «ەۋرازيا توبىنىڭ بۇرىنعىداي شيكىزات ساتۋمەن عانا اينالىساتىن ەسكى باعىتىن وزگەرتىپ، جاڭا وندىرىستەر اشۋ ماقساتىندا ءتۇرلى جوبالارعا اقشا قۇيامىز. ينۆەستيتسيانى قازاقستانعا، قازاقستانداعى وندىرىسكە سالامىز»، دەپ باستاما كوتەرگەن شۋحرات يبراگيموۆتى قولداپ، ءوزىن الەمدىك اۋقاتتىلار تىزىمىنە قوسقان قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن بارىن ايانىپ قالماۋى كەرەك ەدى.

ونىڭ ورنىنا شوديەۆتەر «نۇحتىڭ كەمەسىنەن» قالىپ قويارداي، قازاقستانداعى اكتيۆتەرىن ەدەل-جەدەل ساتۋدىڭ قامىن مىقتاپ جاساپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز.

ەۋروپادا سوتتان كوز اشپاي، «14 جىلدا 28 وفشورلىق كومپانيا قۇردى» دەپ ايىپتالعان شوديەۆتىڭ «جاڭا قازاقستاندى» بۇلايشا جاتسىنۋىن باسقاشا ءتۇسىندىرۋ مۇمكىن ەمەس.

اڭگىمەمىزدىڭ القيسساسىن شوديەۆتەردىڭ ارتىنان ەرگەن شۋ از ەمەس دەگەن سوزدەن باستادىق. وسى رەتتە تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە، مىناداي ءبىر قىزىقتى فاكتىنى ۇسىنا كەتكەندى ءجون سانادىق.

شوديەۆتىڭ الاياقتىعى. الماتى سوتتارى نە دەيدى؟

وريفجون شوديەۆ دەگەن بار. ول دا «تۇيەگى تۇگىمەن جۇتقان» وليگارح. جوعارىداعى ەسىم-سويى ءماشھۇر وليگارح پاتوح شوديەۆتىڭ تۋىس-ءىنىسى.

2023 جىلى الماتىنىڭ المالى اۋداندىق سوتى وريفجون شوديەۆتى سوتتاعان.  و.شوديەۆ پەن ونىڭ سىبايلاسى م.سولوۆەۆكە (شوديەۆتىڭ كومەكشىسى) قر قك 250 ب. 2ت. بويىنشا (وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالانۋ) جانە قر قك 28 ب. 5ت. بويىنشا (قىلمىسقا سىبايلاس بولۋ) دەگەن ايىپتار تاعىپ، كىنالى دەپ تاپقان.

«ش. جانە س.، بانكتى (AsiaCredit Bank – F) جاڭىلىستىرۋ ارقىلى قۇجاتتاردى بۇرمالاپ، كەپىلزاتتىڭ (جەر ۋچاسكەسىنىڭ) نارىقتىق قۇنىن زاڭسىز وسىرگەن. ولار جالپى كەپىل قۇنى 25 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن جەتى جەر تەلىمى تۇرىندەگى كەپىلدى نارىقتىق قۇنى 46 ميلليارد تەڭگەدەن اساتىن جەر تەلىمىمەن اۋىستىردى. وسىلايشا سوتتالۋشىلار كەپىلدى اۋىستىرۋدا زاڭدى ارەكەت ەتكەن سىڭاي تانىتقان. ش. جانە س.، وزدەرىنە پايدا مەن ارتىقشىلىقتار الۋ ماقساتىندا وكىلەتتىكتەرىن اسىرا پايدالانىپ، بانكتىڭ زاڭدى مۇددەلەرىنە ءىرى كولەمدە زيان كەلتىرگەن»، - دەپ حابارلاعان سول كەزدە الماتى سوتتارى.

2023 جىلدىڭ شىلدەسىندە وريفجون شوديەۆ ەكى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. وعان «Asia Credit Bank-تە» باسشىلىق لاۋازىمداردى اتقارۋعا ءومىر بويىنا تىيىم سالىندى. شوديەۆ قىزمەتتىك وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالانىپ، بانككە 16,7 ملرد تەڭگە زالال كەلتىرگەنى ءۇشىن كىنالى دەپ تانىلدى.

بۇنى نەگە ءسوز ەتىپ وتىر دەرسىز، شوديەۆ دەيتىن ءداۋ فاميليانىڭ يەلەرى بىرىنەن-ءبىرى قالماي، وسى ىسپەتتەس داۋ-دامايدىڭ بەلورتاسىنان ءجيى كورىنىپ تۇرادى. ءبىز وسىعان دەيىن پاتوح شوديەۆ پەن ونىڭ قىزى مۋنيسا شوديەۆاعا قاتىستى ءبىرلى-جارىم داۋ-جانجالدار تۋرالى جازعان بولاتىنبىز. بۇل دا سول ساناتتان دەسەك جاڭىلمايمىز...

ەندى مىنە، قازاقستاننان جىل سايىن ديۆيدەنتتى كۇرەكتەپ الۋدى ادەتكە اينالدىرعان، ونى الماسا «بۇل قالاي» دەپ، بۇلقان‑تارقان بولاتىن، جاتسا-تۇرسا «ERG-ءدى» ساتىپ كەتۋدىڭ جولىن ىزدەپ باسى قاتقان شوديەۆكە «قازاقستاندا تۇرىپ، قازاقستاندا كاسىپ جۇرگىزەمىن» دەگەن شۋحرات يبراگيموۆتىڭ باستامالارى مۇلدە ۇنامايتىن انىق اڭعارتۋدا.

ميتتال كەتكەن قارا جولعا پاتوح كوز سۇزەدى...

ءتۇيىن: پاتوح شوديەۆتىڭ ءومىربايانىن پاراقتاپ وتىرساڭىز، 2002 جىلدىڭ شىلدە ايىندا لاكشمي ميتتال فيرماسىمەن سىبايلاسا وتىرىپ، قازاقستاننىڭ مەتاللۋرگيا كومبيناتىن ءوز قولىنا ءبىرجولا العانى جازىلادى.

لاكشمي ميتتالدىڭ ونداعان جىلدار بويى قازاقستاننىڭ كومىرى ءۇشىن ازاماتتارىنىڭ ءومىرىن ولىمگە بايلاپ، قىرۋار قارجىنى قالتاسىنا باسىپ، ەڭ اقىرىندا ابىروي-اتسىز، قازاقستاننان قۋىلعانىن جاقسى بىلەسىزدەر.

قازاقستانداعى كومپانياسىن بىرەسە – رەسەيدەن بوسىپ كەلگەن ميللياردەر تيمۋر تۋرلوۆقا ساتامىن، بىرەسە – امەريكالىق كاسىپكەر دجەيمس كەمەرون دەگەنگە ساتامىن دەپ الەك بولعان پاتوح شوديەۆ ەكى مىڭىنشى جىلداردىڭ باسىنداعى «سىبايلاسى» ميتتال كەتكەن قارا جولعا كوز ءسۇزىپ وتىر دەپ قورىتىندى جاساۋعا ابدەن بولادى.

ەندەشە، قازاقستان ۇكىمەتى ءابجىل قيمىلداپ، كەتەم دەگەن كىسىنىڭ جولىن نۇسقاپ جىبەرۋى كەرەك-اق! سەبەبى – «ERG» قاتارداعى كومپانيانىڭ ءبىرى ەمەس، ەلىمىز ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە كەن ورىندارى مەن ءوندىرىس وشاقتارىن باقىلاۋشىسى. ال قازاقستاننىڭ كەن ورىندارىن اركىم ءوز بەتىنشە، كەلگەن-كەتكەن ءىزى بەلگىسىز بىرەۋلەرگە ساتىپ كەتە المايدى!

Abai.kz