الەمدىك اگروازىق-تۇلىك نارىعىنىڭ ينۆەستورلارى مەن قاتىسۋشىلارى ءۇشىن قازاقستان ايماقتىق تۇراقتاندىرۋشى كۇش ءارى جاڭا مۇمكىندىكتەر ورتالىعى رەتىندە تانىلدى.

قازىرگى گەوساياسي تۇراقسىزدىق، كليماتتىڭ وزگەرۋى جانە جەتكىزۋ تىزبەكتەرىنىڭ السىزدىگى جاعدايىندا ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى الەم ەلدەرى ءۇشىن باستى باسىمدىققا اينالدى. ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى مەملەكەت ءارى ءوسىپ كەلە جاتقان اگرارلىق دەرجاۆا رەتىندە قازاقستان بۇل مىندەتتى جەدەل شەشۋ ماقساتىندا اگروازىق-تۇلىك سەكتورىن كەشەندى جاڭعىرتۋعا كىرىستى. ماقسات – ىشكى نارىقتى ازىق-تۇلىكپەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ، ەكسپورتتىق الەۋەتتى ارتتىرۋ جانە ءارتاراپتاندىرۋ مەن ورنىقتى دامۋ ارقىلى ۇزاق مەرزىمدى تۇراقتىلىققا قول جەتكىزۋ.

سوڭعى جىلدارى قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن تۇبەگەيلى ترانسفورماتسيالاۋعا باعىتتالعان جانە بۇل باعىتتا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە جەتتى. جەرگىلىكتى ءوندىرىس، مەحانيزاتسيا جانە قوسىلعان قۇنى جوعارى ءونىم ەكسپورتى دامىپ، ىشكى ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى نىعايدى. ەكسپورت كولەمى ءوسىپ، كليماتقا توزىمدىلىك پەن جاسىل ەكونوميكا قاعيداتتارىنا ادالدىق بايقالادى.

جاڭا ساۋدا ويىنشىسى

سوڭعى بەس جىلدا (2020–2024 جج.) قازاقستاننىڭ اگروازىق-تۇلىك ەكسپورتى 51%-عا ارتىپ، 3,4 ملرد اقش دوللارىنان 5,1 ملرد اقش دوللارىنا جەتتى، جانە بۇگىندە 66 ەلدىڭ نارىعىن قامتيدى. قوسىلعان قۇنى جوعارى ءونىم ۇلەسى اگروەكسپورتتىڭ 52%-ىنان استامىن قۇراپ، سالانىڭ قۇرىلىمدىق جەتىلۋىن دالەلدەيدى.

ءوسىمنىڭ نەگىزگى بولىگى وسىمدىك شارۋاشىلىعىنا تيەسىلى. قىتاي، تۇركيا، يران جانە ازەربايجانمەن فيتوسانيتارلىق كەلىسىمدەر جاسالىپ، مايلى داقىلدار، بۇرشاق جانە ءداندى داقىلدار ەكسپورتىنا جول اشىلدى. مىسالى، قازاقستاندىق وندىرۋشىلەر قىتايعا كۇنجارا، جاسىمىق جانە راپس جەتكىزە الادى. الداعى ۋاقىتتا كۇرىش، ماقتا، قاۋىن جانە قاربىز ەكسپورتى بويىنشا نارىققا شىعۋ مۇمكىندىكتەرى كەڭەيمەك.

اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىنىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن اگروتەحنولوگيالار قارقىندى ەنگىزىلۋدە. سوڭعى ەكى جىلدا تىڭايتقىش قولدانۋ كولەمى 1,9 ەسە ءوستى، ەليتالىق تۇقىم پايدالانۋ ارتتى، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى جاڭارتىلۋدا. راستەنيەۆودتىق جوبالار مەن تەحنيكا جاڭعىرتۋعا جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر ۇسىنىلۋدا. 2024 جىلى 25 ملن توننادان استام ءداندى، 3,3 ملن توننا مايلى جانە 640 مىڭ توننا بۇرشاق داقىلدارى جينالدى.

كۇنباعىس تاريحى – تابىستىڭ ۇلگىسى

مايلى داقىلداردى، اسىرەسە كۇنباعىس مايى مەن كۇنجارانى وڭدەۋ قازاقستان اگروسەكتورىنىڭ تابىستى ترانسفورماتسياسىنىڭ جارقىن مىسالى. ۇلتتىق مايلى داقىلدار وڭدەۋشىلەر قاۋىمداستىعىنىڭ قولداۋىمەن ەل الەمدىك نارىقتا جەتەكشى ورىنعا شىقتى.

سوڭعى ءۇش ماركەتينگتىك جىلدا كۇنباعىس مايى ءوندىرىسى 2,5 ەسە، ال ەكسپورتى 5 ەسەگە جۋىق ءوستى. 2023–2024 جىلدارى قازاقستان كۇنباعىس مايىن ەكسپورتتاۋ بويىنشا الەمدە سەگىزىنشى ورىنعا، ال كۇنجارا جەتكىزۋ بويىنشا ەو-عا كىرەتىن ەلدەر اراسىندا العاشقى ۇشتىككە ەندى.

سالا بولجامىنا سايكەس، الداعى جىلدارى قازاقستان كۇنباعىس مايى ەكسپورتى بويىنشا الەمدەگى ءۇش ءىرى جەتكىزۋشىنىڭ قاتارىنا كىرىپ، جىلدىق ۆاليۋتالىق ءتۇسىمدى 2 ملرد اقش دوللارىنا جەتكىزە الادى. ىشكى نارىق تولىق قامتاماسىز ەتىلگەن، ال ايماقتىق كورشى ەلدەرگە نەگىزگى جەتكىزۋشى رەتىندەگى پوزيتسياسى نىعايىپ كەلەدى.

2024 جىلى قىتايعا ەكسپورت كولەمى 275 مىڭ تونناعا (205 ملن اقش دوللارى) جەتىپ، ەكى جىل ىشىندە 3,5 ەسە ءوستى. 2023 جىلى سانيتارلىق حاتتاماعا قول قويىلعاننان كەيىن 30-دان استام قازاقستاندىق ماي وڭدەۋ زاۋىتى قىتاي نارىعىنا جول اشتى.

استىقتى تەرەڭ وڭدەۋگە باسىمدىق

باسەكەلەستىگى جوعارى الەمدىك اۋىل شارۋاشىلىعى نارىعىندا قازاقستان شيكىزات ەكسپورتىن عانا ەمەس، تەرەڭ وڭدەلگەن ءونىم ءوندىرىسىن دە دامىتۋدى كوزدەيدى.

سولتۇستىك قازاقستاندا بيدايدان گليۋتەن جانە بيوجانارماي، الماتى مەن جەتىسۋ وبلىستارىندا جۇگەرىدەن كراحمال جانە ونىڭ تۋىندىلارى وندىرىلەدى. كەلەسى كەزەڭدە قوستاناي، تۇركىستان جانە استانا قالاسىندا جوبالار ىسكە قوسىلادى. جوسپارلانعان ءونىم تۇرلەرى: ليزين، گليۋتەن، بيوەتانول، گليۋكوزو-فرۋكتوزالى سيروپ جانە كراحمال ونىمدەرى.

مەملەكەت قولداۋدى كۇشەيتىپ، ينۆەستيتسيالىق سۋبسيديا كولەمىن 25%-دان 50%-عا ۇلعايتتى.

«قىزىل التىننان» جاسىل وسىمگە: ەت جانە ورگانيكالىق ءونىم ەكسپورتى

3500-دەن استام قازاقستاندىق كاسىپورىن حالىقارالىق ەكسپورتتىق تىزىمدەرگە ەندى. سيىر ەتى مەن قوي ەتى قىتاي، تاياۋ شىعىس ەلدەرى جانە باسقا دا نارىقتاردا سۇرانىسقا يە. سونداي-اق قۇس ەتى مەن مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ قىتايعا جەتكىزىلۋى كەڭەيۋدە.

قازاقستان ەتىنىڭ باستى ارتىقشىلىعى – تابيعي ءدامى، ساپاسى جانە پرەميۋم سەگمەنتكە لايىق باسەكەگە قابىلەتتىلىگى. ەلدە 180 ملن گەكتار جايىلىم بار، بۇل ەت ءوندىرىسىنىڭ اۋقىمدى وسۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى.

ورگانيكالىق ءونىم – جاڭا نارىق

ورگانيكالىق بيداي، زىعىر، سويا، بۇرشاق، جاسىمىق جانە دارىلىك شوپتەرگە سۇرانىس جوعارى. 2023 جىلى قازاقستان ەو جانە اقش-قا 25 918 توننا ورگانيكالىق ءونىم ەكسپورتتادى. ەلدە 67 ورگانيكالىق ءوندىرۋشى بار، ونىڭ 60-ى حالىقارالىق سەرتيفيكاتقا يە.

FiBL جانە IFOAM دەرەكتەرىنە سايكەس، ورگانيكالىق ستاندارتقا ساي جەر كولەمى 2023 جىلى 200 مىڭ گەكتارعا جەتىپ، ءبىر جىلدا 75%-عا ارتتى.

تۇراقتى اۋىل شارۋاشىلىعىن قالىپتاستىرۋ

كليماتتىڭ وزگەرۋى – ۇزاق مەرزىمدى باستى سىن-قاتەرلەردىڭ ءبىرى. وسىعان بايلانىستى قازاقستان 2021–2030 جىلدارعا ارنالعان اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن قابىلدادى. ول جاسىل ەكونوميكا ستراتەگياسىمەن جانە 2060 جىلعا دەيىن كومىرتەك بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ ماقساتىمەن ۇيلەستىرىلگەن.

ەلدە كومىرتەكتى ەگىنشىلىك بويىنشا پيلوتتىق جوبالار جۇرگىزىلۋدە، ال العاشقى ناتيجەلەر ونىڭ الەۋەتىن كورسەتۋدە. سونىمەن قاتار، سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارى دا قارقىندى ەنگىزىلۋدە – 2024 جىلى 150 مىڭ گەكتار جەرگە ورناتىلدى.

قورىتىندى

قازاقستان اگروسەكتورى – وزدىگىنەن قامتاماسىز ەتۋدەن باستاپ، مايلى داقىلدار ەكسپورتىندا كوشباسشىلىققا، كليماتقا بەيىمدەلگەن تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە دەيىنگى جۇيەلى وزگەرىستەر كەزەڭىندە.

حالىقارالىق ينۆەستورلار ءۇشىن قازاقستان – اۋقىمى، مەملەكەتتىك قولداۋى، گەوگرافيالىق ارتىقشىلىعى جانە تولىق پايدالانىلماعان الەۋەتى بار سيرەك مۇمكىندىك.

الداعى ءۇش جىلدا 4,8 ملرد اقش دوللارىنان استام سومادا 600-دەن استام ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلىپ، قوسىلعان قۇنى جوعارى ءونىم ۇلەسى 70%-عا جەتپەك.

Abai.kz