قوعامدا عىلىم  ماسەلەسىنىڭ ءجيى تالقىلانىپ وتىرعانى – قوعامدى العا جەتەلەيتىن قادام. قوعام عىلىمعا ءمان بەرىپ، ونى  «قۇندىلىق» رەتىندە قابىلداسا – بولاشاق كوكجيەگى كەڭەيەدى. قازىرگى ءبىزدىڭ قوعامدا وسى ءۇردىس بەلەڭ الۋدا. نەگە دەسەڭىز، بۇكىل الەم جاپپاي ينتەگراتسيالانۋ كەزەڭىنە كوشتى. الەمدىك كوممۋنيكاتسيا ناناتەحنولوگيا تىلىمەن سويلەي باستادى. سول كەزدە، الەممەن ولاردىڭ «ءوز تىلىندە» سويلەسپەسەڭ – از ۋاقىتتا ونداعان جىلدار ارتتا قالۋ قاۋپى تونەدى. قيىنى سول، ونى ەندى قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىن بولماۋى مۇمكىن...

وسى شەشۋشى كەزەڭدە قازاق قوعامى وعان قانشالىقتى دايىن دەگەن سۇراق ءاربىر وتباسىدان باستاپ، مەملەكەتتىك ماڭىزدى ماسەلە قاتارىنا كوتەرىلۋدە. نەگە دەسەڭىز، بۇگىندە قازاقتىڭ وزىق ويلى ۇل‑قىزدارى شەت ەلدەردەگى تانىمال ۋنيۆەرسيتەتتەردە: ەۋروپا، اقش، قىتاي، تۇركيا مەملەكەتتەرىندە وقىپ جاتىر.

ارينە، وسى پروتسەسس ارقىلى ەلىمىزدەگى بىلىم‑عىلىم دەڭگەيىنە  جالپىلاما باعا بەرۋ قيىن. سەبەبى، بۇل تازا سۋبەكتيۆتى پروتسەسس: ءبىر بالالار جوعارى دايىندىقپەن، بىرنەشە حالىقارالىق پاندىك وليمپيادا جەڭىسىمەن جانە اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرۋمەن بارىپ جاتسا، كوپتەگەن جاستاردىڭ باستاپقى  دايىندىعى جەتكىلىكسىز بولىپ جاتقانى دا راس. مىنە، وسى «دايىندىڭعى جەتكىلىكسىز توپ» ءبىزدىڭ ەلدەگى ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ دامۋىنا بەرىلەتىن ينديكاتورلىق كورسەتكىش بولىپ تابىلادى.

نەگە دەسەڭىز، «دايىندىعى جوعارى» ستۋدەنت نە ماگيستران نە دوكتورانت – ەشبىر ەلدە «پروبلەما» تۋدىرمايدى – ەۋروپادا دا، اقش‑تا دا، قىتايدا دا، تۇركيەدە دە... ‑ «ءبىلىمدى ادام – ءبىلىمدى»

«پروبلەما» ‑ «جەتكىلىكسىز توپ» ەنشىسىندە: ولار نە ءبىلىمىن سول جاقتا تەرەڭدەتۋگە ءماجبۇر، ءسويتىپ، ول وقۋىن جالعاستىرادى، نە، يگەرە الماي ەلگە قايتادى...

ونداي مىسالدار قانشاما؟ مىنە، بىزدەگى «ءبىلىم بارومەترى» وسى سانمەن انىقتالادى دەۋگە بولادى...سوندىقتان، ءبىزدىڭ عىلىم وسى ماسەلەنىڭ سەبەپ‑سالدارىن ءوز الدىنا بولەك زەرتتەۋدى قولعا الۋى كەرەك:

• نە سەبەپتەن ءبىلىم جەتكىلىكسىز؟
• ونى تۇزەۋدىڭ جولدارى قانداي؟
• ءبىلىمدى جاستاردى ەلدە وقىتۋدى قالاي جولعا قويامىز؟
• ءوز ەركىمەن، ءوز قاراجاتىمەن شەت ەلدەرگە كەتكەن مامان جاستاردى ەلگە قالاي قايتارامىز؟
• ەل ەكونوميكاسى وسىنداي ماماندىقتارعا سۇرانىستى قالاي تۋدىرادى؟ جانە ت.ت. وسىنداي سۇراقتار لەگى قوعامدى قاتتى تولعاندىرۋدا...

سول «قوعامنىڭ وكىلى» اراسىندا وسى ويلاردىڭ اۆتورى دا بار. ءبىر نەمەرە ۇلدى «جاساندى ينتەللەكت جانە كومپيۋتەرلىك ينجەنەريا» ماماندىعى بويىنشا ەۋروپاعا اتتاندىردىق: ساعىنامىز، «نەگە وسىندا وقي بەرمەدى» دەپ كىجىنەمىز...  بىراق، تەك بيىل عانا وسى ماماندىق بويىنشا مەملەكەت ارنايى كۆوتا قاراستىرعانى بەلگىلى...

ءجا، جارايدى، بالا كەتتى وقۋعا، ەكىنشى كۋرسىن تابىستى وقىپ جاتىر. كەلەسى جىلى سوڭعى كۋرس... ودان ءارى ەكى جىل ماگيستراتۋرا دەلىك...

سوندا، وقۋ بىتىرگەن سوڭ بالاعا ءوز وتانىندا، بىلىمىنە لايىقتى جۇمىس ورنى تابىلا ما؟ مىنە، وسى سۇراق ءبىزدى دە، قازىرگى قوعامدى دا ويلاندىرۋدا. وسى ماسەلەنى بۇگىندە «قازاقستاندىق عىلىم» شەشپەسە – باسقا ەشكىم شەشە المايدى...

ەندەشە، ءبىز دە، قوعام دا تۇتاسىمەن «عىلىمنىڭ تىلەۋىن تىلەپ وتىرمىز» دەسەك ‑ بۇل ارتىق ايتقانىمىز ەمەس....

ءابدىراشيت باكىرۇلى،

فيلوسوف‑پۋبليتسيست

Abai.kz