“وڭشىل ادەبيەت” — بۇل قىتايدا حح عاسىردىڭ 80-جىلدارىنىڭ باسىندا پايدا بولعان ادەبي قۇبىلىس. ونى كەزىندە “وڭشىل ەلەمەنت” رەتىندە ايىپتالعان، ال “مادەني توڭكەرىستەن” كەيىن اقتالىپ، ادەبيەتكە قايتا ورالعان جازۋشىلار قالىپتاستىردى.

ۆان مەن – وسى ادەبي باعىتتىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى. ونىڭ "ۇيىمداستىرۋ بولىمىنە كەلگەن جاس جىگىت" اتتى شىعارماسى جاس كادر لين چجەننىڭ ۇيىمداستىرۋ بولىمىندە باسىنان كەشكەن وقيعالارى ارقىلى سول كەزەڭدەگى بيۋروكراتيزمنىڭ جانە باسقا دا جۇيەلىك ماسەلەلەردىڭ بەتىن اشادى. ۆان مەن قوعامداعى قايشىلىقتارعا وتكىر كوزقاراسپەن قاراپ، الەۋمەتتىك شىندىقتى تەرەڭ تالداعان.

ۋان مەننىڭ "ۇيىمداسىرۋ بولىمىنە كەلگەن جاس جىگىت" شىعارماسى جانە بيۋروكراتيانى بەينەلەيتىن ادەبيەت

ۋان مەن حەبەي ولكەسىنىڭ نانپي ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن، اتا-باباسى حەبەيدىڭ تسانچجوۋ قالاسىنان شىققان. 1934 جىلى 15 قازاندا بەيجىڭدە دۇنيەگە كەلگەن. قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مۇشەسى، قكپ 12 جانە 13-ءشى شاقىرىلىمىنىڭ ورتالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، 8, 9, 10-شى شاقىرىلىمداعى بۇكىلقىتايلىق حالىقتىق ساياسي كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەستىڭ تۇراقتى كوميتەتىنىڭ مۇشەسى. ۋان مەن – قىتايدىڭ زاماناۋي جازۋشىسى، عالىم، بۇرىنعى مادەنيەت ءمينيسترى، قىتاي جازۋشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ قۇرمەتتى توراعاسى.

"ۇيىمداسىتىرۋ بولىمىنە كەلگەن جاس جىگىت" اتتى شىعارما 1956 جىلى جازىلعان. بۇل كەزدە قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى جاڭا عانا قۇرىلىپ، بارلىق سالادا جەدەل دامۋ پروتسەسى ءجۇرىپ جاتقان ەدى. الايدا بۇل كەزەڭدە جاڭا جۇيەنىڭ قالىپتاسۋىمەن قاتار، ءتۇرلى ماسەلەلەر دە تۋىنداپ جاتتى. ۋان مەن بۇل تۋىندىسىن قوعامداعى وزگەرىستەر مەن سول ۋاقىتتاعى كۇردەلى الەۋمەتتىك قۇبىلىستاردى تەرەڭ تالداۋ نەگىزىندە جازدى.

اڭگىمەنىڭ سيۋجەتى باستى كەيىپكەر لين چجەننىڭ ۋنيۆەرسيتەتتى ءتامامداپ، پەكين قالاسىنداعى ءبىر اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋ بولىمىنە جۇمىسقا ورنالاسۋىنان باستالادى. لين چجەن – جاس، جىگەرلى، ارمانشىل، شىنايى كوممۋنيستىك يدەيالارعا سەنەتىن جاس مامان. ول مەملەكەت پەن حالىققا ادال قىزمەت ەتۋدى، ادىلدىك ورناتۋدى ماقسات ەتەدى. بىراق ۇيىمداستىرۋ بولىمىنە كەلگەن سوڭ ونىڭ كوزقاراسى ءومىر شىندىعىمەن بەتپە-بەت كەلەدى.

مۇندا ول شەنەۋنىكتەر اراسىنداعى بيۋروكراتيانىڭ، قاعازباستىلىقتىڭ، نەمقۇرايدىلىقتىڭ كەڭ ەتەك جايعانىن كورەدى. ول ءوز ورتاسىنداعى جاۋاپسىزدىق پەن ەنجارلىققا بەيجاي قاراي المايدى جانە ونى وزگەرتۋگە تىرىسادى.

ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ليۋ شيۋ – بيۋروكراتيالىق جۇيەنىڭ جارقىن وكىلى. ونىڭ كاسىبي تاجىريبەسى مول، جۇمىسىندا بەلگىلى ءبىر بىلىكتىلىككە يە. الايدا، جىلدار وتە كەلە ونىڭ يدەالدارى مەن ىنتاسى جوعالىپ، ەنجارلىققا بوي الدىرعان. ول ءجيى ايتاتىن ء"بارى ءوز ورنىنا كەلەدى", "اسىعىستىققا جول جوق" دەگەن سوزدەرى ونىڭ شىنايى ۇستانىمىن كورسەتەدى.

ءبىر كۇنى لين چجەن ماڭىزدى ماسەلەنى كوتەرەدى:

قاپشىق شىعاراتىن فابريكانىڭ پارتيا ۇيىمىندا تارتىپسىزدىك پەن نەمقۇرايدىلىق ورىن العان، جۇمىسشىلاردىڭ ءتارتىبى ناشار، ەڭبەك ونىمدىلىگى تومەن، ال حالىقتىڭ بۇل ماسەلەگە شاعىمى كوپ.

لين چجەن بۇل تۋرالى ءوز باسشىلىعىنا حابارلايدى، بىراق ليۋ شيۋ بۇعان سالعىرت قارايدى. ول ماسەلەنى تەرەڭ زەرتتەۋدىڭ ورنىنا، "الدىمەن اقىلداسۋ كەرەك، اسىقپاڭدار" دەپ شەشىم قابىلداۋدى كەيىنگە قالدىرادى. مۇنداي جاۋاپسىزدىق پارتيانىڭ بەدەلىنە، حالىقتىڭ سەنىمىنە كەرى اسەر ەتەتىنىن تۇسىنگەن لين چجەن وسى بيۋروكراتيالىق جۇيەگە قارسى كۇرەسۋگە بەل بۋادى.

بيۋروكراتيانىڭ تاعى ءبىر كورىنىسى – حان چانسين

اۋداندىق ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ وندىرىستىك كاسىپورىندارداعى پارتيا قۇرىلىمىنا جاۋاپتى قىزمەتكەرى – حان چانسين. ول ءوزىن وتە بەلسەندى قىزمەتكەر رەتىندە كورسەتكىسى كەلەدى. جينالىستاردا بەلسەندى ءسوز سويلەيدى، ءتۇرلى باياندامالار مەن ەسەپتەر جازادى، بىراق ونىڭ ءسوزى مەن ءىسى سايكەس كەلمەيدى.

شىنايى جۇمىس بارىسىن بىلمەي، تەك جوعارى باسشىلىققا ۇناۋ ءۇشىن ارەكەت ەتەدى. ول ءوز مانسابىن ويلاپ، ناقتى جاعدايدى ەلەمەي، تەك سىرتقى كورىنىسكە ءمان بەرەدى. ول دايىنداعان ەسەپتەر مەن باياندامالار شىندىقتان الشاق، شىن مانىندە حالىقتىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن ەمەس، تەك ءوزىنىڭ قىزمەتىن دارىپتەۋ ءۇشىن جازىلادى.

جاس ماماننىڭ بيۋروكراتيالىق جۇيەمەن كۇرەسى

لين چجەن – ەندى عانا جۇمىسقا كىرىسكەن جاس مامان. ول ادىلدىككە سەنەدى جانە بيۋروكراتياعا قارسى تۇرۋعا تىرىسادى. ول حالىقتىڭ ماسەلەسىن بيلىككە جەتكىزىپ، ولاردى شەشۋ ءۇشىن بار كۇشىن سالادى.

الايدا، ونىڭ ارەكەتتەرى بيۋروكراتيالىق اپپارات ىشىندەگى قايشىلىقتاردى ۋشىقتىرادى. ول ءوزىنىڭ باسشىلارىمەن بىرنەشە رەت پىكىرتالاسقا تۇسەدى. ماسەلەن، ليۋ شيۋمەن ول قاپشىق شىعاراتىن فابريكاداعى جاعداي تۋرالى قاتتى داۋلاسقان. لين چجەن بۇل ماسەلەنى دەرەۋ شەشۋ كەرەك دەسە، ليۋ شيۋ ء"بارى ويلاعانداي قاراپايىم ەمەس، الدىمەن ءبارىن زەرتتەۋ كەرەك" دەپ، شىن مانىندە شەشىم قابىلداۋدان باس تارتادى.

شىعارمانىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىكتەرى

بۇل شىعارما كەڭسەلەردەگى كۇندەلىكتى جۇمىستى ەگجەي-تەگجەيلى سۋرەتتەۋ ارقىلى بيۋروكراتيانىڭ ءتۇرلى كورىنىستەرىن اشادى. اڭگىمە تەك جۇمىس ورنىنداعى جاۋاپسىزدىق پەن قاعازباستىلىقتى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە پارتيانىڭ كەيبىر مۇشەلەرىنىڭ شىنايى ومىردەن الشاقتاپ، حالىق مۇددەسىن ۇمىتا باستاعانىن كورسەتەدى.

"ۇيىمداسىتىرۋ بولىمىنە كەلگەن جاس جىگىت" – قىتاي ادەبيەتىندە بيۋروكراتيا ماسەلەسىن اشىق كوتەرگەن العاشقى شىعارمالاردىڭ ءبىرى. ول مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى بيۋروكراتيالىق كەمشىلىكتەردى، جاس ۇرپاق پەن ەسكى جۇيەنىڭ اراسىنداعى قايشىلىقتاردى، پارتيا ىشىندەگى كەيبىر كەمشىلىكتەردى باتىل كورسەتىپ، كەڭ كولەمدى قوعامدىق پىكىرتالاس تۋدىردى.

بۇل اڭگىمە قىتاي ادەبيەتىندەگى بيۋروكراتيالىق جۇيەنى اشكەرەلەيتىن جاڭا باعىتتىڭ نەگىزىن قالادى. وندا بيۋروكراتيانىڭ قوعامعا تيگىزەتىن كەرى اسەرى، قىزمەتكەرلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشۋى، جاس مامانداردىڭ ادىلدىك ءۇشىن كۇرەسى شىنايى ءارى كوركەم بەينەلەنگەن.

اڭگىمەنىڭ رەاليستىك ءستيلى، باتىل جازىلعان مازمۇنى سول كەزدەگى قىتاي قوعامىنداعى ماسەلەلەرگە تەرەڭ ۇڭىلۋگە مۇمكىندىك بەردى. بۇل شىعارما تەك ادەبي قۇندىلىق قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە الەۋمەتتىك-ساياسي مانگە يە ەڭبەك بولىپ سانالادى.

"ۇيىمداستىرۋ بولىمىنە كەلگەن جاس جىگىت" شىعارماسىنان ءۇزىندى

«لين چجەن ليۋ شيۋدىڭ كەڭسەسىنىڭ ەسىگىن قاقتى.

ليۋ شيۋ ۇستەلىنە ءيىلىپ، قۇجاتتاردى قاراپ وتىر ەدى. لين چجەن كىرگەندە، ول كوزىلدىرىگىن شەشىپ، قارسى الدىنداعى ورىندىققا يشارا جاساپ، كۇلىمسىرەپ:

– سياو لين، وتىر. ماعان نە شارۋامەن كەلدىڭ؟

لين چجەن ورىندىققا وتىرىپ، قولىنداعى قاپشىق فابريكاسى تۋرالى ماتەريالداردى ۇستەلگە قويدى. ونىڭ جۇزىندە الاڭداۋشىلىق پەن اسىعىستىق بايقالدى.

– ليۋ مينيستر، مەن سىزبەن قاپشىق فابريكاسىنىڭ جاعدايى تۋرالى سويلەسكىم كەلەدى. مەن سوندا بارىپ، زەرتتەۋ جۇرگىزدىم. ونداعى جاعداي وتە كۇردەلى. فابريكا ديرەكتورى ۆان تسينتسيۋان – تازا بيۋروكرات. ول ءوز جۇمىسىن نەمقۇرايلى اتقارادى، ال پارتيا مۇشەلەرى جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشادى. جۇمىسشىلار تاراپىنان شاعىم وتە كوپ.

ليۋ شيۋ ورىندىقتىڭ ارقالىعىنا سۇيەنىپ، قولىن كەۋدەسىنە ايقاستىرىپ، باسىن يزەدى. لين چجەن ءسوزىن اياقتاعاندا، ول اسىقپاي سويلەدى:

– سياو لين، سەن ايتقان جايتتاردان مەن حاباردارمىن. بىراق جۇمىستا ءارتۇرلى ماسەلەلەردىڭ بولۋى – قالىپتى نارسە. ولارعا جان-جاقتى، وبەكتيۆتى قاراۋ كەرەك.

– بىراق، ليۋ مينيستر، بۇل ماسەلەلەر فابريكانىڭ وندىرىسىنە عانا ەمەس، پارتيا ۇيىمىنىڭ بەدەلىنە دە كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. ءبىز مۇنى ودان ءارى سوزا المايمىز! – لين چجەن داۋسىن كوتەرىپ جىبەردى. ول نەلىكتەن ليۋ شيۋ بۇعان وسىنشالىقتى سالقىنقاندىلىقپەن قاراپ وتىر دەپ تۇسىنە المادى.

ليۋ شيۋ جىميىپ، شىلىمىن الىپ تۇتاتتى، سوسىن ءتۇتىندى باياۋ شىعارىپ:

– جاستار ارقاشان اسىعىستىققا جول بەرەدى. ماسەلەنى شەشۋ وڭاي دەپ ويلايسىڭ. بىراق ءبارىنىڭ ءوز ۋاقىتى مەن ءادىسى بار. قازىر جاعداي ءالى تولىق ءپىسىپ-جەتىلمەدى. نەعۇرلىم اسىقساق، سوعۇرلىم ناتيجە شىقپايدى. سوندىقتان… جاي عانا «سولاي بولا بەرەدى».

– قالايشا «سولاي بولا بەرەدى» دەپ ايتۋعا بولادى؟! – لين چجەننىڭ اشۋى كەلدى، ونىڭ ءجۇزى قىزارىپ كەتتى. – ءبىز – پارتيا قىزمەتكەرلەرىمىز. ەگەر ماسەلەنى كورىپ، ونى شەشۋدىڭ جولىن ىزدەمەسەك، وندا بۇل ءبىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمىزگە قايشى كەلەدى! ەگەر تاعى دا كۇتىپ وتىراتىن بولساق، حالىقتىڭ بىزگە دەگەن سەنىمى مۇلدەم جوعالادى!

ليۋ شيۋ لين چجەنگە قارادى. ونىڭ كوزدەرىندە جاس ماماننىڭ تاباندىلىعىنا دەگەن قۇرمەت تە، وزىنە ءتان وكىنىش تە بايقالدى:

– سياو لين، سەنىڭ بۇل جىگەرىڭ مەن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىڭ ماعان ۇنايدى. بىراق سەن ءالى تىم جاستىقپەن، يدەاليزممەن قارايسىڭ. جۇمىس – سەن ويلاعانداي قاراپايىم ەمەس. كوپ جاعدايدا، ۋاقىت قاجەت.

– ۋاقىت؟ قاشانعا دەيىن كۇتەمىز؟! – لين چجەن اشۋلاندى. – ماسەلە كۇن سايىن ۋشىعىپ بارادى. ءبىز جاي عانا قيىندىقتان قورقىپ، ارەكەتسىز وتىرا المايمىز عوي!

ليۋ شيۋ بىردەن جاۋاپ بەرمەدى. ول ورنىنان تۇرىپ، تەرەزەگە جاقىنداپ، سىرتقا قارادى:

– سياو لين، مەن دە سەن سياقتى جاس بولعانىمدا، ءدال وسىلاي ويلايتىنمىن. ءاربىر ماسەلەنى تەز شەشۋگە بولادى دەپ سەنەتىنمىن. بىراق ءومىر – كۇردەلى نارسە. كەيبىر ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ۋاقىت كەرەك. مىسالى، قاپشىق فابريكاسىن الايىق. ۆان تسينتسيۋان وندا كوپ جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ونىڭ وزىندىك بايلانىس جۇيەسى بار. ەگەر ونى ورنىنان الاتىن بولساق، كوپتەگەن باسقا ماسەلەلەر تۋىندايدى. سوندىقتان بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى قاراستىرۋ كەرەك.

لين چجەن ءۇنسىز قالدى. ول ليۋ شيۋدىڭ پىكىرىن قابىلداي المادى، بىراق ونى قالاي جوققا شىعارارىن دا بىلمەدى. بىرنەشە سەكۋندتان كەيىن، ول سەنىمدى داۋىسپەن:

– ليۋ مينيستر، مەنىڭشە، ءبىز بۇل ماسەلەنى تەز ارادا شەشۋىمىز كەرەك. قيىندىقتارعا قاراماستان، ارەكەت ەتۋىمىز كەرەك. ەگەر بىزدە شىنايى نيەت پەن تاباندىلىق بولسا، كەز كەلگەن ماسەلەنى شەشە الامىز دەپ سەنەمىن!

ليۋ شيۋ بۇرىلىپ، وعان قارادى. ونىڭ كوزدەرىندە كۇردەلى سەزىمدەر بايقالدى – ءبىر جاعىنان تاڭدانىس، ءبىر جاعىنان شارشاڭقىلىق.

– جاقسى، سياو لين. مەن سەنىڭ تاباندىلىعىڭدى قۇرمەتتەيمىن. بىراق جۇمىستى دۇرىس جۇرگىزۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ستراتەگيا قاجەت. سەن تاعى دا ويلان، ءبىز بۇل تۋرالى كەيىنىرەك تاعى سويلەسەمىز».

چجان سيانليان «كوگالداندىرۋ اعاشى» («جاسىل اعاش»), «ەر ادامنىڭ جارتىسى – ايەل» سياقتى شىعارمالارىندا ءوزىنىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىن نەگىزگە الىپ، “وڭشىل” ايدار تاعىلعان جانداردىڭ قيىندىققا تولى ءومىرى مەن ىشكى جان دۇنيەسىن اسەرلى سۋرەتتەيدى. «كوگالداندىرۋ اعاشىندا» باس كەيىپكەر چجان يۋنلين اشتىق پەن رۋحاني كۇيزەلىستىڭ ازابىن تارتىپ، ادام تابيعاتىنىڭ توزىمدىلىگى سىنعا تۇسكەن كەزەڭدى باستان كەشەدى. ال «ەر ادامنىڭ جارتىسى – ايەل» رومانىندا ادامگەرشىلىك، ماحاببات جانە ساياسي جاعدايلار اراسىنداعى كۇردەلى قارىم-قاتىناستار تەرەڭ تالدانادى.

ۆەيسي «قىزىل ماگنوليا» جانە «قاشىققا كەتكەن اق جەلكەن» شىعارمالارىندا ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرلەرىنىڭ اۋىر تىرشىلىگىن بەينەلەيدى. «قىزىل ماگنوليا» رومانىندا تۇرمە ءومىرى ارقىلى گە لين سياقتى كەيىپكەرلەردىڭ تاعدىرىن سۋرەتتەي وتىرىپ، “سولشىل” ساياسي باعىتتىڭ ادام بولمىسىنا تيگىزگەن جويقىن اسەرىن كورسەتەدى.

ال «قاشىققا كەتكەن اق جەلكەن» شىعارماسى لاگەردە وتىرعان ءتۇرلى كەيىپكەرلەردىڭ تاعدىرى مەن ولاردىڭ ۇمىتكە دەگەن ۇمتىلىسىن ءار قىرىنان اشادى.

لي گوۆەن «اي تۇتىلۋى» جانە «قىستاعى كوكتەم» شىعارمالارىندا تاريحي وزگەرىستەر كەزەڭىندەگى ادامداردىڭ قۋانىشى مەن قايعىسىن نازىك سەزىمتالدىقپەن جەتكىزەدى.

«اي تۇتىلۋى» كەيىپكەردىڭ ەرەكشە تاريحي جاعدايدا باستان كەشكەن وقيعالارى ارقىلى زاماننىڭ جەكە ادامعا ىقپالىن سيپاتتايدى. ال «قىستاعى كوكتەم» تۋىندىسى كۇردەلى كەيىپكەرلەر مەن وقيعالار ارقىلى رەۆوليۋتسيالىق سوعىس داۋىرىنەن باستاپ بەيبىت قۇرىلىس كەزەڭىنە دەيىنگى تاريحي پروتسەستەردى بەينەلەيدى جانە ادامگەرشىلىك پەن تاريح تۋرالى تەرەڭ وي سالادى.

شاو يانسيان ەسسە جانە پوەزيا جانرىندا جازعان شىعارمالارىمەن تانىمال.

ونىڭ «ءىنجىلدى قايتا وقۋ» اتتى ولەڭى وتكىر تىلىمەن جانە تەرەڭ فيلوسوفيالىق ويلارىمەن ەرەكشەلەنەدى. بۇل تۋىندىدا ول ءىنجىلدى جاڭا تۇرعىدان تالداي وتىرىپ، زاماننىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن استارلاپ جەتكىزەدى، “سولشىل” ساياسي اعىمدى سىنعا الىپ، شىندىق پەن ادىلدىكتى ىزدەيدى.

بۇل جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارى “وڭشىل ادەبيەتتىڭ” وزىندىك ادەبي الەمىن قالىپتاستىردى. ولار “جارالى ادەبيەتتىڭ” (“شانحەن ادەبيەتى”) ماڭىزدى تارماعى بولا وتىرىپ، وقىرماندارعا ەرەكشە تاريحي كەزەڭدى تانۋعا مۇمكىندىك بەردى. سونىمەن قاتار، بۇل تۋىندىلار سول كەزدەگى وي ەركىندىگى مەن مادەني رەفلەكسيا تولقىنىنىڭ ورىستەۋىنە ىقپال ەتىپ، ادەبيەتتىڭ كوپقىرلى دامۋىنا سەرپىن بەردى.

“جارالى ادەبيەتتىڭ” قالىپتاسۋى

قىتاي قوعامىنا ۇلكەن سوققى بولعان “مادەني توڭكەرىس” اياقتالعاننان كەيىن، حالىق رۋحاني جانە تۇرمىستىق دەڭگەيدە تەرەڭ وي-تولعانىسقا ءتۇستى. وسىنداي تاريحي احۋالدا “جارالى ادەبيەت” (伤痕文学) اعىمى دۇنيەگە كەلدى. “مادەني توڭكەرىس” جىلدارىندا قوعامنىڭ قالىپتى ءتارتىبى بۇزىلىپ، كوپتەگەن ادامدار ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى، وتباسىلار اجىرادى، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار اياققا تاپتالدى، يدەالدار كۇيرەدى. ينتەلليگەنتسيا وكىلدەرى قۋدالانىپ، الىس اۋىلدارعا جەر اۋدارىلىپ، عىلىمي-زەرتتەۋ جانە شىعارماشىلىق ەركىندىگىنەن ايىرىلدى. قاراپايىم حالىق تا ماتەريالدىق تاپشىلىق پەن ساياسي قىسىمنان زارداپ شەكتى. “مادەني توڭكەرىس” اياقتالعاننان كەيىن، ۇزاق جىلدار بويى ىشتە جينالعان كۇيزەلىس پەن اشۋ-ىزا سىرتقا شىعۋدى تالاپ ەتتى. ادەبيەتكە شىنايىلىقتى قايتارۋ، حالىقتىڭ ءۇنىن جەتكىزۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى.

ليۋ سين ۋ-دىڭ «سىنىپ جەتەكشىسى» شىعارماسى “جارالى ادەبيەتتىڭ” باستاماسى بولىپ سانالادى. 1977 جىلى قاراشا ايىندا بۇل اڭگىمە «حالىق ادەبيەتى» جۋرنالىندا جاريالانىپ، قوعامدا ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى. شىعارما سىنىپ جەتەكشىسى چجان تسزيۋنشي كوزقاراسى ارقىلى “مادەني توڭكەرىستىڭ” جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا تيگىزگەن كەرى اسەرىن بەينەلەيدى. باستى كەيىپكەرلەردىڭ ءبىرى سە حۋەيمين — سولشىل يدەولوگيانىڭ ىقپالىمەن ادامدىق سەزىمدەردى، مادەني ءبىلىمدى “قاۋىپتى نارسە” دەپ قابىلدايتىن قاتىگەز، دوگماتيكالىق تۇلعا. ال سۋن باوتسزي – ءجونسىز ادەتتەرگە بوي الدىرعان، تاربيەسىز وسكەن ءجاسوسپىرىم. ونىڭ مورالدىق قۇلدىراۋى – قوعامداعى الاساپىراننىڭ تىكەلەي ناتيجەسى. وسى ەكى كەيىپكەر ارقىلى شىعارما “مادەني توڭكەرىس” كەزەڭىندە جاستاردىڭ ساناسى قالاي بۇرمالانعانىن كورسەتەدى جانە بۇل تاقىرىپ بۇكىل قوعامدا ۇلكەن پىكىرتالاس تۋدىردى.

ليۋ سين ۋ جانە ونىڭ شىعارماشىلىق جولى

ليۋ سين ۋ 1942 جىلى قىتايدىڭ سىچۋان پروۆينتسياسىنداعى چەندۋ قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول ءوز ءداۋىرىنىڭ ساياسي وزگەرىستەرى مەن قوعامدىق داۋىلدارىنىڭ كۋاگەرى بولدى. بالا كەزىنەن ادەبيەتكە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، ءارتۇرلى كىتاپتاردى كوپ وقىدى، بۇل ونىڭ كەيىنگى شىعارماشىلىق قىزمەتىنە مىقتى نەگىز قالادى.

جاستىق شاعىندا ليۋ سين ۋ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جۇمىس ىستەدى، بۇل وعان جاستاردىڭ پسيحولوگياسىن تەرەڭ تۇسىنۋگە جانە ولاردىڭ ومىرىنە جاقىن بولۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل تاجىريبە كەيىن ونىڭ ادەبي شىعارماشىلىعىندا ماڭىزدى ءرول اتقاردى.

ونىڭ شىعارماشىلىق ءستيلى الۋان ءتۇرلى جانە جان-جاقتى. رومان، ەسسە، پۋبليتسيستيكالىق ماقالالار سياقتى ءارتۇرلى جانرلاردا جازدى. ونىڭ روماندارىندا قاراپايىم ادامداردىڭ كۇندەلىكتى ومىرىنەن ۇلكەن قوعامدىق ماسەلەلەردى تەرەڭ زەرتتەسە، ەسسەلەرى شىنايى ەموتسيالارمەن ورىلگەن جانە ءومىردىڭ نازىك ساتتەرىن بەينەلەيدى. پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەكتەرىندە الەۋمەتتىك قۇبىلىستار مەن مادەني ماسەلەلەرگە وزىندىك وتكىر كوزقاراسىن بىلدىرەدى.

ليۋ سين ۋ قوعامنىڭ شىندىعى مەن ادامگەرشىلىك ماسەلەلەرىنە ەرەكشە ءمان بەرىپ، ءوز شىعارمالارى ارقىلى ءداۋىردىڭ كۇردەلى ماسەلەلەرىن كوتەردى. وسىلايشا، ول ءوز ۋاقىتىنداعى ەڭ ماڭىزدى جازۋشىلاردىڭ ءبىرى اتانىپ، قىتاي ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوستى.

«سىنىپ جەتەكشىسى» شىعارماسىنىڭ مازمۇنى مەن كوركەمدىك ەرەكشەلىگى

«سىنىپ جەتەكشىسى» – پەكين قالاسىنداعى مەكتەپتەردىڭ بىرىندە جاڭا سىنىپتى قابىلداپ العان مۇعالىم چجان تسزيۋنشي تۋرالى حيكايا. ول وقۋ پروتسەسى كەزىندە وقۋشىلاردىڭ وي-ساناسىنا «مادەني توڭكەرىستىڭ» تيگىزگەن زيانىن تەرەڭ سەزىنەدى.

وقيعانىڭ نەگىزگى كەيىپكەرلەرى:

سە حۋەيمين – باستاپقىدا اقكوڭىل، بەلسەندى وقۋشى بولعانىمەن، «مادەني توڭكەرىس» يدەيالارىمەن ۋلانعاننان كەيىن، ونىڭ ويلاۋ جۇيەسى قاتاڭ دوگمالىق سيپاتقا يە بولادى. ول قالىپتى كىتاپ وقۋ، جەكە باس تازالىعىنا ءمان بەرۋ سياقتى قاراپايىم ارەكەتتەردى قاتە دەپ ساناپ، «رەۆوليۋتسيالىق قاعيدالاردى»» سوقىر ۇستانۋشىعا اينالادى.

سۋن باوتسي – ءتارتىپسىز، بۇزاقى وقۋشى، وقۋعا نەمقۇرايلى قارايدى. ونىڭ ازعىنداۋى مەن قۇلدىراۋى – «مادەني توڭكەرىس» كەزىندە قوعامدا قالىپتاسقان تارتىپسىزدىك پەن مورالدىق داعدارىستىڭ ايقىن كورىنىسى.

چجان تسزيۋنشي مۇعالىم رەتىندە بۇل ماسەلەلەردى بايقاپ، ءوزىنىڭ پەداگوگيكالىق ميسسياسىن ورىنداۋعا تىرىسادى. ول وقۋشىلاردى «مادەني توڭكەرىس» يدەولوگياسىنان ارىلتۋعا، ولاردىڭ دۇرىس باعىتتا دامۋىنا كومەكتەسۋگە بار كۇشىن سالادى.

شىعارمادان الىنعان مىنا ديالوگ وقۋشىلاردىڭ ساناسىنا سىڭىرىلگەن تەرىس يدەولوگيانى اشىق كورسەتەدى:

«سە حۋەيمين اشۋلى تۇردە مۇعالىمىنە قاراپ: “چجان مۇعالىم، سۋن باوتسي سياقتى ادامداردى سىنىپقا كىرگىزگەندە، ءسىز ونىڭ باسقا وقۋشىلارعا قالاي اسەر ەتەتىنىن ويلادىڭىز با؟ ءبىز ماو توراعانىڭ ەڭبەكتەرىن وقيمىز، لەي فەن كۇندەلىگىن وقيمىز، ال سۋن باوتسي كەرىسىنشە، «رەاكتسيالىق سارى ادەبيەتتەردى» وقىپ، بىزدەن جوعارى تۇرا ما؟»

بۇل ءۇزىندى سە حۋەيميننىڭ «مادەني توڭكەرىس» يدەولوگياسىمەن ۋلانعان ساناسىن، سونداي-اق سول داۋىردە قالىپتاسقان جالپى ويلاۋ جۇيەسىنىڭ شەكتەلگەندىگىن ءدال سيپاتتايدى.

«سىنىپ جەتەكشىسى» – «مادەني توڭكەرىستىڭ» سالدارىن سىنعا الىپ، وي ەركىندىگى مەن سانانىڭ ازاتتىعىن ناسيحاتتاعان العاشقى شىعارمالاردىڭ ءبىرى. ول قوعامنىڭ وتكەن قاتەلىكتەردەن ساباق الۋىن، ادامداردىڭ كوزقاراسىن وزگەرتۋىن، تاريحقا سىني كوزبەن قاراۋىن تالاپ ەتكەن تۋىندى بولدى.

وسى شىعارمانىڭ ماڭىزدىلىعى – ونىڭ «مادەني توڭكەرىستىڭ» جاس ۇرپاققا تيگىزگەن اۋىر زاردابىن كورسەتۋىندە، سونداي-اق قىتايداعى ادەبي وي ەركىندىگىنە جول اشۋىندا.

سىنىپ جەتەكشىسى ء(ۇزىندى)

«ساباقتىڭ قوڭىراۋى سوعىلدى. چجان تسزيۋنشي مۇعالىم سىنىپقا كىرىپ، جاس ءارى سول ءداۋىردىڭ بەلگىسىن ايقىن كورسەتكەن وقۋشىلاردىڭ جۇزدەرىنە كوز جۇگىرتتى. ول تاماعىن ءبىر رەت قىرناپ الىپ، ساباقتى باستاماقشى بولعاندا، كەنەتتەن سىنىپ ەسىگى اشىلدى. سۋن باوتسي ەش قىسىلماستان كىرىپ كەلدى. ونىڭ شاشى ۇيپا-تۇيپا، جەيدەسىنىڭ تۇيمەلەرى دە دۇرىس سالىنباعان.

سە حۋەيمين ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، قاتتى داۋىسپەن:

— “چجان مۇعالىم، سۋن باوتسي تاعى دا كەشىكتى! ول ساباقتى مۇلدە ماڭىزدى دەپ ەسەپتەمەيدى، مۇنداي ادامدارعا ءتارتىپ كەرەك!” – دەدى. ونىڭ بەتى اشۋعا بۋلىعىپ، قاسىن قاتتى ءتۇيىپ الدى، سۋن باوتسيدىڭ بۇل ارەكەتى ونىڭ قاتاڭ ۇستاناتىن «رەۆوليۋتسيالىق قاعيدالارىنا» اشىق قارسىلىق سەكىلدى كورىندى.

سۋن باوتسي مۇرنىن ءشۇيىرىپ، نەمقۇرايلى كەيىپپەن:

— “قويشى، جاي عانا ءسال كەشىكتىم، سونشا داۋرىعاتىن ماسەلە ەمەس قوي” – دەدى.

چجان تسزيۋنشي مۇعالىم قولىن كوتەرىپ، ەكى وقۋشىعا دا ورىندارىنا وتىرۋدى يشارا ەتتى. ول بايىپتى ۇنمەن:

— “بالالار، ءبارىمىز – ءبىر سىنىپتىڭ وقۋشىلارىمىز. ءبىز ءبىر-بىرىمىزگە كومەكتەسىپ، بىرگە العا جىلجۋىمىز كەرەك. وتكەن ءوتتى، ەندى ءبىز بولاشاققا قاراۋىمىز قاجەت، ءبىلىم الۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك” – دەدى.

الايدا، ونىڭ سوزدەرى بۇل شيەلەنىسكە تولى سىنىپ ىشىندە السىزدەۋ ەستىلدى. ويتكەنى، «مادەني توڭكەرىستىڭ» قالدىرعان جارالارى بۇل جاسوسپىرىمدەردىڭ ساناسىنا ول ويلاعاننان الدەقايدا تەرەڭ ءىز قالدىرعان ەدى».

ارادا كوپ وتپەي، 1978 جىلى تامىز ايىندا لۋ سينحۋا-نىڭ «جارا» اڭگىمەسى «ۋەنحۋەيباو» گازەتىندە جاريالانىپ، “جارالى ادەبيەتتىڭ” تانىمالدىعىن ارتتىرا ءتۇستى.

بۇل شىعارما ۆان سياوحۋا ەسىمدى جاس قىزدىڭ تاعدىرى ارقىلى “مادەني توڭكەرىستىڭ” ادامدارعا اكەلگەن اۋىرتپالىعىن بەينەلەيدى. ونىڭ اناسى “ساتقىن” دەپ جالعان ايىپتالىپ، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان سوڭ، ۆان سياوحۋا اناسىنان باس تارتىپ، اۋىلعا جۇمىسقا كەتەدى. ول جىلدار بويى ءوزىن اناسىنا دەگەن ساعىنىشتان باس تارتۋعا ماجبۇرلەپ، “رەۆوليۋتسياعا” تولىقتاي بەرىلەدى. بىراق، “مادەني توڭكەرىس” اياقتالعاننان كەيىن، اناسىنىڭ اقتالعانىن ەستىگەندە، ول ۇلكەن قۋانىشپەن ۇيىنە ورالادى. الايدا، كەشىگىپ قالعان ەدى – اناسى ادىلەتسىزدىكتىڭ قۇربانى بولىپ، كوز جۇمعان. اناسىنىڭ قالدىرعان زاتتارىن اقتارىپ وتىرىپ، ونىڭ قىزىنا دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىگىن كورگەن ساتتە، ۆان سياوحۋانىڭ وكىنىشى مەن قايعىسى شەكسىز بولادى. بۇل اڭگىمە تەك ۆان سياوحۋا تاعدىرىنداعى “جارانى” عانا ەمەس، بۇكىل قىتاي حالقىنىڭ “مادەني توڭكەرىس” كەزىندە كورگەن قاسىرەتىنىڭ سيمۆولىنا اينالدى.

بۇل كەزەڭدە “مادەني توڭكەرىستىڭ” سالدارىن ءار قىرىنان كورسەتەتىن باسقا دا كوپتەگەن شىعارمالار دۇنيەگە كەلدى. مىسالى:

ۆان ءياپيننىڭ «قاسيەتتى ميسسيا» شىعارماسى ادىلەتسىز ايىپتالعان ادامداردى اقتاۋعا تىرىسقان ءادىل تەرگەۋشىنىڭ وقيعاسىن باياندايدى. بۇل تۋىندى “مادەني توڭكەرىس” جىلدارىندا زاڭ جۇيەسىنىڭ كۇيرەۋىن جانە جازىقسىز ادامداردىڭ قۋعىندالۋىن اشكەرەلەيدى.

“جارالى ادەبيەت” شىعارمالارى رەاليستىك باعىتتا جازىلىپ، “مادەني توڭكەرىستىڭ” ادامدارعا اكەلگەن تاندىك جانە رۋحاني ازابىن شىنايى بەينەلەدى. ولار “مادەني توڭكەرىس” كەزىندە بيلىك جۇرگىزگەن ادەبيەتتەگى جالعان وپتيميزم مەن تسەنزۋرانى جوققا شىعارىپ، قوعامنىڭ شىنايى تاريحىن اشۋعا ۇمتىلدى. كوپتەگەن تۋىندىلار جەكە ادامنىڭ تاعدىرىن سۋرەتتەۋ ارقىلى بۇكىل قوعامنىڭ تراگەدياسىن بەينەلەدى، بۇل وقىرماندار اراسىندا ۇلكەن ەموتسيونالدىق رەزونانس تۋدىردى.

تىلدىك جانە ستيلدىك ەرەكشەلىكتەرىنە كەلسەك، “جارالى ادەبيەت” كوبىنەسە قاراپايىم، شىنايى تىلمەن جازىلعان. ولاردىڭ باستى ماقساتى — حالىقتىڭ جان دۇنيەسىنە اسەر ەتۋ بولعاندىقتان، كۇردەلى ادەبي تاسىلدەردەن گورى، ەموتسياعا تولى تىكەلەي بايانداۋ ءتاسىلى قولدانىلدى.

“جارالى ادەبيەتتىڭ” قالىپتاسۋى — قىتايدىڭ قازىرگى زامان ادەبيەتىندەگى تاريحي رەفلەكسيا مەن ادامگەرشىلىككە ورالۋ جولىنداعى ماڭىزدى كەزەڭ بولدى. بۇل باعىت كەيىنگى ادەبي دامۋ ءۇشىن بەرىك نەگىز قالادى. سونىمەن قاتار، قوعامنىڭ تاريحي شىندىقتى تۇسىنۋىنە جانە وتكەننىڭ قاتەلىكتەرىن قايتالاماۋىنا ىقپال ەتتى. “جارالى ادەبيەت” تەك ادەبي باعىت قانا ەمەس، بۇكىل حالىقتىڭ ساناسىن وياتقان قۇبىلىس بولدى.

رەفلەكسيالىق ادەبيەت جانە «رۋح پەن ءتان»

رەفلەكسيالىق ادەبيەت – «جارالى ادەبيەت» نەگىزىندە دامىعان ادەبي اعىم، ول 1970 جىلداردىڭ سوڭىنان 1980 جىلداردىڭ ورتاسىنا دەيىن كەڭىنەن تارالدى. بۇل ادەبيەت «مادەني توڭكەرىستى» ايىپتاپ، ونىڭ قاتەلىكتەرىن اشكەرەلەۋمەن عانا شەكتەلمەي، جاڭا قىتاي قۇرىلعان كەزدەن باستاپ بۇكىل تاريحي پروتسەستى تەرەڭ تالداۋعا تىرىستى. جازۋشىلار قوعامدى، تاريحتى، مادەنيەتتى جانە ادام بولمىسىن جان-جاقتى زەرتتەۋ ارقىلى تاريحي قايعىلى وقيعالاردىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن ىزدەۋگە، قاتەلىكتەردەن ساباق الۋعا جانە تاريحتىڭ ىشكى زاڭدىلىقتارى مەن ءمانىن اشۋعا ۇمتىلدى.

رەفلەكسيالىق ادەبيەت تەرەڭ فيلوسوفيالىق ماعىناعا، كەڭ تاريحي كوزقاراسقا جانە جوعارى ينتەللەكتۋالدىق ويلاۋعا يە. بۇل باعىتتاعى شىعارمالار تاريحتى قايتا قاراستىرۋعا، قوعامنىڭ دامۋىن تۇسىنۋگە جاڭا مۇمكىندىكتەر بەردى. «رۋح پەن ءتان»، «فۋروڭ قالاسى» سياقتى تۋىندىلار وسى اعىمنىڭ كورنەكتى ۇلگىلەرى بولىپ تابىلادى.

چجان سيانليان جانە ونىڭ شىعارماشىلىعى

چجان سيانليان 1936 جىلى نانكين قالاسىندا جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلدى. ونىڭ باي مادەني ورتاسى وعان تاماشا ءبىلىم الۋعا جانە ادەبيەتكە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەردى. الايدا، تاريحي جاعدايلاردىڭ اسەرىنەن ونىڭ ءومىر جولى كۇرت وزگەردى.

1950 جىلداردىڭ اياعىندا وتباسىنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسى ونىڭ تاعدىرىنا كەرى اسەرىن تيگىزدى. 1960 جىلداردىڭ باسىندا «وڭشىل» دەگەن ايىپ تاعىلىپ، حەلانشان اۋىل شارۋاشىلىق لاگەرىنە جەر اۋدارىلدى. بۇل قيىن كەزەڭ ونىڭ ومىرىندەگى ەڭ ۇلكەن سىناق بولۋىمەن قاتار، ونىڭ ادەبي شىعارماشىلىعىنا دا تەرەڭ اسەر ەتتى.

ول اۋىر ەڭبەك جاعدايىندا ءومىر سۇرگەن قاراپايىم حالىقتى تەرەڭ تۇسىنە باستادى. الايدا، چجان سيانليان قايعىعا بەرىلمەي، حالىقتىڭ شىنايى ءومىرىن زەرتتەپ، ادامنىڭ قيىندىقتارعا توتەپ بەرۋ قابىلەتىن زەرتتەۋدى جالعاستىردى. ونىڭ شىعارمالارى اۆتوبيوگرافيالىق سيپاتقا يە، رەاليزمگە نەگىزدەلگەن، كەيىپكەرلەردىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن تەرەڭ سۋرەتتەۋ ارقىلى ادامنىڭ رۋحاني كۇشىن كورسەتەدى.

1992 جىلى چجان سيانليان نينسيا حۋاسيا باتىس كينوونەركاسىپ ورتالىعىن قۇرىپ، ونىڭ توراعاسى بولدى. ول جەرگىلىكتى مادەني رەسۋرستاردى تەرەڭ زەرتتەپ، ادەبيەت پەن كينونى ۇشتاستىرۋ ارقىلى ءوڭىردىڭ مادەني دامۋىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوستى.

«رۋح پەن ءتان» رومانى

«رۋح پەن ءتان» – چجان سيانلياننىڭ ەڭ ماڭىزدى شىعارمالارىنىڭ ءبىرى، ول ەرەكشە تاريحي كەزەڭدەگى كەيىپكەردىڭ تاعدىرىن باياندايدى.

باستى كەيىپكەر سيۋي لينتسزيۋن جاڭا قىتاي قۇرىلعانعا دەيىن اكەسى-كاپيتاليستىڭ وعان مۇلدە كوڭىل بولمەۋىنەن قيىن بالالىق شاقتى باستان وتكەرەدى. 1960 جىلداردىڭ باسىندا، اكەسىنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسىنە بايلانىستى، «وڭشىل» دەگەن جالامەن ايىپتالىپ، حەلانشان اۋىل شارۋاشىلىق لاگەرىنە جەر اۋدارىلادى.

وسى قاتال ورتادا سيۋي لينتسزيۋن قاراپايىم اۋىل قىزى لي سيۋچجي ەسىمدى بويجەتكەنگە ۇيلەنەدى. تۇرمىستىڭ قيىندىعى مەن ادىلەتسىزدىككە قاراماستان، ول ومىرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن جوعالتپايدى، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن ساقتايدى. كۇندەلىكتى اۋىر ەڭبەكتە ءجۇرىپ، جەرگىلىكتى حالىقپەن شىنايى دوستىق ورناتىپ، ولاردان ومىرلىك دانالىقتى ۇيرەنەدى.

قىتايدا 1978 جىلعى رەفورمالار باستالعاننان كەيىن، سيۋي ءلينتسزيۋننىڭ ءومىرى تۇبەگەيلى وزگەرەدى. ول يانچۋان قالاسىنا اۋىستىرىلىپ، مادەني زەرتتەۋلەرمەن اينالىسادى. ءوزىنىڭ ءبىلىمىن، تالانتىن پايدالانىپ، جەرگىلىكتى مادەنيەتتى دامىتۋعا جانە ەكونوميكانى وركەندەتۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسادى. 

«رۋح پەن ءتان» رومانىنان ءۇزىندى

«ءتۇن قاراڭعىلىعى لاگەردى بۇركەپ تۇر. بالشىقتان سوعىلعان ءۇيدىڭ ىشىندە سيۋي لينتسزيۋن مەن لي سيۋچجي ءبىر-بىرىنە قاراما-قارسى وتىر. ۇستەل ۇستىندەگى مايشامنىڭ ءالسىز جارىعى ولاردىڭ قاراپايىم، بىراق شارشاڭقى جۇزدەرىنە ءتۇسىپ تۇر.

لي سيۋچجي تەرەڭ كۇرسىنىپ:

– لينتسزيۋن، سەنىڭ باي اكەڭ قايتىپ كەلىپتى، سەنى شەتەلگە الىپ كەتكىسى كەلەدى دەيدى. سەن نە ويلاپ تۇرسىڭ؟ – دەپ سىبىرلادى. ونىڭ كوزدەرىندە الاڭداۋشىلىق پەن قيماستىق، بولاشاققا دەگەن سەنىمسىزدىك ۇيالاپ تۇردى.

سيۋي لينتسزيۋن ونىڭ كەدىر-بۇدىرلى قولىن اقىرىن ۇستاپ، بەرىك داۋىسپەن بىلاي دەدى:

– سيۋچجي، مەن كەتپەيمىن. مۇندا سەن بارسىڭ، اۋىلداستارىمىز بار – بۇل مەنىڭ ءۇيىم. ءبىز بىرگە سونشا قيىندىقتى ەڭسەردىك. قازىر جاعدايىمىز بىرتىندەپ جاقسارىپ كەلەدى. مەن قالايشا ءبارىن تاستاپ كەتەمىن؟

لي سيۋچجي كوز جاسىن ارەڭ توقتاتىپ:

– مەن سەنى وزىممەن بىرگە ازاپ شەككەنىڭدى قالامايمىن. سەن بۇدان دا جاقسى ءومىر سۇرە الار ەدىڭ… – دەپ كۇبىرلەدى.

سيۋي لينتسزيۋن ونى جۇمساق قۇشاعىنا الىپ، جاي عانا سىبىرلادى:

– سەن بار جەردە – مەن ءۇشىن ەڭ جاقسى ءومىر سول. سىرتقى الەم قانشا جەردەن جارقىراپ تۇرسا دا، بۇل كىشكەنتاي بالشىق ۇيىمىزدەن ارتىق ەمەس.

وسى قاراپايىم، جۇپىنى باسپانانىڭ ىشىندە، ولاردىڭ ماحابباتى مەن ادالدىعى قاراڭعى تۇندەگى شامداي جارقىراپ، ءبىر-بىرىنە دەگەن سەنىمدەرىن نىعايتا ءتۇستى. قيىندىققا قاراماستان، ادام جانىنىڭ جىلۋى مەن مەيىرىمى ءوز جارىعىن شاشتى».

«ول سابان توسەنىشتىڭ ۇستىندە تەرەزەدەن تۇسكەن اي ساۋلەسىنە قاراپ، ۇزاق ۋاقىت بويى ايەلىنىڭ جۇزىنە زەر سالدى. ايدىڭ جۇمساق جارىعى ونىڭ جۇزىنە ەرەكشە جىلۋلىق بەرىپ تۇرعانداي ەدى. ونىڭ ەرىندەرىنىڭ ءسال جوعارىلاعان بۇرىشتارى جۇزىندە باقىتتى كۇلكىنىڭ ءىزىن قالدىرعانداي كورىندى. «بۇل – ءومىر، بۇل – مەنىڭ وتباسىم»، – دەپ ويلادى ول. سىرتقى الەم قانشا ادىلەتسىزدىك پەن ازاپقا تولى بولسا دا، وسى كىشكەنتاي بالشىق ءۇيدىڭ ىشىندە ول شىنايى جىلۋلىق پەن تىنىشتىقتى سەزىندى».

نۇرحالىق ابدىراقىن

Abai.kz