تاۋەلسىزدىك تەك تۋ مەن جاڭا ۆاليۋتادان عانا تۇرمايدى. وتىز جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە قازاقستان شەتكەرى كەڭەستىك رەسپۋبليكادان ءوزىنىڭ ينفراقۇرىلىمى، يندۋسترياسى جانە الەۋمەتتىك ساياساتى بار ۇلكەن ەلگە اينالدى.

قاراپايىم ادام ءۇشىن بۇل ميلليونداعان شاقىرىم جولدار، جاڭا تۇرعىن اۋداندار، ءىرى مۇناي-گاز جوبالارى، تەمىرجول دالىزدەرى جانە بيۋدجەتكە جۇمىس ورىندارى مەن سالىق تۇسىمدەرىن قامتاماسىز ەتكەن تۇتاس سالالار دەگەندى بىلدىرەدى. تومەندە وزگەرىستەردىڭ اۋقىمىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەتىن فاكتىلەر مەن ساندار كەلتىرىلگەن.

اۆتوجولدار مەن تەمىرجولدار قالالار مەن نارىقتاردى بايلانىستىرادى

1990 جىلداردىڭ باسىندا كولىك دالىزدەرى كەڭەستىك لوگيكادان مۇرا بولىپ قالسا، 21 عاسىرعا قاراي قازاقستان سانالى تۇردە ءوزىنىڭ اۆتوموبيل جولدارى مەن تەمىرجول ارتەريالارىن سالا باستادى. تاۋەلسىزدىك جىلدارى جولداردى قايتا قۇرۋ جانە قۇرىلىس جوبالارى جۇزەگە اسىرىلدى، حالىقارالىق كولىك باعىتتارى سالىندى، ال سوڭعى تەمىرجول جوبالارى ەلىمىزدىڭ ترانزيتتىك وتكىزۋ قابىلەتىن ارتتىرىپ، ەلدى ەۋرازيالىق لوگيستيكاعا بىرىكتىرۋدە.

بۇل جوبالار ايماقتار اراسىنداعى ساياحات ۋاقىتىن قىسقارتادى، جۇك جانە جولاۋشىلار ءۇشىن ساياحاتتى قاۋىپسىز جانە ارزان ەتتى، بۇل ايماقتىق ەكونوميكالىق بەلسەندىلىككە تىكەلەي اسەر ەتەدى.

تۇرعىن ءۇي جانە قالالار: مەملەكەتتىك باعدارلامالار جانە جاڭا اۋداندار

قاراپايىم قازاقستاندىق ءۇشىن ەڭ ءبىر بايقالاتىن وزگەرىستەردىڭ ءبىرى - ۇيگە قول جەتكىزۋ. سوڭعى جىلدارداعى مەملەكەتتىك باعدارلامالار جاس وتباسىلار مەن جۇمىسشىلارعا ارنالعان جەڭىلدىك مولشەرلەمەلەرى مەن نەسيە قۇرالدارىنىڭ ارقاسىندا پاتەر ساتىپ الۋدى قولجەتىمدى ەتتى.

ناتيجەسىندە، قازاقستان بويىنشا تۇرعىن ءۇي اۋداندارىنىڭ جانە ءىرى كولەمدى جاڭا عيماراتتاردىڭ قۇرىلىسى ارتتى. بۇل باعدارلامالار الەۋمەتتىك تۇرعىن ءۇي مەن يپوتەكالىق نەسيە بەرۋ شارتتارىن ۇسىنادى، بۇل قالالاردىڭ كەلبەتىن وزگەرتەدى: قولايلىلىقتار مەن ينفراقۇرىلىمى بار جاڭا اۋداندار پايدا بولۋدا.

كاسىپورىندار مەن ءىرى جوبالار: مۇناي، گاز جانە ينۆەستيتسيا

مۇناي توڭكەرىسى ەلدىڭ تابىسىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى بولىپ تابىلادى. تەڭىز جانە قاشاعان سياقتى ءىرى جوبالار ەكسپورتتى ارتتىرىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى ونەركاسىپ، جۇمىسپەن قامتۋ جانە ينۆەستيتسيالار ءۇشىن پلاتفورماعا اينالدى.

سوڭعى جىلدارى وسى كەن ورىندارىندا ءوندىرىستىڭ كەڭەيۋى جانە جاڭا دامۋ كەزەڭدەرى ءوندىرىس پەن سالىق تۇسىمدەرىنىڭ ايتارلىقتاي وسۋىنە اكەلدى، بۇل ينفراقۇرىلىم مەن الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى قارجىلاندىرۋعا مۇمكىندىك بەردى.

سونىمەن قاتار، مەتاللۋرگيا، حيميا، ەنەرگەتيكا جانە لوگيستيكا سالاسىنداعى جوبالار مەملەكەتتىك جانە جەكە قورلار (ۇلتتىق حولدينگتەردى قوسا العاندا) ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋدا.

ادامدارعا ەكونوميكالىق اسەر: تابىستىڭ ارتۋى جانە كەدەيشىلىكتىڭ تومەندەۋى

ونەركاسىپتىك دامۋ مەن ينۆەستيتسيالاردىڭ ارقاسىندا ەكونوميكالىق ءوسىم 1990 جىلدارمەن سالىستىرعاندا جان باسىنا شاققانداعى ءجىو-ءنىڭ ايتارلىقتاي وسۋىنە جانە 21 عاسىردىڭ العاشقى ەكى ونجىلدىعىندا كەدەيلىك دەڭگەيىنىڭ ايتارلىقتاي تومەندەۋىنە اكەلدى.

بۇل ادامدارعا تەك جوعارى ورتاشا تابىستى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار بۇرىن قاتتى شەكتەۋلى بولعان ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتتى.

ارينە، ەكونوميكالىق كۇيزەلىستەر (ەنەرگيا باعاسىنىڭ تومەندەۋى، داعدارىستار جانە پاندەميا) ايتارلىقتاي كەرى اسەرلەرىن تيگىزدى. بىراق ۇزاق مەرزىمدى ءۇردىس ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىنا باعىتتالعان.

ينجەنەريا، كوممۋنيكاتسيالار، ونەركاسىپتىك كلاستەرلەر

تاۋەلسىزدىك بىزگە تەك «ءىرى» ينفراقۇرىلىمدى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى ينجەنەرلىك مىندەتتەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەردى: ەلەكتر جەلىلەرىن جاڭعىرتۋ، اعىندى سۋلاردى تازارتۋ قوندىرعىلارىن سالۋ جانە ايماقتار بويىنشا ۇيالى بايلانىس پەن ينتەرنەت قىزمەتتەرىن كەڭەيتۋ.

ەكسپورتتاۋشىلاردى قولداۋ جانە يمپورتتى الماستىرۋ باعدارلامالارىمەن قاتار ونەركاسىپتىك پاركتەر مەن تەحنولوگيالىق پاركتەر پايدا بولدى - مۇنىڭ ءبارى ايماقتاردا جۇمىس ورىندارىن قۇرادى جانە شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە ماڭىزدى كومپانيالارعا اينالۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى.

تاۋەلسىزدىك - دامۋ مودەلىن تاڭداۋ مۇمكىندىگى: تابيعي رەسۋرستارعا نازار اۋدارۋ، ۇلتتىق يندۋستريانى قۇرۋ جانە ءبىلىم بەرۋ مەن تۇرعىن ءۇي ارقىلى ادامدارعا ينۆەستيتسيا سالۋ. فاكتىلەر - جاڭا جولدار، باعدارلامالار بويىنشا جۇزدەگەن مىڭ پاتەرلەر، مۇناي جوبالارىنا ميللياردتاعان دوللار جانە جان باسىنا شاققانداعى ءجىو-ءنىڭ ءوسۋى - وزدەرى ءۇشىن ايتادى: كوپتەگەن قازاقستاندىقتار ءۇشىن تاۋەلسىزدىك تۇراقتى ءوسۋ مەن جاڭا مۇمكىندىكتەردىڭ كوزىنە اينالدى.

سونىمەن قاتار، قيىندىقتار ءالى دە ساقتالۋدا - ايماقتىق تەڭسىزدىك، شيكىزات باعالارىنا تاۋەلدىلىك جانە ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ قاجەتتىلىگى - جانە ەل ولارمەن جۇمىس ىستەۋدى جالعاستىرۋدا.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ،

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى

Abai.kz