بيبىگۇل تولەگەنوۆا: "بۇلبۇلدى" ايتۋدان قالعان كۇنى ساحنادان كەتەمىن
- زىكينانىڭ فۋرتسەۆامەن جاقىن قۇربى بولعانى جۇرتتىڭ بارىنە بەلگىلى. ليۋدميلا گەورگيەۆنادان باياعىدا، 1978 جىلى الماتىعا گاسترولگە كەلگەنىندە سۇحبات العانمىن، ول گازەتكە شىققان. 2007 جىلى ماسكەۋگە بارعانىمدا تاعى دا سويلەسكەنمىن. سوندا ءبىر قىزىق جاعدايدى ايتقان. ينوماركا دەگەندى ماسكەۋ جۇرتىنىڭ ءوزى شەتەل ەلشىلەرىنەن عانا كورەتىن سوناۋ 60-شى جىلداردا ۆىسوتسكي "مەرسەدەس" الىپ، زىكينا مينيستردىڭ الدىنا كىرەدى. "مەرسەدەس" سۇرايدى. "بولمايدى" دەيدى مينيستر قۇربىسى. "ۆولودياعا بولعاندا ماعان نەگە بولمايدى؟" دەيدى ليۋدميلا گەورگيەۆنا. "ۆىسوتسكيگە بولادى، ال ساعان بولمايدى. سەن ورىس ءانشىسىسىڭ، سەن ۆولگانىڭ جىرشىسىسىڭ، سەن تەك "ۆولگا" ءمىنۋىڭ كەرەك. قالاساڭ "ۆولگانىڭ" جاڭاسىن الىپ بەرەيىن", دەپتى سوندا فۋرتسەۆا. سوعان قاراعاندا تەگىن ادام ەمەس سياقتى.
- زىكينانىڭ فۋرتسەۆامەن جاقىن قۇربى بولعانى جۇرتتىڭ بارىنە بەلگىلى. ليۋدميلا گەورگيەۆنادان باياعىدا، 1978 جىلى الماتىعا گاسترولگە كەلگەنىندە سۇحبات العانمىن، ول گازەتكە شىققان. 2007 جىلى ماسكەۋگە بارعانىمدا تاعى دا سويلەسكەنمىن. سوندا ءبىر قىزىق جاعدايدى ايتقان. ينوماركا دەگەندى ماسكەۋ جۇرتىنىڭ ءوزى شەتەل ەلشىلەرىنەن عانا كورەتىن سوناۋ 60-شى جىلداردا ۆىسوتسكي "مەرسەدەس" الىپ، زىكينا مينيستردىڭ الدىنا كىرەدى. "مەرسەدەس" سۇرايدى. "بولمايدى" دەيدى مينيستر قۇربىسى. "ۆولودياعا بولعاندا ماعان نەگە بولمايدى؟" دەيدى ليۋدميلا گەورگيەۆنا. "ۆىسوتسكيگە بولادى، ال ساعان بولمايدى. سەن ورىس ءانشىسىسىڭ، سەن ۆولگانىڭ جىرشىسىسىڭ، سەن تەك "ۆولگا" ءمىنۋىڭ كەرەك. قالاساڭ "ۆولگانىڭ" جاڭاسىن الىپ بەرەيىن", دەپتى سوندا فۋرتسەۆا. سوعان قاراعاندا تەگىن ادام ەمەس سياقتى.
- تەگىن ادام ول زاماندا ساياسي بيۋرو مۇشەسى بولمايدى عوي. مەن، ارينە، ليۋدميلا زىكينانى ءانشى رەتىندە قادىرلەيمىن، بىراق ءوزىمنىڭ ۆوكالدىق دەڭگەيىمنىڭ ودان جوعارى بولعانىن دا سەزىنەمىن. ەڭ باستىسى، ءبىزدىڭ باسشىلارىمىزدىڭ مەنى ورىس ءان ونەرىنىڭ تۋ ۇستاۋشىسىنداي كۇيدە حالىقتىق ساناعا ءسىڭىپ كەتكەن اداممەن، ونىڭ ۇستىنە وداقتىق مينيستر جانىن سالا قورعايتىن اداممەن تالاستىرىپ قويعانى تاڭداندىرادى. جارايدى، بۇيىرماعان ەكەن دەي سالعان جوقپىن. جاسىراتىن نەسى بار، كادىمگىدەي قينالدىم. ءبىر جىلداي ءان ايتا الماي قالدىم ءتىپتى. سىيلىققا ۇسىنىلىپ جاتقاندا "ساعان لەنيندىك سىيلىق قايدا؟ شاماڭا قاراسايشى!" دەپ تەلەفون سوققان داۋىستار ەندى "ايتقان جوق پا ەدىك؟" دەپ تابالاۋعا كوشتى.
- ورالحان بوكەيدىڭ ول جايىندا جازعانى دا ەسىمىزدە.
- سودان قوناەۆقا كىرىپ، "ديماش احمەتۇلى، ەندى ماعان مىنانداي ەمتيحان ۇيىمداستىرماي-اق قويىڭىزدارشى" دەپ وكپەمدى دە ءبىلدىرىپ شىقتىم. دەگەنمەن، ول "ەمتيحان" ءىزسىز كەتكەن جوق. كوپە-كورىنەۋ ادىلەتسىزدىك جاسالعاننان كەيىن كوميتەت مۇشەلەرى: "تولەگەنوۆا ەندى كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنا ۇسىنىلسىن، بىراق الدىن الا تالقىلاۋعا تۇسپەي-اق قويسىن، ءبارىمىز ول كەزدە ءبىر اۋىزدان داۋىس بەرەتىن بولىپ كەلىسەيىك", دەپ تاراسىپتى. كەيىن الدىم ول سىيلىقتى. شۆەتسيادا گاسترولدە جۇرگەنىمدە راديودان ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرى ەستىپ، الدىمەن سولار قۇتتىقتاعان ەدى.
كەيىننەن زىكينانىڭ ءوزى مەنى كورگەن سايىن قىسىلىڭقىراپ، رەتى كەلگەن جەردە ماقتاپ سويلەپ ءجۇردى. ءبىر كونتسەرتتە گريگتىڭ "سولۆەيگىن" ورىنداپ شىققاننان كەيىن زىكينانىڭ ماعان قاراپ: "حوروشا، حوروشا، ي سوبوي حوروشا، ي گولوسوم حوروشا، ي مات پياتەرىح دەتەي" دەگەنى بار. "نە پياتەرىح، ا ترويح دەتەي" دەدىم دە جانىنان كەتىپ قالدىم.
- اقىرى سىيلىقتى قوزعاعاننان كەيىن اتاقتاردىڭ جايىن دا ايتىپ قالايىق. ءسىز قازاق سسر-ءنىڭ حالىق ءارتىسى، قازاق سسر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، كسرو حالىق ءارتىسى، كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندىڭىز. ءدال وداق تاراردىڭ الدىندا سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعىن الدىڭىز. تالايلار ءسىزدى سول اتاقتى سۇراپ الدى دەپ اڭگىمە ەتكەنىن دە بىلەمىن. 1995-97 جىلدارى مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولعان تۇسىمدا ءارتىس اعايىنداردىڭ ورتاسىندا ءارتۇرلى اڭگىمەگە ابدەن قانىقتىم عوي.
- ونداي اڭگىمەنى مەنىڭ وزىمە دە سول تۇستا وزىنشە استارلاپ ايتقاندار بار. مۇنىڭ جايى بىلاي. وداقتىڭ تارايتىنى تالاسسىز بولۋعا اينالعان كۇندەرى گورباچەۆ الماتىعا، نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا تەلەفون سوعادى. "ەڭبەگىڭىز بار، كەزىندە ونشا ءدال جاسالماعان قادامدارىمىز دا بولدى. سىزگە سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعىن بەرگەلى وتىرمىن", دەيدى. سوندا پرەزيدەنتىمىز: "كوڭىلىڭىزگە، نيەتىڭىزگە راحمەت. مەن باس تارتامىن. ەگەر مۇمكىندىگىڭىز بولسا ول اتاقتى بىزدەگى وتە لايىقتى ءبىر ونەر ادامىنا بەرسەڭىز ەكەن", دەيدى. ءسويتىپ، مەنىڭ كانديداتۋرامدى ۇسىنادى ءوزىنىڭ ورنىنا. ەكى كۇننەن كەيىن بيبىگۇل تولەگەنوۆاعا سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعىن بەرۋ تۋرالى كسرو پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعى شىعادى. تاعى ەكى كۇننەن كەيىن وداق تارايدى. سولاي بولعان. وسىنىڭ ءوزى ەلباسىنىڭ دارحان جانىن، جومارت جۇرەگىن كورسەتىپ تۇر ەمەس پە؟ تاراپ بارا جاتقان وداقتىڭ ەڭ سوڭعى التىن جۇلدىزى ماعان سولاي بۇيىرعان. ونى سۇراپ الۋ تۇرماق، ونىڭ بەرىلۋىنىڭ جايى قالاي بولعانىن مەن ارادا شامامەن جارتى جىلداي وتكەندە بارىپ ءبىر-اق ەستىدىم.
ءسوزدىڭ رەتى كەلگەندە ايتايىن، مەن نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا سول اتاقتى ماعان ارنايى الىپ بەرمەسە دە ەل ءۇشىن ەتكەن ەڭبەگىنە ءدايىم ريزا بولىپ وتەر ەدىم. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ەلگە جاساعان جاقسىلىعى وتە كوپ. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ءبىزدىڭ ەلدىك ابىرويىمىزدى اسقاقتاتتى، ۇلتتىق رۋحىمىزدى كوتەردى، قازاقتى الەمگە تانىتتى. اينالاسى جيىرما شاقتى جىلدىڭ ىشىندە وزگەلەرمەن تەڭەستىرىپ قانا قويماي، تالاي ەلدىڭ الدىنا شىعارتتى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كەزەڭىندە ءبىر جۋرنالدىڭ (قاتەلەسپەسەم، "پاراسات" قوي دەيمىن) سۇراقتارىنا جاۋاپ قايتارعانىمدا نۇرسۇلتان ءابىشۇلى تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ كىندىگىن كەستى، ەندى ونى تاياۋ جىلداردا ءتورت اياعىنان تىك تۇرعىزاتىنىنا كامىل سەنەمىن دەگەن ەدىم. سول ءسوزىمنىڭ ءدال شىققانىنا بۇگىندە كوزىم انىق جەتىپ وتىر. پرەزيدەنتتىڭ "مادەني مۇرا" باعدارلاماسىن جاساتقانى دا ەرەن ءىس بولدى. ءبىز مىنا دۇنيەگە مىقتى مادەنيەتىمىزبەن، الەمدىك دەڭگەيدەگى ادەبيەتىمىزبەن دە تانىلۋىمىز كەرەك. پرەزيدەنتتىڭ وپەرا تەاترىن قايتا سالىنعانداي ەتىپ، كەرەمەت رەكونسترۋكتسيادان وتكىزگەنىنە ءبىز رازىلىعىمىزدى ايتىپ جەتكىزە المايمىز. تەاتر جاڭادان اشىلعاندا بالەت بيشىلەرىنىڭ جاتا قالىپ، ساحنانىڭ ەدەنىن سۇيگەنىن ءوز كوزىمىزبەن كورگەندە جانارىمىزدان جاس ىرشىپ كەتكەن بولاتىن. بيبىگۇل تولەگەنوۆا اتىنداعى ۆوكاليستەر كونكۋرسىن وتكىزۋ يدەياسىن قولداعانى، ناقتى كومەك بەرۋدى تاپسىرعانى ءۇشىن دە مەن پرەزيدەنتكە قارىزدارمىن. نەگىزىنەن جاس انشىلەر، 19 جاستان 32 جاسقا دەيىنگىلەر عانا قاتىستىرىلاتىن ول كونكۋرس قازىردىڭ وزىندە جاقسى جەمىسىن بەرىپ ۇلگەردى دەي الامىن. مىسالى، الەكسەي كۋديموۆ دەگەن ءانشى سول كونكۋرستا جەڭىمپاز اتانىپ ەدى، قازىر ۆەنا وپەراسىندا ءان سالىپ ءجۇر. ەلباسىنىڭ قازاقتىڭ قالىڭ ورتاسىنان شىققاندىعى، قازاق مەكتەبىن بىتىرگەندىگى، تىلگە ۇستالىعى، اقىنجاندىلىعى، ونەرگە جاقىندىعى، ءوزىنىڭ دە دومبىرانى قولعا الىپ، اۋەلەتىپ ءان شىرقاپ جىبەرەتىندىگى - ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزدىڭ باعى. پرەزيدەنت ءاننىڭ جانىن سونداي سەرگەك سەزىنەدى. انا جولى، استاناداعى مۋزىكا اكادەمياسىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان كونتسەرتتە "گاۋھارتاستى" ايتقان ەدىم. كونتسەرتتەن كەيىنگى شاي ۇستىندە نۇرسۇلتان ءابىشۇلى: "بيبىگۇل احمەتقىزى، جاڭا "گاۋھارتاستىڭ" قايىرماسىندا ەكى قولىمدى تاستاي قىسىپ وتىردىم. وتە قيىن ءان عوي، قازىر قالاي شىعارار ەكەن دەدىم" دەدى. راس ايتادى، قازاقتىڭ حالىق اندەرىنىڭ كوبىن ورىنداۋ وڭايعا تۇسپەيدى. "شاماڭ كەلسە "شامانى" ايت" دەگەندەي، "القوڭىر", "قاراتورعاي", "ياپۋراي", "دايديداۋ" سياقتى اندەردى ايتۋ قانداي انشىگە دە سىن.
- ءبىر سوزدەن ءبىر ءسوز شىعىپ، بۇگىنگى كۇنگە دە ءوتىپ كەتىپ جاتىرمىز. ال ءومىرىڭىزدىڭ، ونەرىڭىزدىڭ باستاپقى بەلەسىندە قامتىلماعان كوپ اڭگىمە ءالى بار. گالينا سەرەبرياكوۆانىڭ ءتالىم-تاربيەسىن العانعا دەيىن دە ءسىز الماتىعا ءبىر كەلىپ كەتكەنسىز عوي. سولاي ەمەس پە؟
- سولاي. كونسەرۆى تسەحىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىمدە يگور اناتولەۆيچ لەبەدەۆ دەگەن ءبىر تاماشا كىسى تسەح باستىعى بولدى. مەنىڭ ءان سالعانىمدى سونداي جاقسى كورەدى. ايقايلاپ ءان ايتىپ ءجۇرىپ، ارا-اراسىندا كەيدە براك تا جىبەرىپ قويامىن. وندايدا "مىنا ارتيستكادان قۇتقاراتىن بىرەۋ بار ما؟ جىبەرەيىكشى وقۋعا وسىنى" دەپ ءازىل-شىنىن ارالاستىرىپ ايتادى. اقىرى قالالىق كومسومول كوميتەتى مەنى الماتىعا، "پروسلۋشيۆانيەگە" جىبەرۋ جونىندە شەشىم شىعاردى. بۇل 1948 جىلدىڭ كوكتەمى ەدى. جاسىم 18-دەن جاڭا اسقان. الىسقا ەشقايدا شىقپاعانمىن، پويىزعا وتىرىپ كورمەگەنمىن. تەرەزەدەن موينىمدى شىعارىپ، جول جيەگىندەگى باعاندارعا قارايمىن دا وتىرامىن. "بۇل باعاندار قايدا بارادى، ءبىر كەزدە بىتە مە؟" دەپ ويلايمىن. ءسويتىپ، الماتىعا جەتتىم. ءدال 9 مامىر كۇنى سول كەزدەگى كيروۆ پەن مير كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى "دەلەگاتتار ءۇيى" دەگەن قوناقۇيگە ءتۇستىم. قوناقۇيگە قابىلداردىڭ الدىندا بالەن جەرگە باراسىڭ، مونشاعا تۇسەسىڭ دەدى. مونشادان شىقسام كيىمدەرىم وتتاي ىستىق، بىردەن كيە دە المايسىڭ. سىرتتان كەلگەندەردىڭ ءبارىن ول كەزدە سونداي "سانوبرابوتكاعا" سالادى ەكەن. جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ دا كوپ كەزى ەدى عوي. جولدان شارشاپ كەلىپ، ءتۇن بولعانىن دا كۇتپەي ۇيىقتاۋعا جاتا بەرىپ ەدىم، ءبىر كەزدە سۇمدىق اتىس باستالدى دا كەتتى!.. ساسقانىمنان ۇستەلدىڭ استىنا كىرىپ الىپپىن. جانىمداعى كورشىم ساسىپ قالىپ: "بۇنىڭ نە؟ بۇنىڭ نە؟" دەي بەرەدى. "اتىپ جاتىر عوي، اتىپ جاتىر عوي" دەيمىن قالشىلداپ. سوندا بارىپ الگى ايەلدىڭ: "اقىماعىم-اۋ، بۇگىن 9-شى مامىر عوي، جەڭىس كۇنى عوي، ساليۋت بەرىپ جاتىر عوي" دەگەنى... ساليۋت دەگەندى سەمەيدە ەستىگەنىمىز بولماسا كورمەگەنبىز.
ەرتەڭىندە "پروسلۋشيۆانيەگە" باردىم. مينيسترلەر كەڭەسى جانىنداعى مادەنيەت باسقارماسى ول كەزدە وسى وپەرا تەاترىنىڭ ىشىندە ورنالاسقان ەكەن. ءالى ەسىمدە، ساعىنتاي احمەتوۆ دەگەن كىسىگە الىپ باردى. ول كىسى پيانيست شاقىرتتى. "قازاق ءۆالسىن" باستايىن دەسەم... داۋىسىم شىقپايدى... ۆاگوننان موينىمدى قىلقيتىپ العا قارايمىن، باعان سانايمىن دەپ ءجۇرىپ داۋىسىمدى قۇرتىپپىن... مەنى تىڭداپ وتىرعاندار ەندى اكتەرلىك قابىلەتتى تەكسەرۋگە كىرىستى. "بولمەدەن شىعىڭىز دا قايتا كىرىڭىز، ەڭ جاقىن ادامىڭىزدى كەزدەستىرگەندە قالاي قۋاناتىنىڭىزدى كورسەتىڭىز", دەدى. مەن ەسىكتى جابا سالىپ، قايتا اشتىم دا باج ەتە قالىپ، شىڭعىرىپ جىلاپ جىبەردىم. بوتاداي بوزدادىم. وتىرعان ادامدار اڭ-تاڭ. مەن بولسام مىنا كىسىلەر الماتىعا ادەيى الدىرتقان ەكەن، قازىر ماعان پاپامدى كورسەتكەلى تۇر ەكەن دەپ قالىپپىن...
- راسىندا دا، ەستە ەرەكشە قالاتىن ءسات ەكەن.
- سول كەزدەگى ادامدارعا ءالى قايران قالامىن. رەسپۋبليكالىق وليمپيادادا كوزگە ءتۇسىپ، كونسەرۆاتورياعا قابىلدانعاننان كەيىن وقىمايمىن دەپ قيعىلىق سالعانىم دا بار ەمەس پە؟! سونداعى ويىم سەمەيگە قايتىپ بارىپ، كونسەرۆى تسەحىنداعى جۇمىسىمدى جالعاستىرۋ، اقشا تاۋىپ، ماماما، اپكە-سىڭلىلەرىمە قاراسۋ. اقىرى مەنى سۇيرەلەگەندەي ەتىپ وتىرىپ كومسومولدىڭ ورتالىق كوميتەتىنە الىپ باردى. دىمشيتس دەگەن حاتشى بار ەكەن. سول ماعان ايتادى: "تۇسىنسەڭشى، بۇل سەنىڭ داۋىسىڭ ەمەس، بۇل حالىقتىڭ داۋىسى، بۇل مەملەكەتتىڭ يگىلىگى" دەيدى. ءتىپتى بولماعان سوڭ "وسىدان وقىماساڭ سەنى سوتقا بەرەمىز" دەگەنگە شىقتى. شوشىپ كەتتىم. كەيىن ءبارىن ءتۇسىندىم عوي. كونسەرۆاتورياعا تۇسكەنىمە قۋانىپ، سەمەيگە قايتقانشا، تاپسىرماسىن ورىنداعانىمدى گالينا يوسيفوۆناعا ايتقانشا اسىعىپ جۇرگەنىم سودان.
- ەندى كونسەرۆاتوريادا وقىعان جىلدارىڭىزدى اڭگىمەلەسەڭىز ەكەن.
- سول 1948 جىلى المانىڭ شىعىمى كەرەمەت بولعانى ەسىمدە. جاڭبىر جاۋعاندا تاۋدان اققان المالار ارىق-ارىقتان اسىپ كەتەتىن. گوگول مەن فۋرمانوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا ەكى قاباتتى باراك جاتاقحانامىز بولدى. بىراق مەن وندا ۇزاق تۇرا المادىم. ءبىرىنشى كۋرستا-اق تۇرمىسقا شىعىپ كەتتىم. "سەن قىز وقۋعا بارا جاتقان جوقسىڭ، سەن قىز الماتىعا بايعا تيۋگە بارا جاتىرسىڭ" دەپ ءبوجىپ قالعان مامامنىڭ ءسوزى تۋرا كەلدى دە قويدى...
- كەشىرىڭىز، ون سەگىزدەن جاڭا اسقان كەزىڭىز، ۋىلجىپ تۇرعان سۇلۋسىز، سونشا نەگە اسىقتىڭىز؟..
- مەن، شىنىمدى ايتسام، تۇرمىسقا شىعۋ دەگەننىڭ بايىبىنا بارىپ تا جاتپاپپىن سول كەزدە. بولاشاق كۇيەۋىم سوناۋ سەمەيدەن مەنى ىزدەپ كەلدى، مەن ءۇشىن ايەلىنەن اجىراستى، بالالارىن قالدىردى، سونىڭ ءبارىن مەن تاپ ءبىر ماحابباتتىڭ جولىنداعى قۇرباندىقتاي كوردىم. ءوزى مەنەن اتتاي 13 جاس ۇلكەن ەدى. كونسەرۆاتوريانىڭ ەكى كۋرسىن بىتىرگەنشە ەكى قىز تۋىپ ۇلگەردىم. بىراق، مەنىڭ وتباسىلىق ومىردە جولىم بولمادى. ءۇش رەت تۇرمىس قۇردىم. ءۇش كۇيەۋىمنەن دە باقىت تابا المادىم. جالپى، "ۇلدان كورەسىڭ بە، قىزدان كورەسىڭ بە؟" دەگەندەي، ايەل ادامنىڭ جۇلدىزى نەدەن جاناتىنىن ايتۋ قيىن. بىرەۋ باقىتىن وتباسىنان تابادى، بىرەۋ ءوزىنىڭ بويىنان تابادى. مەن ءوز باقىتىمدى ءوزىمنىڭ بويىمنان، ياعني ونەرىمنەن تاپتىم. العاشقى كۇيەۋىمنىڭ قىزعانشاقتىعىنان كورمەگەن قورلىعىم جوق. كونسەرۆاتوريا بىتىرگەن تۇستا "جولداما الامىز، اۋدانعا بارامىز، سوندا مادەنيەت ۇيىندە جۇمىس ىستەيسىڭ" دەپ بالە قىلدى. وندايعا قالاي كونەرمىن! مەنىڭ ونەردەگى ومىرىمە ول دا كونە المادى، سودان بايعۇس ءىشىپ كەتتى، سوڭىرا ءتىپتى سالىنىپ ءىشىپ كەتتى. نە ىستەيىن، ەكى بالامدى ەكى قولتىعىما قىسىپ مەنىڭ دە كەتۋىمە تۋرا كەلدى. ۇيدەن ءبىر ساباق ءجىپ الماعان كۇيى شىعىپ جۇرە بەردىم. ءوز باسىن الىپ جۇرە المايتىنىنا كوزىم جەتكەننەن كەيىن ارادا ءبىراز ۋاقىت ءوتكەندە ونىڭ بۇرىنعى ايەلىنەن تۋعان بالالارىن دا ءوز اتىما جازدىردىم. قايتەيىن ەندى. قازىر ويلاپ قاراسام سول كەزدە كۇيەۋىمنەن كەتپەگەنىمدە ەڭ قۇرىعاندا داۋىسىمنان ايىرىلادى ەكەنمىن. داۋىسىمنان ايىرىلسام بارىنەن ايىرىلعانىم عوي. بىتكەنىم عوي. ءايتەۋىر، دەر كەزىندە اقىلىم كىرىپ ۇلگەرىپتى. ەكىنشى كۇيەۋىمنەن اجىراساتىندا ول شىركىن ماعان "سونشا اتاعىڭ بار، سونشا اقشاڭ بار، مەنەن اليمەنت تالاپ ەتە قويمايتىن شىعارسىڭ" دەگەن اڭگىمە ايتۋعا دەيىن باردى. سودان مەن ۇلىمدى ءوزىمنىڭ اتىما جازدىرىپ الدىم. نەگىزىندە، مەن بالالاردى سونداي جاقسى كورەمىن. وتباسىلىق ءومىرىم كوڭىلدەگىدەي بولعاندا كەمى بەس بالالى بولار ەدىم دەپ ويلايمىن. قۇدايعا شۇكىر، بالالارىمنىڭ ءبارى جاقسى ءوستى. گاسترولدە ايلاپ جۇرگەنىمدە بىرىنە ءبىرى قاراپ، ءبىرىن ءبىرى تاربيەلەپ جاتاتىن. بالالارىمنىڭ ەشقايسىنا ەرەكشە جاعداي جاسايىن، كومەكتەسەيىن دەپ بىردە ءبىر كابينەتكە كىرىپ كورگەن ەمەسپىن. قىزىم ءماريامگۇل وپەرا تەاترىندا شيرەك عاسىرداي جۇمىس ىستەگەندە قانداي دا ءبىر اتاق الۋ جونىندە ماعان اۋزىن اشقان ەمەس. "كۇيەۋىم جاقسى، ۇلىم جاقسى، باسقا نە كەرەك؟" دەپ جۇرە بەرەتىن جارىعىم. ەرتەڭ ء(بىزدىڭ اڭگىمەمىز 9 ناۋرىز كۇنى بولعان ەدى - س.ا.) ءماريامگۇلىمنىڭ ومىردەن وتكەنىنە ءدال ءۇش جىل تولادى، داستارقان جايىپ، قۇران وقىتقالى وتىرمىز. كۇيەۋ بالام سەيدىلدا بايشاقوۆتى بار قازاق بىلەدى دەپ ويلايمىن. سەيدىلدانى قۇرمەت تۇتامىن. انا جىلى "پولە چۋدەس" ويىنىنان فۋتبولدان پاريجدەگى الەم بىرىنشىلىگىنە جولداما ۇتىپ العانىمدا سونى سەيدىلداعا بەرگەنىم بار. ءوزىم دە فۋتبولدى سونداي جاقسى كورەمىن. قازىر ءاڭگىمەمىز بىتكەن سوڭ پاتەردى كورسەتەرمىن، بالكونعا شىعارمىز، تەرەزەمىزدىڭ ءدال تۇبىندە فۋتبول الاڭى بار، سوعان ءجيى قاراپ وتىرامىن.
- مىنا باعاناشىلداعى پاتەرىڭىز تاماشا ەكەن. تاۋ جاقتا، اۋاسى تازا، تىپ-تىنىش جەردە، وڭاشا. مەن ءسىزدى باياعى پاتەردە تۇرا ما دەيتىنمىن...
- ايتايىن دەگەنىڭىزدى ءتۇسىندىم. ءيا، ول پاتەردى ماعان ەلۋ جاسقا تولعانىمدا د.ا.قوناەۆ سىيلاپ ەدى، كەرەمەت ءۇي بولاتىن. ءار قاباتتا ءبىر عانا پاتەردەن ەدى. نۇرعيسا سوندا تۇردى، ولجاس سوندا تۇردى، اكادەميك سوكولسكي، ارحيتەكتور راتۋشنىي دەگەن تاماشا كورشىلەرىمىز بولدى. انا جىلدارداعى ءبىر سۇحباتىمدا "بۇل ءۇيدى ماعان ديمەكەڭ سىيلاعان، سوندىقتان ەرەكشە ىستىق، قالتالى كىسىلەر قىمبات باعا ۇسىنىپ، ساتۋدى سۇراپ جاتادى، بىراق ساتپايمىن" دەگەن سىڭايدا ايتقانىم بار ەدى، ءسىز سوعان مەگزەپ وتىرعان سياقتىسىز عوي. قايتەيىن، سول ءۇيدى دە ساتۋعا تۋرا كەلدى. ماريامگۇلىم اۋىرىپ، شەتەلدە كۇردەلى ەم كەرەك بولعاندا ارى جۇگىرىپ، بەرى جۇگىرىپ، سونشا مول اقشانى تابا الماي، قينالا-قينالا ساتتىق اقىرى. كەيىن يمانعالي باۋىرىم اكىم بولىپ تۇرعانىندا ءبىر جاقسى ءۇي بەرگەن، ونىسىنا راحمەت، سونى ساتىپ، ۇستىنە اقشا قوسىپ مىنا ءۇيدى الدىق. كوشىپ كەلگەنىمىزگە جىل دا تولعان جوق ءالى.
ومىردە ءبارى ويلاعانىڭداي بولا بەرمەيدى عوي. قايتەرسىڭ.
- 1975 جىلى "سوتسياليستىك قازاقستاننىڭ" ادەبيەت جانە ونەر ءبولىمىنىڭ تىلشىلىگىنە جاڭا قابىلدانعانىمدا سول ءبولىمنىڭ مەڭگەرۋشىسى قازىرگى بەلگىلى جازۋشى بولات بوداۋباەۆ ەدى. ول كىسى ءدال سول تۇستا "بۇلبۇل" دەگەن وچەرك جازدى ءسىز تۋرالى. وچەركتە كونسەرۆاتوريادا باستان كەشكەن قيىندىقتارىڭىز اسەرلى سۋرەتتەلگەن. سونداعى جايلاردى تاعى ءبىر مارتە اڭگىمەلەپ بەرسەڭىز قايتەدى؟
- اڭگىمەلەپ بەرەيىن. 1950 جىلدىڭ 1 اقپانىندا جاڭا ءسىز ەكەۋمىزگە شاي قويىپ بەرىپ جۇرگەن قىزىما بوساندىم. پاتەردەن پاتەرگە كوشىپ، ابدەن ازىپ-توزىپ جۇرگەن كەزىمىز. ءبىر جاعىنان كاسىبي شىڭدالۋ ءۇشىن، ءبىر جاعىنان اقشا تابۋ ءۇشىن قازاق راديوسىندا ءانشى بولىپ، قوسىمشا جۇمىس ىستەيتىنمىن. ايتقانداي، سول كەزدە مۇقاعالي بىزدە ديكتور بولدى. الپامساداي اقىن جىگىتتى مەن ماياكوۆسكيگە ۇقساتاتىنمىن. مەنى قاۋسىرا قۇشاقتاپ، "وي، بيبىگۇل، سەن ەكەۋمىز دە شمىگامىز عوي", دەپ قوياتىن. وسى جەردە كۇن كورۋ ءۇشىن ءجۇرمىز عوي دەگەنى. ءبىر كۇنى مەنى كونسەرۆاتوريانىڭ ديرەكتورىنا شاقىردى. ديرەكتور (ول كەزدە رەكتور دەگەن ءسوز جوق) احمەت جۇبانوۆ ەدى. مەنى ديرەكتورعا الىپ بارعان ۇستازىم ارسەني كارينسكي سول كىسىنىڭ الدىندا: "مىنا تولەگەنوۆا راديودا ءان سالامىن دەپ داۋىسىن ابدەن وتىرعىزدى. ءوزى ەكى جىلدا ەكى بالا تۋدى. بۇل ەندى ءانشى بولمايدى، بالا تۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، وقۋدان شىعارۋ كەرەك" دەپ قاراپ وتىر... قانىم باسىما شاپشىدى. "مەن وقۋعا تۇسكەندە داۋىسىم بار ما ەدى؟" دەدىم كارينسكيگە. "بار ەدى". "قايدا مەنىڭ سول داۋىسىم؟! مەنىڭ داۋىسىمدى قۇرتقان ءسىز! مەن ءسىزدى سوتقا بەرەمىن", دەدىم ول كىسىگە. اشۋ ۇستىندە احمەت قۋانۇلىنا دا: "وسىنداي پەداگوگتاردى ۇستاپ وتىرعانىڭىز ءۇشىن ءسىزدى دە سوتقا بەرەمىن" دەپ تاستادىم... ديرەكتوردىڭ جۇزىنە جىلۋ جۇگىردى. مەن كونسەرۆاتوريادا قالاتىن بولدىم. جاڭاعى شاتاقتان كەيىن كوميسسيا قۇرىلىپ، كارينسكيدىڭ جۇمىسى تەكسەرىلدى. سويتسەك، ونىڭ ۆوكال ونەرىن وقىتۋ ءادىسى ءتىپتى دۇرىس ەمەس ەكەن. ءبىزدى وزىنشە بيىك سوپرانونىڭ يتاليان مەكتەبىنە كەلتىرەمىن دەپ داۋىسىمىزدى تەجەي بەرگەن ەكەن. كارينسكي جۇمىستان شىعارىلدى. التى شاكىرتىنىڭ اراسىنان مەنىڭ داۋىسىمدى عانا ساقتاپ قالۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. بەس داۋىستىڭ تۇبىنە جەتتى اقىرى.
مەنىڭ داۋىسىمدى قالپىنا كەلتىرگەن ادام - نادەجدا نيكولاەۆنا سامىشينا. مەن ول كىسىنى ومىردەن وتكەنىنشە (99 جاسىندا قايتتى) "مويا ۆوكالنايا ماما" دەپ ارداقتاۋمەن بولدىم. ەكى جىل بويىنا مەنى اۋرۋ ادامنىڭ رەجىمىنە سالىپ قويدى. ەكى جىل بويى اۋىز اشتىرمادى. ەكى جىل بويى قاتتى قينالدىق. ونىڭ ەسەسىنە كونسەرۆاتوريا بىتىرگەن جىلى مەنى بىردەن وپەرا تەاترىنا جۇمىسقا قابىلدادى! مىنە، ناعىز ۇستازدىڭ قۇدىرەتى وسىنداي. ەكىنشى جاعىنان، دۇمبىلەز ۇستازدىڭ ۇرىندىرا جازداعان قاسىرەتى الگىندەي. ول ءتىپتى اياعى اۋىر كەزدە ايەلدىڭ ءان سالۋىنا بولمايتىنىن دا بىلمەيدى ەكەن!
- ءسىز كونسەرۆاتوريا بىتىرگەن جىلى وپەرا ترۋپپاسىنا قابىلداندىڭىز. الايدا، ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن فيلارمونياعا جۇمىسقا اۋىسىپ كەتتىڭىز. وعان قاتتى وكىنگەن، قينالعان بولارسىز؟
- ارينە. مەن كىشكەنتاي كۇنىمنەن باسىمنان ءسوز اسىرماي ءوسىپ ەدىم. "حالىق جاۋىنىڭ" بالاسى دەگەن سوڭ تۇرعىلاستارىڭنىڭ، قۇربىلاستارىڭنىڭ اششى ءسوزى ءتيىپ قالاتىنى بولادى، سوندايدا ەسەسىن قالايدا قايتارۋعا تىرىساسىڭ. تەاترعا بارعان بەتتە مەنىڭ راديودا قوسىمشا جۇمىس ىستەيتىنىم انانىڭ دا، مىنانىڭ دا اۋزىنان تۇسپەيتىن بولدى. وزدەرى ءبىر ايدا ءبىر-ەكى سپەكتاكلدە عانا كورىنەدى، ال مەن قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى راديودان ءان سالامىن دا جاتامىن. ءبىر كۇنى كوركەمدىك كەڭەستە تەاترىمىزدىڭ ديرەكتورى: ء"بىز تولەگەنوۆا سياقتى راديودا ءاندى قاعازعا قاراپ ايتىپ جۇرگەن انشىلەردى جوعارى اتاققا جىلجىتپايمىز", دەپ سويلەگەنى. كەشە عانا جۇمىسشى ورتادان شىققان ادام ەمەسپىن بە، ورنىمنان اتىپ تۇرىپ: ء"سىزدىڭ جىلجىتقانىڭىزعا كۇنىم قاراپ تۇرعان جوق. مەن ءوزىمدى ءوزىم-اق جىلجىتامىن", دەپ سالدىم. انۋاربەك ۇمبەتباەۆ اعاي تەاتردا باستاۋىش پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى ەدى، سول كىسى كابينەتتەن جەلكەلەپ شىعارىپ جىبەردى. سودان مەنى فيلارمونياعا اۋىستىردى. بۇل 1956 جىلى بولعان جاعداي. جوق، بىردەن اۋىستىرىپ جىبەرگەن جوق، ونىڭ دا ءوز حيكاياسى بار. تەاترمەن بىرگە ماسكەۋگە بارىپ، كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇيمەن پويىزدا قايتىپ كەلە جاتقانبىز. اتىراۋدىڭ قاندىاعاش دەگەن جەرىنە كەلگەندە ۆاگونىمىزعا ءبىر كىسى كىردى. "تولەگەنوۆا دەگەن كىم؟". "مەن". ء"سىز بولساڭىز قازىر وسى ستانسادا پويىزدان ءتۇسۋىڭىز كەرەك", دەيدى. "ە، نەگە؟" دەسەم، "قۇرمانعازى وركەسترىمەن وسى وبلىستا كونتسەرت قويۋعا قاتىساسىز", دەيدى. "مەن وندا جۇمىس ىستەمەيمىن عوي". "جوق، ءسىز سوندا جۇمىس ىستەيسىز. ءسىزدى مىنا بۇيرىقپەن تانىستىرۋدى ماعان تاپسىردى". سويتسەم، مەن ماسكەۋدە جۇرگەندە تاعدىرىمدى سىرتتان شەشىپ، مەنى فيلارمونياعا اۋىستىرىپ جىبەرىپتى. كۋپەدە روزا جامانوۆامەن بىرگە كەلە جاتقانمىن. روزا ءوزى ابدەن قورقاق، زارەسى ۇشىپ، كىشكەنتاي كوزدەرى باقىرايىپ كەتتى. ەسىمدى جيعانشا بولعان جوق، زاتتارىمدى دەرەۋ بۋىپ-ءتۇيىپ، سول قاندىاعاشتان ءتۇسىردى دە تاستادى. جۇرەگىم قان جىلاپ، پەرروندا قالا بەردىم. وپەرا ساحناسىنا شىعارسام دەگەن قانشا بەينەلەرىم كوزىمنەن بۇل-بۇل ۇشىپ كەتە باردى. ارتىنشا گۋرەۆكە وركەستر جەتتى الماتىدان. اۋدانعا جينالىپ جاتقان توپتىڭ اراسىندا ءبىر سۇيكىمدى قىز-بالا ارلى-بەرلى جۇگىرىپ ءجۇر. سوعان ءسۇيسىنىپ، "مىنا كارىستىڭ قىزى قانداي ادەمى" دەسەم، جانىمداعى بىرەۋدىڭ: "ويباي، ول بالا ءازيدوللا ەسقاليەۆتىڭ قىزى عوي" دەگەنى... ءازيدوللا، سويتسەم، ءوزى اتىراۋدان ەكەن، گاسترولگە جولى ءتۇسىپ تۇرعان سوڭ قىزىن اۋىلداعى ۇلكەن كىسىلەرگە اپارا جاتىر ەكەن. جاستاۋ كەزدە سولاي قويىپ قالاتىندارىم بولۋشى ەدى. ونەر ورتاسى، قازاقى ورتا مەنى انا ءتىلىمنىڭ بار بايلىعىن ءبىلۋگە، تۋعان حالقىمنىڭ عاجاپ مىنەزدەرىن بويىما سىڭىرۋىمە كومەكتەستى. كىلەڭ ورىس ءتىلدى ورتادا ءوستىم عوي سەمەيدە. كۇلاش اپاي: ء"اي، قىز، سەن قازاقشاڭدى دۇرىستا" دەپ قوياتىن. قازاقشا ءتىلىمدى جوندەۋگە راديونىڭ دا كوپ جاردەمى ءتيدى. نۇتفوللا، قۋاندىق، مۇقاعاليلاردان انا ءسوزدىڭ دە، مىنا ءسوزدىڭ دە ماعىناسىن سۇراپ الا بەرەتىنمىن. جۇسىپبەك اعايدىڭ ءتىپتى مازاسىن الاتىنمىن. مەنىڭ مىنا ومىردەگى ەڭ باقىتتى ساتتەرىمنىڭ ءبىرى جۇسىپبەك اعايدىڭ ءبىر كونتسەرتتەن كەيىن: "شىراعىم، "گاۋھارتاستى" ءتىرىلتتىڭ. ريزامىن" دەپ كوزىنە جاس الىپ تۇرىپ باتا بەرگەنى. سول ساتتە وزىمنەن ءوزىم كۇبىرلەپ: "جۇسەكەڭنەن باتا الساڭ وندا ءانشى بولعانىڭ" دەگەنمىن.
اۋەلدە ىقتيارسىز اۋىسقانىممەن، قازاق مەملەكەتتىك فيلارمونياسىمەن وتكىزگەن ون بەس جىلىما ەش وكىنبەيمىن. فيلارمونيانىڭ ارقاسىندا، قۇرمانعازى وركەسترىمەن بىرگە ءجۇرىپ، ەلىمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىن تۇگەل ارالادىم. مەن كونتسەرتپەن بارماعان اۋدان جوق شىعار دەپ ويلايمىن قازاقستاندا. اتاقتىڭ، وردەننىڭ ءبارىن سوندا جۇرگەندە الدىم. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، كسرو-نىڭ حالىق ءارتىسى، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعى، كسرو-نىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعى، ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنى، لەنين وردەنى... ءبارى بىرىنەن كەيىن ءبىرى كەلىپ جاتتى. ەڭ باستىسى - مەنىڭ كوپ قىرلى، كوپ سىرلى ءانشى رەتىندە قالىپتاسۋىما بار جاعداي جاسالدى. وپەرادا وزىڭە تيگەن پارتيالاردان باسقا ەشتەڭە ايتا المايسىڭ عوي. فيلارمونياداعى جۇمىس ماعان قازاق اندەرىنىڭ بار سۇلۋلىعىن، بار سىرلىلىعىن ايقارا اشۋعا مۇمكىندىك بەردى. "باياناۋىل", ء"بىر بيداي ارپا", "جالعىز ارشا", ء"بىر بالا", "يليگاي", ء"شيلى وزەن", "بۋرىلتاي", "اينامكوز", "گاككۋ", "قازاق ءۆالسى", "قايىقتا", "تەربەلەدى تىڭ دالا", "قۋانامىن", "جان ساۋلەم"... وي، ساناپ تاۋىسۋ مۇمكىن ەمەس عوي. ماناربەك اعانىڭ "قۋانامىن" دەگەن انىنە بايلانىستى ءبىر قىزىق جاعداي ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. ول كەزدە كەز كەلگەن ءاندى كونفەرانسە حابارلايتىن ەدى عوي. ءبىر اۋدانعا بارعانىمىزدا جۇرگىزۋشى ساحناعا شىقتى دا، تىم كوتەرىڭكى داۋىسپەن: "ماناربەك ەرجانوۆ. "قۋانامىن!" دەپ حابارلادى. سول-اق ەكەن الدىڭعى قاتاردا، جەردە وتىرعان ءبىر بالانىڭ جۇلىپ العانداي: "ە، نەمەنەگە؟" دەگەنى... جۇرت كۇلىپ جاتىر.
- بيبىگۇل احمەتقىزى! تاعى قانداي قىزىقتى جايلاردى ەسكە الا الار ەدىڭىز؟
- ءبىر كۇنى شىمكەنتكە گاسترولگە باردىق. پاركتە، اشىق ەسترادادا كونتسەرت بەردىك. كۇن كۇيىپ تۇر. الدىمدا ءان ايتىپ شىققان باقىت ءاشىموۆا ماعان كەلىپ، "مەن زورعا شىدادىم، سەن كۇلىپ جىبەرمە، الدىڭعى جاقتا ءبىر بوجبان قارا وتىر، جاي وتىرماي، گرافينمەن سۋ ءىشىپ وتىر..." دەپ ەسكەرتىپ كەتتى. كەزەگىم كەلىپ، ساحناعا شىعىسىمەن-اق بىردەن جاڭاعى كىسىگە كوزىم ءتۇستى. ناعىز بوجبان قارا. ابدەن تەرلەگەن. اندە شارۋاسى جوق. اۋىق-اۋىق گرافيننىڭ اۋزىنان سۋ ءىشىپ قويادى. ءبىر كەزدە باقىت كورگەننەن دە اسىرىپ جىبەردى: جاڭاعى گرافيندەگى سۋىن ەندى باسىنا قۇيا باستادى... بۇعان شىداۋ قيىن ەدى. انىمنەن جاڭىلىپ، ءتىپتى كۇلىپ جىبەردىم.
ونەر ادامدارىنىڭ ءوز ورتاسىنداعى ءازىل-قالجىڭنىڭ ءجونى ءتىپتى باسقاشا. انا ءبىر جىلى مينسكىگە باردىق. تمد ەلدەرى مادەنيەت سالاسى باسشىلارىنىڭ باس قوسۋىنا وراي كونتسەرت بەرىلدى.
- 1996 جىلى ەدى عوي. مەن دە بىرگە بارعانمىن.
- ءيا، ءسىز دە بارعانسىز. باستىعىمىز بولىپ ءبىزدى باستاپ بارعانسىز. ءازىربايجان مامبەتوۆ، رۋبەن اندرياسيان، دۇيسەن قاسەيىنوۆ تە بولدى. سوندا "بۇلبۇلدى" ايتتىم. كونتسەرتتەن كەيىن، قاي ەلدەن ەكەنى ەسىمدە جوق، بىرەۋ كەلىپ، قولىمدى الىپ، ماقتاۋىن جەتكىزە الماي جاتتى. ءانىمدى ماقتاعانىنىڭ ۇستىنە "كاك ۆى حوروشو سوحرانيليس!" دەگەندى ءبىر ەمەس، ەكى رەت ايتىپ جىبەردى. بۇنىسى نەسى سونشا دەپ قويامىن. وسىدان ون بەس جىلداي بۇرىن عوي. سويتسەم، شىعارمايتىنى جوق دۇيسەن جاڭاعى كىسىگە: "مەجدۋ پروچيم، ەي ۋجە ۆوسەمدەسيات لەت" دەپ ۇلگەرگەن ەكەن... جاقىندا سول دۇيسەنگە، تۇركياعا باردىم. قازىر ول تۇركسويدىڭ باس ديرەكتورى عوي. مەنىڭ مۇشەل تويىمدى تۇركيانىڭ بەس قالاسىندا بەس كونتسەرتىمدى ۇيىمداستىرۋمەن تاماشا وتكىزىپ بەردى. "باياعى ايتقان جاسىڭا اقىرى جەتكىزدىڭ اپاڭدى" دەسەم، دۇيسەن: "كوردىڭىز بە، مەنىڭ ءسوزىم پەرىشتەلەردىڭ قۇلاعىنا شالىنعان. مەن ءسىزدىڭ سەكسەندە دە ءان ايتاتىنىڭىزدى سول كەزدە بىلگەنمىن", دەيدى. راحمەت كوڭىلىنە.
- اتاقتىڭ ءبارىن، ابىرويدىڭ ءبارىن بەرگەن فيلارمونيادان تەاترعا نەگە اۋىستىڭىز؟
- شىن سۇراپ تۇرسىز با؟ الدە مەنى سويلەتۋ ءۇشىن ادەيى ايتىپ تۇرسىز با؟ تەاتردىڭ اتى - تەاتر. وپەرا جانە بالەت تەاترى! وپەرانىڭ اتى - وپەرا. ونەر اتاۋلىنىڭ ۇلى بيىگى - وپەرا ونەرى. ونىڭ ۇستىنە مەنى "قىز جىبەككە" شاقىرىپ وتىر. كۇلاش اپايدىڭ ورىنداۋىندا تالاي رەت تاڭداي قاعا تامساندىرعان، ءاربىر ءانشى "شىركىن، وسى پارتيانى شىعارسام عوي ساحناعا" دەپ ارماندايتىن جىبەك وبرازى عوي ول. 1971 جىلى ەدى. قۋانا-قۋانا باردىم. بارىمدى سالدىم. ياكۋتيانىڭ سەمەن دانيلوۆ دەگەن اقىنى "قىز جىبەكتى" كورىپ، "پوەت بيبيگۋل" دەگەن ولەڭ جازعان. تاماشا ولەڭ. ونىسى 1973 جىلى شىققان "سچاستە ورلا" كىتابىنا كىرگەن. جالپى، ماعان ارنالعان ولەڭدەر كوپ. مۇقاعاليدىڭ ولەڭىن بىلەسىز بە؟ قابدىكارىم ىدىرىسوۆتىڭ دا جاقسى ولەڭى بار. ءبارىنىڭ باسىن قوسسا ءبىر جيناققا جەتىپ قالاتىن شىعار.
وپەرا تەاترىندا مەن العاشقى جىلداردىڭ وزىندە "قىز جىبەكتەگى" جىبەكتى، "الپامىستاعى" گۇلبارشىندى، "ەڭلىك كەبەكتەگى" ەڭلىكتى، "ريگوللەتتوداعى" دجيلدانى، "تراۆياتاداعى" ۆيولەتتونى، "دون جۋانداعى" تسەرلينانى ساحناعا شىعاردىم. ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ دۇنيەگە قالاي كەلگەنى جونىندە مەن سىزگە كەمىندە ءبىر ساعاتتان اڭگىمە ايتىپ بەرە الامىن.
- بيبىگۇل احمەتقىزى! راحمەت، ونسىز دا ماعان تالاي ۋاقىتىڭىزدى ءبولدىڭىز. ەرتەڭگى شارۋاعا دايىندالىپ جاتقاندارىڭىزدى دا كورىپ وتىرمىن. اڭگىمەمىزدى تۇيىندەر تۇستا وقىرماندارعا نە ايتقىڭىز كەلەر ەدى؟
- نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ءبىر ءسوزى بار. "باقىت باعاسىن بىلگەننىڭ عانا باسىندا تۇرادى" دەگەن. وسى ۇمىتپايتىن ءسوز. ءبىز مىنا تاۋەلسىزدىكتىڭ قاسيەتىن، بۇگىنگى ءومىرىمىزدىڭ قادىرىن ءبىلۋىمىز كەرەك. تاۋبەشىل، شۇكىرشىل حالىق ەدىك قوي، قازىردىڭ وزىندە، جيىرما جىلعا دا جەتپەيتىن، تاريح ءۇشىن قاس-قاعىم ۋاقىتتا تالاي شارۋا تىندىرا العانىمىزدى بىلەيىك، باعالايىق. قارا اسپاندى سۋعا الدىرىپ، قارا بۇلتتى توندىرە ءسويلەيتىندەي ەشتەڭە جوق. قازاقستاننىڭ جاعدايى جىلدان جىلعا جاقسارىپ كەلە جاتىر. مىنا داعدارىستىڭ بەتى قالاي بولىپ كەتەر ەكەن، شيكىزاتقا قاراعان ەل ەدىك دەپ ءاۋ باستا مەنىڭ دە الانداعانىم راس، ەندى ول قاۋىپ تە سەيىلىپ بارادى. 2020 جىلعا دەيىنگى جوسپارلاردى وقىدىم، سوندا ويعا العاندارىمىزدىڭ ءبارى ورىندالاتىنىنا سەنەمىن. ەلىمىز سەندىرەدى، ەلباسىمىز سەندىرەدى. ەلدىڭ، ەلباسىمىزدىڭ تىلەۋىن تىلەپ وتىرايىق.
- اڭگىمەڭىزگە كوپ راحمەت. مۇقاعالي سوزىمەن ايتقاندا، "ايىرما، ءتاڭىر، وسى ۇننەن، ايىرما بيبىگۇلىمنەن!" دەپ ءبىز دە ءسىزدىڭ تىلەۋىڭىزدى تىلەپ وتىرامىز. بۇلبۇل ۇنىڭىزبەن "بۇلبۇلدى" شىرقاي بەرىڭىز، بيبىگۇل احمەتقىزى!
سۇحباتتاسقان ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ.
«ەگەمەن قازاقستان». 20 ناۋرىز، 2010 جىل
