1988 جىلى مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىمدە اكەم كەڭەس: «جانار ايجانوۆا دەگەن جاس قىز قازاقتىڭ قارا دومبىراسىمەن ساحناعا شىعىپ، قۇيقىلجىتىپ شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ «انادان العاش تۋعاندا» دەپ اتالاتىن ءانىن سالعاندا،  كورەرمەندەر ۇيىپ تىڭدادى، ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ گۇل سىيلادى» دەپ ماقتاعانى ءالى كۇنگە ەسىمدە.

   ارادا 26 جىل ءوتىپتى. مارقۇم اكەم ماقتاعان جانار ايجانوۆا ايگۇل يمانباەۆامەن بىرىگىپ «كتك» تەلەارناسىنان «توي Bast star» دەگەن باعدارلامانى جۇرگىزىپ ءجۇر.

15 ناۋرىز  كۇنى كەشقۇرىم تەلەارنانى قوسقانىم سول ەدى، الگى باعدارلاما ءجۇرىپ جاتىر ەكەن. ساحناعا ءبىر جىگىت ءان ايتىپ شىقتى، ارتىنان ەكى قىز كەلىپ باسىنان ءبىر تاباق بورششتى قۇيىپ جىبەردى، ارتىنان ءبىر قىز كەلىپ باسىنان ەكى ليتر «كولانى» اسىقپاي قۇيدى. جىگىت ەشقانداي قارسىلىق كورسەتپەي، ودان بەتەر تاماقتىڭ ۇستىنە سەكىرىپ بيلەپ، ولەڭىن جالعاستىرا بەردى.  ودان كەيىن سايقىمازاقتىڭ كيىمىندە ءبىر جىگىت شىعىپ، ولەڭ ايتىپ تۇرعان جىگىتتىڭ بەتىنە قولىنداعى تورتىن جاقتى. قىزىل سارى بوياۋدى قۇيدى، قۇستىڭ ءجۇنىن ۇستىنە توكتى. زالدا وتىرعان پارىقسىز كورەرمەنمەن قوسىلا جانار مەن ايگۇل بەتتەرىن باسىپ، ابدەن كۇلدى كۇلدى. «كولا» قۇيعان قىز ءان سالعان جىگىتكە «العىس حات» تاپسىردى.

  ايگۇل مەن جانار جىگىتكە «بارەكەلدى، جارايسىڭ، ناعىز جىگىت ەكەنسىڭ» دەپ ايتىپ جاتتى. بۇل نە تويىنعاندىق پا، الدە ازعىنداعاندىق پا؟ قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ تاماقتىڭ ۇستىنە بي بيلەپ، ولەڭ ايتۋ الەمنىڭ بىردە ءبىر ەلىندە جوق. 1931-32 جىلدارى اشارشىلىقتان 4 ميلليون قازاق قىناداي قىرىلىپ ەدى... ال ءبىز استىڭ ۇستىندە اسىر سالىپ بيلەپ ءجۇرمىز.

     بۇگىنگى قازاق تەلەارنالارىن بەت-اۋزىن قيساڭداتقان جاركەلەش ازىلكەشتەر، كۇلمەيتىن نارسەگە كۇلدىرەمىن دەپ ءوزى دە اۋرە بولاتىن، جۇرتتى دا اۋرەگە سالاتىن سايقىمازاقتار باسىپ الدى. «جاڭالىقتاردان» كورەتىنىمىز قىز زورلاۋ، ءسابي ءولتىرۋ، كولىك اپاتى، ادام توناۋ. وسىنىڭ ءبارى قازاقتى ويسىز، تۇيىكسىز، جابايى، ازعىن ۇلتقا اينالدىرۋ ءۇشىن ادەيى جاسالىپ وتىر ما دەگەن دە ويعا كەتەتىن بولدىق. الگىندەي باعدارلاماعا قاتىسۋشى جىگىتتەر مەن قىزدار دا وڭكەي ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەر. وسى باعدارلامانى ەلىمىزدىڭ ميلليونداعان جاستارى كوردى، ولار كىمدەردى ۇلگى تۇتىپ، كىمدەرگە قاراپ وسەتىنى تۇسىنىكسىز. باعدارلاماعا قاتىسۋشىلار مەن كەيىپكەرلەردىڭ ءبارى دەرلىك اتا-انانىڭ تاربيەسىن كورمەگەن، ۇستازدىڭ الدىندا بولماعانداي اسەردە بولاسىڭ. بىرەسە ورىسشا، بىرەسە قازاقشا سويلەيدى. ساحناداعى مادەنيەت، ينابات  دەگەننەن جۇرداي. نە بولسا سوعان قول  شاپالاقتاپ، بەتالدى ىرجالاقتاي بەرەدى،  شەتىنەن ويسىز جاستار، ءتىپتى ءماز-ءمايرام. قازىر بۇكىل قازاق وسىنداي ارزانقول اجۋاعا ءماز بولاتىن ۇلتقا اينالىپ بارا جاتقان سياقتى. ادەبي، مادەني تالعامنان جۇرداي بوپ بارادى.

    وسىنداي «شوۋلاردى» ويلاپ تاۋىپ جۇرگەن باعدارلاماشىلاردىڭ ماقساتى -  قازاق حالقىن توپاس، ءدۇبارا، نادان،  مادەنيەتتەن جۇرداي ەتىپ كورسەتۋ سياقتى. بۇلار بۇگىندە كوزى اشىق، كوڭىلى وياۋ  قازاقتىڭ ار-نامىسىن تاپتاپ، نارازىلىعىن تۋدىرىپ وتىر. 2013 جىلدىڭ قاراشا ايىنىڭ 23 جۇلدىزىندا وتكەن قۇرىلتايدا دۋلات يسابەكوۆ اعامىز «قازاقتى ازعىنداتۋ ءۇشىن قۇپيا ينستيتۋتتار وتە جاقسى جۇمىس ىستەپ جاتىر» دەپ ەدى، بىراق ەشكىم وعان قۇلاق اسپادى. مىناۋ سولاردىڭ جىمىسقى ساياساتى سەكىلدى.

   وتكەندە قازاقتىڭ كيەلى ۇلتتىق تاماعى — ەتىنە ءتيىسىپ، «بەشبارماق شوۋ» دەپ ءبىر ءبۇلدىرىپ ەدى، ەندى «توي best star» - اتىنىڭ وزىنەن شوشىپ ەدىك.

    ەگەر تەلەارنالاردا بەرىلەتىن حابار-وشار، ءارتۇرلى كورسەتىلىمدەردى ىرىكتەپ، سۇرىپتاپ وتىرۋدى قولعا الماسا، قازاق ءوزىن-ءوزى ءوز تەلەارنالارى ارقىلى-اق قۇرتاتىنى ءسوزسىز. جانە تەلەارنا باسشىلارىن تەزدەتىپ انا ءتىلىن، اتا-بابا ءداستۇرىن، ۇلتتىق رۋحتى ءبىرىنشى ورىنعا قوياتىن ادامداردان تاعايىندايتىن كۇن تۋدى.

جۇمامۇرات  ءشامشى

تاريح  عىلىمدارىنىڭ  كانديداتى

Abai.kz