پوەما

 (يمانعالي تاسماعامبەتوۆكە)

 

 

ءى

ءبىرى ەتىپ بوس ماداق، ۇرانداردىڭ،

قولدانبايمىن قۇرالىن قۇر الداۋدىڭ.

ال، ۇلتىمنىڭ ماقتانى بولعان ۇلعا

رەتى كەلدى ءبىر جاقسى جىر ارناۋدىڭ.

 

ارتتىرعاندا ارىندى قۇدايىم نىق،

اۋىزدىقپەن الىسۋ – شىنايىلىق.

جانتىقتانعان جاي ەمەس...

جالالى توپ،

شىرايى قۇت سىرىمنىڭ سىڭايىن ۇق!

 

وڭ قادامدى باعىتىن ءدال انىقتار،

يمەكەڭنىڭ بويىندا دارالىق بار.

جۇرت مۇددەسىن جىعىلماي الا جۇرگەن

اق جولىندا – تەك يگى جاڭالىقتار!

 

ەردىڭ ءىسىن ەش ەتپەي، ەل ەلەيدى،

شەن-شەكپەندى ەكەن دەپ شەنەمەيدى.

سويتسەك، سەزىك قوسپاق بوپ زور سەنىمگە،

كەرتارتپالار... قۇرىسىن... نە دەمەيدى؟!

 

قىڭىرەزۋ قىرسىقتىق – ىشتارلىقتان!

(زامان جوق-اۋ، مىقتىدان مىستان ىققان!؟).

ەشكىم وسەك وربىتپەس، ءوزىنىڭ دە

ءجونى بولسا ىلكىمدى ءىس ماندىتقان.

 

بۇل قازاققا باس يسەم مەن بەكەرگە،

ءنوپىر ولەڭ نوسەرشە سەلدەتەر مە؟!

تاپساڭ ەگەر، دوسىم-اۋ،

ۇساق-تۇيەك،

ۇمىتىلار مىندەرىن سەن دە تەرمە!

 

كوتەرگەندەي كورىنسەم اسا باعىن،

تانىعانىم تۇلعاسىن، راس، ادامنىڭ.

وزا شاپقان وداشى شالدارشا تەك،

پەندەدەن ءپىر، پايعامبار «جاسامادىم».

 

توڭىرەكتەپ جۇرگەم جوق قاراماعىن،

لاۋازىمعا بەك مۇمكىن جاراماۋىم.

كەڭسە ءسانى – جاعىمپاز قىزمەتكەر،

تەكتەن-تەككە بىلعانباس ادال ارىم!

 

سىرتتاي عانا سىيلاسسا اقىن، اكىم،    

قاپتالداسار تىم الشاق زاتى بالكىم؟..

ول – نار تۇلعا!

ال، مەنىڭ نارقىم وسى –

تانىم تالعاپ، باسىمدى قاتىراتىن!

 

نۇراعانىڭ* ۇتىمدى ۇستانىمى –

ۇلتتى ۇيىتۋ. ءار جولداۋ – تۇسپال، ىمى.

سول سەنىمگە ەش سەلكەۋ تۇسىرمەدى

يمەكەڭدەي ەرلەردىڭ كۇش-دارىنى.

 

«قايتسەم قالىڭ قازاقتى كۇيلى ەتەمىن؟..»،-

دەيتىن مۇڭى ءمالىم عوي يمەكەڭنىڭ.

نۇراعا دا ونى جاي ءۋازىر ەتىپ

ۇستامادى.

(تۋماس حان، بي دە تەگىن!..).

 

كۇمبىرلەتسەم مازمۇندى، مىڭگىرلەمەي،

بىرەگەيدىڭ بۇكپەسىن ءبىلدىر، كومەي!

الگىلەر دە... ايتەۋىر... قۇپ الادى،

ىشتەرىندە بۇققان سوڭ ءبىر-ءبىر «وگەي»!

 

ساياساتتىڭ سالماعىن سەزىنگەننەن

ساعى سىنىپ، ەڭسەسى ەزىلمەگەن.

شىدامى دا شىڭدالىپ اجەپتاۋىر،

كەزى كەلگەن مىندەتتەن بەزىنبەگەن.

 

ابىروي – زور، سىيى – مول، بەدەل – بيىك،

كەلبەتىنە كەلىسكەن كەمەل كەيىپ.

اشىق ايتسام، «اسىرا ماقتادى» دەپ،

اشۋىما تيەر جۇرت...

ە، نە دەيىك؟!.

___________________________________

*قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ

ءىى

ە، نە دەيىك؟!.

قاي بىلگىش جىر تىڭداپتى؟!

(جىلان ءتىلى قىرانعا جىلتىڭداپتى)...

«ەركەعالي وتىرىك ايتتى» دەمە،

يمانعالي سۇيەدى ۇلتىن قاتتى!

 

ارقاشان دا قازاققا ەمىرەندى،

ءار سوزىندە «قازاق» دەپ تەبىرەندى...

ۇلتتىڭ ۇلى، سەنى دە ۇرپاق تانىپ،

الاقاندا ۇستايدى ەلىڭ ەندى!

 

شىمىر شىققان شىندىققا يلانالىق!..

يمەكەڭە دارىعان يمان انىق.

ۇلتتىق رۋحى زالدى تەز ۇيىتادى،

ەلگە ەسەپ بەرگەندە جيناپ الىپ.

 

ماڭگۇرتتەردى تۇرادى مىسى باسىپ،

ماڭگىرگەننىڭ كەتەدى قۇتى قاشىپ...

ءمان بەرسەڭىز، وقىرمان، مانەرىمە،

ماڭگىلىكپەن وتىرسىز ۇشىراسىپ!

 

جاسامايدى، ارينە، ادام ماڭگى!

«ماڭگى» ءسوزى اللاعا الاڭداۋلى.

ايتپاعىم، بۇل تاقىرىپ – تاريحىڭدا،

سيا كەتتى قويناۋعا، قالام قالدى.

 

***

تاۋەلسىزدىك تاڭىنىڭ اتقانىندا،

رۋحىم ءالى تابانعا تاپتالۋدا.

ءتىلىمىز ءتىس تاساسىن قالقان ەتىپ،

كوپ جىل ءوتتى تۇتىعىپ جاتقانىنا!

 

ءالى كۇنگە اركىمگە جالتاقتايمىز،

مي، جۇرەكسىز، مەس قارىن، تالتاق بايمىز.

ورىس بەرمەي ەرىكتى،

ەربيدىك-اۋ،

يت سارىعان يەسىز شارتاقتاي ءبىز!

 

تاس ءمۇسىن مەن يساعا سىيىنعانعا

ءماز ۇل-قىزىڭ پىسقىرماس نۇر-يمانعا!

ءتۇپ-تەگىنەن جەرىنىپ، قاتىپ قالعان،

قاتىگەزدىك قالىپقا قۇيىلعان دا.

 

قورقاق قۇلدار، ساناسى بۇعاۋلانعان!

ء(ولى نامىس تىرىلمەس سىنالعاننان...).

جاتىپىشەر كەرجالقاۋ اناۋ باۋىر،

جەڭىل ويلى، جەل ءسوزدى مىناۋ قارعام!

 

تىرلىكتەرى تىرەپ تۇر تۇڭىلۋگە،

جانايقايمەن ءىسى جوق ءبىرىنىڭ دە.

وڭاي ولجا ىزدەگەن وڭباعاننىڭ

قورقىنىشتى قورقاۋداي ءتۇرى مۇلدە!

 

شوشقا مايىن كەسكەندە شىلقىلداتىپ،

بوساعادا بولىپ ءجۇر شىر-پىر باقىت...

تامىرىنان بولىنگەن شىرىك ءبۇردى

سالىپ الشى تەزىڭە، شىركىن، ۋاقىت!!!

 

قاپتاعاندا قاسىڭا ازعىن، ىلاڭ،

قورقاسىڭ، ءا، جاقىندى جازعىرۋدان؟!.

بۇل ماسەلە تۋىپ تۇر نەگىزىندە،

يمەكەڭدەي قازاقتىڭ ازدىعىنان!

 

ەل بيلىگى كەندەلەۋ حاس ۇلاننان،

ەلدىڭ قامىن ويلايتىن باسى باردان.

«توردەن تورە ۇڭىلسە تۇرمىسىما...»، -

دەگەنىمىز – بۇرىننان اسىل ارمان!.. 

                     

ءىىى

ءجا، ەلباسى قويعانداي بيلىك بەرىپ،

«ىرىلەردىڭ» ىسىنە كيلىكپەلىك!..

جىر ارناسىن بۇرايىن،

حالايىققا

تۇرعان ساتتە توسىنداۋ سىي دىتتەلىپ.

 

دىتتەلگەن سىي مىناۋ عوي جىردى بۇرار –

يمەكەڭدە مۇرا مول ۇلگى قىلار.

انشىلىگى – ءبىر توبە... تاعى باسقا،

جيداشى دەپ تانىلعان ءبىر قىرى بار.

 

تالپىنىستىڭ تامىرى تىك ەندەيدى،

ۇشى جالعىز حوببيعا تىرەلمەيدى.

اسىل، كونە بۇيىمدار توپتاماسىن

ۇلت ميراسى رەتىندە تۇگەندەيدى.

 

و، كەزىندە بولماپتى ارزان جاقۇت!

جارقىلداپتى، قونعانداي بار جانعا قۇت.

التىن، كۇمىس زەرىنىڭ ۇيلەسىمى –

ءىنجۋ، گاۋھار، مەرۋەرت، مارجان، اقىق.

 

التىن ۇشقىن تەرگەندەي ءاربىر ىزدەن،

وركەنيەت العان-اۋ، ءناردى بىزدەن!؟ –

ەر قارۋى، ايەلدەر اشەكەيى،

ات ابزەلى... ساۋلەلى ءساندى تۇزگەن.

 

بابام ءبارىن سۇق كوزدەن جاسىرعان دا،

ەنشى ەتكەن عاسىردان عاسىرلارعا.

باۋىرىندا جارتىسى جەر-انانىڭ،

ال، جارتىسى – ۋاقىتقا ماسىلداردا.

 

قادىرىنەن ارزانداپ كەيىن قۇنى،

ساۋدالاندى جادىگەر جيىنتىعى.

مىستانداردىڭ مىسى بوپ شىعا كەلدى،

سول ميراستان قۇرالعان تيىن-پۇلى...

 

قاعىلعانىن ءتۇيسىنىپ دابىل قالاي،

كەيبىرەۋلەر ءتاۋبادان جاڭىلماعاي!

سەزسەك يگى كونەنىڭ قاسيەتىن،

تۇرمىستىق زات كۇيىندە قابىلداماي.

 

كەيىپكەرىم – تاريحقا ادال ادام،

توپتاماسىن تاۋارعا بالاماعان.

ءباسساۋدادا باسەكە قىزدىرماس قور،

مۇراجايدىڭ بۇرىشىن «پانالاعان».

 

تەكتى جاندى تەڭەيتىن سىنىعىنا،

اسىل لايىق ۇلتىمنىڭ ۇعىمىنا.

يمەكەڭدەي تۇلعانى ىشتەن شالىپ،

تۇكىرمەسىن تەكسىزدەر تۇنىعىما!

 

ءىV

ول سارقىلماس كۇشىنە ءمىندى تەگى،

قالاي ەندى قارقىنىن ىلبىتەدى؟!

ءبىلىپ ەتكەن ەڭبەگى بەرەكەلى،

ءجۇرىپ وتكەن جولىنا گۇل بىتەدى!

 

قاي سالاعا بارسا دا، قاي قالاعا،

ءناسىپ سەۋىپ كەتەدى اينالاعا.

كەي كەزدەرى ارسىزدار ارانداتقان

زيان – بوتەن.

تيگىزدى پايدا عانا!

 

ەڭ الدىمەن اۋلالار اباتىنا،

ودان كەيىن تاس جولدار قاباتىنا،

ودان كەيىن ورماندى كوركەيتۋگە

اتسالىسا كەتەدى ارا-تۇرا.

 

ءوزى باس بوپ جۇرگەن سوڭ،

جۇمىسشىلار

جىگەرلەنىپ، مىڭ ءىستى ءبىر ءىس قىلار.

ءارى كىرگەن قالاعا ءبارى بىردەن  

باسقا ۇلەس قوسسا دا، دۇرىس تىنار.

 

تازالىقتان قۇپ الدىق باستاعانىن،

لاس بولسا، سول – كوكەسى ماسقارانىڭ!..

ءدال ءوزىنىڭ كىرشىكسىز كوڭىلىندەي،

كوشەلەرى الماتى، استانانىڭ!

 

بەۋ، استانا!

جايتتارىن باستان كەشكەن

عالىم «تاريح»، اقىندار «داستان» دەسكەن...

بەرىرەكتە، اقمولا كەزىندەگى

ەل بىلەدى سىقپىتىن استان-كەستەڭ.

 

«استانا» دەپ رەسمي بەكىتكەلى،

تەگىستەلدى ەسكىلىك تەتىكتەرى.

قۇلپىرۋى – ارقاسى يمەكەڭنىڭ،

باتپاق، ساتپاق كەتكەندەي ەتىكتەگى!

 

تىنىسى كەڭ تۇلپارعا تۇساۋ بار ما؟!

ماڭايى باي ماڭىزدى مىسالدارعا:

جاندانۋدا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى،

بويىن تۇزەپ ساۋلەتتى نىساندار دا.

 

كەرۋەنشە جىبەرگەن التىن ارتىپ،

دالا شامىن تاستادى جارقىراتىپ.

...تۇرعىلىقتى مەكەننىڭ اجار-كوركىن

ماقتان تۇتۋ – ءبىز ءۇشىن جارتى باقىت!

 

قىرقاسىنداي جايلاۋدىڭ گۇلزار قانداي!

جەر ءجۇزىنىڭ بار گۇلى ءبۇر جارعانداي.

ۇلتتىق ناقىش اڭعارتقان «نۇرجول» بويى

دالامىزدان تابيعي ءتۇردى العانداي.

 

كومكەرگەندەي كورىنسە گۇل قىرقانى،

جالعاسىنداي بۇلاقتىڭ سۋبۇرقاعى.

جان سەرگىتەر وسىندا ءبىراز اقىن،

تاڭدايىنا تۇسكەنشە جىردىڭ تابى.

 

جينالىپ قاپ جان-جاقتان تۇرپاتتار مىڭ،

ءتۇستى دەنى جولدارعا قۇر تاپتاۋرىن.

ەسكەرتكىش بوپ ورالىپ ءبىرتۋارلار،

قادامىنا قاراپ تۇر ۇرپاقتاردىڭ...

 

قالا قىلىپ تىك ەڭسە، كوركى نۇرلى،

توبەسىنە قازاقى بوركىن ءىلدى...

ەڭ باستىسى، ەرەكشە ەلوردامىز –

ەلباسىنىڭ كوزىندەي ءتولتۋىندى!

 

سالىنعانداي سيىقپەن قىزعانىشقا،

جالعان ايتىپ، تيمەيمىز ءبىز نامىسقا.

ايعاقتايدى نۇراعاڭ قولتاڭباسىن،

باس جوسپارىن جاساعان سىزبانۇسقا.

 

ال، يمەكەڭ – «باس كوزىر» باس قالامدا!

ءباسى باسىم كورىندى باسقالارعا.

ەرەك ەتكەن ەلباسى تاپسىرماسىن،

تياناقتى تىندىرىپ تاستاعان دا.

 

V

نەسىنە ءبىز جەتىسىپ ەسىرەمىز؟!

كەدەيلىكپەن قاشاندا كەسىر ەگىز!

كەرى قاراي كەتەدى ءوسىپ-ءونىپ،

نەسيەمىز بوپ كەلگەن نەسىبەمىز.

 

جالتاق بالا، مومىن ەر، اقىرعان جار –

كورەر تاڭىن كوزىمەن اتىرعاندار.

«وتباسىلىق بيۋدجەتتە» نان، ءسۇت الىپ،

جولاقىسىن تولەيتىن باقىرلار بار.

 

ءوزىمنىڭ دە تۇرمىسىم، كۇيىم قيىن،

كوزگە كۇيىك ساپاسىز كيىم، بۇيىم!..

قادىرىمدى قاشىرعان كەردەڭدەر مەن

كەرزامانعا قالايشا كۇيىنبەيىن؟!

 

قولدا باردىڭ قاجەتىن ءدال ەپتەيمىز،

ەشتەڭە دە ەشكىمنەن دامەتپەيمىز.

سىرتقا ءجۇنىن قومپايتقان كوك بورىشە،

«قوڭىر تىرلىك – قازاقى ادەت» دەيمىز.

 

سۇرلەۋىمىز بۇرالاڭ، كەدىر-بۇدىر،

ءبىر بايعۇستىڭ ءبىر بايعۇس سەرىگى-ءدۇر:

ىشكەنى ءبىر ەرلەردىڭ قۇسقانى – ءبىر،

جەگەنى ءبىر قاتىننىڭ جەرىگى – ءبىر.

 

ۋاقىتتارى وي-قامسىز وتپەگەن ەش،

ەڭبەكقورلار بوسقا تەر توكپەك ەمەس.

ايلىق پۇلدان شايلىق قۇن شىقسا ەگەر،

باسشىلارعا ەشقاشان وكپەلەمەس.

 

                   ***

وسىندايدى يمەكەڭ سەزىپ-ءبىلدى،

(«كوك اتتىدان» كوكەيگە سەزىك كىردى).

ەنشىسىنەن اداسقان كەي وتباسىن

يگىلىكپەن جان-جاقتى كەزىكتىردى.

 

ءۇي كەزەگىن كۇتكەندەر انىقتاۋلى،

جاس پەن سالا بويىنشا پارىقتالدى.

كورىنبەيتىن ۇنەمى كولەڭكەدەن

قالامگەرلەر جاعى دا جارىپ قالدى.

 

قۋانىشتان كوز جاسى ناق توگىلگەن،

شاپاعاتتى، شۋاقتى شاقتى كورگەم.

ارقا-جارقا اعايىن ءبىرىن-ءبىرى

قونىس تويعا شاقىردى شات كوڭىلمەن.

 

جاماۋ كوڭىل، جىرتىق بۇت قوشاقانى

كۇلگەن ساتتە اتقانداي قوسا تاڭى،

شىن مۇقتاجدىڭ دىرىلدەپ كىلت سۇيگەنى

ەرىكتەن تىس كوڭىلدى بوساتادى.

 

ۇلەسكەرلەر جاعالاپ ۇكىمەتتى،

شارشاسا دا ءۇمىتتى ۇكىلەپتى...

اكىمىنە جاۋدىرىپ العىس، باتا،

قۇدايىنا مىڭ مارتە شۇكىر ەتتى.

 

بۇيرىق بۇلتسىز ەتكەندە كورەر كۇنىن،

ورىستەيدى ءور رۋحى ورەلىنىڭ.

بوساعادا بوزداعان تىلەنشىدەي

جاعدايىنان جاڭىلدى ونەر-ءبىلىم.

 

باعىت سىلتەر باس قالا جاستارىنا،

رۋحانيات، ءتىل جەتتى اسقارىنا.

كوڭىل ءبولدى كوپ جىلدىق تاريحى بار

اعا گازەت «استانا اقشامىنا».

 

جاراتۋشى جاراتسا قۇلىقسىز عىپ،

ءون بويىڭدا جاتادى ىرىق مىزعىپ...

جەڭىپ كەلىپ ءزىل-باتپان جالقاۋلىقتى،

جەڭىلدەتتى سالماعىن جۇمىسسىزدىق.

 

ەستىلەردىڭ مۇڭ-زارى بىلاي قالىپ،

باقىت قۇسى باستارىن ءجۇر اينالىپ.

«ەكى قولعا – ءبىر كۇرەك» بۇيىرعان سوڭ،

شىعا كەلدى جۇزدەرى شىرايلانىپ.

 

ءوز جۇمىسىن ماندىتسا پەشەنەلىك،

جاقسى مامان جاتقان جوق كەش ەلەنىپ.

كۇنگەي جاققا بۇرىلدى كۇنكورىسى،

ەڭبەكاقى كولەمى ەسەلەنىپ.

 

***

ازسىنعاندى مولشەرىن مىنا قۇتتىڭ

قۇلاعىنا قاراپ-اق شىرامىتتىم.

پيعىلىنا بەرەدى قۇداي ءوزى،

قاناعاتتان قاعىنعان جىلاۋىقتىڭ!..

 

جۇگىرگەننىڭ كۇيەنى الا سالىپ،

تالعامىنا تاعدىرى جاراسا، قۇپ.

اكىمدىكتە تىم ءجيى بولمايدى عوي،

قامقورلىققا بولەيتىن شاما-شارىق!

 

استارىنا «ويبايدىڭ» كۇرەس بۇگىپ،

قىزعانىشتى قىزىقپەن تىرەستىرىپ

كەرەگى نە؟!.

يمەكەڭ كورىنگەنگە

جەكە مۇلكىن بەرگەندەي ۇلەستىرىپ!

 

نارىق قارىق قىلارداي وڭايلىقپەن،

نەسىبەمدى ومىردەن ولاي كۇتپەن!

تاپپاۋدامىن، الايدا، ناقتى باعىت،

ءتۇسىپ تۇر دا وڭ-سولدى جولايىرىق تەڭ.

 

«جازىپ جاتقان جىرىڭنىڭ قۇنى قانشا؟»،-

دەيدى دوسىم، جىلماڭداپ ۇرىلارشا.

تاڭىم بار-ەي، توعىشار تۇسىنىككە،

دەپ ويلايتىن «بولدى عوي پۇلىن السا...»!

 

ال، ايتايىن، تۇرسا دا پايدا دايىن،

بۇعان باعا جەتپەيدى، اينالايىن!

بەرسىن اللا كەدەيگە ادالدىقتى،

جانە يمان، سانانى بايعا لايىم!

 

«جالپاعىنان جالعانعا قۇنىعىپ قال!»،-

دەسە بىرەۋ، جان ەمەن بۇنى قۇپتار!

قۇنانبايدىڭ داۋلەتىن كوزدەپ پە ەكەن،

«اباي جولىن» جازاردا ۇلى مۇحتار؟!

 

(قىمباتتىعىن ءجونىم جوق قوزعايتۇعىن،

ادەت ەدى ادەپتەن وزبايتىنىم...).

دالەلدەگەن زار-زامان زاڭعارلارى،

سوزدەن سوققان ەسكەرتكىش توزبايتىنىن!

 

وعان لايىق يمەكەڭ بار قىرىنان.

تاعىلىمى بولىنبەس تاعدىرىنان.

اكەسىنە مىڭ العىس، ەر وسىرگەن!

اناسىنا مىڭ العىس، ارلى قىلعان!

 

جومارتتىققا كەلگەندە، جارقىن جاندى.

جانتىقتاردى كورگەندە، سالقىنقاندى.

ەلەي ءجۇردى ەل-جۇرتىن شىن سۇيگەندى،

دەمەي ءبىلدى قياعا تالپىنعاندى.

 

جۇرەگىنەن اينالدىم، قان قايناعان!

جىگەرىنەن وت كورىپ، تاڭداي قاعام.

تىلەگىمەن حالقىنىڭ ورلەپ ورگە،

بىلەمىن مەن بولعانىن قانداي مامان...

 

 

ءVى

شالىس قادام جاساتار شالا بەزبەن...

ال، ول وقۋ قامىمەن قالا كەزگەن.

جاراتىلىستانۋعا قۇمارلىعى

ىرگەتاس بوپ بەكىدى بالا كەزدەن.

 

بولعاندىقتان ءپالساپا ۇلىق ءىلىم،

ءبىلىمپاز ۇل مەڭگەرگەن بۇنى بۇرىن.

كەيىنىرەك جىلىگىن شاعىپ تاستاپ،

مايىن ءىشتى ساياسات عىلىمىنىڭ.

 

سول ساياسات تارتپاسا تەرەڭگە نىق،

جاسار ەدى باسقاشا ەرەن ەرلىك.

گەوگراف، ەكولوگ، بيولوگ بوپ

كەتۋى دە ءتيىس-ءتىن، كەمەلدەنىپ.

 

بيىك بيلىك باسىنا جاراعاننان،

مىعىم ءجۇرىس كۇتىلدى نار ادامنان.

جارتى عالام ءىلىمىن تاۋىسپاققا

تالاپ قىلعان تالانتى باعالانعان.

 

جوعارىعا جەتەرىن راستاۋ ءۇشىن،

ساياساتتىڭ ساتىسىن باسقانى – سىن.

جۇرەكسىنبەي، يمەكەڭ لاۋازىمدى

باسقارۋدان باستادى جاستار ءىسىن.

 

 

اينالعاندى ماداقتىڭ ارقاۋىنا،

ۇيىرەدى ءيىرىم، تارتادى دا.

كومسومولدار كەڭەستىك كەزەڭدەگى،

توريەنىڭ باس ءيدى قاۋقارىنا...

 

ازات اسپان سەيىلتىپ سۇر تۇماندى،

ازاماتتىق ۇستانىم، قۇقى قالدى.

پرەزيدەنت جاعىنان پارمەن كەلىپ،

كەڭەسشىلىك قىزمەت كۇتىپ الدى.

 

مانسابىنا بەرەكە قونىپ ءتاۋىر،

اراسىندا كۇن، ايلار جولىقتى اۋىر...

بىرىككەندە ءبىلىم مەن مادەنيەت،

باق سىنادى مينيستر بولىپ تا ءبىر.

 

توبە تۇستان تومەنگە ءسال ءۇن قاتتى،

بار ماسەلە رەتىمەن ءمانىن تاپتى.

سوسىن... تۋعان ءوڭىرى اتىراۋدا

اكىمدىكتىڭ دايەكتى ءدامىن تاتتى.

 

سەنىم بەكىپ ءبىرىنشى باستاماعا،

بەرى تارتتى باتىستان «قاسقا بالا».

(ەكىنشىسى – بارعانى الماتىعا،

ءۇشىنشىسى – كەلگەنى استاناعا).

 

الاڭداتپاي ارتىنا كوش ەگەسىن،

قازاعىمنىڭ ۇلدارى وسە بەرسىن!.. 

وتىرعاندا ۇكىمەت باسشىسى بوپ،

كوگەرتكەن-ءدى حالىقتىڭ كوسەگەسىن.

 

ەڭ جاۋاپتى جۇمىستار بۇيىرعالى،

اقوردانىڭ ماڭايىن شيىرلادى.

باس كەڭەسشى، ءپا*-ءنىڭ جەتەكشىسى

بولعانداعى مىندەتتىڭ قيىن ءبارى!

 

ساتتەن بەرى ءورىستى ءىس باستاعان

كۇندەر سيرەك ءتۇن قاتىپ، ءتۇس قاشپاعان.

«قاجۋ بار ما، تۇلپارعا؟..»،

ومىرىندە

ءبىلىم، بىلىك جايدان-جاي ۇشتاسپاعان!

 

قابىلدادى بويداعى زور ىنتانى،

مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ ورىنتاعى...

جىر-كارتاعا تۇسىرگەن بۇل تىزبەكتەن

ءجۇرىپ وتكەن تەپ-تەگىس جولىن تانى!..

 

                          ***

ىستىق، سۋىق... ساياسات – قۇبىلمالى.

كلانداردىڭ شىعىپ ءجۇر ىعىرلارى.

سۇرىنگەنى قالادى سۇمىرەيىپ،

باسقا جاققا بەزەدى جىعىلعانى.

 

ورىنتاققا جەتكەنى ەسىنەدى،

بوس وتىرىپ، اقشادان مەس ۇرەدى.

ءبىر-اق جۇتتى...

مەندەيدىڭ ميلليونىن

جارىلقاۋعا جەتەتىن نەسىبەنى!

 

«بيۋدجەت قورىن حالىققا ارناعاندا،

جازا نەگە بولمايدى جالماعانعا؟

مەملەكەتتىڭ قارجىسىن قاداعالار،

مەنەن باسقا ەشكىم دە قالماعان با؟..»،-

 

دەپ ەلباسى ەرىكسىز قىنجىلعاندا،

اسەر ەتە قويمادى تۇنجىرلارعا.

قاراپ تۇرىپ قان قايناپ، جان اشيدى،

ءبىر جاعىنان، تۇسەدى ۇنجىرعاڭ دا.

 

ارام قارعا دەڭگەيلى ادامدارعا

كەيدە جەم بوپ جاتادى ادالدار دا.

تەكتى، ىسكەر، تالاپشىل يمەكەڭدەي

بولا الماسا...

نۇراعا-ا-اۋ، امال بار ما؟!.

_____________________

*پرەزيدەنت اكىمشىلىگى

 

ءVىى

كورگەنسىزدەر كوزىنشە جالباقتايدى،

ىشتەي سىباپ، سىرت كوزگە ءسال داتتايدى.

انىعىندا كوپ بىلگەن، كوپتى كورگەن،

ايتارى بار اعايىن ارداقتايدى.

 

دۋالى ءسوز تەرمەلەپ تەكتىلىگىن،

ەپ، بىلىگىن ەلەۋلى ەتتى بۇگىن.

زيالىنىڭ اتى شىن زيالى عوي،

بيىكتەردەن ەستىرتەر بەكتىڭ ءۇنىن!

 

نار تۇلعانىڭ اتىنا ساي ىقپالى

اسقاقتادى، قاناتىن جايىپ بابى.

بۇقارا دا باس قوسا قالىسقاندا،

شەشەندىگىن تامسانا بايىپتادى.

 

«شۋىلداسپاي، تابۋدا جۇرت تىنىم...»،- دەپ،

«شىنىمەن ءار قادامى نىق بۇنىڭ!..»،- دەپ

ستۋدەنتتەر سوعادى ساياساتتى،

وقۋشى دا وزىنشە تۇتتى قۇرمەت.

 

قالا جاقتان سىر تارتىپ اۋىل، اۋدان،

شالعايدان-اق ءتاپ-ءتاۋىر تانىپ العان.

كوكجيەگى كوڭىلدىڭ كەڭەيگەن دە،

سانسىراعان سانادان ساعىم اۋعان.

 

ءتىل تىرنەگىن تىرشىلىك كوشىرۋدە،

قايىسۋدا ارقانىڭ ءتوسى مۇلدە.

قاراپايىم حالىققا بايلانىستى،

ۇل-قىزىنىڭ ءوسۋى، ءوشۋى دە!..

 

 

ءتۇيىن

جىر ۇدەسە، جالعاسار تاعى، تاعى،

سونى سوقپاق ويدى تەز دامىتادى.

پاك پەيىلدەن پەندەلىك جاسالعانداي،

ىنتىقتىرا بەرمەيىن، ال، ىنتانى!

 

ىنتانىڭ دا تۇگى جوق ەل ىندەتپەك!

جالعىز جاۋاپ مىناۋ-اق مەنەن كۇتپەك:

«شەكپەنىمەن قابىلداپ، كەيىپكەرگە

قاراي سالعان قيانات «شەنەۋنىك» دەپ!».

 

ۇلتىن سۇيگەن ۇمىتار ۇلاندى كىم؟!

قىراعىنىڭ تانىدىق قىراندىعىن!..

مىقتىلىقتى مىقتىلىق مويىندايدى،

جازىلعان جوق بۇنداي جىر بۇدان بۇرىن!

 

وقي قالسا كوڭىلدىڭ حوشى بارى،

شىنايىلىق شارتتارىن دوس ۇعادى.

كەمدى عانا «كورگەنى» كەي سابازدىڭ –

ايناداعى پوشىمنان شوشىعانى!

 

اقتاڭداققا اينالىپ بۇل ارناۋىم،

كۇتىپ ۇستار كىتاپقا قۇمار قاۋىم...

ءيا، ءيا، قاق تورگە شىعارار-اۋ،

يمەكەڭدەي الاشتىڭ ۇلاندارىن!

 

جارق ەتكىزگەن سىندىمىن جارقىن جانىن...

بىراق، شابىت، سەن ءالى سارقىلماعىن!

...التىن قۇرساق انالار بۇل جالعانعا

اكەلەدى تالايىن نار تۇلعانىڭ!!!

استانا

30.03.2014

Abai.kz