الدىمەن اتاپ وتەر جايت اتالمىش وقيعا ادەبيەت تاريحىندا مۇلدە بەلگiسiز دۇنيە ەمەس. ەڭلiك-كەبەك وقيعاسى تۋرالى العاش ماعلۇمات مەرزiمدi ءباسپاسوز بەتiندە 1892 جىلى “دالا ۋالاياتى” گازەتiندە 29,31,34-40 ساندارىندا “قازاقتاردىڭ ەستەرiنەن كەتپەي جۇرگەن بiر ءسوز” دەگەن اتپەن جاريالاندى. سوڭىنا “ۇمىتىلعان” دەگەن بۇركەنشiك ات قويىلىپتى. مۇنى جازعان اباي قۇنانباەۆ دەگەن بولجام بار. بۇل پiكiردi العا تارتۋشى عالىم-جازۋشى مۇحتار ماعاۋين. ال “ۇمىتىلعان” دەگەن بۇركەنشiك اتتى شاكەرiم قۇدايبەردiۇلى دا پايدالانعانى ايان. كەيiننەن بۇل وقيعا 1891 جىلى تاعى دا سول “دالا ۋالاياتى” گازەتiنiڭ 45-50 ساندارىندا “قازاق تۋراسىنان حيكايا” دەگەن تاقىرىپپەن جارىق كوردi.
ەڭلiك-كەبەك وقيعاسىنا ارناپ اباي تاپسىرماسى بويىنشا كەزiندە ماعاۋيا ابايۇلى قۇنانباەۆ “ەڭلiك-كەبەك”، شاكەرiم قۇدايبەردiۇلى “جولسىز جازا” اتتى داستاندار جازعان. سوڭعى داستان 1912 جىلى سەمەي قالاسىنداعى “جاردەم” باسپاحاناسىنان جەكە كiتاپشا بولىپ جارىق كورگەن.
“دالا ۋالاياتى” گازەتiنiڭ بەتتەرiندە باسىلعان اڭگiمەدە ماتاي قىزى ەڭلiكتiڭ ايتتىرىپ قويعان جەرi – كەرەي ەلi دەپ كەلتiرiلگەن. ەڭلiكتi الىپ قاشقان كەبەك ەكەنiن بiلگەن ماتايلار توبىقتى جاعىنا سۇراۋ سالسا دا، كەيiنگi جاق ءباتۋالاسۋدان باس تارتادى. ءۇش اي ولار ەشقانداي مامiلە ۇسىنبايدى. تاۋى شاعىلعان ماتايلار كەرەيلەرگە بارادى. ولار: “ەڭلiكتi قاشىرعان قىزدىڭ اكەسi, بۇل شارۋانى وزدەرiڭ شەشiڭدەر”، – دەپ بۇلاڭ قۇيرىققا سالادى.

الدىمەن اتاپ وتەر جايت اتالمىش وقيعا ادەبيەت تاريحىندا مۇلدە بەلگiسiز دۇنيە ەمەس. ەڭلiك-كەبەك وقيعاسى تۋرالى العاش ماعلۇمات مەرزiمدi ءباسپاسوز بەتiندە 1892 جىلى “دالا ۋالاياتى” گازەتiندە 29,31,34-40 ساندارىندا “قازاقتاردىڭ ەستەرiنەن كەتپەي جۇرگەن بiر ءسوز” دەگەن اتپەن جاريالاندى. سوڭىنا “ۇمىتىلعان” دەگەن بۇركەنشiك ات قويىلىپتى. مۇنى جازعان اباي قۇنانباەۆ دەگەن بولجام بار. بۇل پiكiردi العا تارتۋشى عالىم-جازۋشى مۇحتار ماعاۋين. ال “ۇمىتىلعان” دەگەن بۇركەنشiك اتتى شاكەرiم قۇدايبەردiۇلى دا پايدالانعانى ايان. كەيiننەن بۇل وقيعا 1891 جىلى تاعى دا سول “دالا ۋالاياتى” گازەتiنiڭ 45-50 ساندارىندا “قازاق تۋراسىنان حيكايا” دەگەن تاقىرىپپەن جارىق كوردi.
ەڭلiك-كەبەك وقيعاسىنا ارناپ اباي تاپسىرماسى بويىنشا كەزiندە ماعاۋيا ابايۇلى قۇنانباەۆ “ەڭلiك-كەبەك”، شاكەرiم قۇدايبەردiۇلى “جولسىز جازا” اتتى داستاندار جازعان. سوڭعى داستان 1912 جىلى سەمەي قالاسىنداعى “جاردەم” باسپاحاناسىنان جەكە كiتاپشا بولىپ جارىق كورگەن.
“دالا ۋالاياتى” گازەتiنiڭ بەتتەرiندە باسىلعان اڭگiمەدە ماتاي قىزى ەڭلiكتiڭ ايتتىرىپ قويعان جەرi – كەرەي ەلi دەپ كەلتiرiلگەن. ەڭلiكتi الىپ قاشقان كەبەك ەكەنiن بiلگەن ماتايلار توبىقتى جاعىنا سۇراۋ سالسا دا، كەيiنگi جاق ءباتۋالاسۋدان باس تارتادى. ءۇش اي ولار ەشقانداي مامiلە ۇسىنبايدى. تاۋى شاعىلعان ماتايلار كەرەيلەرگە بارادى. ولار: “ەڭلiكتi قاشىرعان قىزدىڭ اكەسi, بۇل شارۋانى وزدەرiڭ شەشiڭدەر”، – دەپ بۇلاڭ قۇيرىققا سالادى.
تاعى دا ەكi-ءۇش اي وتەدi. توبىقتىلار جوڭعارلارمەن شايقاستا جۇرگەن كەبەكتiڭ نەمەرە اعاسى توقتامىس باتىردىڭ كەلۋiن كۇتەيiن دەپ تايساقتاي بەرەدi. توبىقتىلاردىڭ مۇنداي ەنجارلىعىنا نامىستانعان ماتايلار ورە تۇرەگەلدi. ولارعا سىباندار قوسىلادى. ءسويتiپ، ماتايلار جاعى ەڭلiك پەن كەبەكتi ۇستاپ بەرۋiن، ەكەۋiڭ دە ءولiم جازاسىنا كەسiلۋiن تالاپ ەتەدi.
زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى مۇحتار ومارحانۇلى اۋەزوۆ 1917 جىلى ەرالى جازىعىندا قويعان “ەڭلiك-كەبەك” پەساسىنىڭ نەگiزiنە شاكەرiمنiڭ جوعارىدا اتالعان داستانداعى ۇلگiنi ارقاۋ ەتكەن. بۇل تۋرالى سول كەزدەگi مەرزiمدi ءباسپاسوز بەتتەرiندە “يگiلiكتi iس” دەپ باسىلعان مىناداي قىسقاشا حابار-ماقالا جاريالانىپتى:
“وتكەن مامىر ايىنىڭ اياعىندا بiر جەردە وتىرعان ابايدىڭ ون شاقتى ۇلىنىڭ ون ءتورت، ون بەس جاسى يگiلiك ماقساتپەن بiر ۇيىم اشتى.
ۇيىم اتى “تالاپ” بولدى. ۇيىمعا كiرگەن تالاپتى جiگiتتەردiڭ الدى ءجۇز ونبەس تەڭگەدەن ىقتيارلى جارنا سالىپ، بەس ءجۇز تەڭگە اقشا جينادى. بۇدان باسقا ۇيىم مۇشەلەرi اي سايىن ءۇش تەڭگەدەن بەرiپ، ۇيىم قازىناسىن تولتىرا بەرۋگە مiندەتتi بولدى.
بۇل ۇيىمنىڭ اشىلعانداعى ازiرگi كوزدەگەن ماقساتى، الدەرi كەلگەنشە كiتاپ باستىرا بەرمەك. ونان سوڭ بۇل ۇيىم جiگiتتەرi شاكەرiم قاجىنىڭ “ەڭلiك-كەبەك” داستانىن ساحنا تۇرiنە اينالدىرىپ، تۇراعۇل قۇنانباەۆ مىرزانىڭ بiر قىز ۇزاتقان تويىندا كورسەتiلiم جاساپ، ويىن كورسەتتi. مۇنى iستەگەندەگi پارىزى – جينالعان اقشاسىن قۇلجاداعى اش-جالاڭاشتارعا جiبەرمەك ەدi.
ەكi ءۇي قاتارلاستىرىلا تiگiلدi. بيلەت قۇنى ەلۋ تيىن بولدى. ويىن باستالار الدىندا سەميناريست مۇحتار اۋەزوۆ پەسا كورسەتiلiمiنiڭ ماقساتى تۋرالى ءسوز سويلەپ، بولار iسپەن تانىستىردى”.
(“سارىارقا” گازەتi, №2, 1917 جىل، 19 شiلدە).
ءار ونەردiڭ ءوز قيسىنى مەن شىندىعى بار. ماتايلار جاعىنىڭ وكتەمدiگiن وسiرە كورسەتۋ ءۇشiن م.اۋەزوۆ ساحارانىڭ كەڭگiرباي سىندى كەسەك ءسوز يەسiنە قارسى وعان دارەجەلەس ءوز ورتاسىنىڭ كوكجالى ەسپەمبەت بيدi ويدان قوسىپ كورەرمەن الدىنا شىعارادى. ءدال وسىنداي ماقساتپەن ەش قاتىسى جوق باتىر ەسەندi ەڭلiككە “امەڭگەر” ەتiپ، ونى كەبەككە “ولتiرتەدi”. انىعىندا جوعارىدا كەلتiرiلگەن “دالا ۋالاياتى” گازەتiنiڭ ەكi باسىلىمىندا دا ەسەننiڭ دە، ەسپەمبەتتiڭ دە ەسiمدەرi كەزدەسپەيدi. بۇلاردا ەڭلiك پەن كەبەكتەن باسقا ءتورت ادامنىڭ اتتارى عانا اتالادى. ولار: توقتامىس – كەبەكتiڭ اتالاس اعاسى، قابانباي باتىر – ەڭلiكتiڭ تۋعان ناعاشىسى، نىسان – ابىز جانە توبىقتى بيi – كەڭگiرباي.
پەساداعى وقيعانىڭ ۇدەپ بارىپ، بارىنشا اسقىنعان شارىقتاۋ شەگi نايمان مەن توبىقتى بيلەرiنiڭ توقايلاسۋلارىن بەينەلەيتiن ساحنالىق كورiنiس. بۇل تارتىس، اسiرەسە، كوبەي مەن ەسپەمبەت اراسىندا قاتتى شيرىعادى. ەكi بي دە اعىپ تۇر. سوزدەرi جاتتاندى، جاسىق ەمەس. كەرiسiنشە، قورعاسىن وقتاي تيگەن جەرiن ويىپ، تەسiپ جاتقان سوزدەر. اسپاندا شاپشىعان اشۋ دا، قاپيادا جول تاپقان تاپقىرلىق تا، ءورiسi بيiك وي دا، بۇلتارتپاس قيسىن دا، كەگەجەدەن تارتقان كەسiرلiك تە – ءبارi بار. قىسقاسى، قيىر-تىرتىستى حاراكتەرلەردi ءدال بەينەلەيتiن تاماشا درامالىق تiل.
امال نە، ءسوزدiڭ مايىن تامىزعانمەن، كەسەلدi ءتۇيiن شەشiلiپ، كەردiڭ مويىنى كەسiلەرگە كەلگەندە كوبەي تابان تiرەپ تۇرا المايدى. ەسپەمبەت سالماعىمەن باسىپ، اقىرى كەبەكتi ەڭلiكپەن قوسا قۇرباندىققا شالادى. درامانىڭ جانر ەرەكشەلiگi, ساحنا شارتى وسىنى تالاپ ەتتi. كوركەمدiك تۇسپال اسەرلi شىعۋى ءۇشiن كەڭگiرباي مەن كوبەي سەكiلدi توبىقتىنىڭ تۇلعالى بيلەرiن دەگەنiنە كوندiرەتiن، وكتەم سويلەپ، قوس عاشىقتى قاتىگەز جازاعا تارتاتىنداي قاتال دا بەدەلدi قارسىلاس جاعىمسىز كەيiپكەر كەرەك بولدى.
ءدال وسىنداي تاۋەكەلگە اۋەزوۆ ەرiكسiز بارعان. ونسىز پەسا تولىققاندى بولىپ شىقپاي، تارتىس تا سولعىنداپ، تەك اڭىز رەتiندە قالادى. مiنە، وسى ارادا دراماتۋرگ ويىنا ەسپەمبەت ەسiمi ورالادى. شىندىعىندا ەڭلiك-كەبەك وقيعاسىنىڭ الدى-ارتىندا، قالىڭ نايمان iشiندە ەسپەمبەت اتتى بي بولماعان. كەرiسiنشە، ءدال وسى اتتاس باتىر سول كەزدە ءومiر كەشكەنiن كەيبiر دەرەكتەر دالەلدەيدi.
ەندەشە، اۋەزوۆ پەساسىنداعى ەسپەمبەت كiم؟ قاي داۋiردە ءومiر كەشكەن؟
“ساحناداعى بيلەردiڭ ايتىسىن، ولاردىڭ كەلەگە تۇسكەن كەزiندەگi iس-ارەكەتتەرiن، ورتاعا قامشى تاستاي بەرiپ كەزەك الاتىنىن، ارا بيدiڭ ءوزiن قالاي ۇستاۋ كەرەكتiگiن، تiپتi, ولاردىڭ سوزدەرi مەن تەحنولوگيالىق دايىندىعىن مۇحتارعا ايتىپ جازدىرعان تۇراعۇل ەكەنiن ەسكەرسەك، ەسپەمبەت ەسiمiن اتاعان دا سول دەپ كۇمانسiز سەنۋگە بولادى”.
بۇل دەرەكتi تۇڭعىش iزدەپ تابۋشى جانە ادەبي اينالىمىنا ءتۇسiرۋشi – مۇحتارتانۋ سالاسىندا ايانباي تەر توگiپ جۇرگەن جاس سىنشى تۇرسىن جۇرتباەۆ. (م.اۋەزوۆ شىعارمالارىنىڭ ەلۋ تومدىعى، 1 توم، الماتى، “عىلىم”، 1997, 420-421 بەتتەر).
ەندەشە، الدىمەن تۇراعۇلدىڭ كiم ەكەنiن اتاپ وتكەن ءجون. تۇراعۇل ابايۇلى قۇنانباەۆ (1876-1934) – ابايدىڭ ەكiنشi ايەلi ايگەرiمنەن تۋعان ۇلى. اقىلباي، ءابدiراحمان، ماعاۋيا سىندى اعالارىنا ۇقساعان بۇل دا كەزiندە ساۋاتى باسىم، ادەبيەتتi سۇيگiش جان. ول م.گوركيدiڭ “چەلكاش”، ا.نەۆەروۆتىڭ “مەن ومiرگە جەرiكپiن”، دجەك لوندوننىڭ “بالالار تۋرالى ەرتەگi” اتتى اڭگiمەلەرiن ورىسشادان قازاقشاعا اۋدارىپ باستىرتىپ شىعارتقان. اكەسi, اعالارى دۇنيەدەن وتكەننەن كەيiنگi ۋاقىتتا ەل ورتاسىنىڭ سوزiنە ارالاسقان تۇراعۇل جاس مۇحتارعا اكەسi اباي جايىندا، الىس-جاقىن ەل تاريحى تۋرالى بiرتالاي تانىمدىق اڭگiمەلەر ايتا جۇرسە كەرەك. كەيبiر دەرەكتەرگە قاراعاندا، م.اۋەزوۆ “ەڭلiك-كەبەك” پەساسىن جازعان كەزدە وعان كەلiستi كەڭەسشi بولعانداردىڭ بiرi – وسى تۇراعۇل ەكەن.
ادiلiندە، ەسپەمبەت – حالىق اراسىندا اڭىزعا اينالعان ابىلايحان باتىرلارىنىڭ بiرi بولعان. اسقان مەرگەن، ساداقشى بولىپ، بارلاۋ توبىن باسقارعان، بار ءومiرiن ات ۇستiندە وتكiزگەن ەرجۇرەك ادام. كەزiندە تاپقىرلىعى مەن وجەتتiلiگi ءۇشiن ابىلاي مەن قازىبەك بي وعان “اداق” دەگەن ات بەرگەن. سوندىقتان دا بولار، 19 عاسىرداعى قازاق اۋىز ادەبيەتiنiڭ كورنەكتi وكiلدەرiنiڭ بiرi, ەسپەمبەتكە بiرتابان جاقىن اقىن دۋلات باباتايۇلى (1802-1871) “ەسپەمبەت” اتتى ۇزاق داستان جازىپ كەتكەن. بۇل داستان:
ەر ەسپەمبەت كەشەگi,
ەرەكشە ەدi دەسەدi.
تiل بiتكەننiڭ شەشەنi,
ۇلگi ايتسا كوشەلi,
جاۋعا شاپسا كوسەمi, – دەپ باستالسا،
ولە-ولگەنشە ەل بولدى،
ەسپەمبەتتiڭ ارمانى.
ەسپەمبەتتەي ەر قايدا،
ەر كۇتەتiن ەل قايدا، – دەپ اياقتالاتىن بۇل ۇزاق جىردا باسىنان اياعىنا دەيiن باتىر ەسپەمبەت ەرلiگi اسقان شابىتپەن كەلiستi كەستەلەنەدi.
دۋلاتتىڭ ەسپەمبەتكە بiر تابان جاقىن دەۋiمiزدiڭ دە سالماقتى سەبەبi بار. ويتكەنi, داستاننىڭ باس كەيiپكەرi ەسپەمبەت تە، ونى جىرعا قوسۋشى دۋلات تا اياگوز ءوڭiرiنiڭ تۋماسى. ەگەر مۇنى تەرەڭدەتە تاراتساق ەكەۋi دە ورتا جۇزدەگi نايمان رۋىنىڭ قاراكەرەي دەگەن توبىنان تارايتىن سىبان اۋلەتiنەن شىققاندار. بۇدان بەرگiسiن بiلiكتەسەك باتىر ەسپەمبەت تە، اقىن دۋلات تا وسى سىباننىڭ جاراسقۇل دەگەن ۇلىنىڭ ۇرپاقتارى. ەسپەمبەت جاراسقۇلعا نەمەرە بولسا، دۋلات ونىڭ شوبەرەسi. ويتكەنi, دۋلاتتىڭ ۇلكەن اكەسi دوسىم مەن ەسپەمبەت بiر كiسi – قويباس بالالارى. (“اقتايلاق بي”، جۋرناليست ستۋدياسى، الماتى، 1991, 89 بەت). قىسقاشا قايىرىپ ايتقاندا، ەسپەمبەت وسى اۋلەتتiڭ 18 عاسىرداعى تۇلعالى تۋماسى بولسا، دۋلات ونىڭ 19 عاسىرداعى پاراساتتى پەرزەنتi.
وزiنەن 80-90 جىلداي بۇرىن تۋىپ، بار سانالى ءومiرiن ەل قورعاۋعا ارناعان ەسپەمبەتتiڭ سول ءومiرiن دۋلات ورەلi ولەڭ ورنەگiنە ارقاۋ ەتكەن. داستاندا باياندالعانداي، ەسپەمبەتتiڭ اكەسi قويباس جوڭعار باسقىنشىلىعىندا قازا تابۋىنا بايلانىستى ول جەتi جاسىنان باستاپ تۋعان ناعاشىسى ۋاق رۋىنىڭ بەلگiلi باتىرى ەر قوسايدىڭ تاربيەسiندە بولادى. سونىڭ ناتيجەسiندە ەسپەمبەت ون ءتورت جاسىندا-اق ات ۇستiندە شاۋىپ كەلە جاتقاندا تارتقان ساداق وعى ءمۇلت كەتپەس مەرگەن، جەكپە-جەككە شىققاندا ۇرعان جەرiن سىندىراتىن، قيمىلىنا كوز iلەسپەس نايزاگەر دە جويقىن كۇش يەسi بولا باستايدى.
ون ءتورت جاسىنان اسقاندا ەسپەمبەت قارتايعان ناعاشىسى ەر قوسايعا ءوزiنiڭ تۋعان جەرiنە قايتقىسى كەلەتiنiن ايتادى. ناعاشىسى جيەنiنiڭ بۇل تiلەگiنە قارسى بولماي شىن قابىلداپ، ءوزi قۇلىنىنان تاڭداپ وسiرگەن اقبورتە قۇناندى مiنگiزiپ، ەر قارۋىن اسىندىرىپ، باتاسىن بەرiپ اتتاندىرادى. بۇل قازاق پەن قالماق جاۋگەرشiلiگiنiڭ ءالi دە تولاستاماي تۇرعان كەزi بولسا كەرەك.
تۋىستارىنىڭ ءبارi جاۋمەن شايقاسىپ جۇرگەندە ءوزiنiڭ اۋىلداعى بالا-شاعا ورتاسىندا بولۋىن نامىس ساناعان ەسپەمبەت تە جورىققا اتتانادى. از ۋاقىت iشiندە-اق ونىڭ ۇرىستارى ۇشقىر قيمىلىنا تەز قانىققان اتالاس تۋىسى، قارتايىڭقىراپ قالعان اقتامبەردi باتىر وعان ءوز ورنى – ابىلاي اسكەرiندەگi نايمان جاساعىن باسقارۋدى سەنiپ تاپسىرادى.
جاۋگەرشiلiك كەزiندە تۋعان ەسپەمبەت بار ءومiرiن جورىقتا اياقتايدى. ول “اقتابان شۇبىرىندى” اياقتالعان سوڭ دا ابىلاي قاسىندا جاساق باسى بولىپ قالادى دا، حان سارايىمەن قوسا تۇركiستانعا كەلەدi. ال اقتامبەردi باستاعان ءوز جەرلەستەرi ارقا جاققا اياگوزگە قايتادى.
ەسپەمبەت ۇزاق جاساماعان دەسەدi. انىعى – ۇرىستا قازا تاپقان. زيراتى تاشكەنت جاقتا دەگەن دە اڭىز بار. ەسپەمبەتتiڭ كەيبiر ۇرپاقتارى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بۇگiنگi اياگوز ءوڭiرiنiڭ اقشاتاۋ، مىڭبۇلاق جەرلەرiنەن كەزدەسiپ قالادى.
ەسپەمبەت تۋرالى تاعى بiر ادەبي دەرەك – اقىن ساكەن سەيفۋلليننiڭ “كوكشەتاۋ” پوەماسىنداعى اداق باتىر – وسى ەسپەمبەت (م.اۋەزوۆ شىعارمالارىنىڭ 50 تومدىعى، 1 توم، الماتى،”عىلىم” باسپاسى، 1997, 422 بەت). وسى پوەمانىڭ “اداق” دەگەن تاراۋىندا:
كۇرەستە قالىڭ قولدى اداقتاعان،
مايداندا بەتiنە جاۋ قاراتپاعان.
سوندىقتان اداق دەگەن ەسiم الىپ،
ەر ەدi اتىنا كiر جاناتپاعان، – دەپ ساكەن سەيفۋللين دە ەسپەمبەتتi ابىلاي حان باتىرلارىنىڭ iشiندەگi ەڭ مەرگەنi, اق بەرەنi ەكەنiن ماداقتاي جىرعا قوسقان. ويتكەنi, وسى پوەماداعى ابىلاي حاننىڭ قاسىنداعى بارلىق باتىرلارىنىڭ iشiندە انىق اتىمەن اتالىپ، تۇتقىنعا تۇسكەن قالماق قىزىنىڭ شارتىمەن وقجەتپەستiڭ باسىنا iلiنگەن اق ورامالعا “وق جەتكiزiپ” اتىپ تۇسiرگەن دە، قىز جۇمباقتارىنىڭ ءبارiن دەرلiك دۇرىس شەشiپ، ونىڭ استىنا ات مiنگiزدiرتiپ، ەلiنە قايتارىلۋىنا سەبەپكەر بولعان دا وسى جالعىز اداق – ەسپەمبەت.
كوركەم شىعارمالارداعى شىندىق قانشا قۇندى بولعانىمەن ومiرلiك شىندىقتىڭ قاسيەتi بارىنشا باسىم. “پلاتون مەنiڭ دوسىم، بiراق شىندىق ودان دا قىمبات” دەيدi ەمەس پە. سوندىقتان دا ەڭلiك-كەبەك وقيعاسى كەزiندە كەڭگiرباي مەن ەسپەمبەتتiڭ كەلەگە ءتۇسۋi مۇمكiن ەمەس. ەسپەمبەت جاۋ جاعادان العاندا اۋىلدا قالعان باتاگوي بيلەردiڭ قاتارىنا جاتقىزۋعا كەلمەيتiن تۇلاعاي تۇلعا.
ەندەشە، م.اۋەزوۆ قالامىنداعى ەسپەمبەت سول زاماننىڭ سالتىنا ساي بيلەردiڭ شارتتى جيىنتىق تۇلعاسى، جازۋشى قيالىنىڭ جەمiسi دەۋiمiز كەرەك. ءدال وسىنداي ءپاتۋالi پiكiردi سەيفۋلليننiڭ “كوكشەتاۋ” پوەماسىنداعى باتىر اداققا دا ارناپ ايتۋعا بولادى. بۇل، ارينە، ەكi سۋرەتكەردiڭ جازىپ كەتكەن شىعارمالارىنىڭ ماڭىزى مەن ولاردىڭ قازاق ادەبيەتiندەگi ورنىنا ەشبiر زيانى تيمەسi انىق ماسەلە.

عابيت زۇلحاروۆ، بۇرىنعى مۇراعات قىزمەتكەرi, قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسi
«تۇركىستان» گازەتى 28 مامىر 2009 جىل