توعىز جولدىڭ تورابىنداعى قاسيەتتى تۇركىستان شاھارىنىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتىپ تۇرعان كوك كۇمبەزى اسپانمەن تالاسقان  قوجا احمەت ياساۋي  كەسەنەسى. ساعانادا  جەرلەنگەن ۇلى بابالارىمىزدىڭ شاراپاتىن بۇگىنگى ۇرپاق مولىنان سەزىنىپ ءجۇرمىز. دەگەنمەن ياساۋي كەسەنەسى وڭىرىمىزدەگى كيەلى مەكەندەردىڭ كىندىگى ىسپەتتەس عاسىرلار سىرىن ءالى دە بولسا ىشكە بۇگىپ جاتقانى اقيقات.   

تۇركىستان اتىرابىنىڭ شوقتىعىن بيىكتەتەر جانە ءبىر قۇتتى مەكەن ول – قارت قاراتاۋ. قاراتاۋدىڭ سان  سىلەمدەرى مەن جىقپىلدى جوتالارىمەن كىمدەر ءجۇرىپ وتپەدى دەسەڭىزشى. تاۋ قويناۋلارىنان كۇن نۇرىنا شاعىلىسا اعىپ جاتقان ءزام-ءزام بۇلاقتار  مەن كورگەن جاندى ەلىكتىرەر تاستان تاسقا ىرعىعان تولقىندى وزەندەرى، تاۋ ەتەگىن قوش يىسكە بولەگەن جۋسان مەن قىرىق ءتۇرلى اۋرۋعا ەم بولار قاسيەتتى ەمدىك شوپتەر.

 مىنە، سول تابيعات سۇلۋلىعى مەن كەرەمەتىنە يە قاراتاۋ باعىتىنا قاراي  اۆتوكولىگىمىزبەن جولعا شىقتىق. بۇل ساپارىمىزدا وڭتۇستىك قازاقستان وڭىرىندەگى تاريحي-مادەني رۋحاني ورىندارىنان بولەك  قاراتاۋ ايماعىنداعى سارقىرامالارى مەن ۇڭگىرلەرى ءارى تاڭبالى تاستاردىڭ مەكەنىن ىشكى تۋريزم سالاسىندا قانشالىقتى دامىتۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزۋ بولاتىن. كۇننىڭ ىستىعىنا شىداس بەرىپ، تەزدەتىپ سالقىن دا ساف اۋاسى تاناۋ جەلپىنتكەن تاۋ بوكتەرىنە جەتكەنشە اسىعىس زۋلاپ كەلەمىز. تەڭىز دەڭگەيىنەن 1337 مەتر شاماسىنداعى بيىكتىككە كوتەرىلمەكپىز. جول بويىندا تەمىر استاۋ تاۋىنىڭ ەتەگىندە كيىز ءۇي تىگىپ، اۋىلدىڭ سيىرىن باعىپ وتىرعان  جۇمان اعامىزدىڭ ۇيىنە دە كەلىپ جەتتىك. (تەمىر استاۋ تاۋى قۇددى سۋ جاعاسىندا جاتقان قولتىراۋىننان اينىمايدى.) جۇمەكەڭنىڭ كەمپىرى بارىن الدىمىزعا توسىپ، پىسكەن ايرانىن تولتىرا قۇيىپ سۋسىنداتىپ جاتىر. اششى قۇرتى، سىلەكەيىڭدى شۇبىرتاتىن بالداي ءتاتتى سارى مايى، كەڭ پەيىلىندەي تاۋسىلمايتىن اپامىزعا ريزاشىلىعىمىزدى ايتىپ جولعا جينالدىق. تاۋدىڭ قيىن-قىستاۋ جولدارىمەن كوتەرىلىپ، جوننىڭ ۇستىمەن كەلەمىز. قالا الاقانداعىداي كورىنىپ تۇر.

ازىق-تۇلىگىمىزدى ءبولىسىپ، تاۋ ەتەگىندەگى ءبىر اياق جولمەن جىلاعان اتاعا قاراي ءتۇسىپ كەلەمىز. ءيىر-ءيىر جول قۇتتى مەكەنگە دە ماڭداي تىرەتتى. تاستان قالانعان تاپشانداردىڭ بىرىنە جايعاستىق.  شارشاعانىمىزدى ازداپ بولسا دا باسقان سوڭ، جىلاعان اتانىڭ بالاسى ڭايىپ بولعان  ۇڭگىرگە شىعىپ قايتتىق. ۇڭگىر كولەمى 500 كىسى ەمىن-ەركىن سىيارلىقتاي ەكەن. تاماشا جەر ەكەن. تولاسسىز تاستان-تاسقا ىرعىعان وزەندى تاماشالاپ، قىزىقتاپ جۇرگەنىمىزدە تۇسكى اس مەرزىمى دە جەتتى. اڭگىمە-دۇكەن قۇرا وتىرىپ كيىكوتىن قوسا دەمدەگەن شايدان قۇمارلانا ىشتىك..  

اڭگىمە اراسىندا ەرتەنگى باراتىن جەرلەرىمىز «قالماققىرىلعان» ۇڭگىرى مەن  «قاراۇڭگىر»  دەگەن جەردەگى تاستاعى تاڭبالى سۋرەتتەر تۋرالى دا قوزعادىق. تەزدەتىپ كوزبەن كورگەنشە اسىعىسپىز. تاڭ اتا ساعات 5-تەر شاماسىندا جولباستاۋشى باقىت اعامىزدىڭ سوڭىنان ىلەسىپ جولعا شىقتىق. قاسيەتتى قاراتاۋ بوكتەرى قاشاندا سىرعا تولى. تابيعاتى تىلسىم، ءار ءبىر وسكەن جۋسانى، ءار ءبىر شيىرشىق قۇمى الدە ءبىر سىردى بۇككەندەي قۇپيا كەيىپتە. ادىمداپ باسقان ءار قادامىمىز ءبىزدى بەينە ءبىر وزگە الەمگە باستاپ بارا جاتقانداي سەزىندىك. جىلاعان اتادان جونعا كوتەرىلگەن سوڭ 15 شاقىرىمدى ارتقا تاستاپ «قالماققىرىلعان» ۇڭگىرىنە دە كەلىپ جەتتىك. جان الىسا، جان بەرىسە اتادان قالعان اتىراپ مەكەندى جاۋعا بەرمەي قورعاعان قاس باتىرلار بوگەنباي مەن قابانباي سىندى ارىستان جۇرەكتى ارىستار قالماقتاردىڭ قانىن سۋداي اعىزا، توسىندە ات شاپتىرىم جەردى قىزىل قانعا بوكتىرگەن مەكەن قالماققىرىلعانمەن اتتاس جەر قاراتاۋ توسىندە دە بار ەكەن. قالماققىرعان ۇلكەن ۇڭگىر ەكەن.

باقىت اعامىزدىڭ ايتۋىنا قاراعاندا بۇل ورىندا ءبىر كەزدەرى حالقىمىز قالماقتاردان قورعانعان ەكەن. سەبەبى جان-جاعى باقىلاۋعا وتە ىڭعايلى، سول كەزدەگى تاستاردان قالانعان قورعاندار ورنى ءالى دە تۇر. ورتاسىندا 5-6 بولمەلى ءۇيدىڭ كولەمىندەي ۇڭگىرى بار. ۇڭگىرگە ءبىر جاعىنان كىرىپ ەكىنشى جاعىنان تومەندەگى ۇڭگىرگە بارۋعا باراتىن جولى بار ەكەن. تومەندەگى ۇڭگىرگە 100 شاقتى ادام ەمىن ەركىن سىيىپ كەتەدى. قالماقتاردان قورعانعان كەزدە بالا-شاعا مەن ايەلدەردى، قاريالاردى وسى ۇڭگىرگە جاسىرعان كورىنەدى. ۇڭگىر توڭىرەگىندە مال باققان قويشىلار ساداق جەبەلەرىنىڭ ۇشتارىن، قۇمىرا سىنىقتارىن  تاۋىپ العان كەزدەرى دە بولىپتى. قالماققىرعان ۇڭگىرىنەن كەش باتپاي  تاسقا سالعان سۋرەتتەرى بار قاراۇڭگىرگە جەتكەنشە اسىعىس ءجۇرىپ كەتتىك. الىپ قاراتاۋدىڭ ءاربىر جارتاسىنداعى سىرلى سۋرەت، بۇل تاريحتىڭ تاڭبالارى. سوناۋ تاس داۋىرىنەن باستاۋ الاتىن تاريحتىڭ كىلتى دە مىنە وسى قاراتاۋ بوكتەرىندە. ونشاقتى شاقىرىمدى ارتقا تاستاپ قاراۇڭگىرگە دە كەلىپ جەتتىك.  ءبىز بەينەبىر ۇلكەن ۇڭگىردى كوز الدىمىزعا ەلەستەتىپ كەلگەن بولاتىنبىز. اشىق الاڭقايدا، تاۋ ەتەگىندە اشىق اسپان استىنداعى سۋرەت كورمەسىنە تاپ بولدىق. اسىرەسە قارا تاستارعا سالىنعان سۋرەتتەر سۇلۋلىعىمەن جاۋلاپ الدى. بۇل تاستارداعى سۋرەتتەردى تاسپاعا، فوتوعا ءتۇسىرىپ الىپ، حقتۋ-گە قاراستى عىلىم ورتالىعىنداعى ارحەولوگيا ءبولىمىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى مۇرعاباەۆ ساعىنبايعا كورسەتكەنىمىزدە، سۋرەتتەردىڭ حرونولوگياسى بىلايشا تارقاتىلدى:

 ب.ە.د II-مىڭجىلدىقتىڭ ورتاسى، قولا داۋىرىنە جاتاتىن – تاسقا ويىلىپ سالىنعان ادامنىڭ بەت الپەتى، وگىزدەر، اربا، جىرتقىش اڭدار.

قولا ءداۋىرىنىڭ سوڭىنا، ەرتە تەمىر داۋىرىنە جاتاتىن سۋرەتتەر ءيتتىڭ ، قاباننىڭ سۋرەتى، تۇيە جەتەكتەگەن ادام، بيلەپ جۇرگەن ەكى ادام سۋرەتتەرى، ورتا عاسىرلىق كەزەڭگە قاتىستى – ارقارلار ۇيىرىمەن جۇرگەن سۋرەتتەر، ال ساق كەزەڭىنە قاتىستى تاسقا قاشالىپ سالىنعان وگىزدەردىڭ سۋرەتى بار ەكەن. بۇل سۋرەتتەر قاراتاۋ وڭىرىندە بىرنەشە كەزەڭدەردەن بەرى ادام بالاسى مەكەن ەتىپ كەلە جاتقاندىعىن  دالەلدەسە كەرەك. قاراۇڭگىر ارقىلى تەرىسكەي ءوڭىرى الاقانداعىداي كورىنىپ تۇر.

كوز الدىمدا تۇتاس ءبىر ەلدىڭ تاريحى... مەنىڭ ءوز ەلىمنىڭ، قازاق حالقىنىڭ تاريحى... تاۋەكەل حان ءوز باسىن بايگەگە تىگىپ، قازاق ەلىن امان الىپ قالۋ ءۇشىن الىپ قامال سوقتىرىپ، قارعا تامىرلى قازاق بالاسى باسىنا بەرەكە تاپقان قۇتتى مەكەن سوزاق شاھارى دا تۋرا الاقانداعىداي. تاريحتىڭ تورەلىگىنە مويىنسۇنىپ، ارىستاندى قاراباس جەلى ءيىنىن توزدىرعان كونەنىن كوزىنە اينالعان ەسكى سوزاق قالاسىنىڭ ورىنى مەن مۇندالاپ تۇر. قاراۇڭگىردىڭ تاسقا سالعان سۋرەت كورمەسىن تاماشالاپ، سۋرەتكە، بەينەتاسپاعا ءتۇسىرىپ جۇرگەندە قاراتاۋدىڭ كەشكى سالقىنى دا  سەزىلە باستادى. باقىت اعامىز «كەش بولىپ بارادى، قازىر سالقىندايتىن ءتۇرى بار، ونىڭ ۇستىنە جەل دە كۇشەيىپ بارادى، مۇندا قونا المايمىز، نە دە بولسا اقۇيىككە جەتىپ قويشىلارعا تۇنەپ شىعامىز»، – دەپ، جۇرۋگە ىڭعاي تانىتتى. ءبىر-بىرىمىزدەن قالىسپاي تاۋ ۇستىندە جەلمەن الىسىپ ءجۇرىپ كەلەمىز. بىرنەشە شاقىرىمدى ارتقا تاستاپ، تومەن قاراي ىلديلاعان ءبىر اياق جولمەن قاراتاۋدىڭ تەرىسكەي جاق بەتىنە قاراي تۇسە باستادىق. «مىنا ءتۇسىپ كەلە جاتقان جەرىمىز- «قىلقيما» دەگەن جەر»، – دەپ باقىت اعامىز بىزگە قاراتاۋدىڭ ەكسكۋرسوۆودى سياقتى تانىستىرىپ كەلە جاتىر. «بۇل جەرمەن تۇسكەنشە دە ەكى شاقىرىمداي ءجۇرىپ وتتىك، ەندى الدىمىزداعى تاۋ شاتقالىن اسساق  قوسايكەزى ارقىلى اقۇيىككە دە جەتىپ قالامىز»، – دەپ جىميىپ قويادى، ءبىزدىڭ شارشاعانىمىزدى ۇمىتتىرىپ، ءبىر سەرگىتىپ الماق بوپ، ال ءوزىنىڭ جۇزىندە شارشاۋ دەگەن بايقالمايدى. قوسايكەزىنە كەلگەندە اتاۋ تاريحىن سۇرادىق، باقىت اعامىزدىڭ اقساقالداردان بالا كەزىندە ەستىگەنى:

قازاق-قالماق بولىپ سوعىستىڭ ءورشىپ تۇرعان كەزى ەكەن. قالماق جاعى باسىم ءتۇسىپ، قازاقتاردى قىسپاققا الىپ، كۇش كورسەتىپ تۇرسا كەرەك. سوندا ەلدى جيىپ، مازاق ەتپەك بولعان قالماقتار: «ال قازاقتار ءبىزدىڭ باتىرمەن جەكپە-جەككە شىعاتىن كىمىڭ بار؟»، – دەپ وزدەرىنىڭ الىپ دەنەلى ءداۋ قارا، بۇجىر بەت باتىرىن ورتاعا شىعارىپتى. – مىقتى بولساڭدار ءبىزدىڭ باتىردى جەڭىڭدەر، سوندا سەندەرگە بوستاندىق بەرەمىز»، – دەپ قارقىلداپتى قولباسشىلارى. الىپ دەنەلى، سوم يىقتى ەكى يىعىنا ەكى جىگىت مىنگەن قالماق باتىرىنان قورقىپ قازاق جاعىنان ەشكىم شىعا قويماپتى. ال ءداۋ قارا بولسا قوماعايلانا ءبىر ءوزى ءبىر قويدىڭ ەتىن تاۋىسىپ، ءتىسىن شۇقىپ وتىرىپتى. سول كەزدە نامىسقا بۋلىققان 90 جاستاعى قوساي باتىر اتامىز جاس شاماسىنا قاراماي «مەن شىعامىن» دەپ ورتاعا كەلىپتى. – بۇل قاۋساعان شال مەنى مازاق ەتىپ تۇر ما؟، – دەپ العاشىندا قالماق باتىرى ءمان بەرمەپتى، الىسا كەلە قوساي باتىردىڭ دا وسال ەمەسى بايقالادى. ەكى باتىر الىسىپ جاتىر، الىسىپ جاتىر، ءبىرىن-ءبىرى جىعا الماي قارا تەرگە ءتۇسىپتى. قاۋساپ تۇرعان قارتىنىڭ ءوزى مىناداي قارا داۋگە ىرىق بەرمەي تۇرعانىن كورگەن قالماق قولباسشىسى سەسكەنەيىن دەپتى. قازاقتار جاعى قوساي باتىردىڭ جەكپە-جەگىنە ءتانتى بولىپ، ماناعىداي ۇندەمەي تۇرماي، ەندى باستارىن كوتەرىپ «ارۋاق»، «الىپ ۇر» دەپ شۋىلداپ قولداي جونەلەدى. سول كەزدە قالماق قولباسشىسى جەكپە-جەكتى توقتاتىپ، ءوز باتىرىن شاقىرىپ الىپ، «مىنا شالدى جەڭبەسەڭ باسىن كەتەدى» دەپتى، ال قازاقتار جاعى بولسا قوساي باتىردى قورشاي قالىپ «نەگە الىپ ۇرمايسىڭ؟» دەگەندە قوساي باتىر «ونىڭ ىشىندەگى قيى كەتسىن، سول كۇش بەرىپ تۇر، سوندا بارىپ الىپ ۇرامىن» دەپتى دە، بىلەك سىبانىپ، قايتا الىسىپتى. ايتقانىنداي ء تۇس شاماسىندا باستالعان كۇرەس، كەش باتا قالماق باتىرىنىڭ كۇش قۋاتى تاۋسىلىپ السىرەي باستاعاندا قوساي باتىر الىپ ۇرىپتى. سودان قالماقتار جاعى جەڭىلگەندەرىن مويىنداپ، قازاقتاردى بوساتىپتى. ال ەل اۋزىندا وسى جەر «قوسايكەزى» دەگەن اتپەن  اتالىپ قالىپتى، – دەپ باقىت اعامىز الدىمىزعا تۇسە بەردى.

ءيا ەل باسىنان نە ءبىر قيلى-قيلى زاماندار ءوتىپ، تاريح بەتتەرىندە وشپەس ءىز قالدىردى. مۇنداي باتىرلاردىڭ ەسىمدەرىمەن اتالاتىن قىر، وزەن، كەز، شوقىلار قازاق دالاسىندا  كوپتەپ كەزدەسەدى.  شارشاپ-شالدىققانىمىزعا قاراماي باقىت اعانىڭ جۇرىسىنە ىلەسىپ كەلەمىز. كۇن ۇياسىنا باتىپ بارادى، بىزدەر قويشىنىڭ ۇيىنە جەتكەنشە اسىعىس كەلەمىز. ءبىر مەزەتتە المالى باۋدىن جاعاسىنداعى، مولتىلدەپ اعىپ جاتقان بۇلاق باسىنا كەلىپ قيسايا كەتتىك. الماسى مايدالاۋ بولعانىمەن – ءتاتتى-اق. بۇلاق سۋىنان مەيىرلەنە ءىشىپ، ىدىسىمىزعا قۇيىپ الدىق تا «اقۇيىك قايداسىڭ؟» دەپ جونەپ بەردىك. ءبىراز جۇرگەن سوڭ تاۋ ەتەگىنەن قويىن قايتارىپ جۇرگەن قويشىنىڭ دا داۋسى ەستىلە باستادى. ءبىز دە جەتىپ قالعانىمىزدى سەزىنگەسىن بە، ءجۇرىس-تۇرىسىمىز باسەڭدەيىن دەدى. الدىمىزدا تىزبەكتەلىپ، ءبىر وتار قوي كەتىپ بارادى. تاۋلى ايماقتىڭ ءشوبى شۇيگىن بولعاندىقتان بولار قويلارى قوڭدى. ەسىك الدىندا الماز ء ىنىمىز قويلارىن قوراعا قاماۋ ۇستىندە، ال ءجاۋدىر كەلىن ءبىزدى الىستان بايقاسا كەرەك، ساماۋىرىنعا شوق سالىپ ، قازان استىنا وت جاعىپ، تاماق ازىرلەۋگە كىرىسىپ جاتىر ەكەن. قاشاندا قوناق كەلسە استىنداعى جالعىز اتىن سويىپ بەرەر قوناقجاي ەلدىڭ ۇرپاعىمىز عوي. اماندىق-ساۋلىقتان كەيىن، وزەن جاعاسىنا بارىپ بەتى-قولىمىزدى شايىپ كەلگەنشە ەكى يىعىنان دەم الىپ ساماۋىرىن دا جەتتى. ءجاۋدىر كەلىننىڭ ەشكى ءسۇتىن قوسىپ قۇيعان قويۋ قىزىل شايىنان قۇمارلانا ىشۋدەمىز. وشاققا پىسكەن ىستىق تابا نان، قولدىڭ سارى مايى، قوي سۇتىنەن جاسالعان قۇرت دەيسىن بە، قۇدا كۇتكەندەي داستارحاندى جايناتىپ قويىپتى. شاي ارتىنان تاماق كەلدى. جۇلدىزى جىمىڭداسقان تۇنگى اسپانعا قاراپ جاتسىن دەگەن شىعار، دالاعا سالعان توسەككە قيسايدىق. ساف اۋادا تۇك سەزبەي ۇيىقتاپ قالىپپىز. ەرتەلەپ تۇرىپ، سول ماڭداعى تاۋ ەتەگىندە ورنالاسقان ءدىن يسلام كەلگەنگە دەيىن ءومىر سۇرگەن مىقتاردىڭ تاستان سالعان ۇيلەرىن سۋرەتكە تۇسىردىك تە، ىستىق شايدان كەيىن كۇن ىسىماي سوزاققا جەتۋ ءۇشىن جولعا شىقتىق. جۇرەر جولىمىز 30 شاقىرىمداي جەر. جولشىباي كەشەگى تاۋدا كورگەن كەرەمەتتەردى اڭگىمەلەپ كەلە جاتىپ، قوتىربۇلاققا دا كەلىپ قالىپپىز. جان-جاعىمىز تەپ-تەگىس اشىق دالا. كۇن ىستىعىنا كۇيىپ، ميى شىققان توپىراق جول. ال مىنا كەرەمەتكە قالاي تاڭ قالماسسىڭ، جازىق دالادا جول شەتىندە سىلدىراپ  ءمولدىر بۇلاق اعۋدا. تاۋ 10 شاقىرىمداي ارتتا قالدى. كۇن قايناپ تۇر، ال بۇلاق سۋى  كۇن ىستىعىمەن تايتالاسقانداي مۇپ-مۇزداي كۇيدە، ىشكەن سايىن ىشكىڭ كەلە بەرەدى. جولشىباي الدىمىزدان الماستىڭ اعاسى باقتيار اعامىز ەكى دوڭعالاقتى موتوتسيكلىمەن جولىقتى. ءسىرا، ءبىزدىڭ شارشاپ كەلە جاتقانىمىزدى ايتپاي-اق سەزسە كەرەك، جۇمىسىن قويا تۇرىپ، ءبىزدى سوزاققا شەيىن جەتكىزىپ سالدى. باقىت اعامىزدىڭ ۇيىندە تىنىعىپ العان سوڭ ءتۇس قايتا ەسكى سوزاق قالاشىعىنىڭ ورنىن تاماشالاپ، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الدىق.

قارابۋرا بابامىزدىڭ كەسەنەسىنە زيارات ەتتىك. تاڭ اتا تۇركىستاندى بەتكە الدىق. كەتەرىمىزدە قاراتاۋدىڭ كوزى ءتىرى ءدارۋىشى – باقىت اعامىز ەندىگىدە «قاتىن قامال»، «بالا قامال»، «كوك بەل اۋليە»، «اۋليە تال»، قاراتاۋدىڭ ەڭ بيىك جەرى «مىڭجىلقىعا»، «كەلىنشەكتاۋعا» الىپ باراتىنىن ايتىپ، قوش ايتىسىپ قالا بەردى. قاراتاۋدىڭ جون ارقاسىندا قانشاما ىشكى سىرتقى تۋريزمدى دامىتۋعا بولاتىن نىساندارىن كوردىك. مۇندا تابيعي دا، اۋليەلى دە، تاريحي دا ورىندار كوپتەپ كەزدەسەدى ەكەن. بۇل ساپار ارقىلى ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسىنىڭ قارساڭىندا وڭتۇستىك جەرىندەگى ىشكى تۋريزم سالاسىندا قانشاما جۇمىستىڭ اتقارىلۋى ءتيىس ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك. قاراتاۋدىڭ وسى باعىتىن ناسيحاتتايتىن ارنايى باعدارلاما ءتۇزۋدى كۇن كەشىكتىرمەي قولعا الىنۋى ءتيىس ەكەنىن مويىندادىق. ويتكەنى كورمەگە كەلۋشىلەرگە كورسەتەتىن وتىرار توبە مەن ارىستان باب، ياساۋي كەسەنەسى مەن ساۋران قامالىنان باسقا دا تابيعات اياسىنداعى تاڭ قالارلىق دۇنيەلەرىمىز تۋريستەردى كۇتىپ تۋسىراپ جاتىر دەسەك تە بولعانداي. سولاي بولعان كۇندە قانشاما جاستار جۇمىس تاۋىپ، قالا قورجىنىنا دا قوماقتى قارجى تۇسەرى ءسوسسىز ەدى. 

ەرلان سىزدىق، ولكەتانۋشى

Abai.kz