قىس كەتەردە بىرنەشە كۇن قىزىلشۇناق اياز بولىپ، جەر بەتىن قاتتى قىسىپ جىبەرەتىنى نەمەسە قۇلدىقتان بويىن جازا الماعان جۇرت وزگە تىلدە كوبىرەك سويلەپ، ونى ماقتانىش كورەتىنى سەكىلدى كەڭەستىڭ شاڭىراعى ورتاسىنا تۇسەتىن قارساڭدا كەيبىر ورىستار تەرىسىنە سىيماي كۇمپىلدەۋدى مەيلىنشە كۇشەيتىپ ەدى. راس، كەيبىرەۋلەردىڭ ايتۋىنشا الگىندەي داڭعوي استامشىلىقتى، اسىرەسە «ۇلى ورىس حالقى»، «ۇلى ورىس ءتىلى»، «ورىس باتىرى»، «ورىس حاراكتەرى»، «ۇلى ورىس حالقىنىڭ باسشىلىعىمەن» دەگەننىڭ ءبارىن اتى-ءجونى ورىس بولىپ جازىلعان وتە ءبىر ايلاكەر ۇلتتىڭ وكىلدەرى، ساياساتكەرلەرى، جۋرناليستەرى، عالىمدارى ادەيى ويلاپ تاپقان كورىنەدى.

راس بولسا، كەيىن سولاردىڭ ءبىرازى يزرايلگە كوشىپ كەتىپتى-مىس. قالاي بولعاندا دا، كەڭەس وداعىنىڭ تۇبىنە جەتكەن كوپ كەسىردىڭ ءبىرى – ورىستى جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتاۋ بولدى. ال ء«سىز كەرەمەتسىز، ءسىز قۇدايدىڭ جەردەگى ەلشىسىسىز، ءسىز الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياساتكەرسىز، مەملەكەتكە، ۇلتقا سىزدەي ەڭبەك سىڭىرگەن ادام جوق دەپ» – ماقتاپ-ماقتاپ ءبىر ادامدى، ول باسقارىپ وتىرعان مەملەكەتتى وپ-وڭاي قۇرتىپ جىبەرۋگە بولاتىنىن تاريح تالاي كورسەتكەن. دەگەنمەن، الگى «ۇلى حالىقتىڭ» الدە سونىڭ اتىن جامىلعان الدەبىر ايلاكەر ۇلت وكىلدەرىنىڭ سول ۇستەمدىگى مەن استامشىلىعى قازاق ەلىندە ءالى دە ءوز كۇشىندە تۇر-اۋ دەپ قالاسىڭ. قازىر قازاق جەرىندە سەبىلىپ، قازاق جەرىندە ءوسىرىلىپ، ورىلىپ، قازاق جەرىندە پىسىرىلگەن ناننىڭ وزىنە («موسكوۆسكي»، «بورودينسكي»، «بەلىي رۋسسكي»، «كرەملەۆسكي»، ء(تۇرلى-ءتۇرلى ورىسشا ات قويىلادى. مۇنىڭ ارجاعىندا بۇل ءوزىمىزدىڭ «رۋسسكي حلەب»، قازاقتىڭ نانىن جەدىڭ دەپ اۋىزدارىڭدى اشۋشى بولماڭدار دەگەن انجىلىك ىشكى ارام پيعىل جاتقانىن اڭقاۋ قازاق تۇسىنبەيدى. اڭقاۋ قازاق ءوز نانىن ءوزى بەيمالىم بىرەۋلەر قويعان اتاۋىمەن ايتىپ وتىرعانىن دا بايقامايدى. ءتىپتى ء«بىر بۋلكا بەرىڭىزشى»، ء«بىر بۋلوچكا بەرىڭىزشى» دەپ، نەمەسە لەپەشكا، كيرپيچ، پيروجوك بەرىڭىز دەپ ءتىلىن قىرىق بۇراپ تۇرادى. قانداي ناداندىق ەكەنىن كىم ءبىلسىن، سولاي سويلەۋگە، اسىرەسە قازاقتىڭ ايەلدەرى قۇمار. سولار كادىمگى ءتورتبۇرىشتى ناندى «كيرپيچ» دەپ اتاپ تۇرعاندا ەڭ قاسيەتتى، ەڭ كيەلى استى قورلاپ تۇرمىن-اۋ دەپ ويلامايتىنى، وسى كۇنگى قازاقتىڭ ساناسى وسىنشالىق قۇلدىراعانى ءىشىڭدى ۋداي اشىتادى. ەگەر قازاق سوڭعى 25 جىلدىڭ ىشىندە قاي جاعىنان دا سونشالىقتى قۇلدىراماسا، ول ەڭ الدىمەن ءوزىنىڭ باستى بايلىعى، ناننىڭ قازاقشا الۋان ءتۇرلى اتاۋى بار ەكەنىن، سول اتاۋدى ۇمىتىپ، ءوز نانىن ءوزى ورىسشا اتاۋلارمەن اتاۋدىڭ ءارى كۇنا، ءارى بەيشارا ناداندىق ەكەنىن بىلەر ەدى. ال ءۇيىنىڭ ىرگەسىندەگى كورشى ۇيعىر بازارعا، اسحاناعا اپارىپ ساتاتىن قيىقشاعا «ۋچپۇچماك»، ياعني ء«ۇش پۇشپاق» دەپ ات قويىپ العان.

قازىر قازاقتىڭ قىمىزىن– دۇنيەجۇزى نەمىستىڭ ۇلتتىق تاعامى، شۇبات پەن شالاپتى– جاپوننىڭ ۇلتتىق تاعامى دەيدى. ويتكەنى ولار وسى تاعامدارعا پاتەنت الىپ الىپتى. قازىر ماپاي، ءۇشتابان، ءالشىتابان، حانتالاپاي، ساقالاسپاق، ارقالاسپاق سياقتى ۇلتتىق ويىندار مەن ۇلتتىق ويۋلاردى دا مەنشىكتەپ العاندار بار. ءبىزدىڭ شەنەۋنىك بايعۇستار ونداي ۇلتتىق ويىنداردىڭ ورنىنا نە سپورت دەۋگە، نە باسقا دەۋگە كەلۋى قيىن «گولف» ويناعاندى دارەجە كورەدى. وسىندايدا مارقۇم ساپارمۇرات نيازوۆتىڭ: «مەن تۇركىمەننىڭ الاباي ءيتى مەن احالتەكە اتىنان باستاپ، ءاربىر تۇركىمەننىڭ حۇقىن قورعايمىن» دەگەنى ەسكە تۇسەدى.

ال اقىل-ەسى دۇرىس ادام، اقىل-ەسى دۇرىس ۇلت ءوزى جەرىندە ءوزى ءوسىرىپ، وندىرگەن تاعامدى وزگە ۇلت تىلىندە اتاۋ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ ءبىر جىمىسقىلىعى ەكەنىن ايتپاي-اق ءبىلۋى كەرەك. ايتپەسە، قازاقشا كۇلشە، توقاش، باۋىرساق، سامسا، قازانجاپپاي، قاتىرما، تابا نان، جايما نان، ماينان، وراما، قالاش، تاندىر نان سياقتى ادەمى اتاۋلاردان قاشىپ، لەپەشكا، پيروجوك، ۆاترۋشكا دەپ اۋرەگە تۇسپەس ەدى. ءسىرا، كومەشتى «كيرپيچ» دەۋدىڭ ءوزى ءارى ناننىڭ وبالىنان قورىقپاۋ، ءارى ناندى كەمسىتۋ ەكەنىن بىلمەۋىمىز ءبىزدىڭ ماڭگۇرتتەنۋ «كۋرسىن» تولىق اياقتاپ شىققاندىعىمىزدىڭ نىشانى شىعار. سانالى ادام «ۆەرميشەل»، «ماكارون» دەگەن سوزدەردىڭ قانداي ماعىنا بەرەتىنىنە باس قاتىرىپ جاتپاعاننىڭ وزىندە ورىستىڭ «روجكيىنىڭ» قازاقشاسى ايقۇلاق، باقالشاق ەكەنىن ءبىلۋى كەرەك قوي. بىراق سوڭعى 25 جىلدىڭ ىشىندە بۇرىنعى ازدى-كوپتى ۇلتتىق نامىسى مەن ۇلتتىق سانالىلىعىنان ايرىلىپ قالعان قازاق بايعۇستى بۇل ماڭگۇرتتىگى ءۇشىن دە كىنالاۋعا بولمايدى. ويتكەنى ەڭ اۋەلى ۇلت دەڭگەيىندە ەمەس بۇكىل ادامزاتتىق، پلانەتالىق دەڭگەيدە ويلا، كوپ تىلدە سويلە دەگەن ساياساتتى بۇگىنگى قازاقتىڭ جاس ۇرپاعىنىڭ ميىنا قۇيۋ جۇمىسى وتە قارقىندى جۇرگىزىلۋدە. ال قازاقتىڭ استىعى مەن مالىنىڭ ەت-سۇتىنەن جاسالعان تاعامدار سالىنعان قاپشىق، قالتا، دوربالاردىڭ سىرتىنا، دۇكەن سورەلەرىنە ورىسشا اتاۋلارىن جازىپ قويۋدىڭ ءوزى قازاقتى ساناسىزداندىرۋ ءۇشىن، ءوز تاعامىنان ءوزىن جات قىلۋ ءۇشىن جاسالىپ وتىرعانىن تۇسىنۋگە ءجاي قازاقتىڭ جەتەسى جەتپەيدى. وسىنىڭ ءبارى كەيبىرەۋلەردىڭ وزدەرى «كوپۆەكتورلى ساياسات» دەپ اتايتىن كورباق ساياساتىنىڭ، ءالى دە ماسكەۋدىڭ يمپەريالىق سويىلىنان قايمىعۋىنىڭ، ىشكى ساياساتتى تاۋەلسىز جۇرگىزە الماۋىنىڭ كەسىرىنەن بولىپ وتىر. جانە وسىنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ كوپتەگەن اقپارات قۇرالدارىمىز بەن ولارداعى جارنامالار ءالى دە رەسەيدىڭ ىقپالىندا ەكەندىگىنەن بولۋدا. بۇگىندە بۇكىل جەرىنەن، ونىڭ بۇكىل بايلىعىنان ايرىلىپ قالعان قازاقتا جالعىز عانا «شۇكىرشىلىك» قالدى. ول ءازىر تۋعان جەرىنىڭ استىعىنان پىسىرىلگەن ءوز نانى مەن ءوز مالىنىڭ ەتىن جەيتىن مۇمكىندىككە عانا يە بولىپ وتىرعاندىعى. ەگەر جاستاردىڭ كوبى قالتاسىنا سالىپ ءجۇرىپ جەيتىن «كيريەشكي» مەن «چيپسى»، كوشەدە كەلە جاتىپ ىشە سالاتىن «سپرايت»، «فانتالار» وسى ەكپىنمەن دۇكەندەرگە تولتىرىلا بەرسە، جاقىندا قازاق ءوز تاماعىن ءىشۋدى دە قويادى. وسىلايشا جاس ۇرپاعىمىز سەمىرىپ، قان اينالىسى بۇزىلىپ، جۇرەك قىزمەتى اۋىرلاپ، باۋىر مەن بۇيرەك دەرتتەرىنە دۋشار بولۋدا.

قازاق ەندى ءوزى قىسى-جازى اسىراپ باققان مالىنىڭ ەتىنەن جاسالعان تاعامدارعا دا ورىستىڭ، ۋكرايننىڭ، اتا-باباسى تۇگىل ءالى ءوزى دە قول الىسىپ امانداسىپ كورمەگەن ۇلتتاردىڭ اتاۋلارىن بەرەتىن بولدى. ايتپەسە، سون-ا-اۋ شالقار اۋدانىنداعى ءشومىشباي نە شۇبارتاۋداعى شەرحان ارقا ەتى ارشا، بورباي ەتى بورشا بولىپ باعىپ-قاققان جىلقىنىڭ شۇجىعىنا «پولتاۆسكايا»، «كيەۆسكايا»، «موسكوۆسكايا» دەپ ات قويعانى نەسى؟ ەسىگىنىڭ الدىنان ورىپ الىپ پىسىرگەن نانىنا «بورودينسكي»، «ۆارشاۆسكي» دەپ، قازاقتىڭ اقباس تۇقىمدى سيىرىنان ساۋىپ العان ءسۇتتىڭ دورباشاسىنا «مۋمۋنيا»، «كرەستيانسكوە» دەپ، بار ايىرماشىلىعى دوڭگەلەك ەتىپ، تۇز سەۋىپ قاتىرىپ تاستاعان، بالتامەن شاۋىپ جەيتىن ىرىمشىككە «گوللاندسكي» دەپ ات قويعانى قالاي؟ وسىنىڭ ءوزى-اق قازىر ءار كۇنىن توي-تومالاقپەن، وتىرىك ايتىس، مۇشايرامەن، قوي سويىپ، اس بەرۋمەن، ءبىر قالانىڭ تۋعان كۇنىنە نەمەسە 500, 1000 جىلدىعىنا ميلليونداپ، ميللياردتاپ اقشا شاشۋمەن وتكىزىپ جاتقان بەيقام قازاقتىڭ بۇكىل تىرشىلىك كوزىنە رەسەي (اقش پەن قىتايدى ايتپاعاندا) باقىلاۋ جاساپ وتىرعانىن اپ-انىق كورسەتىپ وتىر. ال، تازا قازاق جىلقىسىنىڭ ەتىنەن جاسالعان شۇجىقتى «بەككەردىكى» دەيتىندەي ءجون بار ما؟

قازانداي قايناپ، تەڭىزدەي تولقىپ، تاسىپ-توگىلىپ جاتقان قالىڭ قىتايدىڭ ىشىندەگى از عانا قازاق (جالپى مۇسىلمانداردىڭ) مال بازارىنا شوشقا اكەلىپ ساتقىزبايدى. شوشقا ەتىن، ودان جاسالاتىن تاعامداردى ساتاتىن دۇكەندەر دە بولەك ورنالاسقان. ال بىزدە – قازاقستاندا شە؟ قازاقستاندا كەز كەلگەن مالدىڭ ەتىنەن جاسالاتىن شۇجىققا مىندەتتى تۇردە شوشقا مايى قوسىلادى. حح عاسىردىڭ 60-جىلدارىندا، حرۋششەۆتىڭ كەزىندە جىلقى ەتى مەن شوشقا ەتى ارالاستىرىلىپ، «درۋجبا» دەگەن شۇجىق شىعارىلدى. ءار ۇيدە «درۋجباسىز» داستارقان جايىلمايتىن بولدى. ول زامان باسقا زامان ەدى. ال كۇنىگە تەلەديداردان ءار ءسوزىن «تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ارقاسىندا» دەپ باستايتىن بۇگىنگى قازاقتار ءالى كۇنگە سول كۇيىندە سياقتى. مۇمكىن، بۇعان وسى كۇنى بۇكىل بيلىكتى دە، بايلىقتى دا قولىنا ۇستاپ وتىرعان كەيبىرەۋلەر – كەشەگى كەڭەستىك يمپەريانىڭ قولشوقپارلارى مەن جاندايشاپتارى كىنالى شىعار؟ ويتكەنى وندايلاردى قازاق «كۇشىگىنەن تالانعان»، ياعني، كۇشىك كەزىنەن قورقىپ قالعان دەيدى. ولار قۇلدىق مىنەزدەن قۇتىلا قويۋى وتە قيىن. ونىڭ ۇستىنە ولاردىڭ ءتىلى كوبىنە ورىسشا. ولار ءۇشىن ورىس ءالى دە «ۆەليكي نارود». ولاردا ۇلتتىق نامىستان گورى قورىققانىن عانا سىيلاۋ باسىم بولادى. ءبىر وكىنىشتىسى، ورىسقول، ورىسقۇمار قازاقتار ولەر شاعى بولعاندا نە قارتايىپ، كۇش-قۋاتى كەتكەندە، قولدان بيلىك، باستان باق تايعاندا وزگە ۇلتتىڭ مارجاسى مەن مۇجىعىنا دا كەرەك بولماي قالاتىنىن بىلمەيدى. تالاي جىلدان بەرى جۇرگىزىلگەن ىشقىرلىعى بوس ساياساتتى «كوپۆەكتورلى ساياسات» دەپ بۇركەمەلەپ كەلسە، بۇگىندە ونىڭ دا اۋسەلەسى بەلگىلى بولىپ قالدى. ونى بۇكىل بازار-جارمەڭكەلەرىمىزدە ايراننىڭ ورنىن «بيو-س»، ىركىتتىڭ ورنىن – «رياجەنكا»، «پەپپي»، توقاشتىڭ ورنىن – «حوت-دوگ» سياقتى تولىپ جاتقان كونسەرۆانت، كونتسەنترات قوسىلعان، بالالارىمىزدىڭ بۇيرەگى مەن باۋىرىن، نازىك اسقازانىن جالمايتىن بالەكەتتەر باسقانىنان-اق كورۋگە بولادى. بۇل

ايرىلىپ اي ءمۇيىزدى قوشقارىنان،

اق توقتى سارى دوڭىزدان توراي تۋدى، – دەۋىمىزگە ءدال كەلەتىن سياقتى. وسىنىڭ ءوزى-اق قازىرگى قازاقستان نە ءتىلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن، نە ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىگىن تولىق الا قويدى ما، شەتەلدىڭ، اسىرەسە، اقش، رەسەي، قىتايدىڭ جۋىندى-سۋىندىسىن المايمىن دەۋگە دە باتىلىمىز جەتپەيتىنىن كورسەتىپ وتىرعان جوق پا دەگەن اۋىر وي تۋعىزادى.

ال قىمىز بەن شۇباتتىڭ ورنىنا «كوكا-كولا»، «سپرايت»، «فانتا»، «كوكتەيل» (مۇنىڭ قازاقشاسى – اتەشتىڭ قۇيرىعى) ءىشىپ، ەت پەن قۋىرداقتىڭ، قازى مەن قارتانىڭ، جال مەن جايانىڭ ورنىنا «حوت-دوگ» (قازاقشاسى – ىستىق يت) جەگەن بالا دا ءوزىنىڭ ۇلتىنا دەگەن ىڭكارلىكتەن جۇرداي بولىپ وسەدى. ول بالا قازاق حالقىنىڭ قىمىز، قىمىران، شۇبات، ايران، ىركىت، شالاپ، ىرىمشىك، قۇرت، قايماق، كىلەگەي، سۇزبە، سىقپا، تورتا، مالتا، سارىسۋ سياقتى ءسۇت تاعامدارى مەن قازاقشا اسقان ەتتەن باستاپ، جاڭاعى قازى-قارتا، جال-جايا، بۇج، ءاسىپ، قۋىرداق، ۇزبەن، ءسۇر، قاقپىش سياقتى ءارى قۇنارلى، ءارى ءدارۋ، ءارى كۇش-قۋات بەرەتىن، كەزىندە اتا-باباسىن ادريات تەڭىزىنە دەيىن شارشاتپاي-شالدىقتىرماي اپارىپ، ءريمدى ءدۇر سىلكىندىرۋگە كومەكتەسكەن تاعامدارىنىڭ وزگەلەردە وننان ءبىرى جوق ەكەنىن بىلمەي وسەدى. ولار وسى كۇنگى ۇنتاق ءسۇتتى دە (پوروشوك) وتە ەرتە زاماندا قازاقتار ويلاپ تاۋىپ، ونى جايلاۋعا كوشەر الدىندا دايىنداعانىن دا بىلمەيدى. ايتساڭ، «دا، بروستە… وتكۋدا كوچەۆومۋ كازاحۋ تاكۋيۋ تەحنولوگيۋ وسۆويت!» – دەۋى ابدەن ىقتيمال. بىلمەگەسىن وزگەنىڭ قاڭسىعىنا تاڭسىق بەيشارا بولىپ شىعادى. ولاردىڭ ابدەن ورىستانعانى سونداي اسحانا، مەيرامحانا مازىرىندە جازىلعان تاعامداردىڭ كوبى ناعىز ورىستىكى ەمەس ەكەنىنە دە ساناسى جەتە بەرمەيدى. ولار قازاقتىڭ استىعىنان پىسىرىلگەن توقاشتى، سامسانى، كۇلشەنى ايتپاي، «بۋلوچكۋ پوجالۋيستا!» نەمەسە «ودنۋ لەپەشكۋ، دۆا پيروجكا» دەۋىنەن ءوزى ناعىز بەيشارالىق پەن ارسىزدىق ەكەنىنە دە جەتەسى جەتپەيدى. ونىڭ ەسەسىنە قازاق جەرىندە، قازاق ەلىندە تۇرىپ، نانىنا ءوزى دە تويىپ، جەتەگىندەگى ءيتىن دە تويدىرىپ، باۋ-باقشاعا سارىتىپ جۇرگەندەر باياعى جەتپىس جىلدى ايتپاعاندا، سوڭعى جيىرما ءتورت جىلدا قازاقشا ءۇش-اق ارىپتەن تۇراتىن «نان» دەگەن ءسوزدى ايتپايدى. بىلە تۇرا ايتپايدى. بۇل، اشىعىن ايتار بولساق، ناعىز ۇلتارالىق ادىلەتسىزدىكتىڭ ايقىن ءبىر كورىنىسى دەۋىمىز كەرەك. ويتكەنى «نان» دەگەن ءسوزدى سىيلاماعان، قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى ەكەنىن سىيلاماعان ۇلت وكىلىمەن «ماڭگىلىك دوستىقتى» كۇشتەپ تاڭىلعان دوستىق دەۋگە بولادى.

بىلە بىلگەن ادامعا، ياكي، سىرتكوزگە ءبىزدىڭ باعانادان بەرى ايتىپ وتىرعانىمىزدىڭ ءبارى «جاۋ كەتكەن سوڭ قىلىشىڭدى قيعا شاپتىڭ» كەرى. ءبىزدىڭ وسى ماقالامىزدى وقىسا، سول سىرتكوز «مىنا قازاقتار اۋەلى جاتقا جەر ءبولىپ بەرىپ، قازبا بايلىعىن تۇگەل دەرلىك جات جەرلىكتەردىڭ كومپانيالارىنا تاپسىرىپ، زاڭمەن قورعاي الماعان ءتىلىن قور قۇرىپ قورعاماق بولىپ، ەندى ءوز نانىن ءوزى قالاي اتاۋدى دا ماسەلە قىپ كوتەرۋدە» دەپ مىرس-مىرس كۇلۋى دە مۇمكىن. بۇگىنگى قازاقتىڭ باسىنا مىسقالداي قۋانىش كەلسە، توبەسى كوككە جەتە جازداپ قۋاناتىن، قازاقتىڭ ۇلتتىعىنا ءسال سىزات تۇسكەنىن كورسە كوكىرەگى قارس ايرىلاتىن: ازامات اعامىزدىڭ ءبىرى قويشىعارا سالعاريننىڭ. «… قازىرگى قازاقشىلدىق كوپ جاعدايدا ۇلتتىق جوعارعى ساناعا ەمەس، دەرتكە ۇشىراعان جەرلەستىك تۇيسىككە، قانداستىق سوقىر سەزىمگە نەگىزدەلگەن. سودان دا بولار، قازىرگى قازاقتا شامدانۋ بار دا شامىرقانۋ جوق; كىجىنىسۋ بار دا قىجىل تانىتۋ جوق; ۇرانداسۋ بار دا ۇيىمداسۋ جوق; «حالقىم» دەۋ بار دا ونىڭ قامىن جەۋ جوق. اينالىپ كەلگەندە جەتەر جەرىمىز باياعى بوس ءسوزدى سۋداي ساپىرىپ، ءوزارا قاۋقىلداسۋمەن عانا شەكتەلىپ قالا بەرۋ. تاۋەلسىزدىك العاننان بەرگى تىلگە، جەر ساتۋعا جانە باسقا وزەكتى ماسەلەلەرگە، ءتىپتى، قىلاياعى كەشەگى ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدى وزگەرتۋگە قاتىستى ىقپالدى ءبىر ناتيجەسى جوق كوپ شۋىلىمىز وسىنىڭ جارقىن ايعاعى» – دەگەنى ەسكە تۇسەدى (ق. سالعاراۇلى، ەلدىك نەگىزدەرى، 31-بەت. الماتى 2007). جازۋشى، جۋرناليست اعانىڭ ءارى تۋعان ەلىنىڭ باسىنداعى بەرەكەسى قاشقان ماسەلەلەرگە جانسارايى سىزداپ، ءارى تۋعان ۇلتىنىڭ ازاماتتارىنىڭ ورەسىزدىگى مەن جەتەسىزدىگىنە، ءبىر ءىستى باستاپ، سونى اقىرىنا جەتكىزبەيتىن تىندىرىمسىزدىعىنا دەگەن نالاسىنىڭ بۇل ءبىر ۇزىگى عانا. مۇنداي نالانى كەزىندە ابايدان باستاپ ابۋباكىر كەردەرى، سارشولاق بورانبايۇلى دا ايتىپ ءوتتى. ولاردىڭ دا بەرجاعىندا ەسەنگەلدى اقپان جىراۋ كەڭەس وكىمەتىنىڭ قارۋلى جاساقتارىنا شىداي الماي قاراقالپاق اسىپ بارا جاتىپ، ارتىنا قاراي-قاراي:

شەر-شەمەندەي قاينايدى-اۋ،

كوكىرەكتىڭ ساناسى-اي.

ساناسىز بولىپ باراسىڭ،

سارى قازاقتىڭ بالاسى-اي.

ءوز بالاسىن جەم قىلعان،

بيلەردىڭ اۋزى الاسى-اي، – دەپ ات جالىن قۇشىپ ەڭىرەپ جىلاپتى دەيتىن ەدى اكەلەرىمىز. سول اقپان جىراۋ بۇگىنگى قازاق مينيسترلەر، قازاق ەكونوميستەر، قازاق زاڭگەرلەر سياقتى ەشقانداي يۋرفاك، ەكونومفاك بىتىرگەن ەمەس. جانە اللاعا شۇكىر، ول كەزەڭ حان تاعىندا وتىرعان، حالىق ورنىندا وتىرعان، قازاق ءوز جەرىنىڭ سۋلىسىن جايلاپ، نۋلىسىن قىستاعان، ءتىلى مەن ءدىنى ساف كۇيىندە ساقتالعان ءبىر زامان ەدى. اقپان اتامىز جات جەردەن باسا-كوكتەپ كەلىپ جاتقاندار قازاقتىڭ ۇرپاعىنىڭ ساناسىن سارساڭعا سالارىن سو كەزدە-اق سەزىنە ءبىلدى. سونىڭ سالدارى ءبىز تاۋەلسىز بولدىق دەپ شۋىلداپ جۇرگەندە دە كۇشەيمەسە سايابىرسىعان جوق. ءبىزدىڭ شۋىلداق شولاق بەلسەندىلەر ءويتىپ جاتىرمىز دا، ءبۇيتىپ جاتىرمىز دەپ گۇمپىلدەپ جۇرگەندە رەسەيدە تمد ەلدەرى جونىندەگى اگەنتتىك جانە «رۋسسكي مير» دەپ اتالاتىن قور قۇرىلدى. بۇل قوردان ءارتۇرلى ينۆەستور دەپ اتالاتىندار، ءتىپتى رەسەيدىڭ قازاقستانداعى جەكە كاسىپكەرلەرىنىڭ ءوزى قارجى الىپ وتىراتىن بولدى. بۇگىن باسقا شارۋانىڭ ءبارىن ءبىتىرىپ، ەندى قالعانى ءوز جەرىمىزدە، ءوز نانىمىز بەن ءوز ەت-ءسۇتىمىزدى قاي تىلدە اتايتىنىمىز عانا قالعانداي اڭگىمە كوتەرۋىمىزدىڭ ءوزى – كىسى كۇلەرلىك جاعدايات ەمەس پە؟! قازىر ساپاسىزدانعان قىز-جىگىتتەرىمىز ءبىرىن-ءبىرى «براتانىم»، «سەسترەنكام» دەيدى. مونشانى «بانيا» دەيدى. قازاق كوپ ۇزاماي ناندى – حلەب، ەتتى – مياسو دەپ اتايتىن بەيشارالىققا جەتەتىن ءتۇرى بار. ونى كىمنەن كورەمىز؟

 مىرزان كەنجەباي، اقىن

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: قازاق تاعامدارىن وزگە تىلدە اتاۋ ورىنسىز سالتقا اينالدى

تۇركىستان گازەتى