ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەڭ الدىمەن جولعا قويعان ساياساتى – كوشى-قون. ءتىپتى، استانانى ارقا توسىنە كوشىرۋ مەن شەكارانى الەمدىك تالاپقا ساي ەتىپ بەكىتۋدەن دە بۇرىن وسى شەتتەگى قازاقتاردى قارا شاڭىراق قازاقستانعا شاقىرۋدى قولعا العان. ەل تاۋەلسىزدىگىن جاريالاي سالىپ، نە بارى، ون بەس-اق كۇننەن كەيىن. ناقتىلاپ ايتساق، 1991 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ ەڭ سوڭعى كۇنى.ء سويتىپ، بۇگىنگى «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىنىڭ ءتۇپ نەگىزى - وسى كوشى-قون ساياساتىمەن قالانعان ەدى. دەمەك، كوشى-قون – ءوز تىزگىنىن ءوزى قولىنا العان تاۋەلسىز ەل بولعانىمىزدى شىن مانىندە ايگىلەگەن تۇڭعىش ھام ۇلى باستاما! ازاتتىق اڭساعان الاش جۇرتىنىڭ كەۋدەسىنە ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋدىڭ ءۇمىتىن ۇيالاتقان العاشقى قارلىعاش!

 «قىمباتتى وتانداستار!

ەجەلگى اتامەكەنىنەن جىراقتاپ قالعان سىزدەردى كەشەگى كۇنگە دەيىن اتا-بابا جەرىنە قايتىپ كەلە الامىز با دەگەن سۇراقتىڭ الاڭداتىپ كەلگەنىن مەن جاقسى بىلەمىن. تۋعان جەردىڭ ءتۇتىنى دە ىستىق دەيدى حالقىمىز. قانداس باۋىرلارىمىزدى بايىرعى اتاقونىسىنا تارتۋ ماقساتىندا ادام پراۆوسى تۋرالى ەلارالىق ەرەجەلەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، قازاقستان ۇكىمەتى «باسقا رەسپۋبليكالاردان جانە شەتەلدەردەن سەلولىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە تىلەك ءبىلدىرۋشى بايىرعى ۇلت ادامدارىن قازاقستاندا قونىستاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى تۋرالى» ارنايى قاۋلى قابىلدادى. سوندىقتان اتامەكەنگە كەلەمىن دەۋشى اعايىندارعا جول اشىق. اتا-بابا ارۋاعى الدارىڭىزدان جارىلقاسىن!» («ەگەمەندى قازاقستان» گازەتى، 1992 جىل، 1 قاڭتار) - دەگەن بولاتىن كەمەڭگەر تۇلعا نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ سول الىستا جۇرگەن اعايىنعا ارناعان جاڭا جىلدىق ۇندەۋىندە.

سودان بەرى، مىنە، 24 جىلعا تايادى، ۇلت كوشباسشىسىنىڭ بۇل ۇندەۋىنىڭ ماڭىزى ارتپاسا، كەمىگەن جوق. سونىڭ ارقاسىندا قازىرگە دەيىن الىس-جاقىن شەتەلدەردەن اتاجۇرتىنا 952 مىڭ 882 قازاق كەلىپ، قونىستانىپ ۇلگىردى.

بۇلايشا كوپ قازاقتىڭ قاۋىرت كەلىپ، ورنالاسىپ قالۋىنىڭ تاعى ءبىر باستى سەبەبى بار. ول –ن.نازارباەۆتىڭ اينالاسىندا سول كەزەڭدە ۇلتتىق، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ويلايتىن، ءىس تىندىراتىن ناعىز تۇلعالاردىڭ كوپتىگى ەدى. ولار ەلباسىنىڭ ايتپاعىن ەمەۋىرىنىنەن-اق ءبىلىپ، ارى قاراي يگىلىكتى شارۋانى ءىلىپ اكەتتى. قازاق كوش-قونىنىڭ كەدەرگىسىز بولۋى ءۇشىن بىردەن قۇجاتتانۋدىڭ زاڭنامالىق نەگىزىن جاساپ بەردى.

بىراق، سوڭعى جىلدارى، ناقتىلاپ ايتساق، 2007 جىلدان بەرى سول اق تاماق قارلىعاشقا ايبار شەگىپ، ايىر تىلىنەن ۋ شاشاتىن ءابجىلان پايدا بولدى. قۇيرىعىن ايىر ەتكىسى كەلىپ، تاپ-تاپ بەرەتىندى شىعاردى. ۇياسىنا وزگە جۇمىرتقا توگىپ، شىرىلداتىپ دالادا قالدىرعىسى كەلدى...

وسى قارا نيەتىنىڭ كەسىرىنەن الىستان كەلگەن جانە كەلگىسى كەلەتىن اعايىننىڭ كورمەگەن ازابى، تارتپاعان بەينەتى قالمادى. ءوز ەلى تۇرىپ، وگەيدەن دە سورلى كۇن كەشتى. بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسى الشاقتاپ كەتتى. جاسىراتىنى جوق، ەلباسىمىزدىڭ دا بەدەلىنە كولەڭكە ءتۇسىردى ...

وسىنداي قيىن ساتتە قىسىلعان حالىق مەملەكەت باسشىسىنان، ودان قالابەردى بيلىكشىل پارتيالاردان كومەك كۇتەدى ەكەن. قۇدايعا شۇكىر، ەلىمىز پارتيادان كەندە ەمەس. ادىلەت ورگاندارىنا زاڭدى تۇردە تىركەلگەن «نۇر وتان» پارتياسى، «اق جول» قازاقستان دەموكراتيالىق پارتياسى، قازاقستان كوممۋنيستىك حالىق پارتياسى، «بىرلىك» پارتياسى، قازاقستان پاتريوتتار پارتياسى، «اۋىل» قازاقستان سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى، قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى، جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى بۇل كۇندەرى ءوز جۇمىستارىن جالعاستىرۋدا.

«نۇر وتان» پارتياسى، «اق جول» قازاقستان دەموكراتيالىق پارتياسى، قازاقستان كوممۋنيستىك حالىق پارتياسىنىڭ پارلامەنت ماجىلىسىندە قازىر فراكتسيالارى بار.

وكىنىشتىسى سول، باسقاسىن بىلاي قويعاندا، وسى اتالعان ءۇش پارتيانىڭ ءبىر دە بىرەۋىنىڭ باعدارلاماسىندا كوشى-قون، شەتتەگى قانداستار تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز جوق!

1999 جىلدىڭ 1 ناۋرىزىنداعى پارتيانىڭ ءى سەزىنىڭ قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن «نۇر وتان» پارتياسى قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ جارعىسىندا پارتيا ماقساتى «مەملەكەتتىك بيلىك جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا پارتيانىڭ جانە ونىڭ مۇشەلەرىنىڭ، ازاماتتار مەن ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ;» دەپ اشىق جازىلعان. سويتە تۇرا، ەلىمىزدەگى ىرگەلى الەۋمەتتىك توپ ەسەپتەلەتىن قانداستارىمىزدىڭ مۇددەسى ەڭ ناشار قورعالۋدا. حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى زاڭىنىڭ 2013 جىلعى 10 جەلتوقساندا قانداستارىمىزعا ءتورت جىلسىز ازاماتتىق بەرىلمەيتىن ەتىپ، پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسىندا ءبىر اۋزدان قابىلدانىپ كەتۋى سونىڭ ەڭ باستى مىسالى.

وتكەندى قاۋزاماي-اق قويالىق، «نۇر وتان» پارتياسىنا 2013 جىلى باۋىرجان بايبەك ءبىرىنشى ورىنباسار بولىپ كەلگەندە، ءبىز جەتەكشى پارتيا وسى ماسەلەنى بىردەن قولعا الاتىن شىعار دەپ ۇمىتتەنگەن ەدىك. ءۇمىتىمىز اقتالمادى. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ مۇددەسىن قورعاۋدا ەرەن ەڭبەك كورسەتكەن جاس باسشى ەلباسىنىڭ ەڭ ۇلى ساياساتى ەسەپتەلەتىن كوشى-قون تۋرالى ەكى جىلدا ءشوپ باسىن سىندىرمادى. الىستاعى اعايىننان گورى «اقىندار ايتىسىن»، «ات بايگەسىن»، قالا بەردى «جايدارماندى» قىزىقتاپ كەتتى. باۋىرجان بايبەكتىڭ بۇلاي ۇساقتالىپ كەتۋىنە، ارينە، اينالاسىنا شوۋ قۇمار «اقىلشىلاردىڭ» جيىلىپ العانى تىم اسەر ەتكەنى داۋسىز.

ال، قازاقستانننىڭ «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ جاڭا باعدارلاماسىندا «ءبىزدىڭ پارتياۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتى قالىپتاستىرۋدىڭ ىرگەلى نەگىزدەرىن قالاعان،  ۇلتتىق مۇددەلەرىمىزدى الەمدىك وركەنيەتتىڭ ۇزدىك جەتىستىكتەرىمەن ۇشتاستىرۋ نەگىزىندە، قازاق قوعامىن ەۋروپالىق جولمەن  جاڭعىرتۋدى ءوزىنىڭ ماقساتى ەتكەن «الاش» ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ ءىزباسارى بولىپ تابىلادى» - دەلىنىپتى.  الاش اتالعان جەردە، شەتتەگى قازاق شەت قالماۋى كەرەك! بىراق، بۇل ء«ىزباساردا» دا ول جاعى مۇلدەم اۋىزعا الىنباعان. ەسەسىنە، «الاششىل» پارتيا «*شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن تارتۋدىڭ رەسپۋبليكانىڭ ەڭبەك نارىعىنداعى احۋالعا سايكەس مەملەكەتتىك كۆوتاسىن بەرۋدىڭ يكەمدى جۇيەسىن ەنگىزۋ;»  دەگەندى ماقسات تۇتىپتى. بۇگىن بار، ەرتەڭ جوق شەتەلدىك جۇمىس كۇشىنىڭ ورنىنا ءوز قانداستارىمىزدى تارتساق، ەلىمىزدە ەشقايدا كەتپەيتىن ۇلتتىق ەڭبەككۇش قالىپتاسپاي ما؟!

قازاقستان كوممۋنيستىك حالىق پارتياسىنىڭ (قكحپ) باعدارلاماسى دا بۇل جاعىنان تۇرجاعۇم.

قىسقاسى، ب.بايبەككە قاراعاندا ا.پەرۋاشەۆ پەن جامبىل احمەتبەكوۆتىڭ ورالماندار ماسەلەسىن شەشۋ تۋرالى ۇكىمەتكە ارا-تۇرا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ تۇراتىنى بولماسا، بۇل ەكى پارتيا دا ۇلت كوشباسشىسىنىڭ كوشى-قون سىندى ۇلى ساياساتىنىڭ الدىندا ۇياتتى.

سوندىقتان دا بولسا كەرەك، قايداعى ءبىر تىركەلمەگەن بيلىككە قارسى قوزعالىستار مەن وپپوزيتسيالىق ۇيىمدار ورالمان اعايىنداردى وزدەرىنىڭ ساياسي ماقساتتارىنا وڭاي پايدالانىپ جاتادى. ماسەلەسىن كوتەرگەن بولىپ، جەلىكتىرەدى، جاماناتتى قىلىپ جاتادى.

وسىناۋ پارتيالاردىڭ ىشىندە، ارينە، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ورنى بولەك. ماجىلىستە دە وسى پارتيانىڭ سالماعى باسىم. مەملەكەت باسشىسى جاقىندا پرەزيدەتتىك بيلىكتى السىرەتىپ، ۇكىمەت پەن پارلامەنتتىڭ پارمەنىن ارتتىرۋدى، كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋدى ۇسىندى. ەلباسى تاعى  «پارتيالار حالىققا ءوز باعدارلاماسىن دالەلدەسىن، كۇرەسسىن، پارلامەنتتەن ورىن الىپ، ءوز ادامدارىن ۇسىنسىن!»دەدى. ءبىر ميلليوندىق توپ وڭاي كۇش ەمەس. كەرەك بولسا، كەلىسكەن ءبىر پارتيا بولىپ ۇيىسا سالۋعا وزدەرى-اق سۇرانىپ تۇر! ولاردىڭ جۇرەگىندە وتانعا، ۇلت كوشباسشىسىنا دەگەن ىستىق جۇرەك، زور قۇرمەت، ماڭگىلىك ماحاببات بار. ورالعانداردىڭ سول سەزىمىن سۋىتپاي، بيلىك پارتياسى قاتارىنا تارتۋ، ەلباسى توڭىرەگىنە توپتاستىرۋ كەرەك. وعان ەڭ الدىمەن ۇيىتقى بولاتىن، ۇلگى كورسەتەتىن پارتيا، ارينە، «نۇر وتان»!

مىنە، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولىپ ەل ىقىلاسىنا بولەنگەن بىلىكتى باسشى كەلدى. كەڭ ويلايتىن كەڭەسشى تاعايىندالىپ جاتىر. قانداستارىمىز بۇدان بىلاي قاڭعىرىپ، دالادا قالماس دەيمىز. ەڭ باستىسى، كوشى-قون، شەتتە جۇرگەن قانداستارىمىزدى تاريحي وتانىنا شاقىرۋ - ۇلت كوشباسشىسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پەرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ۇلى ساياساتى ەكەنى ەستە بولسا ەكەن!!!

اۋىت مۇقيبەك

25.08.2015

استانا