كەشە، 15 شىلدەدە ۇلتتىق بانك دوللار باعامىنىڭ جوعارعى ءدالىزىن 10 تەڭگەگە ءوسىردى. اقش دوللارىنىڭ تەڭگەگە شاققانداعى باعامى 188-دەن 198 تەڭگەگە بىراق شىقتى.  دەسە دە، باس بانكير قايرات كەلىمبەتوۆ جۇرتتى سابىرلىققا شاقىرىپ وتىر. ايتۋىنشا، قازىرگى باعام ءبىراز ۋاقىت ساقتالىپ، قارجى سالاسىنداعى وزگەرىستەر بىرتىندەپ ىسكە اسپاق. بۇعان دەيىن دە باس بانكيردىڭ مۇنداي ۋادەسىنەن تالاي وپىق  جەگەن جۇرت تەڭگەلەرىن  قازىردەن دوللارعا ايىرباستاپ ابىگەرلەنۋدە.

كەلىمبەتوۆ بۇعان دەيىن قانشا رەت مالىمدەمە جاساسا دا دوللاردىڭ ءتۇبى كوتەرىلەتىنىن، ياعني تەڭگەنىڭ قۇنسىزداناتىنىن جۇرت بىلگەن ەدى. ۇلتتىق بانك دوللار باعامىنىڭ شەتكى ءدالىزىن تاعى كەڭەيتىپ وتىر. ءسويتىپ، 188 تەڭگە تۇراتىن دوللار الداعى ۋاقىتتا 198 بولىپ قۇبىلۋى مۇمكىن. باس بانكير مۇنىڭ قارجى سالاسىنداعى قاجەتتىلىكتەن تۋىنداعانىن ايتادى. ياعني، تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ تىكەلەي سوعان بايلانىستى ەكەن.

«وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىز دوللار باعامىنىڭ بىلتىرعى دالىزىمەن جۇمىس ىستەپ كەلدىك. ول ءوزىنىڭ شەگىنە جەتىپ وتىر. ياعني 188 تەڭگە. وسى ارقىلى بىلتىر ينفلياتسياعا جول بەرگەن جوقپىز. ەندى بيىل دوللاردىڭ قۇبىلۋ ءدالىزىن تاعى 10 تەڭگەگە كوبەيتسەك قارجى سالاسىنداعى قيىندىقتاردان قۇتىلا الامىز»، - دەيدى كەلىمبەتوۆ.

ول سونداي-اق، قايتالانىپ جاتقان دەۆالۆاتسيالارعا قاراماستان قازاقستاندىقتارعا اقشا رەزەرۆىن ۇلتتىق ۆاليۋتا تەڭگەمەن ساقتاۋدى تاعى دا ناسيحاتتادى.

ءسىز بەن ءبىزدى ءجيى ابىگەرگە سالىپ قويعان دوللار تۋرالى نە بىلەسىز؟ نازارلارىڭىزعا تومەندەگى ماتەريالدى ۇسىنامىز.

امەريكاندىق دوللاردىڭ پايدا بولۋ تاريحى جانە $ بەلگىسى

"دوللار" ءسوزى امەريكان ۇلتىنان بۇرىن پايدا بولعان، بۇل ۆاليۋتانىڭ جاسى 500-دە ەكەن. اقش-تا دوللارى 207 جىل بۇرىن پايدا بولعان، دوللار بۇرىنىراقتا بۋحگالتەرلىك كىتاپتاردا كوپ قولدانىلىپ كەلگەن. ءدال قازىر ءبىز وسى ۆاليۋتانىڭ قايدان پايدا بولعانىن جانە اتتارى قالاي اتالعانىن مىسالى پياسترى، تالەر، دوللار بولدى ما سوعان توقتالا كەتەيىك. بىراق ءبىز الدىمەن "دوللار" ءسوزىنىڭ قايدان پايدا بولعانىنا نازار اۋدارىپ كورەلىك.

 XVI عاسىرلاردا بوگەميانىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى قاسيەتتى يواحيمستال تاۋلى القابىنداعى شاحتادا كۇمىس ءوندىرۋ قولعا الىنا باستادى. وسى شاحتا جانىنان سانكت-يواحيمستال نەمىس قالاشىعى پايدا بولدى.

1519 جىلى ريم يمپەرياسىنا ارنالىپ قاسيەتتى ءيواحيمنىڭ بەينەسى بەينەلەنگەن ءبىر ۋنتسيالى مونەتالار سوعىلا باستادى. كەلە-كەلە ونىڭ اتاۋى تالەر دەپ اتالىپ كەتتى. تالەر اقشاسى ەۋروپادا وتە جوعارى سۇرانىسقا يە بولدى. ال شۆەتسيادا "دالەرى" مونەتالارىن 1534 جىلى سوعا باستادى، ال دانيادا 1544 جىلدارى سوعىلدى. بۇرىنىراقتا انگليادا بۇل ۆاليۋتانى داللەر دەپ اتاعان، قازىر دوللار دەپ اتاپ كەتكەن.

1611 جىلى شەكسپيردىڭ قويىلىم پرەمەراسى بولىپ ءوتتى. وسى پرەمەرادا "دوللار" تۋرالى كوپ ايتىلادى. سودان باستاپ اعىلشىن كولونياسىنداعى سولتۇستىك امەريكانىڭ بارلىق جەرلەرىندە سوزگە قوسىپ ايتاتىن بولدى. يسپانيانىڭ داۋىرلەپ تۇرعان زامانىندا الەم ەلدەرىنىڭ قۇرلىقتارىندا جانە تەڭىزدەردە ەڭ تۇراقتى يسپان كۇمىس رەالى جانە التىن دۋبلوندارى تۇراقتى ۆاليۋتا رەتىندە قولدانىلىپ كەلدى. گەورگ  اعىلشىن كورولىنىڭ بۇيرىعىمەن اعىلشىن بانكتەرىندە ساقتالىپ جاتقان يسپان رەالدارى قارىز جابۋعا قولايلى دەپ، ونى اقشا رەتىندە اينالىمعا جىبەردى. سونىمەن قاتار پەسو دا سولتۇستىك امەريكا كولونيالارىندا باسقا اقشالار سياقتى دوللار دەپ اتالىپ كەتتى. مۇنداعى S دەگەن بەلگى( Spain- دەگەن مەملەكەتتىڭ اتىمەن باستالادى.).

"تالەر" ءسوزى امەريكان ادەبيەتىندە 1899 جىلدان باستاپ كۇندەلىكتى ومىردە قولدانىسقا يە بولدى. امەريكاندىقتار تاۋەلسىزدىك العاننا كەيىن 1785 جىلى 6 ماۋسىمدا قۇراما شتاتتار كونگرەسىنىڭ شەشىمىمەن جانە توماس دجەففەرسوننىڭ ۇسىنىسىمەن مەملەكەتتىڭ اقشا اتاۋى دوللار بولىپ اتالسىن دەگەن ۇيعارىمعا كەلدى. وسىدان كەلىپ، ءبىرىنشى رەت اقش مەملەكەتىندە "دوللار" ءسوزى ۇلتتىق ۆاليۋتا رەتىندە رەسمي تۇردە قابىلداندى. 1993 جىلى مەكسيكادا اقشاسىنىڭ دەنوميناتسياسى وتكىزىلدى.

جاڭا پەسونىڭ باعاسىنىڭ بەلگىسى NP$ بولىپ بەلگىلەندى. ۋكرايندەر دە رەسمي تۇردە ۇلتتىق ۆاليۋتا ويلاپ تاپتى – ول گريۆنا دەپ اتالادى. بۇل دوللاردىڭ سيمۆولى بولىپ سانالادى. 1991 جىلى قازاندا قازىرگى زامانعا ساي سلوۆەنيادا ۇلتتىق ۆاليۋتا دوللار بولىپ سانالادى. الەمدە مىنانداي دوللار تۇرلەرى بار ولار: اۆستراليالىق، سينگاپۋرلىق، كانادالىق، گونكونگتىق، جاڭا زەلانديالىق، فيدجيلىك، زيمبابۆيالىق، كايماندىق جانە تاعى باسقالارى.

1792 جىلى فيلادەلفيالىق مونەتا شىعارۋ الاڭى قۇرىلدى، بۇل جەردە امەريكاندىق دوللارلار سوعىلا باستادى. ەڭ ءبىرىنشى ءبىر دوللارلىق بانكنوت 1767 جىلى اعىلشىن كولونياسىنا قارايتىن سولتۇستىك امەريكاداعى مەريلەند قالاسىندا باسىلىپ شىقتى. ال 1875 جىلى ماۋسىم ايىنان باستاپ كونگرەستىڭ شەشىمىمەن قاعاز دوللارلار باسىلىپ شىعا باستادى. دوللار بارلىق جەردە ءبىر بەلگىمەن جۇرمەيدى. زەرتتەۋشىلەردىڭ ەسەپتەۋى بويىنشا، بۇرىنىراقتا، يسپاندىقتار امەريكان كولونيالارىنان S بەلگىسى سوعىلعان مونەتالار تاۋىپ العان. ەڭ ءبىرىنشى دوللار اقشاسىن قولدانعان باي كوپەس ول 1773 جىلى يرلاندىق-ەميگرانت ساۋداگەر جانە پلانتاتور وليۆەر پوللوك، ءبىرىنشى پەنسيلۆانيا قالاسىندا تۇرىپ، سودان كەيىن نيۋ-ورلەان لۋيزيانعا كوشىپ كەلدى. ول كەزدە ول جەردى امەريكاندىقتار 1803 جىلى ساتىپ العان بولاتىن. بۇل ساۋداگەر يسپاندىقتاردان قارۋ-جاراق الىپ، اعىلشىندارعا ساتقان بولاتىن. سوندا ول P جانە S بەلگىسى بار اقشالاردى قولدانعان. 1797 جىلدىڭ كوكەك ايىنان باستاپ ءبىرىنشى رەت سيمۆول رەتىندە چ.ءليدىڭ "امەريكانسكي بۋحگالتەر" كىتابىندا باسىلا باستادى، سودان بەرى سول كۇندى دوللاردىڭ تۋعان كۇنى دەپ ەسەپتەيدى. جالپى قابىلدانعان زاڭ بويىنشا دوللار بەلگىسى ساننىڭ الدىندا تۇرۋ شارت.

دەرەك كوزى: megarelax پورتالى. اۆتورى: اۋدارعان: اسقار كوكەنايۇلى.

Abai.kz