وكىنىشكە وراي بۇگىن كەزكەلگەن ۇعىمدى، قۇبىلىستى اسىرەسە ادامنىڭ ارىنا قاتىستى كيەلى سىر بولىپ قالۋى ءتيىستى ماسەلەلەردى ادامدىق قالىپپەن اقىل-پاراساتپەن اق شەشۋدىڭ ورنىنا،تەك شاريعاتتان ىزدەيتىن بولدىق. بۇل جاپپاي قوعامدىق سانادا ءدىني تانىمنىڭ باسىمدىققا يە بولىپ بارا جاتقاندىعىنىڭ كورىنىسى بولسا كەرەك. بىراق بۇل مودا، كورسوقىر ەلىكتەۋشىلىك پەن ريانىڭ كورىنىسى بولىپ، ناتيجەدە اسىل ءدىنىمىز يسلامعا قارا كۇيە بولىپ جاعىلىپ جاتىر. ءدىندى بۇگىنگىدەي اسىرە دىنشىلدىكتىڭ قالىبىمەن ولشەيتىن سانا، قازاق قوعامىندا كەلەڭسىز جاعدايلاردى وزىمەن بىرگە الىپ كەلۋدە. سونداي ءدىني ماسەلەلەردىڭ باسىندا جىنىستىق قاتىناستاردىڭ شاريعات ارقىلى رەتتەلۋىنىڭ ابزال ەكەندىگىن ناسيحاتتايتىن حالگە جەتتىك. بىراق بۇل قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن نەگىزگى ۇستانىم زايىرلىلىق بولعانىمەن، ءدىنىمىزدىڭ شارتىنا ساي نەكە قيدىرۋ كەشەگى كەڭەستىك يدەولوگيا كەزىندە دە ۇمىت قالعان ەمەس.

تاۋەلسىزدىك الىپ، ەگەمەن ەل بولدىق دەپ ءدىنىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى جوقتاپ جاتقان تۇستا، نەبىر جات ءدىني تانىمدار يسلام اتىنان ءوز ۋاعىز ناسيحاتتارىن بەلسەندى جۇرگىزە باستادى. ەڭ الدىمەن «حالال-حارام» شابلونى ۇستەمدىك ەتە باستادى. ءدىن دەگەن تەك حارام مەن حالال اراسىن اجىراتاتىن تىيىمدار مەن بۇيرىقتار رەتىندە قابىلدانا باستادى. كەرەك دەسەڭىز «حالال تۋالەت، حالال رەستوران، حالال بالاباقشا، حالال كولباسادان باستالعان «حالال ناۋقانى ەندى جەزوكشەلىكتىڭ دە حالال حارام ءتۇرىن» شىعارىپ سانانى ۋلاپ جاتىر. ءسوز دەگەن قۇدىرەتتىڭ ەش قادىرى قالماي بارادى. حالال ءسوزىنىڭ دە ءمانى اۋىسىپ، تىلدە عانا قۋاتى قالعان دەڭگەيگە جەتتىك پە؟ ايتپەسە، ءوزى حالال، ءوزى جەزوكشەلىك دەگەن تىركەس يسلامنىڭ رۋحىنا ساي ما؟ بۇل دا باتىستا يسلامعا كۇيە جاعۋ جوباسى رەتىندە پايدا بولسا دا بۇل جەردەگى مۇسىلماندار سەلت ەتپەستەن ونى قايتالاپ قولدانا باستادى. بۇل ساناعا جاسالعان تانىم مەن قۇندىلىقتاردى قۇنسىزداندىرۋ تەتىگى بولاتىن.

ەندى قوعامدا تالاق پەن نەكە تۋرالى تەرىس تانىمدار مەن تۇسىنىكتى جايىپ جۇرگەندەر باتىستىق ەمەس، ءوز قاراكوز باۋىرلارىمىز ەكەندىگىن كورىپ وتىرمىز. بۇل دىنشىلدەر يسلام ءدىنىن تەرىس ءتۇسىندىرىپ، يسلامدى ءوز ماقساتتارىنا قۇرال قىلىپ، قىزدارىمىزدىڭ ار نامىسىن قورلاپ جاتىر. بۇل ىندەتتى قوعام، مەملەكەت بولىپ بىرلەسىپ توقتاتۋعا ۇمتىلماساق، ەرتەڭ تەكسىز دە ارسىز ۇرپاق الدىمىزدان شىعا كەلۋى عاجاپ ەمەس.

جالپى تالاق ۇعىمى - تۇسىنىگى، قۇبىلىسى يسلام ءدىنى كەلمەستەن بۇرىن ارابيا ارالىندا بار ەدى. ول ارابتاردىڭ بۇرىنعى سالت-داستۇرلەرىنەن ورىن العان (ەرلى-زايىپ ادام) قۇبىلىس. يسلام وسى ءداستۇردىڭ مازمۇنىن وزگەرتىپ، ادامدىق قالىپقا، ارعا، قۇدايلىق ەرىككە ساي قايتا ءتۇسىندىرىپ بەرگەن بولاتىن.

تالاق - يسلام ءدىنى تەرمينولوگياسىندا كۇيەۋى تاراپىنان ايەلىمەن اراسىنداعى نەكەلىك قاتىناستىڭ ءۇزىلۋىن بىلدىرەتىن ءسوز، تانىم. بۇل تەرميننىڭ نەگىزگى سوزدىك ماعىناسى ء“بىر تۇزاقتان، توردان قۇتىلۋ، قۇتقارىلۋ، اجىراۋ، اجىراسۋ” دەگەنگە سايادى. يسلامنان بۇرىن اجىراسۋ شەشىمى تەك ەرلەردە عانا بولاتىن. تالاقتىڭ مۇنداي ءتۇرى يسلامنان بۇرىنعى ارابتاردا قولدانىلاتىن. ەگەر ەركەك باسقا ءبىرىن العىسى كەلسە، بۇرىنعى ايەلىن وپ-وڭاي “تالاق” ەتە الاتىن. اسىرەسە كۇيەۋى ولگەن ايەل، ونىڭ (كۇيەۋىنىڭ) تۋىستارى مال-مۇلىك ورنىندا، ايەلدىڭ ەركى مەن ريزالىعىنا قاراماستان ساتىلاتىن، ساتىپ الىناتىن ەدى. بۇل نورما قۇران رۋحى ارقىلى ترانسفورماتسياعا ۇشىراپ، شەكتەۋلەر مەن قايتا تولىقتىرىلدى.

وسىلايشا قۇران ارقىلى بۇل ناداندىق داۋىردەگى “تالاق” تۇسىنىگىنە جان جاقتى وزگەرىس ەنگىزىلدى. ەڭ العاشقى تالاق تۋرالى ۇكىمنىڭ ءتۇسۋ سەبەبىنە نازار سالساق، ايەلدەن قورقىتۋ ارقىلى اقشا ءوندىرۋ تالاعى ەكەن.(نيسا سۇرەسى). سوسىن ەرى ولگەن ايەلدى زورلاپ، ەركىنەن تىس ساتۋ، ايىرباستاۋعا تىيىم سالىنعان ۇكىم كەلگەن.سوسىن وسى سۇرەدە ايەل زاتىنا قاتىستى الەۋمەتتىك، پسيحولوگيالىق، مورالدىق جانە قۇقىقتىق ماسەلەلەر قۇدايلىق ەرىك پەن شاريعي نورما رەتىندە پارىز ەتىلگەن. تالاق ەگەر ايتىلعان جاعدايدا، سول ۋاقىتتان باستاپ ونىڭ ۋاقىتى انىقتالدى (يددات). بۇل يسلامي ۇكىم بولاتىن. ەگەر ايەلدىڭ وسى يددات ۋاقىتى ىشىندە جۇكتىلىگى انىقتالسا، بۇل ۋاقىت بالا تۋىلعانعا دەيىن سوزىلاتىن بولعان. بۇل ۇكىمنىڭ سەبەبى دە ىشتەگى بالانىڭ تەگىن انىقتاۋ،ەكىنشى جاعىنان وسى ۋاقىت ارالىعىندا كۇيەۋى رايىنان قايتۋىنا، وسىلايشا اسىعىس اجىراسۋدى رەتتەۋ بولاتىن.ەگەر اسىعىستىق جاساعاندىعىنا وكىنگەن جاعدايدا،ايەلىنە قايتا قوسىلۋعا تولىق قۇقى بار ەدى. ايەل جاعىنان وكىل (كۋا) كەرەكتىگى اشىق ايتىلعانىنا قاراماستان،بۇگىنگى قوعامعا «دىنشىلدەر»،قايشى ارەكەت جاساپ جاتىر.(نيسا سۇرەسى) قازىرگى قوعامداعى جىنىس ارالىق قاتىناستاردا يسلام ءدىنىنىڭ ادامزاتقا الىپ كەلگەن قۇندىلىقتارى قۇنسىزدانىپ جاتقاندىعىن بايقايمىز. يسلام دىنىنە ەش قاتىسى جوق تانىمدار مەن شابلوندار، شاريعات رەتىندە ۇسىنىلىپ، ايەلدەر قور بولىپ جاتىر. قىزدارىمىز اكە شەشەسىنىڭ ريزالىعىن ەلەمەستەن، ءداستۇر سالتىمىزدى اتتاپ، جاڭاعى جاڭادان تاپقان شاريعاتىنا مويىنسۇنعىش بولىپ بارادى. وعان وزدەرىنىڭ ء«پاتۋاسى» دا دايىن. اتا اناسى بولعانمەن، ەگەر ناماز وقىماسا، ءدىن جولىندا جۇرمەسە، ونىڭ ۋاكىلدىگى وزدىگىنەن ءتۇسىپ قالادى-مىس. بۇل ناعىز راديكاليزم، فاناتيزم.

جازىلعان جايتتارعا قاراپ وتىرساق، باس اياعى بىرنەشە جىلدا قىزدارىمىز بىرنەشە رەت نەكەلەسىپ ۇلگەرىپتى.  مۇنداي ستاتيستيكا سوعىس كەزىندە دە بولماعان. يسلام بۇعان تۇبەگەيلى قارسى. جارايدى ايەل ەركەك تاراپىنان تالاق الدى دەلىك، بىراق ونىڭ شارتى يسلام شاريعاتى نەگىزىندە ءاربىر مازحاب بويىنشا رەتتەلىپ قويىلعان. ونىڭ باستى ساتىسى يددات، ياعني ەركەكتىڭ ايەلگە تالاق دەگەننەن كەيىنگى «مەرزىمدى ۋاقىتتى» كۇتۋى ەكى جاققا دا شارت. وسى ۋاقىت ىشىندە ەركەكتىڭ ايەل الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى توقتامايدى، ياعني ايەلدى ءۇيسىز، كۇيسىز قالدىرۋعا تىيىم سالىنعان. بۇل ماسەلە يسلامدا وتە ماڭىزدى ورىنعا يە. سەبەبى قۇراندا بۇل قۇبىلىسقا ارنايى سۇرە ارنالعان. يسلام ايەلگە وتە جوعارى ورىن بەرگەن، باعالاعان. مىسالى تالاق سۇرەسىندە ايەل قۇقى ­– اللانىڭ حۋدۋدى، شەگى، ونى اتتاپ كەتۋگە، نە تاپتاۋعا رۇقسات جوق. يددات ۋاقىتىن ساقتاۋ، اجىراسۋعا ەكى كۋانىڭ بولۋى شارت. بۇل شارتتى دا ەگەر اللاعا شىن يمان كەلتىرىپ، ودان قورقاتىن بولساڭىز دەپ ولاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىنە ارتىپ قويعان. دەمەك بۇل پارىز.دەمەك ايات اشىق،بىراق،بۇگىنگى جاعدايلاردا قازاقتى دىنمەن الداپ،ءوزى دە الدانىپ، ءناپسىنىڭ جەتەگىندە كەتكەن «دىنشىلدەر» وتىرىك نەمەسە ادەيى ەلدى يسلامنان سۋىتىپ، يسلاموفوبياعا جالدانىپ ءجۇر دەگەن ءسوز.

بۇدان شىعاتىن قورىتىندى قوعامداعى بەلەڭ الىپ بارا جاتقان راديكالدى اعىمدار ادەيى جاحيليا داۋىرىندەگى سالتتى يسلام اتىمەن تىقپالاپ، ەلدى، قىزدارىمىزدى الداپ وتىر. ەرتەڭ اشىنعان انالار رەسمي تۇردە يسلامعا وزدەرى اق قارسى شىعاتىن بولادى. بۇلاردىڭ ماقساتتارى وسى بولىپ تۇر. وتپەلى كەزەڭدە قوعامداعى وتباسىلىق قاتىناستاردى ىدىراتىپ، يسلام اتىن جامىلىپ ىلاڭ سالۋ ەكەنى بەلگىلى بولدى. بۇعان ەل بولىپ، قوعام بولىپ قارسى تۇرۋعا شاقىرامىن.

Abai.kz