تالانتتى وقۋشىلاردى توپتاستىرىپ، حالىقارالىق تالاپتارعا ساي ءبىلىم بەرۋ ماقساتىندا نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىندا 2009 جىلدان باستاپ اشىلا باستادى. ەلباسى بۇل ءبىلىم وردالارىنىڭ قىزمەتىنە ەرەكشە ءمان بەرىپ كەلەدى. ءوزىنىڭ «الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ قازاقستان دامۋىنىڭ باستى باعىتى» اتتى جولداۋىندا ن. نازارباەۆ ولاردىڭ تاجىريبەسىن بۇكىل ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە تاراتىپ، بارلىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن سولاردىڭ دەڭگەيىنە شىعارۋ كەرەك ەكەنىن ايتقان بولاتىن. ەلباسى جوعارى باعالاعان ءبىلىم وردالارىنىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگىن ءبىلۋ ماقساتىندا شىمكەنت قالاسىنداعى حيميا-بيولوگيا باعىتىندا ءدارىس بەرەتىن  نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى بالقان قاسىموۆپەن سۇحباتتاسقان ەدىك.

– اڭگىمەمىزدى مەكتەپتىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگىنەن باستاساق. زياتكەرلىك مەكتەپتەردىڭ جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەرمەن سالىستىرعاندا وقىتۋ مازمۇنى مەن ساپاسىندا قانداي ايىرماشىلىق بار؟

– ءبىزدىڭ ءبىلىم وردامىز 2013 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا اشىلدى. 640 وقۋشىمىز بار. ولاردىڭ 30 پايىزى اۋىلدان كەلگەن بالالار. ارنايى وقۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان ءبىزدىڭ تۇلەكتەر ۇلتتىق بىرىڭعاي تەست ەمەس، كەمبريدجدىڭ ەمتيحانىن تاپسىرادى. ەگەر بالا تىلدىك پاندەردەن ەمتيحان تاپسىراتىن بولسا، مىندەتتى تۇردە ءتورت تىلدىك داعدى، ياعني جازىلىم، وقىلىم، تىڭدالىم، ايتىلىمى تەكسەرىلەدى. كوپ وقۋشىلار گرامماتيكانى جاقسى بىلگەنىمەن، سويلەگەندە ويىن دۇرىس جەتكىزە المايدى. سول سەبەپتى ءبىز وقۋشىنىڭ جان-جاقتى ءبىلىمىن تەكسەرەمىز. العان ءبىلىمىن ومىردە قولدانا الۋىن، قيىندىقتارمەن بەتپە-بەت كەلگەندە قالاي شەشىم قابىلداۋ كەرەكتىگىنە ءمان بەرەمىز. توعىزىنشى سىنىپقا دەيىن بارلىق ءپاندى وقيدى دا، ودان كەيىن تاڭداعان ماماندىعىنا قاتىستى پاندەردى عانا وقيدى. باستى ماقساتىمىز – ساپالى ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، ءار بالانىڭ بويىنا جاۋاپكەرشىلىك، ادالدىق، مەيىرىمدىلىك، ۇلتجاندىلىق سىندى قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋ. 120 بالاعا لايىقتالعان جاتاقحانامىز بار. ۇيدەن قاتىناپ وقيتىن بالالار 3 مەزگىل، ال جاتاقحانانىڭ بالالارى 5 مەزگىل، تەگىن تاماقتانادى. سونداي-اق، وقۋ قۇرالدارى، مەكتەپ فورمالارى مەن سپورتتىق كيىم دە تەگىن بەرىلەدى.

– مەكتەپتەرىڭىزدە قانداي جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر؟

– قىزىقتى، كوپتەگەن جوبامىز بار. ايتالىق، اپتانىڭ سەيسەنبى جانە بەيسەنبى كۇندەرى بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا وقۋشىلار، قىزمەتكەرلەر جاپاتارماعاي كىتاپ وقۋعا كىرىسەدى. سوسىن ونى تالقىلايمىز. دەمالىس كۇنى كىتاپ دۇكەندەرىنە بارسام كىتاپ الىپ جۇرگەن ءوزىمنىڭ وقۋشىلارىمدى ءجيى كەزدەستىرەم، سول كەزدە دۇرىس نارسە جاساپ جۇرگەن ەكەنمىز عوي دەپ ويلايمىن. ولاردىڭ بىرتە-بىرتە كىتاپ وقۋعا دەگەن ىنتا-ىقىلاستارى ارتىپ كەلەدى. ءوزىم دە كولىكتە جۇرسەم، راديو ەمەس، اۋديوكىتاپ تىڭدايتىن بولدىم، اپتاسىنا كەم دەگەندە ءبىر-ەكى كىتاپ تىڭداۋعا بولادى ەكەن. سونداي-اق، ءبىزدىڭ وقۋشىلار ۋكيپەدياعا قازاقشا ماقالالار جازىپ ءجۇر. ينتەرنەتتەن مالىمەت ىزدەگەندە كەرەك نارسەڭ «اشىق ەنتسيكلوپەديادان» قازاقشا شىعا بەرمەيدى. سول سەبەپتى وڭتۇستىكتىڭ بالالارى جازباسا قازاقشاعا شورقاق سولتۇستىكتىڭ بالالارى جازا قويماس دەگەن ويمەن ماقسات ەتىپ قويدىق. بۇگىندە ءبىزدىڭ وقۋشىلار 4 مىڭنان استام ماقالا جازىپ، وڭدەپ، قازاق ينتەرنەتىنىڭ دامۋىنا وزدەرىنىڭ ۇلەستەرىن قوسۋدا. ال اي سايىن ساپالى ماقالا جازعان بالانى ماراپاتتاپ، ىنتالاندىرىپ وتىرامىز. بۇدان بولەك «قازاقتىڭ 100 ءانى» دەگەن جوبامىز بار. كەيدە بالالارمەن باسقا قالاعا نەمەسە شەتەلگە جول جۇرگەندە بىرگە ءان ايتا قويايىق دەسەك، ءوزىمىزدىڭ اندەردىڭ ءسوزىن جاتقا بىلمەيدى ەكەنبىز. ال وسى جوبادا ءبىز اپتا سايىن باس قوسىپ، ءاننىڭ ءسوزىن، تاريحىن جاتتاپ جاتىرمىز. سونداي-اق، ءاربىر ازامات وڭتۇستىكتىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. ءبىزدىڭ ۇستازدارىمىز بەن وقۋشىلارىمىز ۇلكەن ءبىر جوبانى باستاپ جاتىر. ورداباسى اۋدانىنىڭ ورتالىعى تەمىرلان اۋىلىندا ورىن تەپكەن قاجىمۇقان مۇراجايىنداعى ءاربىر جادىگەردى جەكە-جەكە سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، 3د تۋر-ساياحات جاسايتىن سايت جاساپ جاتىر ءۇش تىلدە. ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىنەن، شەتەلدىك قوناقتار وڭتۇستىككە ات باسىن بۇرعاندا ولارعا كورۋگە تۇرارلىق جەرلەردى ناسيحاتتاۋ، ءتۋريزمدى دامىتۋ ماقساتىندا وسىنداي جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ويىمىزدا بار.

تاعى ءبىر جاقسى ءۇردىسىمىز جازدا بالالار اتا-انا قىزمەتىمەن تانىسۋ ماقساتىنا 10 كۇن ولاردىڭ جۇمىسىندا وندىرىستىك ءىس-تاجىريبەدەن وتەدى. اتا-اناسىنىڭ تاڭنان قارا كەشكە دەيىن قالاي ەڭبەك ەتىپ، ولاردى اسىراپ جاتقانىن كوزبەن كورىپ، كوڭىلدەرىنە تۇيەدى. بۇدان باسقا تەحنيكالىق، سپورتتىق، شىعارماشىلىق باعىتتا 34 ۇيىرمە مەن وقۋشىلاردىڭ وزدەرى جۇرگىزەتىن 17 كلۋب جۇمىس ىستەيدى. وعان بالالار 100 پايىز قاتىسادى.

– ەكى جىلدا قانداي جەتىستىككە جەتتىڭىزدەر؟

– بيىل 129 بالا ءبىتىردى. قىرىق وقۋشىمىز استاناداعى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇستى. 86 وقۋشىمىز مەديتسينالىق ماماندىقتى تاڭدادى. ماتەماتيك بولسام دا بەس-التى جىلدان كەيىن مەديتسينا سالاسىنا 86 مىقتى مامان كەلەتىنىنە قۋانامىن. رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق ءبىلىم سايىستارىنان، سپورتتىق دودالاردان توپ جارىپ، جەڭىمپاز اتانىپ جاتقان شاكىرتتەرىمىز كوپ. بۇگىندە قالامىزداعى 37 مەكتەپ ۇجىمىمەن تىعىز جۇمىس جاساپ جاتىرمىز. اپتاسىنا مىڭنان استام مۇعالىم كەلىپ، ءبىزدىڭ ۇستازدار بالالارعا نە ۇيرەتىپ جاتقانىن كورەدى، تاجىريبە الماسادى. سونداي-اق، باسقا مەكتەپتەردە ءبىلىم الاتىن وقۋشىلار دا كەلىپ، ءبىزدىڭ ۇيىرمەلەرگە، كلۋبتارعا قاتىسىپ جاتىر. ارنايى كەستە بەكىتىلگەن. ۇستازدارعا قوسىمشا جۇكتەمە جۇكتەپ، قوعامعا قىزمەت ەتىڭدەر دەپ جاتىرمىن.

– كەز كەلگەن اتا-انا ۇل-قىزىنىڭ ساپالى ءبىلىم الۋىن قالايدى. زياتكەرلىك مەكتەپكە قابىلدانۋدىڭ ەرەجەسى قانداي؟

– مەكتەپكە قابىلداۋ اقپاننىڭ سوڭى مەن ناۋرىزدىڭ باسىندا وتەدى. التىنشى سىنىپتى بىتىرگەن ۇل-قىزدار قۇجات تاپسىرا الادى. ولار ەكى كەزەڭ بويىنشا باق سىنايدى. سونداي-اق، ورىن بولسا باسقا سىنىپتارعا دا قابىلداۋعا كونكۋرس وتكىزىلەدى. اتا-انالار مەن وقۋعا تۇسكىسى كەلەتىن وقۋشىلار كەرەك مالىمەتتى مەكتەبىمىزدىڭ سايتىنان قاراپ جۇرسە بولادى.

سۇحباتتاسقان  ايگەرىم بەگىمبەت 

Abai.kz