جاڭا تەحنولوگيالار – تابىس تەتىگى
ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ءوز جۇمىسىن باستادى. وداقتىڭ الدىندا تۇرعان ماقسات ۇلتتىق ەكونوميكانى جاڭعىرتۋ، اسىرەسە، قايتا وڭدەۋ، ءوندىرۋ سالاسىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى. رەسەي، قازاقستان، بەلارۋس، قىرعىزستان، ارمەنيا ەلدەرىنىڭ يننوۆاتسيالىق تۇرعىدان جاڭعىرتۋعا كوڭىل ءبولۋى ارنايى جوبامەن بەلگىلەنگەن. وسى جوبا ءساتتى جۇزەگە اسقان كەزدە وداق مەملەكەتتەرى ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن نىعايتىپ، ءوزىنىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرا الادى.
«رەسەي الەمدە شيكىزات ەكسپورتشىسى رەتىندە تانىلعانمەن، شىن مانىندە، جاعداي مۇلدە باسقاشا – دەيدى ەكونوميكا ينستيتۋتى بۇرىنعى كەڭەستىك كەزەڭنىڭ ەكونوميكالىق دامۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى ەلەنا كۋزمينا. – رەسەي شيكىزات ساتۋمەن عانا اينالىسپايدى، تاۋ-كەن قۇرالدارى، ۆاگوندار، جوعارى دالدىكتەگى تەحنيكالار سياقتى تاۋارلاردى ەكسپورتقا شىعارادى. دەگەنمەن، يننوۆاتسيالىق جوعارى تەحنولوگياعا قول جەتكىزۋ – رەسەي ءۇشىن ءبىرىنشى ورىنداعى ماسەلە. بەلورۋسسيانىڭ وندىرىستىك دامۋى وتە جوعارى. بۇرىنعى كسرو ەلدەرى ىشىندە كاسىپورىندارىن تولىق ساقتاپ قالعان بىردەن-ءبىر ەل وسى بەلورۋسسيا».
ونىڭ ۇستىنە بەلارۋستىڭ ءوندىرىس ورىندارى رەسەيمەن بايلانىستارىن ۇزبەپتى. ىشكى ونىمدەرى ۇلكەن سۇرانىسقا يە ەكەن. سەبەبى، بەلورۋسسيانىڭ ىشكى ساۋداسى تمد ەلدەرىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن تولىق جاۋىپ وتىرسا كەرەك. ال ەۋروپا ەلدەرىنە شىعۋ ءۇشىن ءالى دە بولسا ساپا ماسەلەسىن پىسىقتاۋ قاجەت، سوندىقتان دا، الىس شەتەلدەرگە تەك شيكىزات ونىمدەرى عانا تاسىمالدانۋدا كورىنەدى. ال قازاقستان ەكونوميكاسى نەگىزىنەن شيكىزات ەكسپورتتاۋعا نەگىزدەلگەن. رەسپۋبليكادا مىرىش، مىس، تابيعي گاز، مۇناي، ۋران سياقتى شيكىزات تۇرلەرى جەتكىلىكتى بولعانمەن، ەكسپورت سالاسىنداعى جانار-جاعارمايدىڭ تاۋارلى تۇرلەرى 2013 جىلى 70 پايىزدى قۇراعان.
دەگەنمەن، ەلەنا كۋزمينانىڭ پىكىرىنشە، شىعىس قازاقستاندا ءبىراز جىلدان بەرى قاراي ۇدەمەلى يننوۆاتسيالىق-يندۋستريالىق باعدارلاما قارقىندى جۇمىس جاسايتىندىقتان، شيكىزاتتى شىعارۋمەن قاتار، وڭدەۋ سالاسى دا بىرتىندەپ دامىپ كەلەدى. رەسەي مەن بەلارۋس قازاقستانداعى «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسىنا ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تانىتىپتى. وتانىمىزدا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلدەرىمەن ەكونوميكالىق بايلانىستى نىعايتۋعا ارنالعان وندىرىستىك ورىندار سالىنىپ جاتىر ءارى بۇرىنعىلارى جاڭا قىرىنان جاڭعىرتىلۋدا.
سونىڭ ءبىر مىسالى رەتىندە ايتساق، ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى «اسبەستتسەمەنت بۇيىمدارىن جاساۋ زاۋىتى» جشس جەتەكشىلەرىمەن بىرگە جاڭادان شىعاراتىن ونىمدەردىڭ تۇساۋىن كەسكەن بولاتىن. قازاقستاندا بالاماسى جوق ونىمدەر «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسى مەن «دامۋ» قورى ارقىلى شىعارىلىپ جاتىر. زاۋىت 1961 جىلدان باستاپ وداق كولەمىنە تانىمال بولعان. رەسەي، بەلارۋس، مولداۆيا ەلدەرىنە ءۇيدىڭ توبەسىن جاباتىن شيفەر شىعارۋمەن اينالىسىپ كەلگەن. ەندى، مىنە، تاۋەلسىزدىك جىلدارىنان كەيىنگى ەكونوميكالىق جاڭارۋ، قالالار سالۋ بۇل زاۋىتتىڭ ونىمىنە دەگەن سۇرانىستى ارتتىرا تۇسكەن.
– ەۋرازيالىق ەكونوميالىق وداقتىڭ بولاشاعى زور ەكەندىگىنە سەنىمدىمىز. سوڭعى ءۇش جىل ىشىندە ءبىزدىڭ زاۋىت جاڭادان ءمارمار-موزايكالىق تەحنولوگياداعى 3 جۇيەنى ىسكە قوستى. ونىڭ ءبىرىنشىسى – جابىڭقى پليتالار، ەكىنشىسى – TERRACCO پليتالار دەپ اتالادى، ال ءۇشىنشىسى – قابىرعا پانەلدەر، – دەيدى زاۋىت ديرەكتورىنىڭ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار جونىندەگى ورىنباسارى راسۋل شايسكاكوۆ. – بارلىق ونىمدەر ەكولوگيالىق جاعىنان قاۋىپسىز تازا شيكىزاتتاردان جاسالعان. TERRACCO پليتالار – جوعارى دامىعان يتاليالىق تەحنولوگيا جەمىسى، بۇل، ءتىپتى، تمد كولەمىندە سيرەك شىعارىلاتىن ءونىم. ۆيبروجيناقتاۋ، سىعىمداۋ ارقىلى ىلعالدى جىلۋ بەرىلىپ، جوعارى ساپالى ءونىم بولىپ شىعادى. سىعىمداۋ كەزىندە ءار پليتاعا 100 توننالىق قىسىم كورسەتىلەدى. ءسويتىپ، جاڭا جاسالعان ماتەريال توزىمدىلىگىن تانىتادى. پليتالار نەگىزىنەن جوعارى ماركالى تسەمەنت پەن ءمارمار تاس، گرانيتتىڭ قوسىندىسىنان جاسالادى.
سەمەي زاۋىتى بۇگىندە تاۋلىگىنە اسبەستتسەمەنت بۇيىمدارىنىڭ 400 شارشى مەترىن، ال جىلىنا 100 000 شارشى مەترىن شىعاراتىن بولدى. باعالارى قولجەتىمدى.
– سوڭعى كەزدەرى ءبىز مەملەكەتتىڭ قولداۋىن جاقسى سەزىنىپ وتىرمىز، – دەيدى كاسىپورىننىڭ باس ديرەكتورى سەيىتقاسىم تامبەتوۆ. – جاقىندا عانا جەڭىلدىكپەن 220 ملن. تەڭگەگە نەسيە الدىق. سونىڭ ناتيجەسىندە قۋاتتىلىعى جىلىنا 100 مىڭ تەكشە مەتر بولاتىن گازبلوك تسەحىن اشپاقپىز. ونىڭ ونىمدەرى تمد كولەمىندە، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلدەرى اۋماعىندا سۇرانىسقا يە بولاتىن دۇنيەلەر. ويتكەنى، بارلىق جاقتا دا قۇرىلىس ماتەريالدارىنا سۇرانىس جوعارى.
زاۋىتتا بۇل كۇندەرى يرەك جانە جازىق شيفەر تاقتاسىنان وزگە، توبەلىك قۇم-تسەمەنت تاقتاسى مەن سىرتقى وڭدەۋ تاقتاسى شىعارىلادى. سونىمەن قاتار، زاعيپ جانداردىڭ جۇرۋىنە قولايلى بولۋى ءۇشىن ارنايى بۇدىرى بار تاقتالاردى شىعارۋ دا قولعا الىنىپتى.
– ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – كاسىپكەرلەرگە ءونىم تۇرلەرىن تانىستىرىپ، نارىقتاعى ساۋدا قۇنىنان اقپاراتتاندىرۋ، – دەيدى شىعىس قازاقستان وبلىستىق ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى سەمەي قالالىق فيليالىنىڭ ديرەكتورى ارداق ءادىلجانوۆ. – جوبالاۋ ينستيتۋتتارى مەن قۇرىلىسشىلار كەيىن جەرگىلىكتى ونىمدەردىڭ باسقا دا تۇرلەرىن ارتتىرا الادى. جەرگىلىكتى تاۋار ونىمدەرىن تانىستىرۋدى الداعى ۋاقىتتا دا جۇرگىزەتىن بولامىز. بۇل ءوز كەزەگىندە زاۋىتتىڭ سەرپىلىس الۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. جوبالاۋشىلار مەن قۇرىلىسشىلاردىڭ كوپشىلىگى بۇگىنگى موزايكالىق-گرانيتتىك شاتىر، پليتالار تۇرلەرىنىڭ شىعارىلا باستاعانىنان ەندى عانا حاباردار بولىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا ءبىز قۇرىلىس سالاسىنداعى مامانداردى، كومپانيالاردى تولىقتاي اقپاراتتاندىرماقپىز. جانە ءىرى ساۋدا ورتالىقتارى مەن دۇكەندەرگە وسى ونىمدەردىڭ 40-50 پايىزىن ساتۋدى ۇسىنامىز. زاۋىت جۇمىسىن جولعا قويۋ ارقىلى ءبىز جۇمىسسىزدىقتىڭ الدىن الامىز. زاۋىت ونىمدەرىن سەمەيمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ بىرقاتار ايماقتارى جانە ورتالىق ازيا، تمد ەلدەرى پايدالاناتىن بولادى.
راۋشان نۇعمانبەكوۆا.
سەمەي.
Abai.kz
