كەيىنگى كەزدەرى سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس ءتاپ-ءتاۋىر جۇرگىزىپ كەلە جاتقاندىعى داۋ تۋعىزباسا كەرەك. مۇنىڭ ناتيجەسىنە كوز سالساڭىز سان ءتۇرلى ساۋالدار ساناڭىزعا مازا بەرمەيدى. حالىق قارجىسىن قىمقىرۋعا كەلگەندە نەشە ءتۇرلى قۋلىق پەن سۇمدىقتاردى شەبەر مەڭگەرگەن الاياقتاردىڭ ايلاكەرلىگىنە تاڭ قالاسىڭ. ولاردىڭ «تۇيەنى تۇگىمەن، بيەنى جۇگىمەن» جۇتاتىندىعى سونشالىق، ءتىپتى قاقالىپ قالامىن عوي دەپ تە ويلامايدى. بۇلار ءۇشىن جۇزدەگەن، ءتىپتى ميللياردتاعان تەڭگە مەن ميلليونداعان دوللارلار انشەيىن ءبىر ءسوز قىلۋعا تۇرمايتىن ۇساق-تۇيەك دۇنيەلەر سەكىلدى. وسىندايدا «ويپىراي، قوماعايلىقتىڭ شەگى جوق پا?» دەپ قالاسىڭ.

ءبىر قىزىعى، كەيدە بيلىكتىڭ شىڭىنداعى ەمەس، قاراپايىم عانا لاۋازىم يەلەرىنىڭ ادام قىزىعىرلىقتاي دۇنيە جيناعاندىعىن بايقاپ قالاسىڭ. جاي ورىنتاقتىڭ ءوزى ءتاپ-ءتاۋىر تابىس اكەلىپ، كىشكەنتاي باستىقتىڭ قالتاسىن بىردەن قالىڭداتىپ جىبەرەتىن  «سىيقىرلىعى» بار ەكەن. جانە بۇل جاي كەيدە اياق استىنان جاريا بولىپ، جاعامىزدى ۇستايمىز.  جاقىندا «قازتاگ» اقپارات اگەنتتىگى استانادا اقشا ايىرباستاۋ پۋنكتىنىڭ يەلەرىنىڭ 900 مىڭ دوللارىن الداپ الىپ، ولاردى سازعا وتىرعىزىپ كەتكەن الاياقتىڭ سوتتالعاندىعىن حاربارلادى. جارايدى، «مىڭ اسقانعا ءبىر توسقان» دەگەندەي قىلمىسكەر لايىقتى جازاسىن الدى. بۇل جەردە ءبىزدى تاڭقالدىرعانى بۇل ەمەس. سوت بارىسىندا «قازاق زاعيپتەر قوعامى» بىرلەستىگىنىڭ باسشىسى ءوزىنىڭ ايلىق ەڭبەكاقىسىنىڭ 875 مىڭ تەڭگە قۇرايتىندىعىن، ءوزىنىڭ تۋىسىنا 600 مىڭ دوللار قارىز بەرگەندىگىن ايتادى. سوندا قالاي بولعانى؟ بۇل كىسىنىڭ ايلىق تابىسى  پارلامەنت دەپۋتاتتارىنان دا جوعارى بولعانى ما؟ ال ءبىز زاعيپتەردىڭ جاعدايىنىڭ مۇشكىل ەكەندىگىن، ولارعا ۇكىمەت تاراپىنان كومەكتىڭ تىم بولىمسىز ەكەندىگىن، ولاردى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ قيىندىعىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان كۇندە وقىپ، كورىپ وتىرمىز ەمەس پە؟ قاراماعىنداعىلاردىڭ جاعادايىنىڭ پالەندەي ەمەستىگىن كورە تۇرا، وسىنشاما ايلىق الۋ ادىلەتتىلىككە جاتا قويار ما ەكەن؟ سونسوڭ، قالتاسىنان ەش قينالماستان 600 مىڭ دوللاردى سۋىرىپ بەرەتىندەي ول كىسىنىڭ اسىپ بارا جاتقان قانداي بايلىعى بار؟

كىشكەنە باستىق دەگەننەن شىعادى، جاقىندا ءبىزدىڭ قوستانايدا وسىنداعى اۋەجايدىڭ باستىعى يۋري كيم دەگەننىڭ ءۇيىن الدەبىرەۋلەردىڭ ۇپتەپ كەتكەندىگىن جەرگىلىكتى ءباسپاسوز جارىسا جازدى. سوندا ۇرىلار نە الدى دەيسىز عوي؟ و، ورىندىقتان قۇلاپ قالماڭىز. بۇل وڭباعاندار باستىقتىڭ ادال ەڭبەگى مەن ماڭداي تەرمەن تاپقان 14 ميلليون تەڭگە تۇراتىن زەرگەرلىك بۇيىمدارىن جىمقىرعانىمەن قويماي، سەيفتەن 30 مىڭ دوللارىن، 5 مىڭ ەۆروسىن جانە 5 ميلليون تەڭگەسىن دە قالتاعا باسقان. بىلەتىندەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا الگى زەرگەرلىك دۇنيەلەر تەك اق التىنمەن جانە رۋبينمەن كوركەمدەلگەن سىرعالار مەن ساقينالاردان تۇراتىن كورىنەدى. كىمنىڭ قايدا جانە نەنى جاسىراتىندىعىن جاقسى بىلەتىن ۇرىلاردىڭ «جوعارى كاسىبي دەڭگەيىنە» ءتانتى بولادى ەكەنسىڭ.

جاقىندا بىزدە تاعى ءبىر داۋ شىقتى. جاڭاعىداي باۋكەسپە ۇرىلار ءبىر مىقتىنىڭ پاتەرىنەن اسا قىمبات تۇراتىن شۆەيتسارلىق ساعاتتار مەن زەرگەرلىك بۇيىمداردى توناپ كەتكەندىگى بەلگىلى بولدى. سولاردىڭ ىشىندە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولى جەتە بەرمەيتىن مىناداي ماركىلى ساعاتتار بار كورىنەدى.

وسىنداعى ءورىپ جۇرگەن وسەكتەرگە سەنسەك بۇل پاتەر قوستاناي وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باستىعىنىكى دەسەدى. الايدا الگى دەپارتامەنتتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى مۇنى جوققا شىعارىپ وتىر. بۇلار پاتەر ءبىر كاسىپكەردىكى دەگەندى ايتادى. ول دا مۇمكىن، بىزدەگى پوليتسيا باسشىلارى ۇيىنە قىمبات دۇنيەلەردى جيناپ ۇرىلدىردى قىزىقتىرمايتىن شىعار. ەكىنشى جاعىنان، قازەكەمنىڭ «جەل بولماس ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى» دەگەندى ايتىپ كەتكەن عوي.

وسى ورايدا تاعى ءبىر جاڭالىقتى ايتپاي كەتسەك، ءىشىمىز كەۋىپ كەتەر. كەزىندە 300 مىڭ دوللار پارامەن ۇستالعان تابيعي مونوپوليستەردى رەتتەۋ دەپارتامەنتىنىڭ باتسىعى مۇرات وسپانوۆ مىرزا سوت كەسكەن 1 ميلليارد تەڭگە قارىزىنان قۇتىلىپتى. ماكەڭ شىنىمەن «مىرزا» ەكەن. مينيستر ەمەس، قاتارداعى دەپارتامەن باستىعىنىڭ وسىلايشا جالعاندى جالپاعىنان باسىپ، شالقىپ ءومىر سۇرەتىندىگىنە دامىعان ەلدەردىڭ شەنەۋنىكتەرىنىڭ قاي-قايسىسى دا قىزىعا دا قىزعانا قارايتىن شىعار. ال ماكەڭ قازىر سۇتتەن اق، سۋدان تازا. كەزىندە ۇستالعان باسقا دا باستىقتار سەكىلدى. ءبىز وسىلاي كەتە بەرسەك ءتۇبى قانداي وزىق 30 ەلدىڭ قاتارىنان كورىنەتىندىگىمىزدى ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى بىلەر.

مۇراتبەك داۋرەنۇلى، قوستاناي

Abai.kz