«سوندا اكەتايىم جانناتقا كەتتى مە؟..»

ءدىني باسقارما جانىندا قاجىلىق ميسسياسى جۇمىس ىستەيدى. ميسسيا مۇشەلەرى قاجىلىق ماۋسىمى كەزىندە كوپتەگەن ءىس-شارالار ۇيىمداستىرادى. بيىل باس ءمۇفتي باستاماسىمەن جۋرناليستەر دە قاجىلىققا بارىپ قايتتى. تىلشىلەر اراسىندا وسى جولداردىڭ اۆتورى دا بولعان ەدى.

قاجىلىق دەگەن – تاربيە مەكتەبى عوي، شىركىن! ۇزىن-سونار كەزەك، ادام كەپتەلىسى، كۇننىڭ اپتاپ ىستىعى، تاستاق جەردە تۇنەۋ، ۇلى ساپاردا كەزدەسەتىن ازدى-كوپتى سىناقتار – پەندەنىڭ سابىرىن شىڭدايدى، تاقۋالىعىن ارتتىرادى. كەرىسىنشە، قاعباعا دەگەن ساعىنىش وسىناۋ ماشاقاتتارعا مويىماۋعا تاربيەلەيدى. ءشاي ىشپەسە باسى اۋىرىپ، بالتىرى سىزدايتىن اق سامايلى اجەلەر مەن اق جاۋلىقتى انالاردىڭ، اقساقالداردىڭ بىرنەشە شاقىرىمدى شارشاماي باعىندىرعانىن بايقاپ، ساۋاپتى امالعا اسىعۋدىڭ ورنىنا سىلتاۋ ايتىپ، سەبەپ ىزدەگەن بىزگە ۇلكەن ساباق بولدى. قىسقاسى، قاجىلىقتان العان اسەر كوپ. ءبىزدىڭ ايتايىن دەگەنىمىز باسقا ەدى.

ۇيگە كەلگەندە قىزىمنىڭ قىزىق اڭگىمەسىن ەستىپ، كوپكە دەيىن كۇلىپ، ودان كەيىن كوپ ويلانىپ قالعان جاعداي بولدى. ءۇش جاسار زەينەپتىڭ اناسىمەن بولعان اڭگىمەسى بىلاي ءورىلىپتى.

–       اناشىم، اكەتاي قايدا؟ نەگە كەلمەي كەتتى؟ (قاجىلىق ساپار 20 كۇنگە سوزىلدى. ءبىراز كۇن كورىنبەي كەتكەنىم قىزىمدى ويلاندىرسا كەرەك – ا.ق.)   

–       قاجىلىققا كەتكەن.

–       قاجىلىق دەگەن نە سوندا؟

–       مەككەدەگى قاعبا تۋرالى كىتاپتان وقىپ بەرىپ ەدىم عوي. ەسىڭدە مە؟

–       ءيا.

–       مۇسىلماندار سول قاعبانى اينالىپ، اللادان: «دەنساۋلىق بەر، تاماق بەر، كيىم بەر، بوپە بەر...» – دەپ سۇرايدى. اللا سوسىن سۇراعان نارسەنى بەرەدى.

–       ا-ا-ا-ا-ا! سوندا اكەتايىم جانناتقا كەتتى مە؟ قاشان كەلەدى-ءى-ءى-ءى-ءى، ا؟

–       ...

«وندا مەن باسقا پاپا تاۋىپ الام...»

تاعى سول زەينەپ تۋرالى قىزىق وقيعا. قىزىق دەيمىن-اۋ، تەرەڭ ويلاناتىن جاعداي. ول اجەسىنە، اكەسىنە، اناسىنا دەگەن سەزىمىن سوزبەن ەمەس، ىسپەن بىلدىرەدى. ىسپەن بولعاندا، مويىنعا توقتاۋسىز اسىلادى، ۇلكەندەرمەن الىسادى كەپ... كەيدە كۇرەسكە جاقىن با دەپ قالاسىڭ... كەيبىر دوستارىم ونى باتىر قىز دەپ تە اتايدى. قوناق كەلسە، قىسىلۋدى بىلمەيدى، شىركىن. باسا-كوكتەپ قوناق بولمەگە كىرەدى دە داستارقاننان قالاعان زاتىن الادى، ونىسىمەن قويماي كەلگەن كىسىلەردىڭ كوزىنشە قولىنداعىسىن اسايدى...

بىردە جۇمىستان كەلگەن بەتىم ەدى، پاتەرگە كىرىسىمەن موينىما اسىلدى، باياعى ادەتىنە سالىپ «كۇرەستى» باستاپ كەپ جىبەردى. ءالى سىرت كيىمىمدى شەشىپ ۇلگەرمەگەم. جاقسى ماعىنادا ايتقاندا، «ىعىرىمدى» شىعارسا بولا ما؟ بالامەن الىسۋ، ونى ايمالاۋ – جۇمىستان كەلگەن ادام ءۇشىن ناعىز دەمالىس قوي. ءبىر يىسكەگەن كەزدە كۇندىك بويى جينالعان شارشاۋ ءاپ-ساتتە شىعىپ كەتەدى ەكەن. قانداي عاجاپ! اللانىڭ نىعمەتى عوي.

ءسويتىپ، كيىمدى شەشۋگە مۇرسات بەرمەگەن زەينەپكە: «قازىر مەن كيىم اۋىستىرىپ الايىن. سوسىن وينايمىز، جاراي ما؟» – دەگەنىمە ءمىز باعار ەمەس. زىلمەن: «زەينە-ە-ە-پ»، – دەپ جىبەرسەم كەرەك. تەرىس بۇرىلىپ، بۇرتيدى دا قالدى. رەنجىسە بەت-اۋزى «يتتەرشە» «تىرجيىپ» كەتەتىنى بار. ودان سايىن سۇيكىمدى بولىپ كەتەدى. كوڭىلىن اۋلايىن دەپ، ءارى سويلەيمىن – قارايتىن ەمەس، بەرى سويلەيمىن – كۇلەتىن ەمەس. «اندا اپارام، مۇندا ويناتام»، – دەپ ۋادەنى ءۇيىپ-توگىپ جاتىرمىن. وندا دا بەتى بەرى قارايتىن ءتۇرى جوق. كوزىمە تەسىلە قارادى دا: «ەگەر ويناماساڭ (اشۋلانعان كەزدە «سەن» دەپ كەتەتىنى بار، بىلاي كەزدە ءسىز دەيدى – ا.ق.), وندا مەن باسقا پاپا تاۋىپ الام. سوسىن سول پاپامەن وينايمىن», – دەگەن سوزبەن ءۇنىمدى ءوشىردى. نە دەرىمدى بىلمەي، قۇشاقتاي بەرىپپىن. زەينەپتىڭ زىلدەي ءسوزى كوڭىلدى بوساتىپ جىبەرسە بولا ما؟ كوزدەن ءبىر تامشى جاس ىرشىپ كەتتى...

بالانىڭ كوڭىلى نازىك بولادى ەكەن. ولار ءاربىر ءسوزدى نازىك جۇرەگىمەن، پاك پەيىلمەن قابىلدايدى. كەيدە ۇلكەن كىسىگە ايتار ءسوزدى ولارعا بايقاماي باعىتتاپ جىبەرەمىز. ءار نارسەگە بالانىڭ كوزىمەن قاراي بەرمەيمىز. بالا تاربيەسى – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك، زور مىندەت ەكەن. قۇشاققا باسىپ، ءبىر ءسات ماۋقىن باسپاساڭىز، جاقسى كورەتىنىڭىزدى ءجيى دالەلدەپ (سوزبەن دە ىسپەن دە) تۇرماساڭىز – بىزدەن «باس تارتۋعا»، «باسقا پاپا» تاۋىپ الۋعا دايىن. بۇل – جۇرەكتى اۋىرتقان جاعداي بولدى. ال باۋىر ەتى بالاسىن تاستاپ كەتكەندەر قانشاما. وسىدان كەيىن تاستاندى بالانىڭ جۇرەگى «تاسقا» اينالماي قايتسىن؟! اللا ونداي ىستەن اۋلاق ەتسىن! مەيىرىم جوعالعان كەزدە ونىڭ ورنىن قاتىگەزدىك تولتىرماق. بالامىزدى باۋىرىمىزعا ءجيى باسايىق. اتپەسە، ولار «باسقا پاپا» تاۋىپ الادى ەكەن... بايقايىق...

اعابەك قوناربايۇلى، قمدب ءباسپاسوز ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

 Abai.kz